مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با دکتر محمد لاریجانی ، دکتر غلامعلی حداد عادل و آقای نهاوندیان
لاریجانی : "بسم الله الرحمن الرحیم " . ابتدئآ باید از جنابعالی تشکر کنیم که این محفل گرم و دوستانه را ممکن فرمودید ، به خصوص میلیونها بیننده ، ان‌شاءا... آنها هم شریک خواهند در خطوطی که ما در این جمع داریم . من می‌خواهم اگر اجازه بدهید ، شروع کنم و عجیب هم نخواهد بود که از سیاسیت خارجی هم شروع کنم . جنابعالی پس از انقلاب ، مسئولیتهای مهمی را به عهده داشتید و به ویژه با دنیا صحبت می‌کردید . دنیا ، هم رفتار شمارا دیده ، هم نظرات شما را دیده و به عنوان یک رهبر بین‌المللی شما را پذیرفته . طبیعی است که ملت ما انتظارش این است که با یک همچنین هدایتی در امور ، سیاست خارجی ما باید برجستگیهای زیادی داشته باشد . حالا چه جوری است سیاست خارجی ما ؟ گاهی انسان بین دو تا احساس قرار می‌گیرد ، از یک طرف ما واقعآ در دنیا آبروی بسیار بالایی داریم ، معتبر هستیم ، میلیونها مسلمان به ما علاقه دارند ، نگاه می‌کنند حرفهایمان را . پیام ما خیلی جاها رفته که اصلا سابقه نداشته است . از طرف دیگر می‌بینیم بعضی از کشورها ، خیلی‌از مجامع ، به خصوص در غرب ، به ما خیلی ایراد می‌گیرند . حالا یکروز می‌گویند حقوق بشرتان خراب است ، یکروز می‌گویند شما زنان را مراعات نمی‌کنید ، یک روز می‌گویند تروریست هستید . حالا گذشته از توطئه‌ها که آن هم ابعادی دارد . آیا ما با دنیا مفاهمه درستی نداریم ؟ نکند که دنیا ما را خوب نمی‌فهمد ، شاید هم ما خوب نمی‌توانیم خودمان را به دنیا عرضه کنیم . فکر می‌کنم بد نیست نظر جنابعالی را ببینیم چه هست . شما چه جور ارزیابی از موقعیت جهانی ما دارید ؟ آیا ما این تعایلمان با دنیا تعامل درستی است ؟ مشکلاتمان کجاست ؟ دستاوردهای ما کجاست ؟
رئیس جمهور : بسم الله الرحمن الرحیم . البته اینکه حرفهایی که دنیا می‌زند همه‌اش از روی حقیقت و واقعیتها باشد و با نیّت درست حرف بزند که خب نیست . ما می‌دانیم یک مقداری روی اغراض خاص خودشان و روی منافع خودشان با ما طرف می‌شوند ، اما این هم که ما همه راهها را پیموده باشیم و واقعیتهای خودمان را به دنیا هم عرضه کرده باشیم ، به نظرم نمی‌آید اینطوری هم باشد باید هر دو طرف قضیه را یک قدری بها بدهیم . خب با ما یک خصومتی دارند ، به دلیل اینکه آرمانهایی که مطرح شده در انقلاب ، آنها نمی‌پسندند خیلی‌هایش را و بسیاری از بلندگوهای دنیا هم بر ضد این آرمانها هستند . خیلی از حقیقتها را ندیده می‌گیرند در مورد ما . حتی اگر ما برویم توضیح بدهیم ، شاهد هم ببریم ، آنها ندیده خواهند گرفت ؛ ولی به نظرمی‌شود خیلی از این زهرهایی که می‌ریزند ، هم خنثی کرد ، اولا زمینه‌اش را از بین برد که آنها میدان نبینند که اینها را مطرح کنند یا اگر کردند با جوابهای قانع کننده باید با آنها برخورد کنیم . مواردی هم هست در خودمان باید مواظب باشیم ، بالاخره وضع دنیا را هم در نظر بگیریم . آرمانهای اسلامی برای ما اصالت دارد . ولی شیوه‌های برخورد همیشه می‌تواند تفاوتی داشته باشد در تبلیغ افکار خودمان . منتها یک اصولی هست که آن اصول به هرحال برای ما غیر قابل گذشت است . منافع بعضی از قدرتها را تهدید می‌کند . باید انتظار یک بخشی از این برخوردهایی که شما با نگرانی اظهار می‌کنید ، داشته باشیم ، ولی نه این مقدارها که الآن هست . ما هنوز دوستان واقعی‌مان هم شاید همه چیز آن طور که باید بدانند ، ازما ندانند .
لاریجانی : بله ، ظاهرآ این مشکل تفاهم با دنیا یعنی چهره‌سازی از خودمان در دنیا قابل هست برای سرمایه‌گذاری بیشتری ؟
رئیس جمهور :قطعآ هست . ما از ابزارهای روز کمتر استفاده می‌کنیم . الآن بیشتر انتظار داریم ماحرفمان را اینجا می‌زنیم ، در نماز جمعه یا روزنامه یا رادیو یا یک سخنرانی و مردم خودشان همه جا بفهمند ، یا به هرحال با زبان روز هم باید صحبت بکنیم ، هم ابزار روز را باید به کار بگیریم ، هم فرهنگ خاص اینجا را بادی استخدام کنیم . خیلی بیشتر از آنچه که ما الآن حرفمان به دنیای رسیده ، باید برسانیم .
لاریجانی : حالا من نمی‌خواهم اطاله کلام کنم ، نمی‌دانم آیا دوستان علاقه مندند همین سئوال را دنبال کنند یا بحث دیگری ؟
حداد عادل : بسم الله الرحمن الرحیم . بنده هم از تشکیل این جلسه ، خیلی خوشحالم و از جنابعالی هم سپاسگزاری می‌کنم . آن نسلی که من و امثال من به آن نسل تعلق داریم ، قبل از انقلاب ، خب خوانندگان آثار شما بودیم . از آن زمان که در مکتب تشیع مقاله می‌نوشتید و یا کتابهای شما راجع به امیرکبیر ، زندان رفتنهای شما را خبر داشتیم . به هرحال همیشه تلقی بنده و امثال بنده در دوران دانشجویی از جنابعالی یک روحانی روشن مبارز و در واقع ما شما رابه حق ازپیشگامان ارتباط حوزه ودانشگاه می دانیم . حالا آن‌زمان که در مکتب تشیع مقاله می‌نوشتید و یا کتابهای شما راجع به فلسطین ، راجع به امیرکبیر ، زندان رفتنهای شما را خبر داشتیم . به هرحال همیشه تلقی بنده و امثال بنده در دوران دانشجویی از جنابعالی یک روحانی روشن مبارز و در واقع ما شما را به حق از پیشگامان ارتباط حوزه و دانشگاه می‌دانیم . حالا آن زمان که وحدت حوزه و دانشگاه هنوز مطرح نشده بود؛ در ارتباط حوزه و دانشگاه ، جنابعالی و چند نفر دیگر بسیار سهم داشتید و تصور ما از شما یک روحانی فرهنگی آرمانگرا بوده - هنوز هم هست .
از وقتی که شما به ریاست جمهوی رسیدید و این مسئولیت به عهده شما گذاشته شده ، اقتضای کارتان بیشتر کار اقتصادی و امورمربوط به صنایع و بودجه و این جور چیزهاست - بیش از حتی دوران مجلس - البته خب دوران بازسازی کشور هم یک چنین اقتضایی را می‌کند ، ولی این اشتغال طبیعی شما با آن تصویری که از سی‌سال پیش در ذهن ماهاست ، یک مختصری تفاوت دارد . ما می‌خواهیم ببینیم خود شما چه جور ارزیابی می‌کنید این تغییر وظیفه را . یک قدری راجع به این برای امثال ما صحبت بفرمایید.
- لاریجانی : یا شاید اصلا سئوال کنیم ، شما فرصت می‌کنید راجع به مسائل فرهنگی ، فکری هم مثل سابق فکر کنید ؟ وقت صرف کنید ؟
- رئیس جمهور : ما معکوس این سئوال را هم داریم . حالا هم باید جواب سئوال شما را بدهیم ، هم آن ظرفیتها را جواب بدهیم . بعضیها از من می‌پرسند که خب ، تو این همه وقت صرف مسائل فرهنگی و اسلامی و کارهای فکری و علمی می‌کنی ، دیگر چطور به مملکتداری می‌رسی ؟ مثلا حالا به خصوص همین روزها ، من خارک که بودم ، یکی از آقایانی که آنجا بود ، یک نامه‌ای به من نوشته . نوشته ما از بیرون که کارهای شما را می‌بینیم ، می‌بینیم شما وقت زیادی را صرف کارهای دیگر می‌کنید که بستگی دارد به سوابقتان . حال من یک مروری کردم ، وقتی که او نوشته بود ، دیدم ، حق داشت او قضاوت می‌کرد. حالا برای شما هم شاید جوابتان را اینجا بگیرید، با این حرفی که جواب او را می‌دهم . در همین مروری که کردم یا همین چند روزهای اخیر را شما ببنید ، من مثلا هفته کتاب را یکبار رفتم افتتاح کردم ، کلی آنجا وقت گذاشتم . یکبار رفتم کارهای دانشگاهها ، دانشگاه شهید بهشتی رفتم برنامه‌ای را ، دانشگاه تهران رفتم . برنامه‌ای را ، برای بسیج - دو ، سه تا برنامه طولانی داشتیم در ورزشگاه آزادی . بعضیها آنجا تعجب می‌کردند ، در ظرف دو روز ما ، یک هفته دوبار رفتیم آنجا . یکبار برای برنامه قرآن بسیجیها ،یکباربرای آن‌گروهی که خانمهاداشتند،برای کارهای فرهنگی .معمولاهم ملاقاتهاورفت وآمدهامقدار زیادش کارهای فرهنگی است . شورای انقلاب فرهنگی وکارهای دانشگاههاوامثال اینها،یک وقت زیادی الان ماداریم صرف امور علمی وفرهنگی می کنیم .حوزه ای اش‌راهم باز،همین آخر،شمایادتان است ،رفتیم قم .دیگراین خیلی تازه است ،حتمآفراموش نمی کنید.
-نهاوندیان : «برای کنگره شیخ مرتضی انصاری ».
رئیس جمهوری :«خب برای این طورچیزها هم باید یک مقدارمطالعه کرد،وقت مصرف کرد برای کارآن جورفنی خاص . من الان زیادکارمی کنم برای امورفرهنگی . شاید حالاآن‌که درذهن بعضیهامی آید که مثلا"کارهای اقتصادی ؛کارهای اقتصادی اصولا"بالاخره واقعیتهای ملموس بیرونش ،بیشترجلوه می‌کند،واقعیتهاخودش رادرچشم بزرگترنشان می‌دهدازآن‌طورکارها.سعی می کنم من الان جمع کنم؛هم به وظایف کشورداری برسم ،هم مسائل فرهنگی که آن‌هم جزءکشورداری است الان .غفلت نکنم .امادرعین حال ممکن هم هست گاهی دریک مقطعی زیادتربه یک بخش برسم دریک مقطعی به‌تناسب‌روز.»
-نهاوندیان :«حالااگراجازه‌بدهیدمن می خواهم برگردانم بحث رادوباره به همان وادی اقتصادوآن این سئوال است که مادرفرهنگ جامعه مان یک چیزی راداریم .حالاگفته،خواسته وناخواسته،یکنوع چاشنی منفی نگری گاهی لازمه تحلیل مسائل است .مردم وقتی ازجنابعالی درمسائل اقتصادی ،هرموقع حرفی شنیدندوبخشی ،افتتاحی ،سخنرانی ومصاحبه ای؛خیلی مثبت وباامیدوارونشاط واینهابوده .یک سئوالی به طورطبیعی مطرح می شودکه آیااین من باب این است که خب ،جنابعالی رئیس قوه مجریه هستیدوبه هرحال بایدامیدواری بدهیدبه ملت ،به اقتصاد،به دست اندرکاران اقتصاد،یاواقعآهم جنابعالی آینده رامثبت ،اقتصادرادرحال رشدوپیشرفت وتلقی عمومی تان من باب خودتان همین جوراست یانه ؟»
-رئیس جمهوری :«قطعآهمین جوراست .من باخداعهدکردم که همیشه صریح باشیم وصادق باشم .چیزی که قبول ندارم مطرح نکنم .کارسیاسی رااین نمی‌دانم که آدم غیرواقعیتهارابه صورت واقعیت بخواهدنشان بدهد.من فکرمی کنم آن‌مقدارچیزی که من‌ازکشورمی دانم ،اگردیگران هم می دانستند،آنهاهم مثل من امیدواروشاداب بودندوبسیاری ازاین منفی خوانیهایی که آدم می‌بیند،هرکسی اززاویه دیدخودش،مسائلی رامطرح می‌کند،آنهامطرح نمی شدیابه شکل دیگری مطرح می شد.ماواقعآکشوری‌نیستم که نگران آینده باشیم ازلحاظمشکلات یامشکلات خودمان راغیرقابل حل بدانیم .خیلی کشورایران نیرومنداست وشرایط‌بسیاری مساعدی دارد.هیچکس فکرنمی‌کردکه باهزارمیلیارددلارخسارت جنگ ،به این آسانی،کشورروی پای خودش بایستدوزندگی مردم به این خوبی اداره بشود.این به خاطرغنای کشوروبه خاطرنقشی است که مردم دارند.من مشخص حرف می زنم ؛می گویم شمامشکل راکجامی بینید؟بن بست راکجامی بینید؟منفی خوانی برای چیست ؟درهمه زمینها،کشوردریک مسیرقابل قبولی داردحرکت می کند.شماازدانشگاههابگیرید،کشوری که یک میلیون وصدهزاردانشجوراداردبه خوبی اداره‌می کند،پیش ازانقلاب ،دویست هزاردانشجوهم نداشتیم ما.دانشگاههابه وسعت دارد ساخته می شود.واقعآ فضای دانشگاهی که داردساخته می شودیاساخته شده وتحویل داده شده .درمسائل زیربنایی ،درخیلی ازکارها،وقتی که ماتصمیم به زیربنابپردازیم به سرعت ،کارهاپیش رفت .بااینکه دستمان به خاطرجنگ ،یک‌مقدارخالی‌بود. شماببینیددرکشورشما، کشاورزی تان یعنی نیازغذایی کشور نزدیک به خودکفایی است ،بااینکه زمینهای بسیارزیادی‌هنوزنقد
نشده . چرا ما نگران باشیم ؟یکسال فشار بیاوریم ،ماازاین ماده غذایی نبایدواردکنیم .اگردرست مصرف بکنیم حتی . چرا نگرانی ؟ در بخش فولاد شما بروید تمام نیازهای فولاد را وبیش ازآن‌رادرکشور ، فولاد صنعتی و ساختمانی در کشور دارید. بخش مخابرات بروید ، وقتی تصمیم گرفتیم توسعه بدهیم . یکباره از یک میلیون رساندیم به پنج میلیون به سرعت ، تا روستاهایمان داریم مخابرات را توسعه می‌دهیم . همین که کشور ما یک کشور کم آبی است ؛ باران کمی دارد ، ولی وقتی که ما تصمیم گرفتیم آبها را مهار بکنیم ، داریم می‌بینیم که سرمایه عظیمی دارد پشت سدها جمع می‌شود . قدرت سازندگی کشور ، یک وقتی که خیال می‌کردیم ، همه چیز را باید خارجیها بسازند . الآن می‌بینید شما ، ما همه چیز در کشور خودمان از سد تا ساختمان معمولی را در کشور خودمان می‌سازیم . انرژی در این کشور مشکلی ندارد . همه کشورهای دیگر دغدغه انرژی دارند . ژاپن الآن یک شلوغی در خلیج فارس بشود ، باید مردمش دچار مشکل بشوند . امریکا همین طور ، اروپا همین طور . شما اینجا گاز بردید در خانه اکثر مردم . به دویست شهر ، الآن لوله‌های گاز رسیده ، به سرعت هم دارد گسترش پیدا می‌کن . پاکستان دارد چقدر تلاش می‌کند که امریکاییها را ، خواهش می‌کنیم ، بیایید نیروگاه بسازید ، برق ندارد . شما اینجا در ظرف مدت کوتاهی تصمیم گرفتید نیروگاهها را بیش از نیاز خودتان ، نیروگاههای مدرن ساختید و در اختیار دارید. مصالح ساختمانی در کشور ما همه چیز بومی است ، هیچ چیز وارداتی نیست . شما هرچه می‌خواهید ، راه ، پل ، سد ، ساختمان ، هر مقداری می‌خواهید بسازید ، همه چیز در کشور به دست خودمان دارد ساخته می‌شود. واقعآ در این طور کشور ، ما چرا بدبین باشیم ؟ چرا ناراحت باشیم ؟ شاخصها ، آمار ، ارقام ، پیشرفتها ، اینها را آدم ببیند. به نظر من منفی بافی ، الآن باید از منفی بافها سئوال کرد. آنهایی که یک قدری با نظریات بدبینانه نگاه می‌کنند به کشور ، باید پرسید کجای کشور الآن مشکل جدی دارد ؟ البته چیز ایده‌آلی نیست ، من هیچ وقت نمی‌گویم ایده‌آل ، فاصله داریم تا ایده‌آل . مشکل آنچنانی نداریم . ما صنایع دفاعی مان را در جنگ احساس کردیم ، مشکل داشتیم در جنگ مشکل داشتیم . الآن یک کشوری ، شاید کم کشوری در جهان سوم مثل ما باشد که عمدتآ نیاز دفاعی‌اش را خودش تأمین بکند . از یک مصرف کننده مطلق در ظرف پنج ، شش سال تبدیل شدیم به یک تولید کننده مطلق و الآن می‌توانیم در خیلی از زمینه‌ها اسلحه فروش باشیم . نیروی دفاعی‌مامن ، نیروی فرهنگی‌مان ، حالا من انتظار دارم شما در طول این بحث از مواردی که فکر می‌کنید نگرانی دارد بگویید که من هم شاید شریک شدم با شماها. من خیال می‌کنم واقعآ نگرانی ندارد برای کشور ما ، منتها خب باید سریعتر عمل کنیم . یک وقت معنای خوشبینی این نیست به نظر من که خیلی خب ، حالا آرام بنشینیم . ما باید تلاش کنیم ؛ ولی بهتر از این باید زندگی بکنیم ، می‌توانیم بهتر از این زندگی کنیم .
- لاریجانی : اگر اجازه بفرمایید من یک خرده در آن حوزه‌ای که نگرانی گاهی پیدا می‌شود ، من یک اشاره‌ای بکنم . اجازه می‌دهید ؟
- رئیس جمهور : من همین را خواستم .
- لاریجانی : توسعه ایران ، یک هدف عمده برای جنابعالی است . برای مقام معظم رهبری و برای تک تک ایرانی‌ها . یعنی همه دلشان می‌خواهد ایران به یک کشور آباد و پیشرفته و قوی و شادابی تبدیل بشود ، در دنیا آبرو داشته باشد . بنابر این یک خواسته کاملا ملی است . خب ما چه جوری می‌خواهیم به این سمت حرکت کنیم . شما دستاوردها را اشاره فرمودید که طبیعتآ اینها پایه‌های توسعه را می‌سازد . گاهی آثارش ممکن است زودرس باشد ، ممکن است در آن سبد هزینه‌های روزانه به سرعت منعکس نشود ، اما یکی از موارد ، توسعه نیاز به سرمایه دارد ؛ یعنی ما تجربه اقتصادی که توسعه را منهای سرمایه ، نسخه نویسی می‌کرد ، دیدیم موفق نبود. البته ابتناء توسعه بر سرمایه هم این جوروی نیست که تقلید کنیم از غربیها ، ولی ابتنائش را می‌توانیم درک کنیم حالا . این سرمایه ازکجا می‌آید ؟ بخشی از زیرزمین می‌آید ، خدا به ما داده ، معادن و امکانات ، مال مردم خودمان هم هست . بخشی‌اش را هم باید جذب کنیم . حالا جذب سرمایه دو جور نیاز دارد ، یکی‌اش ، خب امنیت است که سرمایه می‌خواهد ثباتی که می‌خواهد ، طبیعی است در قوانین و در رفتار و درکل تصمیمات کشوری این باید منعکس بشود . یک دلمشغولی دیگر هم گاهی در مقابل است که می‌گویند سرمایه که می‌آید ، با خودش فرهنگ آن صاحب سرمایه را هم می‌آورد . در کشور ما یک نگرانی پیدا شده ، از یک طرف جمعی حقیقتآ نسبت به آمدن سرمایه به ایران نگرانند ، این را علامت انحطاط می‌دانند . فکر می‌کنند حتمآ ما را فاسد خواهد کرد. از آن طرف توسعه پیدا نکردن ایران هم یک فاجعه است . نه فاجعه تنها برای ملت ما ، بلکه برای کل جهان اسلام . این‌تنها کشوری است . همه هم دارند به نگاه می‌کنند در جهان اسلام که براساس حکومت اسلامی است . یکی از جاهایی که آدم یک خرده با نگرانی نگاه می‌کند ، این است که شاید رکورد ما در جذب سرمایه یا به کار انداختن سرمایه ، حالا یا مال خودی یا مال خارجی ، ما یک مقداری ضعیف هستیم و این توسعه ما را در آینده زیر سئوال می‌برد ، از آن طرف آن جوّ حساسیت نسبت به کل ارزشهای ما هم هست . جنابعالی که آرشتیکت توسعه ایران هستید و الآن دارید هدایت می‌کنید کشور را به این سمت ، خب راجع به این مسئله به این اهمیت ، نظر مبارکتان چه هست ؟
- رئیس جمهور : اگر این دو تابحث را که باهم نگاه بکنیم ، یک بحث جدیدی از درون آن در می‌آید . اینکه ایشان پرسیدند این بود که این خوشبینی و شادابی و امیدواری من بر چه مبنایی است . این حرف شما مسئله سرعت توسعه است . ما اگر واقعآ بخواهیم با یک سرعت مطلوبی ، کشور را توسعه بدهیم ، آنچه که ما زمینه داریم ، استعداد داریم در کشور ، بله باید یک مقدار از سرمایه‌های دیگران هم استفاده بکنیم . هم از تکنولوژیهای دیگران ، هم از فن مدیریتی که بالاخره در دنیا روز به روز دارد رشد می‌کند ، واقعآ مسئله پیچیده‌ای است ، هم از سرمایه . ابزار این کارهم - در حرف شما هم یک اشاره‌ای شد - یکی از زمینه‌هایش زمینه اهمیت سرمایه است . صاحب سرمایه معمولا نمی‌آورد سرمایه‌اش را در محیط ناامن به کار بگیرد. ترجیع می‌دهد در یک بانکی بگذارد یک مقداری - اگر خیلی هم سالم باشد - با یک درآمد ناچیزی بسازد ، در خارج یا داخل . اگر هم ناسالم باشد می‌برد در راههای ناجور ؛ دلالیها و احتکارها و اینها . این از چیزهایی است که من در صحبتهای دیگر هم مطرح کردم . ما یکی از کارهایمان این است که باید زمینه جذب سرمایه را در کشور آماده کنیم . بدون آماده کردن زمینه ، توقع جذب سرمایه درست نیست .
- لاریجانی : معذرت می‌خواهم ، این زمینه‌ها چه هستند ؟
- رئیس جمهور : صاحب سرمایه باید ، اولا سود می‌خواهد ، هیچ کسی بدون سود سرمایه‌اش را نمی‌آورد ، سود مطمئن می‌خواهد و ثانیآ امنیت سرمایه را می‌خواهد که سرمایه‌اش از دستش نرود . در ایران ما ، یک سرمایه‌هایی است که سرمایه‌های داخلی است . حتی آنها را هم هنوز به اندازه کافی جذب نکردیم . سرمایه‌های زیادی در داخل است که اولویت هم با اینها است یا اینهایی که در داخل هستند یا اینهایی که خارجند، سرمایه دارند ، ایرانی‌هایی هستند که حالا یا مدیریت دارند یا سرمایه خاص دارند ، می‌توانند بیاورند . باید جوّ جامعه را و مخصوصآ رسانه‌ها اینجا وظایف مهمی دارند ، نیروهای فرهنگی وظایف مهمی داند ، تریبون‌های جامعه وظایف مهمی دارند که جوّ را درست بکنند . درست است که ما نمی‌خواهیم اینجا خدمتگزار سرمایه‌دار باشیم ، ولی اگر سرمایه‌ای بیاید اینجا ، اشتغال ایجاد کند و نان بشود برای آنهایی که سرمایه ندارند به طور اصولی . باید زمینه‌های این را مهیّا بکنیم که البته این به نظر من در کشور ما در حد مطلوب تا حالا آماده نبوده ، ولی آن طوری هم که فکر کنیم که به کلی منفی است ، نیست . ما در اول برنامه ، طبق برنامه تصمیم گرفتیم که یک مقدار سرمایه از خارج جذب بکنیم و بیاوریم کارهای عقب مانده را جلو ببریم . دیدیم می‌شود و در همان شرایط شد . ما در سه سال اول برنامه طبق برنامه ، در حدود برنامه حالا یک مقدار کمتر شد ، توانستیم سرمایه جذب بکنیم ؛ کارهای بزرگی مثل پتروشیمی را ، نفت را ، فولاد را ، سدها را و مخابرات را - همین کارهای زیر بنایی که کردیم - حمل و نقل را ، بنادر را ، اینها همه را با این سرمایه‌ها به روز رساندیم ، همه گره‌ها را باز کردیم . دیگر در برنامه بیش از آن نبود و یک مقداری هم شرایط اجتماعی یک مقدار متفاوت شد در دو ، سه سال آخر . ما آن را ادامه ندادیم .ببینید ما الآن سه شکل می‌توانیم سرمایه به کشور بیاوریم . یکی اینکه سرمایه‌ای بیاوریم ، برویم تعهد بدهیم . وام بگیریم به اصطلاح ، بیاوریم خودمان مدیریت کنیم . یک شکل این است که سرمایه را بیاوریم ، صاحب سرمایه هم بیاید . ما دیگر ریسک نپذیریم ، او سرمایه‌گذاری کند . اینجا مسئله سود و زیان مطرح است . در آن ولی اعتبار مطرح است و مدیریت که خودمان داریم . یک شکل دیگر هم است . که حالا در چیز به آن " بای بک " می‌گویند سرمایه‌ای بیاید اینجا کار بکند از محصول خودش برگرداند . ما در موردش خیلی تردید نکردیم تا به حال . آن " بای بک " را تصویب هم کردیم ، دربرنامه هم بوده ، او زیاد موفق نبود ، نتوانستیم خیلی بیاوریم . قسمت اول را با فاینانس‌ها واعتبار خارجی توانستیم ، هر مقدار خواستیم آوردیم ، منتها چون پرداختش آن موقع حاضر نبودند به ما وام دراز مدت بدهند ، بعضیها الآن انتقاد می‌کنند ، می‌گویند : چرا بانک مرکزی وامهای کوتاه مدت گرفت که یکدفعه فشار آورد روی آن ؟ خب نمی‌دادند . شرایط آن موقع این طور نبود که بیایند هفت ، هشت ساله به ما بدهند . ما آن موقع با امیدی که به وضع نفت داشتیم وبرای آینده ، طبق محاسبات کارشناسان ، در حد همان مقدار جذب کردیم . اگر هم بیشتری می‌خواستیم ، می‌توانستیم آن موقع که ما احتیاط کردیم . شکل سوّمش که احتمالا نظر شما به این باشد ، این است که سرمایه‌گذاری مصطلح ، یعنی با مسئولیت خودشان بیایند در کشور ؛ این باید هم پایگاه قانونی معتبری داشته باشد که البته ما با قانون فعلی مان می‌توانیم تا 49 % خوب می‌توانیم ، منتها آنهایی که می‌آیند بالای 49 % می‌خواهند چون می‌خواهند مدیریتش را خودشان در اختیار داشته باشند که جوابگوی سودشان ، خودشان باشند . یک مقدار باید مجلس همکاری بکند ، یک مقدار باید جوّ جامعه را مناسب کرد. من مخالف نیستم با جذب سرمایه ؛ موافق هم هستم ، ولی شرایطش را باید مهیا بکنیم در کشورمان ، ولی در عین حال ، حتی بدون آن سرمایه هم ، جای نگرانی برای کشور نیست . بحث سراین است که می‌خواهیم سریعتر ، ما امکاناتمان را نقد کنیم که من طرفدار این هستم .
- نهاوندیان : اگر اجازه بدهید ، من این را مدخلی بگیرم برای بحث ارزیابی برنامه اول . الحمدا... الآن دیگر بحثها تمام شده است و برنامه دوم هم تصویب شد و جنابعالی هم ابلاغ فرمودید برای اجرا. در برنامه اول ، خب توفیقهایی بود ، مشکلاتی هم بود که وسیله‌ای شد برای ارزیابیهای دقیقتر برنامه دوم . یکی از نکات ، اتفاقآ همین بود . در عین حال که در برنامه اول ، هدف ، خصوصی سازی هم بود . جزء اهداف دکر شده ، امّا در ارقام تشکیل سرمایه ، می‌بینیم که گرچه توفیقهایی بود ، اما ترکیب به نفع سرمایه‌گذاری دولتی ، غلبه پیدا کرده است بر سرمایه‌گذاری خصوصی و هنچنین اصولا در بحث خصوصی سازی ، یکی از سئوالهایی که مطرح بود این بود که برنامه اول در این امر چقدر توفیق داشت ؟ ما چه مقدار توانستیم دستگاه دولتی را کوچک و کارا کنیم ؟ چه مقدار توانستیم بهره‌وری را ببریم بالا ؟ که خب طبعآ برای توفیق در برنامه دوم این نکته از جایگاه محوری ای برخوردار است . نظر جنابعالی در این خصوص چیست ؟
- لاریجانی : اگر اجازه بفرمایید من یک ذیلی هم اضافه کنم . سرمایه‌گذاری در ایران یا اصلا به کار انداختن سرمایه ، چون جنابعالی نکته مهمی را اشاره فرمودید که کلی در ایران سرمایه که به کار درست مشغول نیست و لذا مجبور شده از مسیرهای نادرست تحرک کند . به کارانداختن سرمایه در ایران عملا یک مشکلات خیلی خرده ، ریزی دارد که وقتی جمع می‌زنندش ، خیلی بزرگ می‌شود . بعضی علتش را استناد می‌دهند به همین که یک دستگاه بوروکراسی بزرگ هست و این اصلا خوشش نمی‌آید ، اختاپوسی است دستگاه دولتی اقتصادی ما و برخی هم ممکن است ناشی از این باشد که واقعآ ما این مسیر را صاف نکردیم برای این امر بسیار مهم . آیا جنابعالی هیچ وقت در این قسمت بررسی فرمودید یا اصلا این در دولت حلاجی شده که سرمایه اگر بخواهد در ایران کار بکند ، این مشکلاتی که آن را بازی دارد چه هست ؟
- حداد عادل : این تغییر قوانین هم از مسائلی است که ناامنی اقتصادی را به وجود می‌آورد . ناامنی را برای سرمایه گذاری که مثلا یک وقت مقررات و تصمیمات دولت به نحوی است که راه را برای سرمایه‌گذاری بیشتر باز می‌کند . بعد یک تصمیماتی گرفته می‌شود و در مورد مسائل ارزی ، مقررات صادرات ، واردات ، این عدم ثبات مقررات اقتصادی هم از آن مسائلی است که به این بحث مربوط است . این هم حالا چون شما همه مسائل مطرح شد ، گفته بشود خدمتتان .
- رئیس جمهور : آقای حداد هم از زاویه دیگری به این مسئله الآن رسیدند . هر سه نقطه‌ای که آقایان اشاره می‌کنید به نحوی وجود دارد . این معنای اینکه من می‌گویم وجود دارد ،یعنی جلوی وضع ایده‌آل را می‌گیرد ولی وقتی که می‌خواهیم ارزیابی کنیم برنامه اول را ، باید آنجا راضی باشیم . ما از اول هم خیالی ، خیال پردازی برنامه نریختیم . با توجه به همین زمینه‌ها و واقعیتها فکر می‌کردیم ، دنبال کار بودیم . هنوز هم همین طور است . گفتم اگر زمینه‌ها را کاملا مساعد کنیم ، سرعت کار خیلی بیش از اینهاست ، ولی اگر قانع باشیم که بگوییم بالاخره ما در یک واقعیتهایی زندگی می‌کنیم که به تدریج باید این مسائل حل بشود . ارزیابی گذشته هم از اینجا یک شکل درست تری می‌گیرد. ببینید در برنامه اول مقدار زیادی از مردم آمدند سرمایه‌گذاری کردند. کسی الآن آنها را همه را نمی‌داند ، من بیشتر مطلعم . هیچ وقت کسی نرفته اینها را جمع بزند بیاورد . شما الآن در هر شهری بروید ، در شهرک های صنعتی بروید - ما بیش از دویست تا شهر صنعتی الآن داریم ، شهرک صنعتی - من شاید سی ، چهل تا از اینها را رفتم دیدم . آدم می‌بیند اینقدر مردم آمدند زمین خریدند ، ساختمان ساختند یا نیمه ساز است دارند می‌سازند ، اما حرکت کند است . بالاخره آن کس که آمده پولش را تبدیل کرده به زمین و آجر و هزینه کرده یا رفته وام گرفته از بانک ، آمده کرده ، معلوم است که آمده وارد کار شده ، یا الآن برای کارهای کشاورزی ما واقعآ متقاضی زیاد داریم . همین امروز کشاورزانی که پیش من بودند ، تقاضای زیادی وزیر کشاورزی مطرح می‌کند که مردم می‌خواهند سرمایه گذاری کنند برای توسعه کشاورزی‌شان ، اصلاح بذر و زمینشان ، اصلاح تجهیزاتشان ، علمی کردن کشاورزی‌شان ، صنعتی کردن آبیاری‌شان ، اینها یک مشکلاتی دارند ، البته معمولا در دنیا اینجور موارد را با وامها کمک می‌کنند ، بعد از درآمدها می‌پردازند . کمتر پول نقدی است که بیاید اینجور مسائل برسد . اینکه فکر کنیم نیامدند خیلی صادق نیست یا وضع بورس را شما الآن دارید می‌بینید . الآن در بورس متقاضی سهام فراوان است ، عرضه کننده به اندازه کافی نیست . البته باز با وضع مطلوب فاصله داریم ولی این با همان زمینه‌ها ، خصوصی سازی حضور دارد ، سرمایه هم دارد می‌آید . ما بسیاری از کارها را که پنج ، شش سال پیش منحصرآ دولت انجام می داد، ازدولت کندیم ؛به مردم واگذار کردیم . یک وقتی بود که تجارت خارجی فقط دولت کارمی کرد،هرچه مامی خواستیم ،فقط می‌آوردیم ، ولی خب الآن این سالها عمده تجارت خارجی راغیر دولت انجام می‌دهد . کارهای صنعتی هم همین طورشده ، الآن خیلی هایش رامردم انجام می‌دهند،امادرحد مطلوب نیست . اگربخواهیم درحد مطلوب مابرسانیم کار را ، اولا بانکها باید بیش از آنچه که فعلا فعالند، فعال باشند. پول بیشتر جذب بکنند، بیشتر هم پخش بکنند. مقرراتی که شما کردیدمقررات مطمئنی در زندگی باشند ، امینی به مردم بدهیم ، هر کس حالا یک کارخانه‌ای داشت ، به انگ سرمایه‌داری اورابد نام نکنند. هرکس یک مزرعه‌ای داشت ،او را بد نام نکنند . بگذارید کار بکند . بله اگر بد کار کردند باید با او برخورد بکنند و تشویق نکنیم کسانی که در کار تولید وارد می‌شوند . افتخار باشد برای یک آدم که توانسته . یک ابتکاری کرده و کارتولید را بالا برده . این حالات را باید ما تشویق بکنیم ، یک حالت ارزشی بدهیم به کارکردن و تولید کردن در نظام جمهوری اسلامی . این ضدارزش نباشد . هنوز انصافآ در خیلی از محافل بعضی چیزها ضد ارزش به نظر می‌آید و ما خیال کنیم حالا دولت هم بیاید همه اموالش را هم در اختیار بگذارد ، اگر ضد ارزش باشد کسی نمی‌آید بخرد مال خودش را بند بکند به یک چیزی که بعدآ . ولی من بگویم که وضع بسیار بهتر شده . دیگر یعنی شما از چند سال پیش حالا نگاه بکنید ، الآن استقبال بیشتری است از کارها و ان‌شاءا... روبه پیش است این وضع .
- حداد عادل : من در تأیید فرمایش شما نکته‌ای را عرض کنم . کار بنده بیشتر فرهنگی و آموزشی است . کمتر با فضاهای صنعتی و اقتصادی به معنای خاص سروکار دارم ، اما یک تجربه‌ای که خود من دارم ، سال 59 - 60 که من وارد وزارت آموزش و پرورش شدم ، سرمایه‌گذاری خصوصی از ناحیه مردم در تولید وسایل آموزشی و ابزارهای آموزشی خیلی کم بود . مثلا یک شرکت صنایع آموزشی خود وزارت آموزش و پرورش داشت ، ده ، بیست قلم جنس تولید می‌کرده . پارسال که به مناسبت نمایشگاه کتاب ، یک غرفه‌ای هم اختصاص داده بودن به این صنایع آموزشی ، بنده رفتم و خیلی تعجب کردم . دیدم در ظرف مثلا ده ، دوازده سال ، دهها شرکت و تولید کننده ، اینها آمدند مشتغل شدند به تولید یک چیزهایی که به درد آموزش می‌خورد و من اصلا برای خودم جالب توجه بود که این همه تنوع و تولید در زمینه آموزش و پرورش در کشور داریم و این معلوم بود که سرمایه‌گذاری خصوصی است ، یعنی من دقیقآ آنجا یاد جنابعالی افتادم که مثلا این دیدگاههای برنامه و تحولات کشور اثر مثبت داشته است ، امّا یک سئوال بنده می‌خواستم بکنم که در واقع اقتصادی ، فرهنگی است . کشور ما باید توسعه پیدا بکند . یکی از آرزوهای ما از انقلاب این بو که مشکلات اقتصادی و صنعتی را برطرف بکنیم و یک کشور عقب مانده‌ای نداشته باشیم . اصلا یکی از اهداف انقلاب ما قطعآ این بود و من حتی دیدم که بعضیها که مثلا از جهات ارزشی گاهی انتقاد می‌کنند ، باز همانها هم وقتی به یک مشکل اقتصادی یا صنعتی می‌رسند که حل نشده ، مثلا در شهرسازی در کجا ، همانها از این جهت هم انتقاد می‌کنند ، اما وقتی خوب می‌شود و درست می‌شود ، کمتر به آن توجه می‌کنند و به عقیده من بی انصافی هم می‌کنند . اینها همه درجای خودش محفوظ ، منتها در توسعه من می‌خواهم این نکته را عرض کنم که این توسعه ، یک مفهوم دقیق و تقریبآ خاص و اقتصادی هم دارد . مدلهایی دارد در کشورهای غربی و درخیلی کشورهای دنیا . ما در آن انتخاب الگویی که برای توسعه کشورمان انتخاب می‌کنیم ، چقدر مراعات جنبه‌های فرهنگی و ارزشی را می‌کنیم ؟ در واقع سئوال من این است که بعضیها نگرانند که مبادا ما در این روند توسعه ، یک وقت آن جنبه‌های ارزشی و فرهنگی و اسلامی را به سود سرعت توسعه فراموش بکنیم و دریک کلام آن الگوی توسعه‌ای که شما برای یک کشور در نظر دارید چیست و آن جامعه اسلامی توسعه یافته‌ای که شما در پی آن هستید چه خصوصیاتی دارد که هم جنبه‌های ارزشی در آن رعایت شده باشد ، هم در عین حال کشور ، عقب مانده نباشد ؟
- رئیس جمهور : این به نحوی دیگر در اظهارات آقای لاریجانی بود که ایشان گفت که یک دلمشغولی هم مردم دارند که یک وقت نباشد که وقتی سرمایه می‌آید ، همراهش فرهنگ نامناسبی بیاید . خب این را دیگر مردم دارند که یک وقت نباشد که وقتی سرمایه می‌آید ، همراهش فرهنگ نامناسبی بیاید . خب این را دیگر ما باید پاسداری کنیم از ارزشهایمان . اینها جبر نیست . در این معنی الزامآ سرمایه‌ای آمد بگوییم کنارش هم باید مسائل ضد فرهنگ اسلامی و ضد ارزشی بیاید ، این نیست . اگر خودمان مواظب باشیم ، کاملا می‌توانیم که از همه این مواهب مادی طبیعی بهره بگیریم . اینها را هم تبدیل به ارزش کنیم . آنچه که من به نظرم می‌رسد ما آنچه را که در برنامه گنجاندیم .من یک وقتی ادعایی می‌کنم می‌گویم ما یک جامعه‌ای می‌خواهیم غنی باشد، پیشرفت باشد، شاداب باشد، رو به کمال باشد، از این چیزهایی که همه را می‌شود کنارهم گذاشت .در عین حال عفیف وقانع و همه اینها راهم بگوییم . مااینها باید یک جایی یک یبلور عددی ورقمی واینها داشته باشد. شمااگر برنامه رابخوانید، قاعدتآآقای لاریجانی واینها سروکارشان بااین برنامه هست ،بایدشاخها و ارقام وآنجارا همه راباهم ببینند.مالکی نشستیم ،بحث کردیم ،شوراهایی برای هر بخش درست کردیم ،بخش‌فرهنگ ،آموزش ، بخش اقتصاد، صنعت ،بخش کشاورزی وهمه بخشها. همه هم از افراد ورزیده ومورد اعتماد، نشستند بحث کردند. ایده‌هاشان راهمه. بعدیک جایی نشستیم اینهاراتلقین کردیم ،تبلورش شد این برنامه‌ای که مادادیم به مجلس در این برنامه اینها همه دیده‌شده، مدل داده‌شده، نرخ رشد همه اینها درکنار هم ریده شده ، حتی به عدد رساندیم ،تعداد استاد،تعداد دانشجو،تعداد دانش آموز، تعدادکلاس، تعدادتخت بیماستان، آن طرف تعداد مدرسه، تعدادکتابخانه، همه اینها راباهم دیدیم. برنامه یعنی این .یعنی آن الگوی توسعه‌ای که شما می‌خواهید اسلامی باشید.من خیال می کنم کاملا متبلوردر برنامه است .خب در مجلس هم دیگر در همه کمیسیونها ودر مجموع بحثهای مجلس، همه مال این هستند که اگر اشکالی ببینند، آن رارفع بکنند. قاعدتآاشکالی اگر داشته باشد، آنجارفع می‌شود. به نظرم ما الآن، الگوی مشخص عدد و رقمی وزمانبندی شده قابل دفاع ،منطبق باامکاناتمان داریم وخوشبختانه این رادو مرحله ای هم دیدیم ، یعنی دیدیم اگر امکانات آن طور که مامایل هستیم ، آنهارسید به مرحله دومش دست می زنیم . اگر امکانات در همین حد مطمئن بود،مادر حدمطمئن اقدام می‌کنیم .چیزی آنجاکم دیده نشده که آدم سئول برایش داشته باشد یادمشغولیهایی داشته باشد. واقعآهیچ جای نگرانی وجودندارد که توسعه درایران درکنارش چیزهای منفی بیاورد.»
-حدادعادل:«یک جایاجاهایی هست زیر نظرخودشما مسئولین که به‌این جنبه فکر بکنندیامثلا موقعی که دارد برنامه ساخته می شود یاپرداخته می شود ، آنها هم از لحاظ به برنامه نگاه بکنند؟»
رئیس جمهور:«ترکیب دولت همین است .وقتی شمادولت را می‌بینید، متصدی‌فرهنگ آنجا هست ،متصدی آموزش هم هست ، متصدی بخشهای دیگر هم هست .هر کس ازبخش خودش دفاع می کند. شورای انقلاب فرهنگی یک جای دیگر ناظراست .جاهای دیگر،همه جاکاربی مسئول نیست درکشور،هر بخش مسئول خودش رادارد وهمه هم ،متأسفانه ما یک تعصب بخش ،دنبال بخش خودشان هستید. از یک جهاتی هم مثبت است که حالا آدم می‌بیندکاری بدون متولی نمی‌ماند.»
-آقای نهاوندیان:«اگر اجازه بدهید من استفاده کنم از فرمایش آقای حداد.یک جنبه فکری دیگری ازاین مطب استنباط کنم . ماقبل از انقلاب در رفاع از اینکه اسلام بیش اجتماعی دارد، سیاست دارد، اقتصاددارد. ناچاربودیم بابینشهای رقیب مناظره ومنازعه فکری داشته باشیم واینکه اسلام حرفی دارد، نظامی دارد، طرح ونسخه‌ای دارد،غیرازسرمایه‌داری و غیرازسوسیالیسم . حالادراین تجربه عملی اگر جنابعالی تبلوراین مطلب رانه در ریزهای ارقام برنامه که تحقیق وتبلورش هست، بلکه در کلیت طرح اندازی یک برنامه توسعه‌ای که نه سرمایه‌داری است ونه سوسیالیستی ، بااستفاده از همین تجربه‌هایی هم که در دنیاشده است وشکستهاوناکامیهایی که در هر کدام‌از اینها بوده است ،حالا درموضع اثباتی ،اگر بخواهیدشاخصه‌ها ومشخصه‌ها را دراین تمایزات وتفکیکات بفرمایید.چه می‌فرمایید؟»
-لاریجانی :«من اگراجازه بدهید، باز یک ذیلی بزنم به این سئول که سیاست تعدیل که جنابعالی دربرنامه توسعه کشور این را محور قرار دادید، البته بنده خودم از طرفداری سرسخت این سیاست هستم.عملانسخه اصلاح امور است یعنی هر کاری به اندازه لیاقت وزن اقتصادی‌اش باید ارزیابی بشود. در برنامه پنجساله ، می خواهیم بگویم یک اشکال از این طرف هم ما داریم . در برنامه پنجساله دوم ، نرخ رشد رایک مقداری محدودکردیم .برنامه‌های تأمین اجتماعی مدنظرباشد. اصلابالانس کردن این دو تاخودش به نظرم به نحوی آن ارزشی که جناب آقای دکترحداد دنبالش بودند درهمین اعداد وارقام متبلوراست .خوداین شایدمارامورداشکال قرار بدهد که شما وقتی که سرعت رشد را کاهش می‌دهید مثل این است که به این هواپیمایی که می‌خواهد بلند بشود وزنه آویزان کرده‌اید. شایداگرماسریعتر برویم بالا. بعدآراحت تربتوانیم تعادلمان راحفظ کنیم. این جهت از توسعه آن بخشی از نگرانیهای فرهنگی رامی‌توانددر خودش کاملانشان بدهد. دولت اولین برنامه به اصطلاح سرویسها خدمات پزشکی رادر تاریخ مملکت ما باآن وسعتی که مجلس آمده مطرح کرده . خب این اصلاسابقه نداشته ،در خیلی از کشورهای دنیاماهم مایک همچنین برنامه تأمین سروسهای خدماتی به این وسعت کم داریم ،حتی در کشور امریکااخیرآدارند تصویب می‌کنند. حالامن می‌خواهم سئوال کنم آیامازیادوزنه به این هواپیما آویزان نکردیم که این نتوانداز جابلند بشود این درست نقطه مقابل نگرانی آقای دکتر حداداست.»
-رئیس جمهور:«دو، سه جور حرف من الآن باید بزنم بااین صحبت شماسه نفر. درمورد حرفی که شما می زنید ما به هر حال در عمل به چه طرح اقتصادی ، اجتماعی رسیدیم. درمقابل دو مکتب مارکسیسم وکمونیسم یک طرف وسرمایه داری هم طرف دیگر. من واقعآحالابدون اینکه بخواهم از یک تاریخ گذشته‌ای دفاع بکنم، به‌همانی که فکر می‌کردیم دارم می‌رسم. یعنی ازانقلاب ،مااسلام راکه مطالعه می‌کردم ،همین جور می‌دیدم. مادرزندان با مارکسیستها بحث داشتیم وجبهه ملی‌ها و نهضت آزادی‌هاواینهاهم بودند.آنجاافکارمختلفی بودکه بحث می‌کردیم. ماآنجادربحث‌هایمان رسیده بودیم که اسلام یک اقتصاد مختلفی است و من مثلاتعبیرش که الآن دردنیا هم هست-میکسدالحونومی mixed] [economy. اسلام نمی‌تواند تطبیق بکند با سوسیالیستم رسمی که در دنیا بود ، نه با کاپیتالیزم به آن شکلی که همه چیز آنها ، وقتی که گوشه‌ای را می‌سابانی می‌گویند این تخلف از معیار است . با اینها هیچ یک تطبیق آن جوری نمی‌کند . یک اقتصاد تحت هدایتی دارد . در خیلی از موارد محیط آزاد است کاملا . واقعآ مالکیت را در حد اعلا احترام می‌گذارد. غصب را واقعآ با آن دشمنی می‌کند . حق کار را محصول کار را به صورت وسیعش برای کار ، حالا یا مدیر یا مبتکر یا هرکسی یا کارگر حفظ می‌کند. این طرف حق دولت را هم حسابی محکم می‌داند به عنوان یک ناظر حاضری ، هر جا لازم دید دخالت بکند . این طور نمی‌شود که همه چیز را به وضع طبیعت خودش بگذارد . یک وضع مختلفی است . در بخشی از کارها ، شرایط هم فرق می‌کند . شرایط اقتصادی را ، زمان یک مقدار را دیکته می‌کند در بعضی جاها ما فکر می‌کنیم دخالت دولت باید باشد واقعآ . بعضی جاها دولت نباید اصلا دخالت بکند ، بگذارد خودش به طبیعت کار خودش عمل بکند ، در شرایط مختلف . بنابر این با این دید الآن ما برنامه‌مان را که تنظیم کردیم ، این جور نیست که همه چیز را به عهده بخش خصوصی بگذاریم یا همه چیز را به عهده بخش دولت بگذاریم ، البته یک مقدار دست ما بسته است به خاطر چیزهایی که وارثش هستیم که آنها را باید به تدریج ، هدفدار دنبال بکنیم که به آنجا برسیم ، اما این قسمتی که آقای لاریجانی اضافه می‌کنند که وزنه‌هایی بسته شده به این هواپیما ، این خب بحث سوبسیدها به طور کلی در دنیا همین بحث اینجوری است دیگر . آنهایی که یک مقدار به عدالت اجتماعی بیشتر فکر می‌کنند نمی‌توانند به امید یک آینده خوب دوری ، الآن حقوق ضعفارا نادیده بگیرند . این وزنه‌ها را دارند همراه خودشان . مثل یک مسافری که در هواپیما می‌نشیند ، بار اضافی هم با خودش می‌برد ، هواپیما را هم یک مقدار سنگین می‌کند ولی این واقعیتی است که الآن وجود دارد. ما در برنامه اول تقریبآ 21 % از منابعمان صرف سوبسید شده . اگر بدون سوبسیدهای ارزی در نظر بگیریم 11% ولی اگر با تفاوت ارز در نظر بگیریم 21% صرف سوبسید کردیم . در برنامه هم همین را یک مقدار هم بیشتر کردیم . دلیل اینکه بیشتر کردیم چون بعضی از تصمیمات تعدیلی‌مان ممکن است بار سنگینی بردوش ضعفا اضافه بکند ، به ناچار باید این تصمیم را بگیریم ممن هم می‌دانم این یک مقدار کند می‌کند . اینکه ما بیاییم یک رقم بالا الآن دولت از بیت‌المال بر دارد ، هزینه بکند ، صرف عمران نکند ، این معنایش یعنی حرکت آرامتر. اگر شرایطی بود در جامعه که همه هماهنگ بودیم و با هماهنگی ، مسائل را برای مردم تبیین می‌کردیم ، توقعات را بی‌جهت دامن نمی‌زدیم ، مصرف گرایی رادامن نمی‌زدیم ، منطقی تر این بود که یک مقدار از این امکانات راصرف ساختن کشور و توسعه می‌کردیم که زودتر به اهدافمان برسیم . ببنیید ما مثلا اشتغال را گاهی هم به تناقص گرفتاری شویم در این بحث . اشتغال برای ما یک اصل مورد نظر است . هم اسلام تأکید می‌کند ، هم دنیا . هم مردم این را می‌خواهند . هیچکس نمی‌خواهد بیکار بگردد و نان بخورد . اشتغال باید یک سرمایه‌ای صرف بشود برای یک شغل الآن ما یک مبلغی را باید بگذاریم . این مبلغ را اگر ما مثلا از کمیته امداد یا بهزیستی یا فلان بنیاد بگیریم و صرف یک کار اشتغالزا بکنیم ، ممکن است یکسال دیگر این نتیجه بدهد. در همین یکسال فشاری که از ناحیه بخشی از جامعه می‌آیدکار را دشوار می‌کند . بنابر این ما ناچاریم تقسیم بکنیم منابعمان را . یک مقدار صرف این امکانات بکنیم که اینها بتوانند یک زندگی قابل قبولی داشته باشند ، یک مقدارش هم صرف اشتغالزایی و کارهای زیر بنایی و اینها بکنیم . در مجلس هم اشتغال را خواستید شما ، به ما گفتید ششصدهزار شغل ایجاد بکنید . هم همان جا هم یک مبلغ گزافی را تصویب کردید که بدهید مثلا به کمیته امداد یا بنیاد دیگری که این دوتابا هم جمع نمی‌شوند . ما هم ترکیبی بین این دو گرفتیم ما با توجه به مصوبات برنامه که در مجلس آمد ترکیب بین ان دو گرفتیم ، ارقام جدیدی را آوردیم . به هر حال برنامه جواب این حرفها را می‌دهد. برنامه مشخصآ می‌گوید که شما حرکتتان با این رشد می‌تواند پیش برود. اگر می‌خواهید به مناطق محروم برسید. مثلا یکی از بحثهایی که واقعآ جدی است الآن در جامعه . ماالآن در بعضی از نقاط کشور اگر پول خرج بکنیم خیلی سریعتر جواب می‌دهد و بهتر هم جواب می‌دهد آنجایی که آب هست ، راه هست ، برق هست ، نیروی انسانی به آسانی می‌رود به سرعت می‌توانیم همه چیز را جمع بکنیم ، ولی خب اگر همین سرمایه را ببریم در یک نقطه محروم ، دیرتر جواب می‌دهد و کمتر هم جواب می‌دهد ، امّا می‌شود تا آخر همین رویه را ادامه داد ؟ قطعآ که خب معنایش این است که تا همیشه پولدارتر ، پولدارتر ، منطقه محروم ، محرومتر ، آن جور بماند . این کند می‌کند حرکت را ، ولی یک کندی است که در نهایت به جای خوبی می‌رسیم . عدالت هیچ وقت ضرر برای ما نمی‌آورد . ما لذا فکر می‌کنیم شما باید این بحثها را در ارقام و اعداد برنامه جستجو کنید . ببینید در برنامه با این طرز تفکر درست برخورد شده یا درست برخورد نشده ؟
- آقای نهاوندیان : شما توازن را خیلی در برنامه مهم می‌دانید ؟
- رئیس جمهور : خیلی . ما هم واقعآ تلاش می‌کنیم یکی از زحمتهای زیاد ما در دولت همین است . می‌بینیم بخش تعاون به طرف خودش می‌کشد ، بخش روستایی به طرف خودش می‌کشد . بخش توسعه صنعت به طرف خودش می‌کشد . همه اینها را مدیریت اساسی این است که بتوانیم اینها را باهم یک توازن بدهیم .
- حدادعادل: جناب آقای هاشمی . جنابعالی به خوبی توجه دارید که تعداد جوانها در کشور ما نسبت به بسیاری از کشورها زیاد است وما یکی از کشورهای جوان دنیا هستیم از نظر ترکیب سنی جمعیت و بسیاری از امیدهای ما به همین جوانهاست . بهترین سرمایه ما برای آینده ، جوانها هستند . خانواده‌ها هم خیلی حساسیت دارند نسبت به آینده جوانها و جوانها هم نگرانیهایی دارند . هرجوانی چشم به آینده دارد. از نظرتحصیل ، اشتغال ، مسکن ، ازدواج و امثال اینجور چیزها با توجه به اینکه قاعدتآ بسیاری از بینندگان این برنامه هم جوانها هستند ، دلمان می‌خواهد بدانیم که شما برای جوانها چه صحبتی دارید از حیثت این نگرانی‌هایشان و توقع‌هایشان ؟
- رئیس جمهور : ما همه برنامه‌هایمان برای جوانهاست . اگر هم اسمی روی آن نمی‌گذاریم داریم برای آنها کار می‌کنیم . مثلا بخش آموزش و پرورش و بخش آموزش عالی که کلا در اختیار جوانهاست . همه داریم برای آنها خدمت می‌کنیم . استاد و مدیر دانشگاه و رئیس مدرسه و بودجه دولت و همه دارند کار می‌کنند که جوانهای ما درست درس بخوانند . اگر بحث توسعه است ، ما کشاورزی را ، صنعت را و صنایع دستی را ، هر چه را به آن اهمیت می‌دهیم ، برای اشتغال اگر اهمیت می‌دهیم برای اینکه جوان شاغل بشود . پیرمردها که حالا برایشان سرمایه‌گذاری نمی‌شود یا اگر این بودجه نسبتآ خوبی که برای ورزش ، امسال در نظر گرفتیم ، بناست در اکثر شهرها ، سالنهای ورزشی و میدانهای ورزشی ساخته بشود و من خودم هم هی‌ظاهر می‌شوم در این برنامه هی‌فشار می‌آورم ، هم برای خانمها ، هم برای آقایان . باز برای جوانهاست . من نمی‌دانم الآن کسانی که بحث جوانها را می‌کنند اضافه بر اینها چه چیزهایی انتظار دارند . صحبت اگر اوقات فراغت را می‌گوییم ، خب پر بکنیم ، صداوسیما برنامه‌ریزی می‌کند یا کلوپهای تفریحی و امثال اینها را تشویق می‌کنیم . همه برای این است که جوانها بتوانند وقت خودشان را خوب پر بکنند. بحث ازدواج و مسکن و اینها هم خب برای همه است ، ولی ما در این برنامه دوم ، به خصوص تکیه زیادی روی مسکن داریم که ان‌شاءا... تا آخر برنامه ، مشکل مسکن را حل بکنیم که هرجوانی که تصمیم گرفت ازدواج بکند ، مسکن یک مانعی برایش نباشد . به نظرم همه برنامه ، گوشه‌ای از امکانات خودش را برای جوانها اختصاص می‌دهد - گوشه مهمش را - از زاویه اصلی که ما نگاه می‌کنیم ، به این نیروی جوان کشور نگاه می‌کنیم .
- نهاوندیان : من یک بعدی را که بی‌ارتباط به این بحث جوانها نیست ، گاهی شاید در ذهن بعضیها مطرح می‌شود همیشه در بحث توسعه اقتصادی بحث رشد اقتصادی و بحث توزیع حاصل این رشد و بحث عدالت اقتصادی ، اینها در کنار هم مطرح می‌شود . خب در بعضی سیستمها اولی را فدای دومی می‌کنند و در بعضی جاها دومی فدای اولی شده . این سئوال مطرح است که حالا این شیرینی‌های حاصل از رشد را آیا همه به صورت عادلانه می‌چشند و آیا کسانی که به هرحال زحماتی کشیده‌اند و فداکاریها کرده‌اند آیا آنها هم فکری شده است که در این تلاش عمومی جای لازم و شایسته و بایسته خودشان را داشته باشند یا خدای نکرده اگر بی‌توجهی بشود ، این مواهب میان قشر خاص ومحدودی بچرخد و تداول بشود ؟
- رئیس جمهور : قطعآ دنبال این هستیم که عادلانه‌تر توزیع بشود از آنچه که در گذشته بوده . مشخصآ شما می‌توانید در برنامه چیزهایی را ببینید . مثلا قوانینی که گذراندید در مجلس و جاهای دیگر ، شورای عالی انقلاب فرهنگی و اینها سهم زیادی که می‌دهیم به بسیجیها و ایثارگران که اینها در دانشگاهها با امتیازاتی حضور داشته باشند . خب شما می‌دانید در خانه ، در زندگی شیرین‌ترین محصولش این است که بچه آدم به دانشگاه برود . خب وقتی که می‌گوییم 40% این فضا مال نیروهای ایثارگر ، بیایند اشغال بکنند و درس بخوانند ، این نشان می‌دهد که آن دغدغه‌ای که در ذهن بعضیها هست از پیش مورد توجه بوده. شما الآن اگر در تبصره‌های بودجه نگاه بکنید ، مثلا تبصره سه ، ما آنجا یک مبلغ هنگفتی وامهای سوبسیدی گذاشتیم . همه جا نوشتیم با اولویت ایثارگران و این مقدارش باید به فرزندان شهدا ، جانبازان و دیگران برسد. در همین برنامه بودجه‌ای که امسال به مجلس دادیم ، یک چیز جدیدی آوردیم و این بود که اراضی‌ای که زیر سدها توسعه پیدا می‌کنند ، ما هرسدی می‌بندیم یک مقدار زمین جدید که معمولا هم زمینهای دولتی است اضافه می‌شود به سطح کشتمان . ما یک مبلغی هم پول گذاشتیم که نیروهای ایثارگر و بچه‌های حزب‌الهی ، بسیجها ، اینها بتوانند بروند آنجا وام بگیرند و برای خودشان امکانات اقتصادی درست بکنند. مثلا در پرورش میگو ، در کارهای مختلف کشاورزی و صنعتی و اینها ، اولویتهایی که می‌دهیم به این طور چیزها ، همه نشان آن واقعیت است که خوشبختانه این هم قسمت زیادی‌اش در جوانها هستند که جوانها از این استفاده می‌کنند. من خیال می‌کنم اگر این اولویتها یی که برای بسیجیها وایثارگران در نظر گرفتیم ، خوب از آن استفاده بکنند. وقت این است که نیروهایی که برای جامعه سرمایه‌گذاری کردند ، از موهبتهای توسعه ، خوب استفاده بکنند . ما تقاضا کردیم که فرماندهان سپاه و جهاد و آقایان دیگر ، چیزی به نام پیشگامان درست کردند که امکانات در اختیار بگذارند ، هدایت کنند. بچه‌ها بیایند وارد این صحنه‌ها بشوند . در قانونی که اخیرآ مجلس گذراند در واگذاری کارخانه‌ها به مردم ، یک اولویتها بسیار زیادی را برای ایثارگران و اینها در نظر گرفتند. از این چیزهاخیلی به حمدا... زیاد است
- لاریجانی : اگر دوستان اجازه بدهید ، من می‌خواهم وارد یک مقوله دیگری بشوم . یک مقداری هم به شخص خودتان بستگی پیدا می‌کند . جنابعالی مدیریت کلان کشور را در دست دارید ؛ در واقع کلان‌ترین مدیریت کشور . ساختار سیاسی کشور ما طبق قانون اساسی اقلا سه ارگان مهم دارد. ارگان رهبری ، ریاست جمهوری و مجلس که همه به نحوی از نظر مردم در می‌آید . رابطه با رهبری را جنابعالی خیلی صریح روشن فرمودید . جوری که حتی وقتی هم شبهاتی را دشمنان القا می‌کردند، راجع به اختلاف نظر و امثال آنها ، بیانات شما جای شبهه‌ای باقی نگذاشته . البته من فکر نمی‌کنم کسی انتظار داشته باشد که هر دو نفر عینآ مثل هم فکر کنند ، ولی از لحاظ کاری ، شما مسیر بحث و تصمیم گیری را روشن فرمودید. حالا رابطه با مجلس هم تجربه جالبی است . تجربه جنابعالی برای نسلهای آینده ،خیلی مهم است . آنها باید بدانند این سیستم چه جوری کار کرده. مثلا در جریان استیضاح آقای مهندس مجلوجی ، شما از آن داستان سنمّار اشاره فرمودید ، خیلی چیز معنا داری بود در کل قضیه . برای من خیلی جالب است که ببینم تجربه شما در تنظیم این روبط به خصوص با مجلس و به خصوص مجلس چهارم - البته خود جنابعالی یک اخلاقیات و خصوصیات مجلس دارند با تجربیاتش - این تجربه چه جوری است . شما این سیستم را می‌بینید . راحت کار می‌کند . این سیستم تا چقدر قابل کارکردن است ؟
- رئیس جمهور : به هرحال یکی از مسائل مهم کشور ، امروز و آینده همین ارتباط دستگاههای اجرایی و مدیران مسئول بارهبری از یک طرف و با مجلس از طرف دیگر و قوه قضایه هم . خوشبختانه در شرایط فعلی اگر بعدآ بتواند همیشه این الگو باقی بماند ، وضع مناسبی است . درمورد رهبری ، حالا تصادفآ این جوری است . فعلا که من در خدمت مقام معظم رهبری به گونه‌ای هستم که شاید نزدیکترین افراد در جامعه ، این مقدار نزدیکی و انس و نظرات مشابه نداشته باشند . چون ما خاستگاه کارمان و دوره مسئولیتهای را با هم بوده و خیلی نزدیک است نظراتمان به هم از جهت اینکه به طور طبیعی هماهنگیم ، نه تحمیل کنیم برخودمان شاید مثلا از صد موضوعی که مطرح می‌شود ، نودوپنج تای آن واقعآ به طور طبیعی یک جور فکر می‌کنیم . یک مواردی هم هست . ممکن است یکجوری دیگر هرکسی فکر بکند . اینجا هم خوشبختانه وضعمان روشن است ، چون رهبری سیاستها را تعیین می‌کن . سیاستهای کلی را و خب همه ارگانهای نظام در خدمت نظرات ایشانند. کارهای اجرایی هم که کارهای روزمره است ، ایشان وسعت نظر خوبی دارند . معمولا دخالت نمی‌کنند و به این مسائل نزدیک نمی‌شوند . خب می‌گویند هرکسی مسئولیت خودش را انجام بدهد. در چهارچوب سیاستها معمولا مشکلی پیش نمی‌آید ، بلکه از مقام رهبری و آن قدامتی که دارد ولایت فقیه در نظر عامه مردم ، به عنوان یک پشتوانه خوب برای کارهایمان استفاده می‌کنیم . البته این یک مقدارش بستگی به خودمان دارد . به خاطر سوابقمان ، ولی فکر می‌کنم طبیعت کار همیشه نظم را در آینده هم داشته باشد . در مورد مجلس هم بازیک مقدار الآن مسائل فردی و شخصی مؤثر شده . این هماهنگی که ما داریم ، چون بسیاری از کسانی که در مجلس هستند از دوستان ما و از همکاران قدیمی ما هستند . رئیس مجلس ما از طلبگی در مدرسه فیضیه در میدان مبارزه به هم رسیدیم و آشنا شدیم و تا همین حالا همیشه با هم بودیم . آدمی است که به شدت مورد احترام من است . ایشان هم مرا می‌شناسد به خوبی . هیأت رئیسه عمدتآ این طوری هستند . نمایندگان خیلی‌هایشان این طوری هستند . لذا یک رابطه اطمینانی الآن حاکم است . ما در این مدت به هیچ مشکلی برخورد نکردیم . من هم مایلم مجلس مستقل و ناظر و شاهد و اینها عمل بکند . خودم ترویج می‌کنم که این روحیه را در نماینده‌ها تقویت کنند، چون می‌دانم که یک نماینده آزاد و مستقل می‌تواند خیلی خیر و برکت زیادی داشته باشد برای مردم و برای جامعه . هیچ مشکلی نداریم، بکله در مواقع زیادی حلال مشکلات ما هستند. البته من هم توقع ندارم که هر کاری در مجلس می‌شود ، ما باید آنرا بپسندیم . مواردی هم هست که من نمی‌پسندم ، ولی این حق را به مجلس می‌دهم ، اگر منصفانه برخورد بکنم که می‌کنم ، این را دیگر این مقدار را باید همیشه در هر نظام پارلمانی در هر جامعه‌ای که دموکراسی حاکم باشد که این مقدار را قبول بکنیم که باشد .
- لاریجانی : من می‌خواهم این جهت را باز هم ادامه بدهم ، مگر این که دوستان ؛ مسئله ریاست جمهوری و انتخاباتش ، البته خیلی زود است که الآن راجع به آن صحبت کنیم ، ولی کشورهایی هم که در این جریانات سابقه دارند ، دیگر از دو ، سه سال قبلش وارد این بحثها نمی‌شوند ، اما به هرصورت یک مسئله سیاسی جالب برای مردم ماست . به خصوص این که راجع به شخص شماست . حالا یک از مسائلی که اخیرآ هم مطرح شده ، مسئله تغییر قانون اساسی به نحوی است که ادامه دوره بعد برای جنابعالی ممکن باشد . البته تغییر قانون اساسی مسئله غیر منطقی‌ای نیست . همیشه باید نگاه کرد و بخشهایی از آن را اصلاح کرد ، اما در مورد تمدید دوره برای دوره سوم ریاست جمهوری ، آن هم در زمان خود شما یک چیزهایی در ذهنهای آنهایی که دوست هستند شاید تلخ و آنهایی که دشمن هستند مستمسکی ایجاد کرده . اصلا این مسائل به شما استنادی دارد ؟ یعنی خود جنابعالی چطور به این روند نگاه می‌کنید ؟ البته من قبول دارم که بحث این مسئله خیلی زود است .
- رئیس جمهور : خب زودتر از شما هم دیگران مطرح کردند و حالا دیگر مسئله جامعه ما شده . من شخصآمصحلت کل جامعه و نه تاریخ می‌دانم که به خاطر یک فرد ، قانون اساسی اصلاح بشو و اگر بناست اصلاح بشود ، در جای خودش بشود و اگر واقعآ قانونی خوبی نیست ، وقت دیگری باید اصلاح بشود . نه به عنوان یک فرد باید اصلاح بشود و نه خودم اصلا شخصآ دیگر تمایل دارم که این کار سنگین مسئولیت اجرایی را خیلی طولانی تر از این انجام بدهم . به نظرم باید با همین قانون اساسی ما انتخابات را انجام بدهیم و مخصوصآ این که حالا من مطرح هستم . معمول است که در انقلابها ، کسانی که پیشتاز بودند و نقش زیادی در انقلاب داشتند ، از این کارها می‌کردند که برای خودشان یک زمان دائمی درست بکنند. این سنت خوبی نیست . هرد هر جا هم شده ، کار درستی نبوده و ما هم نیاز نداریم . در کشور ما اینقدر انسانها نیرومند هستند که مجال پیدا نکردند خودشان را آن طور که هستند نشان بدهند . ما باید میدان بدهیم تا وارد میدان بشوند . بنده رئیس جمهور هم که نباشم ، مثل همین حالا برای انقلاب کار می‌کنم . مگر قبل از این که رئیس جمهور باشم با حالا چه فرقی داشت ؟ از آن روزه که انقلاب پیروز شده است ، هرجا که انقلاب لازم داشته ، برای آن همان جا رفته و حاضر شده‌ام . باز هم حاضری می‌شود . مثلا این بحث را بیخود در آن افراد شک می‌کنند. باید به خصوص چون در مورد من است ، با همین قانون ، انتخابات بشود.
- لاریجانی : البته من این را هم بگویم که ملت ما به جنابعالی به عنوان یک سرمایه ملی نگاه می‌کنند و در هرشرایطی پشتوانه‌ای از وجود جنابعالی برای کل نظام و انقلاب هست .
- رئیس جمهور : من به هرحال یک سربازم و تعبیری که الآن شما نسبت به من فرمودید ، من واقعآ از خودم زیادتر می‌دانم ، ولی به عنوان یک سرباز ، اگر مردم ما را قبول بکنند ، همیشه و درهرحال لازم باشد من هستم .
- حدادعادل : آقای هاشمی ! اگر موافق باشید ، یک قدری راجع به آموزش و پرورش صحبت کنیم . حدود یک میلیون از کارمندهای دولت تقریبآ در آموزش و پرورش هستند . بیش از هفده میلیون از مردم این کشور مستقیمآ دانش آموزند ، در سطوح مختلف و نوعآ خانواده‌ها مربوطند از این طریق با دولت . خیلی امیدها به آینده آموزش و پرورش بستگی دارد . البته خیلی کارها شده . بنده در آموزش و پرورش که بودم و هنوز هم با دوسان خودم ارتباط دارم ، می‌دانم که این تغییر نظام متوسطه کاربزرگی است و دولت هم توجه دارد ، امّا یک استنباطی بین بعضی از همکاران ما هست و خودم هم دلم شور می‌زند و نگرانم و آن این است که تصور می‌کنیم هنوز آموزش و پرورش ، آن قوّت لازم و آن جان لازم در خور شأن این انقلاب ندارد . یعنی وسعت و فراوانی کار و مشکلات اقتصادی ، ما انتظار یک آموزش و پرورش سرحال تر و خلاصه از نظر اقتصادی بهتر را داریم و من یک وقتی گفته بودم که مشکل ما در آموزش و پرورش ، مشکل یک نظریه اقتصادی جامع در باره آموزش و پرورش است که به نظر می‌رسد در اینجا بهای آن خدماتی که عرضه می‌شود ، به اندازه کافی پرداخت نمی‌شود در مقایسه با سایر بخشهای جامعه و خیلی از مردم انتظار دارند که به شما به عنوان یک روحانی که کمال اوّلتان فرهنگی بودن است به آموزش و پرورش بیشتر توجه داشته باشید و وزراء را تشویق کنید که این وزارتخانه را در حد بقیه وزارتخانه‌ها ندانند . حالا یک سوغاتی از این جلسه باید برای همکاران خودمان بریم .
- رئیس جمهور : ما همان وضعی که در دولت گرفتار هستیم که هر بخشی برای کار خودش فشار می‌آورد ، این جلسه را هم شما همین جوری برای ما درست کرده‌اید . اولا آن تعبیراتی که برای اهمیت آموزش و پرورش کردید ، من همه را قبول دارم . اضافه بر آن هم قبول دارم که واقعآ جزء مهمترین بخش کشور ماست . همین طور که شما گفتید ، ما واقعآ بهای زیادی به آموزش و پرورش دادیم . حتمآ شما می‌دانید که الآن بیش از 95% بچه‌های واجب التعلیم ما تحت پوشش آموزش و پرورش هستند . آن 5% هم به خاطر نقص کار ما نیست که نیستند . آنها خودشان نمی‌خواهند . بعضیها دخترهایشان را نمی‌خواهند بگذراند به مدرسه بیایند ، بعضی می‌خواهند از بچه‌هایشان کار بکشند و یک ادله این طوری دارند . در مزرعه‌های تک افتاده کم جمعیت ، ما نهضت سواد آموزی را برده‌ایم که یکی از معاونتهای آموزش و پرورش است و من دریکی از کارهای مهم در همین دوره ریاست جمهوری نهضت را با پول زیاد به خاطر همین بعدی که می‌گویید ، توسعه دادم . ما برای مدرسه‌سازی خیلی در این چهار ، پنج سال خرج کردیم و باز هم خرج خواهیم کرد. برای معلمها یک حرکت نسبتآ سنگینی کردیم برای ترمیم حقوقشان ، ولی در برنامه دوم این کار کامل خواهد شد . برای ابزار تحصیل برنامه‌ریزی کردیم . ان‌شاءا... چیز زیادی سرمایه‌گذاری خواهیم کرد. ما همیشه سعی می‌کنیم مقام و منزلت معلم را بالا بیاوریم . شما خودتان شاهدید . من معمولا سالی پنج ، شش حضور رسمی طولانی با معلها دارم . در جلساتشان شرکت می‌کنم ، برای افتتاح مدارس به جاهایی می‌روم ، برای شروع سال تحصیلی می‌روم . هر مناسبتی که پیدا می‌شود ، من اظهار علاقه خودم را می‌کنم که همه متوجه باشند که مدیریت کشور بها می‌دهند . البته یک نگرانی‌که آقای نجفی هم در بیاناتشان داشتند ، این چند روز پیش که گفتند یک مقدار امسال بودجه کمتر از توقع ایشان بوده . گویا در برنامه‌ای که ما به مجلس دادیم یک مقدار از آن کم شده . ماالآن دستمان بسته بود که بتوانیم آن منبع را اضافه کنیم ، چون برنامه‌مان بسته شده بود ، ولی به آقای نجفی گفتیم که به صورت معلق ، مصوبه‌ای خواهیم داشت و مجلس هم کمک خواهد کرد . به نظرم آنجایی که شما فکر کنید کمبود هست در آموزش و پرورش ، در برنامه دوم تکمیل می‌شود . من امیدوارم این بهترین کارمندهای دولت که واقعآ سرمایه کشور هستند - این معلمها- در پایان برنامه راضی باشند از آنچه که از ما می‌گیرند .
- لاریجانی : حالا شاید آقای نهاوندیان به من اعتراض کنند که چرا وقت ایشان را گرفتم . من یک سئوالی باز در ذهنم هست که شخصی است . جنابعالی انواع مختلف کار در روز سراغتان می‌آید یعنی شاید اگر آدم به طور طبیعی کارتابل شما را نگاه کند ، از هر مقوله‌ای مراجعه در آن باشد . تجربه شما در مملکتداری جزء اولیت تجربه‌های مملکتداری است . قبل از جنابعالی مقام معظم رهبری بودند و حالا شما هستید . اینها باید یک مطالعات دقیقی روی آن بشود که سرمایه آینده باشد . شما چه جوری کارتان را تنظیم می‌کنید ؟ چقدر به مشورت متکی هستید ؟ شما البته فرد بسیار پر تسامحی هستید . شده عصبانی بشوید ؟ یعنی مواردی که خیلی حساسیت شما را تحرک می‌کند . شاید جالب باشد که ما بعضی نمونه‌ها را بدانیم که شما را یک موضوعی به شدت عصبانی کرده است . من خیلی کم می‌توانم تصورش را بکنم که شما چه وقت عصبانی می‌شوید ، ولی برای یک مدیری با اینقدر تنوع کاری مسئله مهمی است . شما چه جوری کارتان را ارزیابی می‌کنید ؟ آیا اصلا نحوه اداره کارتان و تصمیم‌گیری‌هایتان را نقد می‌کنید ؟ آیا دوست که روی آن مطالعه و نقد بشود و مدلهای بهتر کار کردن در آن پیدا شود ؟ یعنی این در واقع داخلی‌ترین و درونی‌ترین هسته کاری مدیریت کلان نظام است که من دارم راجع به آن صحبت می‌کنم .
- رئیس جمهور : در این سئوال شما پنج ، شش موضوع است . حالا اگر من یادم رفت و بعضی‌هایش را جواب ندادم ، آقایان به یاد بیاورند که آنها را هم جواب بدهم . این که من خودم چطوری کارم را تنظیم می‌کنم ، من معمولا صبح بعد از نماز صبح ، معمول روزانه‌ام این است که اولین کاری که می‌کنم ، اخبار و گزارشاتی را که شب اتفاق افتاده در دنیا یا در کشور ، آنها را می‌بینم . اگر فرصت بکنم بعضی رادیوهای بیگانه را هم می‌گیرم برای این که ببینم آنها چه مسائلیئ را در باره ما پیگیری می‌کنند.اول وقت در دفترم هستم تا حدود ساعت نه و نیم فعلا . معمولا تا حدود دو ، سه ساعت به ظهر گزارشها و کارهای اداری که هست باید امضاء کنم و جواب بدهم و بررسی کنم ، اینها را می‌خوانم . از آن موقع تا موقع نماز ، معمولا روزها ملاقاتم است دو ، سه ساعت . ملاقاتها هم نوعآ کاری است . حالا یا داخلی یا خارجی است و وزراء ، مدیران و اشخاصی که با من کار دارند . بعد از نمازظهر تا ساعت دو ، بولتنها و بعضی گزارشهای دیگر را می‌خوانم و کارهایی که تا آن ساعت رسیده ، امضایی بخواهم بکنم و نماز و ناهار . ساعت دو همراه با اخبار رادیو که گوش می‌دهم کمی می‌خوابم . یک نیم ساعتی ، سه ربعی معمولا تا ساعت سه .
- لاریجانی : ظاهرآ همه علما یک چنین عادتی دارند ؟
- رئیس جمهور : بله ، چون اگر بخواهم بعدازظهر بدون یک استراحت کوتاه تا دیروقت کار بکنم ، دیگر نمی‌توانم : بعد از استراحتم دیگر روز جدیدی شروع می‌شود . معمولا ساعت سه پا می‌شوم و گزارشهاو کارها را می‌آورد تا چهار . از چهار دوباره برنامه‌های عصرانه شروع می‌شود که نوعآ یا جلسات هیأت دولت است در هفته دو روز یا شوراهاست که این جواب آن سئوال دوم شما را می‌دهد. ما برای همه کارهایمان تقریبآ یک شوراهست . شورای اقتصاد ، شورای عالی اداری ، شورای انقلاب فرهنگی ، شورای استاندارد ، شورای محیط زیست ، شورای امنیت ملی و تعداد دیگری از شوراها که خیلی زیاد است که من باید شرکت بکنم .
- لاریجانی : از این مسیر مشورت که در در شوراها مطرح می‌شود راضی هستید ؟
- رئیس جمهور : حالاهمین را می‌خواهم بگویم که ناچاریم . این شوراها خیلی ضروری است . چون دو ، سه تا سئوال شما را همین جا جواب می‌دهد . بحث در شوراها یک بحث آزاد و بازی است . معمولا هم کسانی که واردند یاکارشناس یا مسئول و عضوند ، بحث می‌کنند مسائل را خیلی طولانی ، تصمیم می‌گیریم . بنابر این ما تصمیماتی را که می‌گیریم هیچ یکی‌اش تصمیمات آنی و فردی نیست . مگر اینکه یک حادثه‌ای اتفاق بیافتد ، من زود دخالت کنم ، کاری انجام بدهم و یا تصمیمات دولتی مان در شوراها گرفته می‌شود یا در دولت گرفته می‌شود که کلی بحث می‌شود ، مخالف و موافق صحبت می‌کند ، همان ارزیابی که شما می‌گویید بالاخره در جلسه شورا گذشته را ارزیابی می‌کنند ، با نقد و بررسی تصمیم می‌گیریم همه کارها با تصمیم است ، منتها رئیس جمهور بیشتر از دیگران می‌تواند در تصمیم گیریها مؤثر باشد و خیلی هم اتفاق می‌افتد که تصمیمی که می‌گیریم ، وقتی در جامعه می‌آید و اجرا می‌شود ، انعکاسهای رسانه‌ها و اظهار نظرها در مجلس نماینده‌ها ، بحث می‌کنند ، نظرات جدید می‌رسد ، خب باز بررسی می‌کنیم . از نو اگر لازم باشد اصلاح می‌کنیم . اینجوری عمل می‌کنیم یعنی کار بی مشورت و یک تصمیم گیری فردی در مملکت وجود ندارد. یک سری کارهای کلی‌تر و مهمتر داریم که من آنها را خدمت مقام معظم رهبری مطرح می‌کنم .معمولا هفته‌ای یکبار با ایشان می‌نشینم و مسائلی که برایمان مهمّ است و نظر ایشان را باید بدانیم تا ایشان مطالبی دارند با من ، مسائل را مطرح می‌کنیم . اگر هم یک وقت ضرورتی داشته باشد در بین هفته هم باز نظر ایشان را به یک شکلی می‌گیریم . به هر حال کارها تصمیم گیریها براساس مشورت و بررسی و نقد و اینهاست و خیلی امیدوار کننده است .
- لاریجانی : بخش مشورت خیلی امیدوار کننده است .
- نهاوندیان : اگر من بتوانم اضافه کنم به سئوال جنابعالی ، در این برنامه منظم روزانه آیا مدلی هم جنابعالی در مدیریت وقت دارید ؟ من باب دانشجویان مدیریت عرض می‌کنم که این خودش الگویی خواهد بود . در تخصیص یعنی بودجه‌بندی وقتی در اولویتها مدلی دارید ؟ خب اگر همه مطالب بخواههد بیاید خدمت شما که روزها و شبها هم کفایت نمی‌کند . چگونه اهمّ و مهم می‌شود ؟ مطالب و چگونه براساس اقتصنائات زمان ، جنابعالی این اولویتها را پائین و بالا می‌کنید ؟
- رئیس جمهور : بله ما یک برنامه ماهانه‌ای می بندیم هرماه . اول ماه برنامه کارهایی که معلوم است تا آخر ماه داریم می‌آورند . اینها را منظم می‌کنند ، دفتر ثبت می‌کند هرکاری که داریم . یک برنامه هفتگی می‌بندیم که در هفته معلوم است ما تا آخر روز پنچشنبه که کار داریم ، چکار داریم . برای روزهای تعطیلی‌مان هم باز برنامه داریم . مثلا من بعضی وقتها نمازجمعه دارم . بعضی وقتها مسافرت دارم و بعضی وقتها کارهای دیگر دارم . برای شبها هم ما معمولا برنامه داریم . چون من معمولا شبها تا ساعت ده ، ده و نیم کار می‌کنم . برای آن موقع هم یک سری کارها را می‌گذارند ، چون بعد از شوراها و اینها دیگر معلوم است که چه کارهای دیگری را باید انجام بدهیم که قدری آدم خسته است . آن موقع باید بولتنها وگزارشهای مختلف را بخوانیم که یا می‌برم منزل می‌خوانم یا در دفترم می‌خوانم .
- حدادعادل : تلویزیون هم می‌بینید ؟
- رئیس جمهور : بله تلویزیون چند جور می‌بینم . یکی اخبار را معمولا آن ساعاتی که بالاخره اتفاق می‌افتد . من یک چند بار باید ببینم ، در روز می‌بینم . رادیو هم وقتی در اطاق کار خودم نشسته‌ام و مطالعه می‌کنم ، قسمتهای رادیو را که می‌خواهم گوش بدهم ، گوش می‌کنم . اگر هم برنامه‌ای را از پیش بدانم . به گونه‌ای تنظیم می‌کنم که در دفترم باشم یا در خانه وقتی که هستم استفاده می‌کنم از برنامه‌ها . در مسیر هم معمولا یک ساعتی در روز ما استفاده می‌کنیم . روزهای تعطیل بیشتر می‌توانم استفاده بکنم .
- حدادعادل : یک نکته در سئوال آقای دکتر لاریجانی بود که فراموش شد . ایشان سئوال کردند که چه چیز ممکن است که شما را عصبانی بکند ؟ هیچ وقت می‌شود که در ضمن کار روزانه نسبت به یک نکته‌ای حساسیت فوق‌العاده داشته باشید؟
- رئیس جمهور : بله می‌شود . دو ، سه چیز هست که مراعصبانی می‌کند، زود عکس‌العمل نشان می‌دهم ، یکی اگر ببینم افرادی هستند که حقوق مردم را ندیده می‌گیرند و با مردم بدرفتاری می‌کنند از مأموران خودمان و اینها خیلی آشفته می‌شوم . یک موردی که زود متأثری می‌شوم کارهایی که در مناطق و طبقات محروم و اینها ، اگر پیشرفت نکند حالت عقده برای من می‌شود که چطور می‌شود این بخشها اینقدر نمی‌شود بعضی وقتها کارهایشان را جلو برویم . اتفاق هم می‌افتد زیاد از این چیزها . یک موردی که باز حساسیت پیدا کردم وعصبانی می‌شوم ارزیابیهایی که در رسانه‌ها می‌بینم واظهار نظرها که دستاوردهای انقلاب را کوچک می‌کنند و مشکلات را بزرگ می‌کنند ، یعنی نقاط ضعف را بزرگ می‌کنند. آن هم شعارانه و اغراق آمیز . این طوری خیلی عصبانی می‌شوم ، نه از جهت اینکه می‌بینم کار ما کوچک می‌شود ، از جهت اینکه می‌بینم درست این چیزی است که دشمنان می‌خواهند . اگر آنها منتظرند یک چیزی اینجا ببینند بگویند که انقلاب اسلامی نمی‌تواند کشور را اداره بکند ، می‌بینم دوستان خودمان با امکانات خودمان این غذای آماده را در اختیار آنها می‌گذارند ، از این گونه چیزها متأثر می‌شوم . گاهی هم تأثرم از این مسائل طولانی می‌شود ولی به هر حال دیگر طبیعی زندگی است .
- لاریجانی : من یک مسئله مهمی دارم در مورد سیاست خارجی مان و آن مسئله فلسطین است به خصوص این سئوال را می‌خواهم از جنابعالی بکنم چون شما از قبل انقلاب راجع به فلسطین حساس بودید ، کتابی را ترجمه کردید در آن موقع خیلی جسورانه بود. همواره به این مسئله نظر داشتید . امروز اوضاع فلسطین داریم و آینده‌شان یک نگرانی راجع به نقش اسرائیل در خاورمیانه داریم .ظاهرآ هم جا دارد سعی می‌کند خودش را وارد کند در منطقه خلیج فارس و در کشورهای عربی . گاهی انسان می‌بیند بعضی از کشورهای عربی یک مسابقه خیلی مفتضحی را گذاشته‌اند در اینکه خودشان را بیشتر به اسرائیل نزدیک کنند.یک بحث دیگری هم این است که کشورهای غربی به خصوص امریکاییها راجع به ما که صحبت می‌کنند ، هی روی ما انگشت می‌گذارند و می‌گویند شما مخالف این روند به اصطلاح صلح و اینها هستید و عملا این را به شکل یک موضوع سیاست خارجی برای ما القاء کرده‌اند . حتی تبلیغ می‌کنند و می‌گویند خود فلسطینی‌ها خواستند بسازند با اسرائیل . عربهای همسایه‌شان ساختند. شما از فرسنگها راه آن طرفتر نشسته‌اید و می‌گویید این کار غلط است ، این جوری نیست . به هرصورت این مسئله از جهات مختلف به عنوان یک مسئله مهم سیاست خارجی ما تبدیل شده . بعضی اوقات هم خیلی لوس شده ، یعنی کشورهایی که در دنیا خیلی هم محلی از اعراب ندارند ، با آدم که صحبت می‌کنند می‌گویند بله موضعتان را مثلا آنجا نرم کنید یا فلان کنید . شما این داستان را چه جوری می‌بینید . آیا این پروسه یا به اصطلاح توطئه ای که برای منطقه چیده‌اند به راحتی قابل پیاده کردن است ؟ نقشه ما چیست ؟ ما سیاستمان چقدر قابل توجیه است ؟ چقدر قابل دفاع است ؟ آیا یک سیاست معقولی است این مشی که الان داریم ؟ باهمین قرصی باید دنبالش باشیم یا اینکه تعدیلش کنیم ؟ نظرتان در این مورد چیست ؟
- رئیس جمهور : در این مورد من از اول که وارد مسائل سیاسی ، اجتماعی شدم ، مسئله فلسطین جزء مسائلی بود که ذهن مرا همیشه پر می‌کرد و دل مشغولی برای مسئله فلسطین داشتم . جزء مسائل مهم دنیا و به خصوص دنیای اسلام می‌دانم . خب روش است که مسئله فلسطین مسئله اسرائیل و همسایگانش با فلسطینی‌ها نیست . مسئله دنیای اسلام است با دنیای کفر که معمولا هم شرق و غرب هم دنبالش بوده‌اند . سابقآ شوروی بود . امریکا ، انگلیس و اینها هم بودند . آن طرف اینها بودند و این طرف هم چند تا کشور . برایم روشن است که حل مسئله آسان نیست . نه از آن طرف که معضل خودشان را حل کنند و اسرائیل را پایدار کنند ، نه از این طرف که اسرائیل را بتوانیم سرجای خودش بنشانیم و حق فلسطینی‌ها را بدهیم . هر دو طرف کار مشکلی است . اگر دوکشور بودند ، بالاخره یکی از آنها فاتح می‌شد به زودی ، امّا فعلا دو جناح درگیرند . الان شرایط بدی است . بدترین شرایط فلسطین همین حالاست . یعنی کشورهای اسلامی و عرب که خودشان را متولی می‌دانستند ، خاضع و تسلیم شدند و پشت فلسطینی‌ها را خالی کردند . امریکا هم که الان میدان دار قضیه است ، تقریبآ بی‌رقیب می‌تازد ، اما اینکه آنها فکر کنند این مسائل این جور تمام می‌شود ، اشتباه است . بالاخره شرایط دنیا یک روزی مقتضی خواهد شد که چون دل مسلمانها و عدالتخواهان دنیا ، حالا عرب یا غیر عرب و غیرمسلمان ، نمی‌خواهد که این جوری یک ملتی را آوراه کنند ، از اطراف دنیا ، افرادی را جمع کنند بیاورند جایش بنشانند و به زور و با تبلیغ بخواهند این را ادامه بدهند . یک روزی این تمام می‌شود . روغن این چراغ تمام می‌شود ، اما اینکه چگونه باید حق فلسطینی‌ها را بگیریم ، خب این یک طرح وسیعی است . امکانات دنیای اسلام اگر پشت قضیه باشد ، لازم هم نیست جنگ بشود. امکانات اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ما اگر متمرکز بشود ، غربیها صرفشان نمی‌کند که به خاطر یک کشور ، این جوری این همه با امکانات ما درگیر بشوند . متأسفانه امروز دنیای اسلام متفرق است . اگر یک وقتی یک وحدت نسبی در بین مسلمانها پیدا بشود ، ده ،پانزده تا از سران کشورهای اسلامی متحد باشند و تصمیم مشترک بگیرند ، ده ، پانزده تا هم زیادی است . پنج ، شش تا از آدمهای حسابی‌شان تصمیم بگیرند ، ما می‌توانیم به غرب بفهمانیم که به مصلحتش نیست اینقدر زور بگوید به فلسطینی‌ها واما اینکه حالا تنهاموضع ما چقدر می‌تواند . مؤثر باشد ، خب ما از اول بنا داشتیم که از حق دفاع بکنیم و دفاع هم می‌کنیم . آن جور که آنها می‌گویند که ما با عوامل ترور و اینها می‌خواهیم از این حق دفاع کنیم که خب این دروغ است . با این عوامل هم نمی‌شود کار کرد. ما در مبارزات خودمان هم شما آخر بار دیدید که آن پیروز شد ، جبهه مردمی بود . آنهایی که ترور می‌کردند که به جایی نرسیدند . همانی که ایران و مردم ایران را پیروز کرد ، باید ادامه داشته باشد . برای مردم توضیح بدهیم و حق فلسطینی‌ها را بگوییم . حق غصب شده اینها را توضیح بدهیم . البته صدای ما به اندازه صدای آن طرفی‌ها رسانیست ، اما این صدا در فضا گم نمی‌شود . - لاریجانی : معذرت می‌خواهم وسط حرفتان است . نفوذ ما کم نیست ، یعنی جلوی اسرائیل الان ارتش عربی نیست ، ولی یک سد عظیمی از مردم هست . الان اسرائیل پس از کمپ دیوید هم در مصر نفوذی پیدا نکرد ، علی‌رغم اینکه سفارت و اینها هست .
- رئیس جمهور : بالاخره این یک کسی را می‌خواهد که علمدار افکار متفرق مردم باشد . جمهوری اسلامی با این موضوعی که می‌گیرد این طور نیست که ضایع بشود موضع ما . اگر خسارتی هم می‌بینم از این رهگذر ، سود زیادی هم آرمان فلسطین می‌برد. همان طور که شما گفتید به هرحال دل مردم این طرف است . مردم این ظلم عنیف را نمی‌پسندند .من خیال می‌کنم موضع مایک موضع حق است و ما هم حق را می‌گوییم . کاربرد موضع حق هم خیلی زیاد است در مقابل در مقابل موضع باطل . خیلی نیرومندتر نفوذ می‌کند .
-نهاوندیان : آقای لاریجانی بحث را به خارج از مرزها بردند. من بعد دیگری از این مطلب را اشاره کنم و آن مسئله ایرانی‌های مقیم خارج از کشور است . ما عده قابل توجهی از هم میهمانان الان در خارج هستند . در سنوات اخیر یک حرکتی به طور محسوس شروع شد و بازگشت‌هایی را مشاهده کردیم که ایرانیان مقیم خارج آمدند و حالا به انواع طرق برای سرمایه‌گذاری ، کار و اشتغال ، از ماهر و غیر ماهر و انواع و اقسام . تحلیل جنابعالی از این جریان چیست ؟ آیا با همان سرعت و شتاب ادامه دارد یا نه و آیااصلا ما در کشور برای این هم میهنانان در خارج از کشور برنامه‌ای داریم ؟ یعنی جنابعالی همچنان که برای ایرانیان ساکن این سرزمین دل می‌سوزانید و برنامه برای توسعه دارید . برای اینهایی که خارج هستند هم همین احساس را دارید ؟ برنامه‌ای داریم ؟ نسخه و توصیه‌ای که دارید چیست ؟ خصوصآ یک بعد این قضیه هم بحث مغرهاست . بحث تخصصها و مهارتای عالی است که در این زمینه هست . برای جذب اینها ما چه برنامه‌ای داریم ؟
- رئیس جمهور : بله بالاخره یکی از مسائل کشور بعد از انقلاب همین شد . یک عده‌ای به خاطراینکه با شرایط انقلاب هماهنگ نبودند به هر دلیل به خارج رفتند . در اینها هم آدمهای تحصیلکرده و مدیر و اینها هم کم نبود . حالا من ازاین بعد زیاد تکیه نمی‌کنم . بعد انسانی قضیه برایم مهم است . البته نقس اینکه حالا ایرانی در خارج باشد ، کلا یک چیز منفی نیست . گاهی ایرانی‌هایی مایلند در خارج باشند ، کار بکنند و چیزی یاد بگیرند یا از ایران چیزی ببرند و آنجا یاد بدهند و ارتباط ایجاد کنند . این واقعیت خواهد بود . ما از این به بعد یک جریان ایرانی خارج از کشور خواهیم داشت . قبلا هم داشته‌ایم ، همیشه بوده ، اما اینکه کسانی احساس غربت بکنند و احساس بکنند که می‌خواهند در کشورشان باشند ، ولی مشکل دارند ، من این را نمی‌پسندم و فکر می‌کنم اینهایی که خارج هستند ، بیش از 90% آنها چنین مشکلی ندارند . ما در داخل باید به اینها کمک بکنیم و اینها به اینجا بیایند ، اگر مایلند یا لااقل اگر زندگی به هم زدند در خارج و انس گرفتند و می‌خواهند بمانند ، رابطه‌شان را برقرار کنند. بیایند و بروند . اینجا را کشورشان بدانند . ارتباط با فامیلشان داشته باشند . مخصوصآ نسل بعدی بچه‌هایشان بیگانه نشوند . خیلی بد است که بچه‌های فردا دیگر فارسی هم نتواند صحبت کنند. آدم برای اینها دلش می‌سوزد . من خیلی از اینها اطلاعات می‌گیرم . آثار اینها را مطالعه می‌کنم و می‌بینم خیلی‌هایشان علاقه‌مندند به ایران و هنوز در آنجا که هستند نمی‌خواهند در ایران فراموش بشوند . نمی‌خواهند ایران را فراموش بکنند . بنابر این به نظر من اولین کار مهم این است که یک ارتباط درستی باید بین ایران و اینها برقرار بشود که این البته باید منسجم‌تر از وضع فعلی باشد . دوم این است که باید امنیت داشته باشند که به کشور برگردند . من اعلام کردم که اینها امنیت دارند و هرکس می‌خواهد برگردد. افراد معدودی هستند که پرونده خاص دارند. اینها هم قبلا می‌توانند وضع خودشان را آنجا روشن کنند و بعد با مواضع قانونی مراجعه کنند و بیایند . اینها خیلی کم هستند . حالا فرض کنید اینها هم برنگردند ، خیلی اتفاق خاصی نمی‌افتد ، اما عامه مردم این طور است . اینجا یکی از کارهایی که الان فکر می‌کنم کم استفاده شده ، آنها آنجا خیال می‌کنند وضع ایران همان است که مخالفین اینجا و همانهایی که من از دستشان عصبانی می‌شوم ، می‌گویند . اگر واقعآ آنچه که در ایران است و واقعیت ایران را بگویند ، این دستاوردهای ایران و شاخصهای برنامه را بگویند . در کشوری که از جنگ بیرون آمده ، تولید ناخالص آن در ظرف پنج سال متوالی 3/7% بوده . این درچه کشوری این جوری است ؟ در کدام یک از کشورهایی که سرپا هستند این اتفاق افتاده ؟ کسر بودجه‌اش را از 50% به صفر رسانده . سرمایه گذاری رشد حسابی کرده . تولید رشد حسابی کرده . صادرات تقریبآ از زیریک میلیارد به نزدیک پنج میلیارد رسیده . عمده نیازهای کشور در خود کشور تولید می‌شود . واردات ما الان اگر قسمت زیادی از آن وارد نشود ، هیچ اتفاقی در کشور نمی‌افتد . کشوری که طرحهای عظیمی مثل فولاد مبارکه ، پتروشیمی ، گازرسانیهای وسیع ، صنایع دفاعی ، نفت و همه چیزش را خودش دارد اداره می‌کند . این واقعیت کشور را اگر ما به رخ خارجیها بکشیم و به قلب ایرانی‌ها وارد بکنیم که بدانند کشورشان چگونه است . اینها خیال نکنند حالا که به آنجا رفته‌اند از پشت سرشان دستها دراز می‌شود و التماس می‌کنیم که اینجا دارد خراب می‌شود. بدانند که این کشور بدون آنها هم ساخته می‌شود ، به خوبی هم دارد پیش می‌رود . هرچه دیر بیایند عقب می‌افتند . این چهره‌های منفی که گاه متأسفانه در رسانه‌های ما منعکس می‌شود به خاطر اینکه می‌خواهند مشکلات را حل بکنند ، همین‌ها به گوش آنها می‌رسد . این هم جزء عوامل منفی است . آنها اگر وضع ایران را بدانند خیلی‌هایشان برمی‌گردند و رابطه برقرار می‌کنند . آدم دلش می‌سوزد هم برای ایران که فرزندانش را این جوری از دست بدهد ، هم برای آنهایی که مادرشان را این جوری از دست بدهند .
- لاریجانی : خب این روحیه پدرانه را باید به آنها رساند . آنها باید احساس کنند که محبت مسئولین کشور ، جنابعالی و دیگران شامل آنهاست . آنها ایرانی‌اند .
- رئیس جمهور : صداهای دیگران رساتر از ماست . بالاخره ما هم باید از طریق این رسانه‌های خودمان این حرفها را به گوش اینها برسانیم . آنها یک چیزهای بیخودی که اینجا می‌بینند ، خیال می‌کنند که حالا این طوری است .
- لاریجانی : ولی رفتار ما می‌تواند خیلی تأثیر داشته باشد . یک استادی که یک وقت می‌آید و یکی مدتی در ایران می‌ماند ، وقتی می‌بیند تحویلش می‌گیرند ، به او امکانات می‌دهند و احترامش می‌کنند . این برمی‌گردد به اهداف دیگر .
- حدادعادل : در این مملکت دارد کار می‌شود . البته احترام که به جای خودش لازم است . مهمتر این است که بینند مردم در کارجدی هستند .
- رئیس جمهور : گاهی ممکن است توقع پیدا بکنند . مثلا از کسانی که در ایران ماندند و جنگ و همه چیز را تحمل کردند ، آنها می‌خواهند وقتی که آمدند ، ما بیشتر به آنها برسیم . این توقع زیادی است ، ولی بدانند که ما حقشان را تأمین می‌کنیم .
- حدادعادل : حالا آقای هاشمی ! اگر دوستان سئوالی ندارند ، من یک سئوالی دارم .می‌خواهم به عنوان آخرین سئوال باشد اگر آقایان موافق باشند . این دیگر باهمه این حرفها فرق دارد و این است که شما معمولا وقتی نمازجمعه تشریف می‌آورید ، در قنوت این دعا را می‌خوانید : "ربنا لاتکلناالی انفسنا طرفة عین ابدآ فی الدنیا و الاخرة"« یعنی اینکه خدایا ما را یک چشم به هم زدن هم در دنیا و آخرت به خودمان وامگذار » خب این از مأثورات است و دعایی است که خیلی‌ها می‌خوانند ، بنده هم ممکن است بخوانم ، دیگران هم بخوانند ، اما هرکسی در این دعا یک چیزی در نظرش است . برای من خیلی قابل توجه است وقتی در نمازجمعه خودم دستهایم را بالا گرفته‌ام و شما هم دارید می‌خوانی ، من گاهی فکر می‌کنم که رئیس جمهور از خدا چه می‌خواهد؟ واقعآ شما چه تصوری دارید وقتی که از خداآن جور خاضعانه می‌خواهید که شما را یک چشم به هم زدن به خودتان وانگذارد در دنیا و آخرت ؟ این خیلی خوب است ، یعنی یک ترکیبی از این همه مشغله دنیوی و آن ارتباط با خدا و تقاضای از خدا ، دلم می‌خواهد که نظرتان را راجع به آن حالی که در آن موقع دارید برای ما بگویید.
- رئیس جمهور : من با هم وجودم لمس می‌کنم ، مخصوصآ در مسئولیتها که مابدون کمک خداوند چیزی نیستیم . واقعآ همان تعبیر سایه که از وجود ما سوی ا... شده ، این را لمس می‌کنم و واقعآ در زندگی خودم حس می‌کنم . می‌دانم اگر خداوند نظرش را از ما بردارد ، ما خیلی زود از بین می‌رویم . هیچی نیستیم و حتی تاریخ همین انقلاب را که شما نگاه می‌کنید پیروزی مردم برآن رژیم خون آشام ، پیروزی
ما در این جنگی که همه شیاطین در یک صف دیگر بودند و ماتنهایی اینجا غریبانه می‌جنگیدیم ، بعد پیروزی‌مان در سازمان ملل ، آنجایی که هیچ صدایی به نفع ما نبود و ما توانستیم ثابت کنیم که ما مظلومیم و خود ظالمها هم اعتراف کردند به مظلومیت ما ، پیروزی ما بعد از اینها در بازسازی این مناطق جنگی که هرکس آن مخروبه‌ها را می‌دید فکر می‌کرد صدسال هم نمی‌شود دیگر اینها را ساخت . کشور را به سرعت ساختیم . من چند روز پیش به خارک رفته بودم ، دیدم خارک را خیلی بهتر از قبل از انقلاب و بعد ازجنگ ساخته‌اند وخیلی جاهای دیگر را می‌بینم . در مقابل این همه شیاطین و صداهای شیطنت آمیزی که ما را دارند تخریب می‌کنند و تضعیف می‌کنند. خداوند این عزب را به اسلام و انقلاب داده ، اینها را که لمس می‌کنم می‌بینم یک ملتی تنهایی و روی پای خودش ، اینقدر نمی‌تواند مشکلاتش را حل بکند و واقعآ . از خداوند می‌خواهم به جایی برسیم و این را می‌خواهم عرض بکنم و ان‌شاءا... خودمان هم صالح باشیم و این لطف خداوند بر ما جاری بشود والّا این رحمتهای خداوند بی‌دلیل نمی‌آید . مردم اگر خودشان خوب نباشند خداوند با هیچکس قوم و خویشی ندارد. همه مخلوقاتش برایش یک جور هستند . آنهایی که خوبند ، رحمتش را بیشتر به آنها می‌دهد.
- لاریجانی : خب از وقت جنابعالی تشکر می‌کنیم .
- رئیس جمهور : من هم از آقایان تشکر می‌کنم که ما را یک ساعتی از مسائل جاری‌مان جدا کردند و در فضای دیگری آوردند . باهم بحثهای متنوعی هم کردیم ، گرچه خیلی جوراجور بود. موفق باشید ان‌شاءا...