مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با رادیو سراسری

آقای هاشمی 26 سال از انقلاب می‌گذرد، در طول این سالها نظام و مردم با چالشهای گوناگونی در زمینه‌های مختلف روبرو بودند، به نظر شما بزرگترین چالش انقلاب و دولت در آینده چیست و جنابعالی چنانچه ریاست‌جمهور شوید، چگونه با این چالش مواجه خواهید شد؟
● ما بعد از پیروزی انقلاب تا به حال، تقریباً همیشه به نحوی چالش داشتیم و مقداری به چالش‌ها عادت کردیم. در حال حاضر مسائل عمدتاً داخلی است. اگر چالش خارجی پیش بیاید، به خاطر این است که آنها فکر می‌کنند مسائل داخلی برای برخورد با ایران زمینه‌ساز است. این چالشها از چند نقطه است.
یکی این اختلافاتی است که بین نیروهای وفادار به انقلاب مقداری بالاتر و فراتر رفته است. معمولاً در فضای آزاد و برخورد اندیشه‌ها ملاحظات اخلاقی، سیاسی و اجتماعی هست که در ایران شاید به خاطر نپختگی‌ها و ادله دیگر، آن آداب مراعات نمی‌شود. به نظر می‌رسد گاهی از حد نقادی و مباحثه و چالش فکری به حذف، کینه‌توزی و دشمنی با همدیگر می‌رسند که مرزی ندارد، تهمت می‌زنند، به شخصیت دیگران تعرض می‌کنند، به ارزشها تعرض می‌کنند و بعد هم اگر کاری از دستشان بربیاید، همدیگر را طرد می‌کنند و در حین کار، گاهی مچ‌گیری می‌کنند.
اگر انتقادها در حد رفع عیوب باشد، خوب است. ولی اگر برای بدست آوردن وسیله‌ای برای تضعیف باشد و جلوی کار را بگیرند، در شرایط فعلی برای کشور خوب نیست. به همین دلیل دشمنان ما فکر می‌کنند که این شرایط مناسب است تا دخالت بیشتری کنند و از درون برای ما مشکل درست کنند. اگر بخواهیم انسجام ملی داشته باشیم که در گذشته با این انسجام انقلاب کردیم و مشکلات را حل کردیم و در مواجه با قدرتهای خارجی نظام به این چیزها پشتگرم بودیم، باید سعه‌صدر داشته باشیم. اختلافات به قدرت داخلی در مقابل درگیریهای خارجی آسیب می‌زند و نقش‌آفرینی ما را در خارج از کشور کاملاً ضعیف می‌کند. فکر می‌کنم شاید چالش اصلی اینجاست که ما باید به انسجامی برسیم. کسی برنامه ندارد که همه ساکت شوند. باید در حد معقول اختلافات، نظرها و اندیشه‌ها را مطرح کنند و با مردم در میان بگذارند. همین باعث شده که ما چالشهای دیگری هم پیدا کنیم، یعنی کارهای اساسی کشور گاهی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. در کشور الان مسأله بیکاری برای جوانان تحصیلکرده مسأله‌ای رنج‌آوری شده است و اگر وفاقی بین نیروهای مؤثر در جامعه بود، راهکارها خیلی مخفی نیست و می‌توان اقدامهایی کرد و درست عمل کرد که اینطور چیزها پیش نیاید. اگر وضع اقتصادی را سامان ندهیم، مشکلات اقتصادی برای جامعه به یک چالش جدی تبدیل خواهد شد. تحمل کمبودها و رکودها برای مردم آسان نیست. مسائل فرهنگی و اجتماعی هم نوعی چالش دارد. چون اختلاف واقعی بین نظرهای جریانهای فعال در میدان مسائل اجتماعی است. بعضی‌ها طرفدار جدی سخت‌گیرها هستند، برخی زیادی فضای باز می‌خواهند که بی‌قید و بند باشد. اینها در گذشته قابل تحمل بوده، ولی فعلاً شرایط به جایی رسیده که باید حد و مرز آنها مشخص شود.
○ آقای هاشمی، شما هر مشکلی را که مطرح می‌کنید، ریشه آن را به نبود وفاق برمی‌گردانید و معتقد هستید که این‌مسأله بسیار حائزاهمیت است، اگرشما‌ریاست جمهوری را به دست آورید، چگونه با آن برخورد می‌کنید؟
● یکی از انگیزه‌هایی که نهایتاً مرا تشویق کرد که در این دوره ثبت نام کنم، امیدواری به این بود که بتوانم بیشتر این جریانها را به هم نزدیک کنم. چون با هریک از آنها روابط، سوابق،آشناییها و اعتمادهایی دارم که سرمایه خوبی است و باید از همه آنها استفاده کنیم. همه جریانها خود را حاضر ببینند و احساس جدایی نکنند. احساس جدایی از انقلاب خیلی خطرناک است.
○ آقای هاشمی، ترکیب کابینه شما یکدست خواهد بود؟
● نمی‌تواند یکدست باشد. اگر منظور انسانهای صالح و متخصص باشد بله، من این نوع انسانها را انتخاب می‌کنم، اما از لحاظ سیاسی و تعلقات آنها به جریانهای مختلف وفادار به نظام یکدست نخواهد بود و ترکیبی از همه خواهد بود.
○ محور اصلی کابینه شما چه خواهد بود؟
● نیاز کشور در درجه اول همین هماهنگی است، همکاری نیروهای وفادار به انقلاب برای کار و سربلندی ایران است که ایران را به جایگاه شایسته‌اش برسانیم که دور از دسترس نیست.
○ آقای هاشمی، اکثرمردم پیگیر حل مسائل اقتصادی هستند. به عقیده جناب‌عالی مشکلات اقتصادی کشور ما ناشی از چه ریشه‌هایی است؟
● یکی از عواملی که نسبتاً مشکل‌زاست، این است که دولت بیش از اندازه بزرگ است و خیلی از کارها که می‌تواند در اختیار بخش خصوصی باشد و بازدهی بیشتری هم داشته باشد، در اختیار دولت است. راهکارش این است که براساس سیاستهایی که در مجمع به رهبری پیشنهاد و امضاء شد، ما به طرف استفاده از مردم در امور اقتصادی برویم. الان دولت متصدی خیلی از کارهاست که بهره‌وری خوبی ندارد.
در ذیل اصل 44 گفته شده که اگر به مصلحت نظام نباشد، می‌توان آن را به بخش خصوصی داد و رهبری از مجمع خواستند که این مصلحت را بررسی کنند و ما پیشنهادهایی به ایشان دادیم و ایشان بخشی از آن را پذیرفتند و اعلام کردند و بخشی ماند تا بیشتر روی آن کار شود که بعداً اعلام خواهد شد. قبل از این هم مصوبات دیگری در سیاستهای کلی -مستقل از این اصل- داشتیم که راه را برای ورود بخش خصوصی در کارهای مهمتر کشور هموار کنیم. هدف ما این است که الان سرمایه‌های زیادی را که به صورت انگلی عمل می‌کند و مزاحم است و در قاچاق، سفته بازی، ارز و زمین‌بازی مصرف می‌شود، جذب کنیم و این سرمایه‌ها را در میحط مناسبی از طریق بورس و ... به کارهای توسعه کشور و کارآفرینی ببریم که کشور توسعه پیدا کند. شرط آن هم امنیت سرمایه است.
○ سیاست اقتصادی شما بیشتر خصوصی است؟
●راه‌حل اینکه بودجه سالمی داشته باشیم، این است که ظرفیت موجود کشور و ظرفیتهای خارجی را در خدمت توسعه و اقتصاد بگیریم و مشکلات اشتغال و بهره‌وری را حل کنیم و تورم را عملاً پایین بیاوریم و مشکلات مردم را با رونق اقتصادی حل کنیم که در سیاستهای کلی این‌گونه است.
○ نظر شما راجع به اشتغال چیست؟
● روند کنونی را برای اشتغالزایی کافی نمی‌دانم. به همان مقداری که کارهای توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری می‌شود، اشتغال ایجاد می‌شود. اگر سرمایه‌های بیشتری را به خدمت بگیریم و کارهای بیشتری در دستور اجرا قرار گیرد، طبعاً آنها متقاضی نیروی کار می‌شوند. بخصوص نوع کارهایی که تخصص می‌خواهد و می‌توان از نیروهای تحصیل کرده استفاده کرد، آنها برای کشور ضرورت بیشتری دارد. ما باید تعامل بیشتری با دنیا داشته باشیم. باید بازارهایی برای محصولات خودمان در دنیا بدست آوریم. ظرفیتهای موجود ما خیلی راکد است که علتش نبود بازار کافی است.
○ چگونه سطح تولید را بالا می‌آورید؟
● اگر بازار مناسب و مطمئن بدست بیاوریم، هم سرمایه‌گذاری فعلی به خوبی فعال و هم سرمایه‌های جدید جذب و هم کارهای جدید درست می‌شود. در بخش خصوصی‌سازی نقطه بهره‌وری برای ما مهم است.
○ طرح خاص و ویژه‌ای برای اشتغالزایی در نظر گرفته‌اید؟
● اگر ما زمینه جذب سرمایه و نیروی کارآمد انسانی را فراهم کنیم، کارهای بزرگ و اساسی در برنامه آینده است که می‌توانیم همین تسهیلات را به طور حساب شده به آنها بدهیم ومطمئن شویم که درتوسعه کشور بکار خواهد رفت. طرحهای قبلی نوعی مصرف‌- گرایی بود.
○ جناب آقای هاشمی، آیا طرح ویژه‌ای برای حل مشکل مسکن جوانان در نظر دارید یا خیر؟
● راهکاری که الان وزرات مسکن مطرح می‌کند، سابقه‌اش در دولت سازندگی بود. من این راهکار را مؤثر می‌دانم. محورش این است که ما از طریق بخش خصوصی اقدام به تولید منازل انبوه، ارزان و کوچک کنیم. در کنارش صندوقی بوجود بیاوریم و به کسانی که نیازمند مسکن هستند و نمی‌توانند بخرند، وامی داده شود که دراز مدت باشد. واگذاری‌ها به شرط اجاره و تملیک و یا اجاره بلند مدت باشد و یا آنهایی که می‌توانند به صورت قطعی بخرند، داده شود. به هرحال صندوق واگذاری باید مسکن تولید کند که متناسب با نیاز جوانان باشد که کوچک، مقاوم، انبوه، ارزان و با اقساط و وامی باشد که مشکلی در این خصوص نداریم. یکی از راههای ایجاد اشتغال هم همین است. اگر این کار را در حد وسیع در سراسر کشور بکنیم، اشتغال زیادی ایجاد می‌کند و نیروهای زیادی را به کار می‌گیریم و صنایع مرتبط هم فعال می‌شوند. ما همه این مصالح را در داخل داریم. بنابراین هم صنعت و حمل و نقل رشد می‌کنند، هم اشتغال را تا حدی حل می‌کند و هم بحث مسکن حل خواهد شد. این، کاری اقتصادی است  و هزینه‌ای برای دولت نخواهد داشت.
○ جناب آقای هاشمی، چگونه با تورم برخورد می‌کنید؟
● عوامل تورم برای کارشناسان شناخته شده است، یکی از عوامل مشخص تورم کسر بودجه‌هاست که باید از تزریق پول بدون پشتوانه خودداری شود. خیلی روشن است که تقاضا را بالا می‌برد. معمولاً ما هر سال کسر بودجه داشتیم و بودجه ما هم بصورت تورمی نوشته می‌شود که علتش هزینه‌های فراوان جاری است. چیزی که الان برای ما خیلی مهم است، بهره‌وری است. الان واحدهای تولیدی ما به خاطر شرایط نامناسبی که دارند، بهره‌وری مناسب ندارند، سطح بهره‌وری در ایران پایین است، به خاطر اینکه ما عادت کردیم از ثروت آماده‌ای که نفت است و از انرژی ارزان، زندگی کنیم. اگر ما بهره‌وری مناسبی ایجاد کنیم، هزینه تولید به شدت کاهش می‌یابد و قابل رقابت خواهد شد و قیمتها هم در اثر رقابتها متعادل خواهد شد. الان اگر رقابت جدّی باشد، صاحبان تولید، با این سبک از تولید ضرر می‌کنند، چون هزینه آنها بالاست. پس بهره‌وری یکی از عوامل بسیار مهم در کاهش قیمتهاست.
○ آقای هاشمی، چگونه این بهره‌وری را افزایش می‌دهید؟ مثلا برای کارمندان.
● در بخش تولید اگر بخش خصوصی و مردم را وادار کنیم، مردم فرآوری بالا را می‌برند، چون انگیزه تولید دارند و کارکنان زیادی نمی‌گیرند و از کارکنان به اندازه کافی استفاده و آنها را راضی می‌کنند. دراین فرض اگر دولت در این جور کارها متصدی نباشد، این یک راهکار اساسی است. تکیه ما همین است و باید از همین راه وارد شویم و دولت نباید خیلی بی‌تفاوت باشد و حسابرسی و بازخواست درستی باشد. در بحث کارمندان دولت نمی‌توانیم به این سمت برویم که همه به قدر کارشنان حقوق بگیرند. کار بیشتر نیازمند متخصصین است. به هرحال بهره‌وری یکی از عوامل مؤثر در پایین آوردن تورم در کنار بودجه متعادل است.
در اقتصاد رقابتی، صاحبان کالا رقبای دیگری دارند و نمی‌توانند به مشتریان زور بگویند و باید رضایت مشتریان را جلب کنند. در اقتصاد فرمانی نمی‌توانیم راهی که دیگران برای اقتصاد و توسعه رفتند، برویم.
○ آقای هاشمی در بحث جذب سرمایه‌های خارجی چگونه عمل خواهید کرد؟
● آنهم در همین زمینه قابل جذب است. بخش خصوصی به دنبال جذب سرمایه است و دولت باید راه آن را آسان کند و تضمینهای لازم را بدهد و مقررات را تسهیل و موانع و بروکراسی مزاحم را کم کند. زمینه دیگر این است که ما باید تعامل جهانی را زیاد کنیم. چون خطوط اعتباری در دنیا خیلی زیاد است و پولهای خوبی با قیمت ارزان است که نهایتاً در دراز مدت با دو سه درصد می‌دهند. دولت و بخشهای خصوصی و شرکتهای دولتی معتبر می‌توانند از این سرمایه‌ها بهره بگیرند، ولی اگر این پولها را بگیریم و درست مصرف نکنیم، در نهایت فقط تعهدی برای ما خواهد ماند. اگر مسیر مصرف این سرمایه‌ها درست باشد، هم سرمایه‌های خارجی با تعهد خودشان خواهند آمد و هم ما می‌توانیم از طریق فاینانس آنها را بیاوریم. البته از نظر من راهی باید باز کنیم تا ایرانیهایی را که در خارج هستند و سرمایه و پول و تخصص دارند، جذب کنیم که به ساخت و رونق اقتصادی کشور کمک کنند.
○ آنها اگر بخواهند در هر زمینه‌ای سرمایه‌گذاری کنند، آزادی عمل دارند؟
● کاری که ما در مجمع کردیم، این بود که مقررات را برای جذب سرمایه‌های خارجی ساده کردیم. ولی همین وضع سیاسی و نگاهی که به ایران می‌کنند و تبلیغاتی که در خارج می‌شود، وضع ایران را از این جهت غیرمطمئن می‌بینند و فکر می‌کنند فردا سلیقه‌ای می‌آید و همه بازی را به هم می‌زند. اینطور چیزها برنامه‌های دراز مدت می‌خواهد. کسی که الان سرمایه‌اش را می‌آورد، شاید می‌خواهد ده سال دیگر نتیجه‌اش را بگیرد. ما باید روال مطمئنی را برای این کار تهیه کنیم. در دو سه سال اخیر حدود ده میلیارد دلار پیشنهاد سرمایه‌گذاری آمد و تعدادی از این طرحها هم تصویب شد. می‌توانستند بیایند، ولی عملاً کمتر از یک میلیارد دلار عملیاتی شده است. صاحبان سرمایه‌خواهان این هستند که در جای محکمی پا بگذارند.
○ آقای هاشمی! وقتی بحث اقتصاد می‌شود، شما در مورد توزیع درست ثروت در جامعه اشاره دارید که امتیازها و بسیاری از این موارد به راحتی تبدیل به رانت می‌شود. در گذشته اخذ موافقت اصولی خودش نوعی ثروت بود. نوعاً دولتهایی که متمرکز عمل می‌کنند، در اطراف آنها رانت وجود دارد. جاهایی که بحث سهمیه‌ای و کوپنی باشد، بیشتر خواهد بود و بازار سیاه و چند نرخی وجود خواهد داشت و همه اینها جزو گرفتاریهای دوران گذشته ما بود که گاهی اجباراً و گاهی اختیاری بوده است.
● اگر بحثی که قبلاً کردیم اتفاق بیفتد، بسیاری از این موارد اتفاق نخواهد افتاد. به هرحال هر دولتی رانتهایی دارد. یکی از کارهای بسیار بسیار مهم ما که می‌توانیم ریشه فساد را بخشکانیم، این است که اگر چیزهایی از دولت به دیگران واگذار می‌شود، یا رانت نداشته باشد و یا فرصتهای برابر به همه مردم بدهیم و قانونمند و با ضابطه و براساس صلاحیت باشد. یعنی قوانین به گونه‌ای باشد که شامل عده خاصی نباشد که نیازمنداصلاح و تصویب قوانین جدید هستیم و اجرای قوانین هم نیازمند مدیران شایسته‌ای است.
○ آقای هاشمی، چه مکانیزمی برای مبارزه با فساد دارید؟
● مکانیزم آن قانونمندی است، قانونمندی هم باید به صورت انضباط آهنین اجرا شود و از تخلف‌ها چشم‌پوشی نشود. قوه مجریه هم ناظر دارد و مراحل بالا باید ناظر مراحل پایین‌تر باشند. ولی اصل حرف من این است که ما باید زمینه رانت را در کشور کم کنیم.
○ آقای هاشمی مازاد درآمد نفت را در دولت خودتان در کجا مصرف می‌کنید؟
● اینکه ما از نفت در بودجه جاری استفاده کنیم، خودش انحراف اقتصادی است و یکی از مشکلات مهم ما از همین جاست. نفت ثروت طبیعی است که روزی در کشور تمام می‌شود و این مکانیزم نمی‌تواند همیشه و برای نسلهای بعد بماند. بنابراین ما در مجمع تشخیص بندی را تصویب کردیم که ظرف ده سال و در دو برنامه پنج ساله کشور باید از وابستگی به نفت در مسائل جاری منفک شود و از طریق مالیاتها و درآمدهای دیگر و صادرات و ارزش افزوده دیگر اداره شود و درآمد نفت باید صرف توسعه کشور و یا اندوخته شود که نسلهای بعد به نحوی بهره ببرند. این سیاست باید در قوانین ما عملیاتی شود. راهنمای ما روشن است. بنابراین بحث درآمد مازاد نفت مسأله‌ای نیست. تا آنجایی که به مصلحت می‌دانند، صرف توسعه می‌کنند که بازده داشته باشد و بجای پول نفت که ذخیره شود و از آنها استفاده کنیم، از خود آنها استفاده می‌کنیم. آنها ذخیره‌ای هستند که بالندگی هم دارند. جاهایی که لازم است، صرف اندوخته کردن می‌کنند. این سیاستی است که تعیین شده و از این پس باید عملیاتی شود.
○ آقای هاشمی، آیا شما و تیم شما توانایی دارید که مسائلی را که فرمودید به این حد برسانید؟
● من می‌گویم می‌توان جلوی تحصیل ثروت نامشروع را  گرفت. ما خلق ثروت و تحصیل آن را ارزش می‌دانیم. در مجمع تصویب شد و رهبری هم تصویب کردند که خلق ثروت ارزش است. توزیع دوجور است. یکی افرادی هستند که خودشان ثروت خلق می‌کنند. رانت باید به مردم فرصتهای برابر بدهد. جلوی تبعیض و رانت را هم می‌توان گرفت. ولی باید میدان رقابت را باز کنیم.
○ آیا توانمندی وجود دارد که دولت را کوچک کنید؟
● اخیراً این بحث در مجمع مطرح شد و بانک مرکزی را مأمور کردیم که رسیدگی کردند که تقریباً 45 و 55 درصد است. الان کشاورزی، دامداری، کارهای تجارت داخلی، مسکن‌سازی، حمل و نقل و ... خصوصی هستند. من از رسانه‌ها این انتقاد را دارم که بی‌جهت مسأله را بزرگ می‌کنند که این برای نظام بدنامی است. همین مقدار را باید خیلی کم کنیم. گفتم این مشروط براین است که لااقل مجلس و دولت همدل باشند.
○ آقای هاشمی، شما و تیم شما شاهدی برای اثبات توانمندی خودتان دارید؟
● بهترین شاهد دوره‌ای است که مسئولیت داشتم. کارهایی انجام دادم و وقتی اراده می‌کردیم، می‌شد. ولی هیچ‌وقت من در مسائلی که یک طرفش دیگران هستند، قول نمی‌دهم. من آنهایی را می‌گویم انجام می‌دهم که می‌توانم.
○ شما معضلات فرهنگی و اجتماعی را در چه چیزهایی می‌دانید؟
● مسائل اجتماعی زیادی داریم. آسیب‌دیدگان جامعه ما مثل بیماران خاص انواع مشکلات دارند. قشری زیر خط فقر زندگی می‌کنند. این یک چالش اجتماعی واقعی دارد. پدیده شوم اعتیاد و قاچاق مواد مخدر آسیب اجتماعی جدی دارد. اینکه نتوانیم معیشت مناسب برای معلمان و پرستاران و ... تأمین کنیم، به علاوه تفکراتی که در جامعه هست که یک جریان خشک و سختگیر است که می‌خواهد همه چیز آزاد باشد، موجب چالش فرهنگی و اجتماعی است. الان دوره و زمان ما، دوره برخورد اندیشه‌ها، تمدنها و افکار متعدد است و مطالبات جوانها و تقاضای خانواده‌های سنتی‌تر همه با هم تصادم دارد. اینها جزو مسائلی است که برای دوره آینده باید در دستور مدیریت نظام باشد که به شکل مناسبی اداره کنند که به بحرانهای بدتر تبدیل نشوند.
○ آقای هاشمی، اینها شیوه و روش خاصی را می‌طلبد؟
● تعدادی پرورشی و تربیت درونی و ساخت انسانهای متناسب با زمان است.  مقداری هم به مراقبتهای بیرونی برمی‌گردد که باید مواظبت کنیم تا اتفاقات نادرسی نیفتد. اگر بخواهیم برای دراز مدت مسأله را بررسی کنیم، باید به طرف راه درست برویم که برای نسل جوان و خصوصاً دختران باشد.باید با آنها منطقی برخورد کنیم و خواسته‌های درست آنها را بدهیم و مقاومت نکنیم و باید به آنها کمک کنیم که تصمیم بهتری بگیرند.
○ شما چه امتیازاتی به افراد نخبه خواهید داد که آنها علاقمند به خدمت به کشور شوند و بمانند؟
● همه ما باید این اصل را قبول کنیم که هیچ‌کس راضی نیست که از وطن و فامیل و جایی که انس دارد، جدا شود، مگر موقتی باشد. اگر کسانی مهاجرت می‌کنند، باید وضع اینجا برای آنها نامطلوب باشد و به آنجایی که می‌روند، هدف بهتری برای آنها ترسیم شده باشد. هم مهاجرتهای داخلی و هم ازداخل به خارج در این شرایط اتفاق می‌افتد.
آمار مهاجرتی که از نخبگان می‌گویند، نادرست است. خیلی از آنها برنامه برگشت دارند، اصل مهاجرت حتی در اروپا هم هست. ما باید شرایطی را فراهم کنیم، شرایط تحصیل خوب را در داخل فراهم کنیم تا اگر به خارج می‌روند، با برنامه بروند و بعد از تکمیل تحصیل برگردند. مهاجرتهای برای خدمت به کشور و برای تحصیل علم مثبت است. مسأله شغل را هم داریم. ما باید از این استعداد کشور استفاده و برای آنها ایجاد شغل کنیم. برای عده‌ای مسائل اجتماعی و سیاسی مطرح است که ممکن است آزادی بیشتری بخواهند. باید در حدی که انقلاب، افکار، دین و شرایط ملی ما اجازه می‌دهد، عمل کنیم. از نظر مبانی مجبور نیستیم سخت‌گیریهای بی‌منطق کنیم و باید فضای مناسبی را درست کنیم. فضای مناسب هم تعریف دارد که برخی از دخالتهای بی‌مورد و نوع  تبلیغات و برخوردها و هتک احترامها می‌رنجند، اینها چیزهای کمی نیست.
○ آقای هاشمی، برای تقویت روح معنویت چه برنامه‌ای دارید؟
● ما از لحاظ سرمایه خلق معنویت و حفاظت از ارزشهای نفسانی مردم سرمایه‌های خوبی داریم. مبانی عقیدتی، اخلاق اسلامی و افتخارات ملی داریم. معمولاً ایرانی‌ها مردمی نجیب و ارزش‌خواهی بودند. همین الان خیلی‌ها در غربت هستند، ولی این چیزها را حفظ می‌کنند. فطرت ایرانی فطرت خوبی است. شرقی، مسلمان و اهل بیتی هستند. عواملی هست که این معنویتها را تضعیف می‌کند. مقداری همین برخوردهای نادرست است که در بعضی‌ها ایجاد فرار و نفرت ایجاد می‌کند. عوامل تربیتی ما هم خوب کار نمی‌کنند. خانواده‌ها باید از اول از بچه‌های خودشان بیشتر مراقبت کنند. معلمان ما باید آنقدر شاد و راضی باشند که از بچه‌ها مثل گل مواظبت کنند و عاشق کارشان باشند و برای بچه‌ها ایجاد امید کنند. باید فضای جامعه را معقول و منطقی کنیم. می‌توان جوانها را با زور ساکت کرد، ولی نمی‌توان آنها را ساخت. اینها چیزهایی نیست که فقط من بدانم. یک دانش است که باید تصمیم ملی گرفته شود و همه چیز هماهنگ عمل کند. البته کار آسانی نیست.
○ جناب آقای هاشمی، شما برای مشکل ترافیک و آلودگی شهر تهران چه برنامه‌ای دارید؟
● در دوره‌ای که مسئول بودم، برای این مسائل برنامه داشتم، البته الان این کارها به عهده شهرداری است که از طریق شوراها مستقل عمل می‌کنند. آن موقع بین شهرداری و دولت همکاری خیلی تنگاتنگی بود. الان این نیست و مقداری از گره‌ها به خاطر عدم هماهنگی است. راهکارهایی که دنیا برای شهرهای شلوغ تجربه کرده، در ایران هم قابل اجراست. برای ترافیک باید وسایل حمل و نقل عمومی را به سرعت تقویت کنیم. مترو را عملیاتی کردیم و می‌توان آن را خیلی سریع به همه تهران گسترش داد. اگر امکانات را جذب کنیم، سرعت عمل و جذب سرمایه کاملاً مقدور است.
اتوبوسها و مینی‌بوسها با این شکلی که هر وقت بخواهند حرکت کنند، درست نیست و با مترو باید هماهنگ باشند و زمان‌بندی داشته باشند. البته تعداد زیادی پل و اتوبان باید در تهران ساخته شود و تقاطع‌های مزاحم حل شود. برای آلودگی تهران راههای مشخصی هست، باید فضای سبز را زیاد کرد و جلوی ماشینهای دودزا را گرفت و بجای بنزین، گازسوزی را ترویج داد و جمعیت تهران را هم به اطراف منتقل کنیم. جمعیت عظیمی را که به خاطر شرکتها و نهادها به تهران می‌آیند، منتقل کنیم. می‌توان مسافران شهر تهران را که این جوری هستند، کم کرد. با ایجاد مراکز تجاری و اداری به صورت مجتمع، بسیاری از سفرهای داخلی کم می‌شود