س) در آغاز از حضرت‌عالی تشکر می‌کنم که این فرصت را به روزنامه الریاض دادید، امیدوارم باتوجه به مشاغل زیاد وقت شما را نگیرم. گفته می‌شود که حضرت‌عالی معمار روابط ایران و عربستان هستید. در شرایط حاضر، به خصوص در شرایط سخت منطقه، روابط ایران و عربستان را چگونه می‌بینید؟

ج) بسم‌الله الرحمن الرحیم، اینکه تعبیر شود من معمار اصلاح روابط هستم، کمی اغراق است. در حقیقت آقای ملک عبدالله که آن روز امیر و ولیعهد بودند، سهم بسیار زیادی در تحکیم روابط داشتند. اولین قدم را با ایشان در سنگال برداشتیم. بعد در پاکستان کار را به جای خوبی رساندیم و در مسائل نفت و خیلی چیزهای دیگر هم نظر شدیم. به تدریج روابط تیره آن روز عربستان و ایران تبدیل به روابط خوب و برادرانه شد. علت این اقدام ما این بود که هر دو نفر ما قانع بودیم که همکاری ایران و عربستان می‌تواند هم برای دو کشور و هم برای جهان اسلام بسیار مفید باشد. عربستان مثل ما دنبال اسلام است، منتها از دید فقه خودشان، با مقررات عمل می‌کنند و ما هم از دید خودمان که فقه امامیه داریم، عمل می‌کنیم. ممکن است در بعضی از احکام اختلاف‌نظرهایی داشته باشیم که داریم. ولی مشترکات ما با عربستان خیلی بیشتر است و امیدواریم همکاری‌ها آثارش را به خوبی نشان دهد.

س) حضرت‌عالی در سال 2005 میلادی فرمودید: «ضعفی در روابط ایران و عربستان در خصوص بحران خاورمیانه وجود دارد.» الان در سال 2008 هستیم. آیا فکر می‌کنید پیشرفتی در روابط ایران و عربستان برای رفع بحرانهای خاورمیانه به وجود آمد؟

ج) متاسفانه تاکنون در همان وضعی که گفته بودم، باقی ماند و کمی هم تشدید شده است. ولی احساس می‌کنم هر دو کشور قانع هستند این وضع به صلاح دو کشور و منطقه نیست. در مذاکراتی که اخیراً با ملک داشتم، به توافقات کلی رسیدیم که این وضع را به طرف مثبت تغییر دهیم.

س) همین چند روز پیش اجلاس گفت و گوی اسلامی و جهانی به پایان رسید. آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چگونه می‌توان به دستورات و تصمیمات آن کارایی بیشتری بخشید؟ آینده گفت و گوی اسلامی با اسلامی و گفت و گوی اسلام با سایر ادیان را چگونه می‌بینید؟

ج) این اجلاس را به عنوان گام اول برای گفت و گوی بین کشورهای اسلامی و گفت‌وگوی با پیروان ادیان بسیار مهم ارزیابی می‌کنم. نیاز به تداوم دارد. اگر بخواهند به همین اجلاس‌ها قناعت کنند، خیلی نتیجه بخش نیست. باید دبیرخانه‌ای داشته باشند و پیگیری کنند و مسائل را در جلسات مطرح و ارزیابی کنند.

ما در ایران برای بخش اول اجلاس یعنی وحدت اسلامی تجربه خوبی داریم. 21 کنگره برگزار کردیم. در بخش دوم هم اجلاسهای زیادی برای گفت و گو برگزار کردیم. تجربه ما می‌تواند برای حرکت جدید آقای خادم‌الحرمین و رابط‌العالم اسلامی مفید باشد. ما آماده همکاری هستیم. من امیدواریم که به نتایج مطلوبی برسیم، اما شرط آن پیگیری است و به اجلاس اکتفا نشود.

س) سؤال بعدی من درباره مسئله فلسطین است. شما می‌دانید که شکافی بین حماس و فتح وجود دارد. ایران در نزدیک کردن این دو چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟ به خصوص که دوستی و روابطی با جنبش حماس دارد.

ج) من هم از اختلاف این دو جریان فلسطینی نگرانم. هیچ به مصلحت مردم فلسطین، قضیه فلسطین و مسلمانان و حتی مسیحیان منطقه نیست. روابط ما الان با حماس بهتر از فتح است. به خاطر اینکه ما مقاومت را شرط احساسی نجات فلسطین و احقاق حقوق مردم آنجا می‌دانیم. فکر می‌کنیم با گفت و گوی ساده، آن هم در چارچووب خواسته‌های آمریکا، انگلیس و کسانی که مایه فتنه در منطقه هستند و ریشه‌ها به آنها برمی‌گردد، نتایجی به دست نمی‌آید. اگر مقاومت جدّی باشد و در کنارش گفت و گو انجام شود، مفید باشد. فکر می‌کنم باید به گونه‌ای توافق شود که هم مقاومت و هم گفت و گو باشد. در این صورت دو گروه نباید همدیگر را دشمن بدانند و با همدیگر بجنگند و خون فلسطینی‌ها را بریزند که این روزها اتفاق افتاد. می‌توانیم از این دید با هر دوطرف صحبت کنیم که با هر دو رابطه داریم. با فتح هم دوستی داریم. می‌توانیم کمک کنیم که به هم نزدیک شوند. البته کشورهای عربی مثل مصر، عربستان، سوریه و دیگران هم باید به ما کمک کنند.

س) بعضی از روزنامه‌ها نقل کرده‌اند که دیدار حضرت‌عالی از عربستان سعودی و ملاقات با ملک عبدالله به خاطر مسائل فلسطین و احیای پیمان مکه است. این حرف چقدر صحیح است؟

ج) بیش از اینهاست. در مورد فلسطین، لبنان، عراق، افغانستان و روابط دوجانبه ایران و عربستان با هم صحبت کردیم و به توافقات کلی رسیدیم تا در این مسائل به هماهنگی برسیم و کشورهای دیگر را نیز در این محور هماهنگ کنیم. امیدواریم با پیگیری‌های مسؤولان دو طرف، به اهداف مورد نظر در توافقات کلی برسیم.

س) بحث پرونده انرژی هسته‌ای ایران که الان درصدر اخبار رسانه‌های جهانی قرار دارد، به کجا کشیده می‌شود؟ به خصوص اینکه شاهد هستیم که گاهی در منطقه مسابقه‌هایی در حال انجام است و بسیاری از کشورهای حوزه خلیج‌فارس پروژه‌های هسته‌ای خود را شروع کرده‌اند.

ج) هرکشور دیگری اگر آن‌گونه که ما شروع کردیم، شروع کند. خوب است و عیبی ندارد. چون ما براساس حقی که N.P.T به کشورهای عضو داده، می‌توانیم از منافع صلح‌آمیز هسته‌ای بهره‌مند باشیم و N.P.T موظف است در این راه به ما کمک کند. ما این راه را رفتیم، اگرچه N.P.T کار زیادی برای ما نکرده است. آنچه که الان اتفاق افتاده، تبلیغات نادرست قدرتهای استکباری است که ایران را به انحراف به سوی تسلیحات اتمی متهم می‌کنند و این واقعاً دروغ و یک ظلم تاریخی است.

ما هیچ علاقه‌ای به کارهای نظامی هسته‌ای نداریم. این را هم برای بقیه کشورهایی که می‌توانند در این زمینه کار کنند، مجاز می‌دانیم. فکر می‌کنم ایران به خاطر منابع بیشتری که از لحاظ معدن، نیروی انسانی و تکنولوژی‌های نسبتاً خوب دارد، بیشتر از کشورهای منطقه می‌تواند، ولی این حق کشورهای منطقه هم است و لازم نیست در این زمینه با هم رقابت کنیم. هر کشوری باید کار خودش را بکند.

س) ایران اعلام کرده که بحث پرونده هسته‌ای ایران پایان یافته است. در حالی که آقای البرادعی، دبیر کل سازمان انرژی هسته‌ای اعلام کرده که هنوز پرسشهای جدّی وجود دارد. عدم پاسخ ایران به این پرسشها نشان‌دهنده این است که همچنان بعضی از مسائل را پنهان نگه داشته است. دیدگاه شما درباره این منطق چیست؟

ج) آنچه که ایران می‌گوید، این است که جواب سؤالاتی که سازمان انرژی هسته‌ای با مشخص کردن زمان پاسخگویی مطرح کرده بود، داده شد و آژانس هم پذیرفت و گزارش داده که ایران جواب سؤالات را داده است. قرار بود آژانس بعد از جواب ما به سؤالاتش، پرونده ما را مختومه اعلام کند. ولی با اینکه ما جواب دادیم، آمریکا و بعضی از کشورهای دیگر چند شبهه جدید را با ادعای اینکه از منابع اطلاعاتی به دست آوردند، مطرح کردند و به آژانس دادند. این سئوالات برخلاف قرار قبلی ما بود. ایران در این میدان اعلام کرد که براساس قرار قبلی پرونده را مختومه می‌دانیم. شما می‌توانید با ادعاهای جدید، پرونده را معطل و جریان را طولانی‌تر کنید و ایران را همچنان زیرسؤال نگه دارید. ما این سیاست را نمی‌پذیریم. الان در این مرحله هستیم. چون بنا نبود ادعاهای جدیدی مطرح شود. البته قطعنامه‌های شورای امنیت فصل دیگری است که باید در آنجا مذاکره شود. ما پرونده خود را در آنجا مختومه نمی‌دانیم. بحثی که الان درباره بسته پیشنهادی 1+5 به ایران و بسته پیشنهادی ایران به آنان است، می‌تواند مورد مذاکره قرار بگیرد. البته این بحث هم در موقع معینی خاتمه پیدا می‌کند.

س) مراکز اطلاعاتی آمریکا در گزارشی که قبلاً ارائه کرده بودند، گفته بودند ایران در پرونده هسته‌ای در سال 2003 میلادی دارای اهداف نظامی بود و الان متوقف کرده است. آیا فکر می‌کنید این دستگاههای اطلاعاتی دچار آشفتگی هستند که دوباره این ادعا را با پرسشهای جدید مطرح کرده‌اند؟

ج) همان موقع هم که مراکز اطلاعاتی آمریکا این گزارش را داده بود، یعنی سه سال پیش، با این نکته منفی ادعا کرده بودند که ما چنین برنامه‌ای داشتیم، نکته مثبت آن، این بود که الان نداریم. ما آن موقع گفته بودیم که همان ادعای آنان درست نیست و کذب است. الان هم می‌گوییم که هیچ‌وقت برنامه نظامی هسته‌ای نداشتیم و نخواهیم داشت.

س) سؤال بعدی من درباره بحث ایران و عراق است. می‌دانید که الان بحث توافق‌نامه امنیتی آمریکا و عراق مطرح است. جناب‌عالی قبلاً این توافق‌نامه را مردود شمردید. چرا پیش‌داوری می‌کنید و از پیش چنین حکمی می‌دهید؟

ج) آنچه که من گفتم، پیش داوری نیست. پیش‌نویس آن توافق‌نامه را برای من آوردند و دیدم. هنوز بین دو دولت تصویب نشده است. گفتم اگر آن پیش‌نویس تصویب شود، قابل قبول نیست و شکست خواهد خورد. ما معتقدیم که دخالت آمریکایی‌ها از اول برخلاف قانون و مقررات بین‌المللی بوده و اشغالگر هستند. اشغالگر نباید هیچ امتیازی از کشور اشغال شده بخواهد. آمریکا اگر در برنامه‌های خود در عراق صداقت دارد، باید بگذارد مردم عراق براساس اکثریت آرای خودشان تصمیم بگیرند. حتی ماندن آمریکایی‌ها در عراق هم باید براساس نظرات مردم عراق باشد. نه اینکه بودنش را بر مردم تحمیل کند و بعد از آن درباره چگونه بودن خود قرارداد یا توافق‌نامه بنویسد.

س) سؤال بعدی من درباره گفت و گوی ایران و آمریکاست. تا چه حدّ فکر می‌کنید این امکان وجود دارد؟ به خصوص اینکه نماینده دمکراتها به احتمال زیاد در انتخابات آینده پیروز شود و او مواضع و اعلام نظرات خوبی درباره گفت و گوی ایران و آمریکا داشت.

ج) در مورد مسائل آمریکا و ایران، آمریکایی‌ها خیلی بدهکارند. قبل از انقلاب از رژیم شاه حمایت کردند که مسئول بسیاری از تخلّفات آن رژیم هستند. بعد از پیروزی انقلاب، یکی دو سال تحریکاتی کردند تا در ایران شورش یا کودتا راه بیندازند. در راه‌اندازی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، صدام را تحریک کردند و پشت این جنگ بودند. در طول چنگ کمک‌های زیاد تبلیغی، اطلاعاتی، مالی، تکنولوژی و تسلیحاتی به عراق کردند. اواخر جنگ وقتی دیدند صدام دارد از ایران شکست می‌خورد، رسماً علیه ما وارد جنگ شدند. در طول این دوره سی ساله همیشه از طرف آمریکا مورد تحریم و فشار بودیم. اموال فراوانی از ایران در آمریکا مسدود است. اصل مذاکره را عیب نمی‌دانم و همیشه موافق بودم، ولی همیشه شرط می‌کردم که آمریکا باید حسن نیت خود را ثابت کند و بعد وارد مذاکره شویم. هنوز هم همین را می‌گویم. اگر حسن نیت خود را ثابت کند، می‌تواند با ایران مذاکره کند.

س) قرار است سوریه درباره جزایر سه‌گانه بین ایران و امارات میانجیگری کنید. شما این میانجیگری را چگونه می‌بینید؟

ج) نیازی به میانجی نداریم. به نظرم خیلی روشن است که جزایر متعلق به ایران است، ولی در عین حال حاضریم مذاکره کنیم. هر وقت اماراتی‌ها مایل باشند، می‌توانند بیایند و با هم حرف بزنیم. حل مسئله هیچ راهی جز مذاکره ندارد.

س) هم پیمانی سوریه و اسرائیل در سالهای گذشته خیلی قوی بود که روشن است. الان صحبت از قرارداد صلح بین سوریه و اسرائیل است. شما هم پیمانی ایران و اسرائیل را در پرتو توافقات سوریه و اسرائیل چگونه می‌بینید؟

ج) سوریه همیشه به ما می‌گفت برای اینکه خاک خود را پس بگیریم، حاضریم بر سر جولان با اسرائیل مذاکره کنیم. ما هم هیچ‌وقت مخالفت نمی‌کردیم. باید مذاکره کنند تا اراضی خود را پس بگیرند. از نظر ما مسئله جدیدی اتفاق نیفتاد. همان چیزی بود که سوری‌ها قبلاً به ما گفتند. اگر سوری‌ها از طریق گفت و گو جولان را پس بگیرند، توفیق خوبی است و ما هم تأیید می‌کنیم.

س) تشکر می‌کنم که این فرصت را به ما دادید. امیدواریم سفر شما به عربستان آغاز کارهای خوب و خیر برای جهان اسلام باشد و انشاءالله دیدار آینده ما در تهران باشد.

ج) متشکریم. امیدواریم همین‌گونه که گفتید، باشد.