س ـ جمهوری اسلامی ایران طی هفته‌های اخیر نیروهای فراوانی را در جبهه متمرکز کرده است. آیا این امر نشان از یک حمله وسیع علیه عراق دارد؟
ج ـ ما نیروهایمان را بسیج کرده‌ایم تا با هرگونه پیشامدی مقابله کنیم. ما احساس کرده‌ایم که صدام دست اندر کار توطئه‌ای است تا جنگ را به خلیج فارس بکشاند. دشمن ممکن است به هرگونه توطئه دست بزند. ما ناچاریم در مورد او آماده باشیم، چرا که دشمن ممکن است به بدترین اعمال در تمام نقاط جبهه دست بزند. به همین دلیل است که ما نیروهای خود را بسیج کرده‌ایم. و اما درباره حمله وسیع باید بگویم که ما تنها هنگامی این حمله را آغاز خواهیم کرد که شرایط سیاسی مناسب مهیا باشد. ما طرفدار یک اقدام صرفاً نظامی نیستیم. چنین اقدامی باید با موقعیت سیاسی نیز هماهنگی داشته باشد.

س ـ شرایط جمهوری اسلامی برای صلح بارها اعلام شده است  . من
 



مایلم در مورد یکی از این شرایط، یعنی محکوم کردن متجاوز، که چندان روشن نیست، بیشتر توضیح دهید. منظور شما از این شرط چیست؟ آیا این شرط فقط عبارت است از محکوم نمودن صرف عراق از جانب مجامع بین‌الملل، یا اینکه منظور کنار رفتن و یا حتی مجازات رهبران عراق است؟
ج ـ ما درخواست نمودیم که یک دادگاه تشکیل شود و مسئولیت محاکمه متجاوز را به عهده بگیرد. اما یک موضوع باید از قبل تصریح شود و آن این است که ما بنا نداریم در مورد هویت متجاوز بحث کنیم، چون این موضوع برای تمام کسانی که حسن نیت دارند روشن است و همه می‌دانند که عراق متجاوز است. اگر یک دادگاه صالح برای محاکمه صدام تشکیل شود، ما آماده‌ایم مسئولیت این کار را به عهده آن بگذاریم و تمام تصمیمات آن دادگاه را بپذیریم. اما من تکرار می‌کنم که این دادگاه از این اصل حرکت کند که متجاوز و مسئول جنگ عراق است. اما اینکه مجازات آن چه خواهد بود؟ این به عهده دادگاه است که تصمیم بگیرد. دادگاه باید ببیند با کسی که مسئول بدبختی‌های منطقه است چه باید بکند.

س ـ آیا در صورت برکناری صدام حسین، مقامات ایران آماده هستند با جانشینان او درباره صلح مذاکره نمایند؟
ج ـ واضح است که صدام مسئول جنگ است. اگر او دیگر بر سر کار نباشد، ما نمی‌توانیم جانشین او را مسئول جنگ بدانیم، اما منظور من از صدام، رهبران حزب بعث بغداد است که آنها هم مسئول این جنگ هستند. من تأکید می‌کنم که منظور من فقط رهبران اصلی این حزب می‌باشد.
س ـ جمهوری اسلامی در زمینه اجرای شعار "نه شرقی نه غربی" با مشکلاتی در مورد تهیه سلاحهای سنگین روبرو است. شما چگونه این مسأله را حل می‌کنید؟
ج ـ شعار "نه شرقی نه غربی" به این معنی نیست که ما نباید هیچ رابطه‌ای با شرق یا غرب داشته باشیم. ما می‌توانیم با شرق و غرب روابط زیادی داشته باشیم. ما نمی‌توانیم موجودیت این دو بلوک را انکار کنیم. ما فقط می‌گوییم هر کشوری باید در انتخاب سیاستش آزاد باشد. ما می‌خواهیم بگوییم که آزادی یک کشور از زیر یوغ آمریکا، برخلاف گذشته، اجباراً به معنی رفتن زیر سلطه اتحاد جماهیر شوروی نیست.
بنابراین ما با هرگونه سلطه این دو ابر قدرت و متابعت از آنها مخالفیم و اما درباره تهیه اسلحه اجازه دهید بگویم که ما قصد نداریم مانند ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی به یک قدرت جنگ طلب تبدیل شویم. محور سیاست ما این است که جنگ وجود نداشته باشد و این سیاست، نیازهای تسلیحاتی ما را محدود می‌کند. ما طی این جنگ به خودمان متکی بودیم. ما از وسایلی که از قبل وجود داشت، از تجهیزاتی که خودمان ساخته‌ایم یا از جای دیگر فراهم کرده‌ایم استفاده کرده‌ایم، ما با مسأله تهیه اسلحه صرفاً به عنوان یک مسأله تجاری برخورد می‌کنیم و از این رو هیچ گونه نفوذ سیاسی نباید بر آن تأثیر بگذارد. به هر حال ما به هیچ وجه نفوذ ابرقدرتها را نخواهیم پذیرفت، ما می‌دانیم چگونه وسایلی را که نیاز داریم از جایی غیر از ابرقدرتها فراهم کنیم. تکرار می‌کنم حرکت ما بر مبنای صلح است و این سیاست نیازهای تسلیحاتی ما را کاهش می‌دهد.

س ـ صدام تهدید کرده است که سلاحهای جدیدی را که به مراتب سنگین‌تر از سلاحهای قبلی است علیه شما به کار خواهد برد. در این باره چه فکر می‌کنید؟
ج ـ این چیزی است که او هر بار که احساس خطر می‌کند می‌گوید. اما ما از تهدیدهای او نمی‌ترسیم.

س ـ آیا سفر رسمی آقای ولایتی، وزیر امور خارجه ایران، به ریاض نتایج ملموسی داشت؟
ج ـ بله، مذاکراتی که ایشان با مسئولان سعودی داشتند مفید بود. این مقامات متوجه شدند که جمهوری اسلامی هیچ گونه خصومتی با همسایگانش ندارد. در گذشته تبلیغات سراپا دروغ موجب شده بود تا اعراب از ما بترسند، اما آنها پس از گذشت این همه سال دریافته‌اند که ما خویشتن‌داری از خود نشان داده‌ایم و این ما هستیم که از گسترش جنگ به طرف آنها ممانعت کرده‌ایم. این مذاکرات با اطمینان دادن به آنها (سعودی‌ها) راه را برای همکاری آتی هموار نمود.

س ـ ظاهراً سعودیها از شما دعوت کرده‌اند که به مناسبت مناسک حج آینده از آن کشور رسماً دیدار کنید. اگر چنین دعوتی صورت گرفته، آیا شما آن را خواهید پذیرفت؟
ج ـ این مسأله مربوط به گذشته است. حال که چنین چیزی مطرح نشده است.

س ـ آیا در روابط میان ایران و فرانسه پیشرفتی حاصل شده است؟
ج ـ از نظر ما چشم‌انداز روشنی به وجود آمده است اما تاکنون هیچ اقدام مشخصی انجام نگرفته است. با این حال فضای روابط ما با فرانسه، پس از دیدار یک هیأت پارلمانی فرانسه از تهران، بهبود یافته است.

س ـ گفته می‌شود که اتحاد جماهیر شوروی برای بهبود روابطش با جمهوری اسلامی گامهایی برداشته است. آیا این مطلب صحیح است؟
ج ـ عناصر چندی وجود دارند که این تصور را برایمان به وجود می‌آورند و ما را معتقد می‌سازد که شوروی‌ها در قبال ما واقع بین‌تر شده‌اند.
س ـ آیا عادی شدن روابط با ایالات متحده آمریکا قابل تصور است.
ج ـ این سئوال را خود آمریکاییها هم از ما می‌کنند. پاسخ ما همیشه این است که همه چیز به رفتار آمریکایی‌ها بستگی دارد. ایالات متحده باید از تحریکات شیطانی و اعمال زیان‌آور خود نسبت به منافع ما و مسلمانان در منطقه و جاهای دیگر دست بردارد. اگر آمریکاییها ثابت کنند که حقیقتاً می‌خواهند روابط سالم برقرار کنند، اگر آنها از رفتار دیرینه خود مبنی بر بلعیدن دنیا و از سیاست استعماری خود دست بردارند، در این صورت دیگر مانعی برای برقراری روابط وجود نخواهد داشت، باید بگویم که این ما نبودیم که خواستار قطع رابطه با آمریکا بودیم. آمریکاییها در جنایات شاه (معدوم) مشارکت داشتند. پس از انقلاب، آنها دست از توطئه در منطقه برنداشتند. آنها گستاخ بوده و بدیهای بسیار کرده‌اند. ملت ما خاطره بدی از آمریکایی‌ها دارد. آمریکایی‌ها باید نشان دهند که سیاست گذشته خود را کنار گذاشته‌اند و می‌خواهند به آینده بنگرند، بدینسان ما می‌توانیم با ایالات متحده رابطه داشته باشیم. این امر مسلماً غیرممکن نیست، اما دشوار است.

س ـ در حال حاضر سرگرم بررسی چه مسایلی هستید؟
ج ـ در حال حاضر مسایل اساسی بسیاری برای رسیدگی وجود دارد. ابتدا نظام مالیاتی، قانون کار و مسأله حیاتی کشاورزی است. ما درباره این مسأله اخیر با شورای نگهبان قانون اساسی اختلاف نظر داریم و امیدواریم در آینده این اختلافات مرتفع شود. همچنین لوایحی درباره قانون جزا، قوانین تعزیرات اسلامی، و نیز امور جاری مطرح هستند. در حال حاضر ما سرگرم تنظیم بودجه سال آینده (مارس 87/1986) و تنظیم طرحهای مربوط به شرکت‌های تعاونی و غیره می‌باشیم.
همچنین مسأله مهمی که ما اکنون سرگرم بررسی آن هستیم این است که قوه مقننه به چه نحو باید برکلیه ارگانهای مجریه، طبق قانون اساسی نظارت داشته باشد. ما تاکنون یک سلسله قوانین قضایی را تصویب کرده‌ایم و اکنون سرگرم مطالعه نحوه اجرای این قوانین هستیم. به محض آنکه این قوانین از جانب شورای نگهبان قانون اساسی تأیید شود، مجلس مسئولیت نظارت عالیه خود را بر ارگانهای اجرایی اعمال خواهد کرد.

س ـ آیا در خاتمه سخنی دارید که بگویید؟
ج ـ من به ملت‌های آفریقا درود می‌فرستم و به آنها می‌گویم که ما همراهان واقعی آنها هستیم، ملت ما معتقد است که ملتهای آفریقا طی تاریخ مورد ستم واقع شده‌اند. بنابراین ملت ما آماده است هر کاری که به نفع ملت‌های آفریقاست، به شرط آنکه آنها خود با ما همکاری کنند، انجام دهد.
از نظر ما آپارتاید فجیع‌ترین جنایتی است که نه تنها علیه قربانیان مستقیم آن بلکه علیه تمام جهانیان اعمال می‌شود. من از تمام ملت‌ها می‌خواهم که از جنبش فعلی در آفریقای جنوبی حمایت فعال به عمل آورند. بدینسان است که انسان می‌تواند کمر استعمار را خرد کند. من در خاتمه یک بار دیگر تکرار می‌کنم که ما به مجرد اینکه مشکلات خود را حل کنیم، بیش از پیش به ملت‌های آفریقا کمک خواهیم نمود.