مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگار واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

س- آقای رئیس جمهور، در سفر حضرت‌عالی به استان هرمزگان چند طرح مهم عمرانی و صنعتی که از افتخارات نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در دوره سازندگی است، به دست حضرت‌عالی افتتاح شد، لطفاً در مورد نقش این طرح‌ها در اقتصاد ملی و رونق اقتصادی استان هرمزگان توضیحاتی بفرمایید.

ج- بسم الله الرحمن الرحیم، در مورد کل استان، باید گفت کارهایی که در این چند سال در صنعت، کشاورزی، شیلات و سایر بخش‌های اقتصادی و خدماتی سرمایه‌گذاری شده، استان را بسیار نیرومند کرده است. پول‌هایی که در دوران ساخت خرج شده، برای کارها و آموزش‌های فنی بوده است و اگر مردم فن یاد بگیرند، تأثیر فراوان اقتصادی دارند و این کار و آینده بهتری برای رشد فنی مردم خواهد داشت. تأثیرات مهم این طرح‌ها در دوران بهره‌برداری و از این به بعد است که با سرعت شروع می‌شود. در این سفر که خیلی هم فشرده بود، از عصر پریروز (دوشنبه 19 خرداد) که وارد شدیم، تا غروب دیروز تقریباً یکسره دنبال طرح‌ها بودیم و به خیلی از طرح‌ها نرسیدیم و از راه دور قرار افتتاح آن را گذاشتیم. هزینه طرح‌های به بهره‌برداری رسیده در استان حدود 400 میلیارد تومان است و رقمی بیش از این هم برای طرح‌های در حال ساخت می‌باشد که به زودی به بهره‌برداری می‌رسند.

یکی از آنها طرح پالایشگاه است که سرمایه‌گذاری آن بیش از هزار میلیارد تومان است. در بسیاری از واحدهای صنعتی به خاطر موقعیت خاص هرمزگان این سرمایه‌گذاری‌ها شده که یک مقدار آن را طبیعت استان اقتضا می‌کرد و یک مقدارش هم با هدف محرومیت‌زدایی از استان انجام شده است.

این طرح‌ها بر دو قسم است، بخشی از آن در جزیره قشم و جزیره کیش و بخشی از آن در این طرف ساحل است. چند طرح مهم را که در این سفر به بهره‌برداری رسیدند، دیدم که از چند بُعد قابل توجه بودند.

اولین طرحی که بهره‌برداری از آن را افتتاح کردیم، طرح آلومینیم المهدی است. این طرح نهایتاً 330 هزار تن آلومینیم تولید خواهد کرد که فعلاً 110 هزار تن آن افتتاح شده و برای دو فاز دیگر که بعداً افتتاح می‌شوند، حدود 700 میلیون دلار هزینه ارزی و مبالغ زیادی هم هزینه ریالی خواهد داشت.

دلم می‌خواهد قدری درباره آلومینیم با مردم صحبت کنم که مردم قدر این کار بزرگ را بدانند. امروزه از نظر بهره‌گیری در زندگی مردم، آلومینیم سومین فلز دنیا و به خاطر کمی وزن، استحکام، آسانی بهره‌گیری، هیچ وقت از چرخه تولید بیرون نمی‌رود و خوردگی و زنگ‌زدگی ندارد، بسیار باارزش است. وقتی وارد زندگی مردم شود، برای همیشه خواهد بود. حتی وقتی کهنه شد، دوباره به آلومینیم یا ورق یا چیز دیگری تبدیل می‌شود. بهره‌گیری از آلومینیم در دنیا دارد به سرعت زیاد می‌شود. آنچه در بندرعباس اتفاق افتاده، این است که این صنعت را بومی کردیم، یعنی خودمان می‌سازیم. تقریباً همه آنچه را که شما دیدید و مردم هم در فیلم دیدند، در داخل می‌سازیم. در طرحی که فعلاً افتتاح کردیم، 240 دیگ ساخته شده است که کل دیگ را خود ایران ساخته است. هر دیگی یک کارخانه کوچک است که در هر ذوب آلومینیم یک تن و اندی تحویل می‌دهد. منتها اینها را به صورت مجموعه درست می‌کنند که بیشتر اقتصادی شود، والاّ یک دیگ تنها را هم می‌توانید مورد استفاده قرار دهید. در مذاکراتی که ابتدا کرده بودیم، برای تولید هر تن آلومینیم 7 هزار دلار ارز می‌خواستند، ولی تصمیم گرفتیم خودمان آنها را تولید کنیم و بسازیم. کمی طول کشید، ولی ساختیم و از نمونه‌های خارجی که قبلاً در اراک پیاده کردیم، مدرن‌تر است، بازده بیشتری دارد و برق کمتری مصرف می‌کند. اگر در اراک برای یک کیلو آلومینیم 17 کیلووات برق مصرف می‌شود، در اینجا 13 کیلووات برق مصرف می‌شود که به خاطر تفاوت ساخت خودمان با خارج است. تقریباً کمتر از یک سوم ارزبری پیدا کرده و آن هم چیزهایی است که به تدریج دوباره برمی‌گردد و داخلی می‌شود. مثلاً پست برق و یا چیزهایی از این قبیل که بعضی‌هایش را از خارج وارد می‌کردیم. بنابراین ایران الان صاحب کارخانه آلومینیم‌سازی است و به عنوان یک رقیب در ساخت این خط تولید در دنیا می‌تواند رقبای بزرگ را پشت سر بگذارد که وقتی وارد اینجا شویم، این اتفاق می‌افتد.

یک قسمت از مواد آلومینیم بوکسیت است که بحمدالله در ایران معادنی از آن کشف کردیم. در جاجرم اولین کارخانه بزرگ ساخت آلومینا از بوکسیت انشاءالله تا آخر امسال به نتیجه می‌رسد که در آنجا هم 300 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کردیم. الان پودر وارد می‌کنیم.

محصول دیگر آند است که همین الان داریم کارخانه تولید آند را می‌سازیم تا خودمان این ماده را که ماده‌ای مصرفی است، تولید کنیم.

به هر حال من واقعاً از وزارت معادن و فلزات تشکر می‌کنم که با تلاش فراوان در مدت طولانی ما را با این صنعت مهم آشنا کرد و امروز ما این صنعت را داریم.

کار دیگری کردند که در اراک نشده بود و خارجی‌ها هم این کار را نکرده بودند و آن، این بود که دستگاه تصفیه دود را ساختند. این مشکل را ما الان در اراک داریم که کارخانه، محیط زیست را آلوده می‌کند و اراکی‌ها شکایت دارند. یک شرکت ایرانی، تأسیسات تصفیه دود را ساخته که از گازهای خروجی، فلوراید می‌سازند و تولید می‌کنند که برمی‌گردد و در مصرف خود آلومینیم‌سازی به کار می‌رود. این هم از افتخارات این واحد است که انجام شد. در همانجا یک کارخانه تولید روی هم بود که چون قبلاً افتتاح شده بود، دیگر نرفتم. آن هم کارخانه بزرگی است که 15 هزار تن روی تولید می‌کند.

طرح دومی که رفتیم و دیدیم و افتتاح شد، تجهیز بندر شهید رجایی بود به سیستم جرثقیل‌های متحرکی بود که در ایران ساخته شده است. مسئله مهمی که اتفاق افتاده، این بود که به خاطر تجهیزاتی که ما اخیراً نصب کردیم، بهره‌گیری از بندر خیلی بالا رفته است. چهار، پنج سال پیش حداکثر می‌توانستیم 13 میلیون تن بار را در آنجا پیاده کنیم و از آنجا واردات داشته باشیم. پارسال این کار را با بهتر کردن تجهیزات جرثقیل‌ها و دستگاه‌های مکنده که غلات و اینها را به سرعت وارد انبارها، کامیون‌ها و راههای دیگر می‌کند، به 30 میلیون تن (نزدیک دو برابر و نیم) رساندیم. بنا داریم به زودی ظرفیت تخلیه کالا را نیز با همان ساختمان‌ها به 45 میلیون تن برسانیم. یکی از کارها همین جرثقیل‌ها بود که خوشبختانه یک شرکت ایرانی ساخته بود. به خاطر آنها به بندر رفتم و دیدم جرثقیل‌های عظیمی ساختند که 15 تن بار را خیلی سریع از کشتی به کامیون منتقل می‌کنند. تمام آنها در ایران ساخته شده‌اند. قبلاً تمام این دستگاه‌ها را از خارج می‌آوردیم که الان نمونه‌های قبلی در بندر هست. باید به مسئولان صنایع که این توفیقات خوب را به دست آوردند، تبریک بگوییم. همچنین از وزارت راه تشکر می‌کنم که از صنعت پشتیبانی کرده تا به اینجا رسیده است.

برنامه بعدی ما بازدید از کارخانه کشتی‌سازی خلیج فارس بود. برای ایجاد این کارخانه، در زمان رژیم قبل، با کشورهای خارجی قرارداد بسته بودند، ولی در همان قدم‌های اولیه، پیمانکار به تعهدش عمل نکرده و قرارداد فسخ شده بود. هزینه‌هایی شده و بیهوده راکد مانده بود. خودم بعد از شروع مسئولیت اجرایی در سال 68 سفری به آنجا کردم و تصمیم گرفتیم که آن طرح را خودمان اجرا کنیم. در این سفر که رفتم، قسمت عمده‌اش آماده شده بود که یکی از مهمترین مراکز اقتصادی و صنعتی کشور ما در آینده خواهد بود. کشتی‌سازی کارش را شروع کرده که ساخت شش کشتی بزرگ 30 هزار تنی را به آن واگذار کردیم. تعمیر کشتی شروع شده است، بالابرهای کشتی که کشتی‌ها را از آب بالا می‌آورند و به خشکی منتقل می‌کنند، گهواره‌ای که کشتی‌های بزرگ را از کارگاهـها انتقال می‌دهند و در آب جابجا می‌کنند و ساختمان‌ها و سوله‌ها و خیلی چیزهای دیگر که لازم بوده، آماده هستند. مهم‌ترین آنها حوضچه‌های خشک و تری است که حوضچه‌های تر هنوز ساخته نشده و باید بسازیم. به خاطر کشتی‌های فراوان، مخصوصاً نفت‌کش‌ها که در خلیج فارس رفت و آمد می‌کنند، فکر می‌کنیم یکی از مهمترین مراکز ساخت و تعمیر کشتی در منطقه است و سالان ه می‌توانیم صدها کشتی را تعمیر کنیم که رقمی بسیار بالا و برای صنعتگران خیلی پرسود است.

به همین دلیل یک شهرک صنعتی مخصوص دریا و کشتی تأسیس کردیم و از صنعتگران دعوت می‌کنم که بروند و در آنجا غرفه‌ای بگیرند. هر کس هر صنعتی در تعمیر و ساخت کشتی دارد، می‌تواند در آنجا بکار بگیرد. بناست دانشگاه امیرکبیر هم یک واحد را برای تعلیم نیروها ایجاد کند.

از فضای کارخانه استفاده دیگری می‌کنند. مثلاً از زمین‌های لب آب برای ساخت سازه‌های دریایی استفاده می‌شود. سازه‌های دریایی که می‌گوییم، سکوهایی هستند که ما سر چاه‌های نفت و گاز نصب می‌کنیم. سکوهایی که در عمق آب در زمین فرو می‌روند و حدود 70 متر ارتفاع دارند که تجهیزات مهمی مثل پمپ‌ها و جداکننده‌ها در آنجا نصب می‌شود که مثل یک کارخانه بزرگ روی آب ساخته می‌شود. تاکنون این سکوها را دربست به خارجی‌ها می‌دادیم که بسیار گران حساب می‌کردند و در انحصار آنها بود. واقعاً زور می‌گفتند. چاره‌ای هم نداشتیم که قبول نکنیم. در دریا چنین قدرتی نداشتیم. دو سه سال پیش شرکتی در وزارت نفت برای ساخت سازه‌های دریایی تأسیس کردیم که آنها با سرعت عمل کردند و از امکانات داخل کشور استفاده شد. کارها را تقسیم‌بندی کردند و به شرکت‌های مختلف دادند. کارشان این است که میان صنایع کشور هماهنگی ایجاد می‌کنند. طراحی را خودشان می‌کنند، طرح را خودشان آماده می‌کنند و به اینها می‌دهند که اجرا کنند. در آنجا سه سکوی ساخته شده مانند بهرگانسر، سروش و اباذر را دیدیم. بعدها باید این صنعت را برای پارس جنوبی ببریم که خیلی وسیع است. باید میلیاردها دلار ببریم و سکوها و سازه‌ها را بسازیم. فکر می‌کنم منبع درآمد وسیعی برای کشور پیدا شده است. به جای دادن ارز، صدها شرکت داخلی وارد عمل می‌شوند و از این سازه‌ها می‌سازند.

با مسئولین شرکت‌هایی که آنجا کار می‌کردند و با مهندسین و کارگران صحبت کردم. دیدم واقعاً از خوشحالی اینکه ما آنها را داخل این فضا آورده‌ایم، می‌خواهند پرواز کنند. خداوند را شکر کردم که این طلسم را شکستیم و الان به عنوان یک ابرقدرت در دریا حضور داریم.

از بهترین کارهای دوران سازندگی این فن‌آوری است که هیچ یک از مدیران مهم خارجی باورشان نمی‌شود که روزی ایران این صنعت را دراختیار داشته باشد. ولی امروز ما داریم. آن طرف آب، در جنوب خلیج فارس شرکت‌های آمریکایی، انگلیسی و آلمانی که همین کارها را می‌کنند، تا به حال از ما سفارش می‌گرفتند و الان ما باید از آنها سفارش بگیریم. چون ما از آن‌ها ارزان‌تر کار می‌کنیم. خیلی حرف در مورد این کارخانه داریم. انشاءالله باید این کارخانه را فعال‌تر کنیم.

برنامه دیگر ما افتتاح 308 طرح مخابراتی بود که پست و تلگراف به ثمر رسانده بود. معادل حدود 45 میلیارد تومان به روستاها، شهرها و تأسیسات دریایی سرویس مخابراتی دادند که واقعاً باید از اینها تشکر کنیم. به هر استان و هر شهری که می‌رویم، افتتاح کارهای اینها جزو پروژه‌های مهم ماست. در همه استان‌ها به همین نسبت سرمایه‌گذاری کردند که آن هم از درآمد مخابرات است. یعنی از تلفن‌هایی که واگذار می‌کنند و یا مکالماتی که انجام می‌شود، می‌گیرند. واقعاً جزو افتخارات دوره سازندگی هستند.

ما در گذشته از طریق جاسک یک خط فیبر نوری از زیر آب برای ارتباط مخابراتی با جنوب خلیج فارس عبور داده بودیم که کارگشا بود. ولی امروز دو خط جهانی از اقیانوس عبور می‌کند که یکی 40 هزار کیلومتر و دیگری 30 هزار کیلومتر طول دارد. از اقیانوس آرام تا اقیانوس اطلس از این مسیرها عبور می‌کنند و همه کشورهای مسیر را به این خط وصل کنند. یکی از کارهایی که داریم می‌کنیم، این است که در فجیره و یا در نقطه‌ای دیگر، خطوط مخابراتی ایران از طریق فیبر نوری، بین‌المللی می‌شود. چون از طریق دریا وصل می‌شود، از مطمئن‌ترین و امن‌ترین راهها برای ارتباطات است. این مخابرات صدها سال خواهد ماند که به زودی اعلام می‌شود. ما این کار را کرده بودیم که الان دارند وصلش می‌کنند. موبایل را هم به دریا بردیم که صیادها، کشتی‌ها و خیلی از کسانی که در دریا بی‌پناه و بی‌ارتباط بودند، از طریق موبایل با کشور در ارتباط باشند.

کار بزرگ دیگری را که بازدید و افتتاح کردیم، کارخانه سیمان بندر خمیر هرمزگان است. شاید یکی از بزرگترین کارخانه‌های بعد از انقلاب باشد که در دو واحد 3 هزار تنی، دارد 6 هزار تن سیمان تولید می‌کند. اولی را افتتاح کردیم و دومی هم ظرف یک سال آینده افتتاح می‌شود. حدود پنجاه میلیارد تومان و صد میلیون دلار ارز در آنجا سرمایه‌گذاری شده است. زیبایی این کارخانه از یک بعد این است که در جایی مثل بندر خمیر و در یک شهرک بسیار مستضعف‌نشین و دورافتاده و محروم قرار گرفته که آن منطقه را - همین الان - در دوران ساخت آباد کرده و مطمئناً در دوران بهره‌برداری بهتر می‌کند.

به طور کلی چیزی را که می‌خواهم عرض کنم، این است که یکی از موفق‌ترین رشته‌های توسعه صنعتی ما کارخانه‌های سیمان است که در این دوره داریم می‌سازیم. حدود 30 یا 31 کارخانه را در دوران دو برنامه طراحی کردیم و داریم می‌سازیم. 10 کارخانه در این چند سال به ثمر رسیده و شش کارخانه دیگر تا آخر امسال به ثمر می‌رسد و 15 کارخانه هم تا آخر برنامه یعنی دو سال و نیم دیگر افتتاح می‌شوند.

هر 45 روز یک کارخانه بزرگ سیمان 2 هزار تنی و 3 هزار تنی به بهره‌برداری می‌رسانیم. همزمان با کارخانه‌های بزرگ مثل کارخانه سیمان سفید، کارخانه‌های کوچکتر 700 تنی هم در جاهای مختلف من‌جمله در قشم دارد ساخته می‌شود. فکر می‌کنم در آینده ایران یکی از صادرکنندگان عمده سیمان خواهد بود و این برای ما اقتصادی است. چون انرژی در ایران ارزان‌تر و فراوان‌تر است و از خاک ایران هم در اکثر نقاطش می‌توان سیمان ساخت.

در همان منطقه سد کوچکی را در منطقه دورافتاده دیگر هرمزگان با 3 هزار هکتار اراضی برای طرح آبیاری قطره‌ای را افتتاح کردیم. منتها از راه دور آقایان خبر دادند که انجام شده است.

طرح خط لوله زیرآبی که آب سد میناب را به جزیره هرمز می‌رساند هم بهره‌برداری شد. این هم از کارهای بسیار باارزش است. چون اولین باری است که توانستیم لوله انتقال آب را در کف دریا برقرار کنیم. اهمیتش از دو جهت است: یکی اینکه جزیره محروم، ولی بسیار پرسابقه و با مردم انقلابی را سیراب می‌کند و همین لوله برای 20 سالشان کافی است. دوم این است که وقتی این تکنولوژی را به دست آوردیم، برای بقیه جزایر و شاید آن طرف خلیج فارس، برای کشورهای جنوب هم می‌توانیم خودمان آب منتقل کنیم.

بخش دیگری از کارهایمان در جزیره قشم بود. جزیره قشم انصافاً تحرک عمیقی را برای توسعه دارد. وقتی این منطقه، آزاد اعلام شده، دیدم صدها واحد آمدند اجازه گرفتند و دارند می‌سازند که دهها واحد الان به ثمر رسیده است که محصولاتشان را در یک نمایشگاه دیدیم. الان به طور هفتگی معمولاً یک کارخانه به تعداد آنها اضافه می‌شود که در بین اینها کارخانه‌های بزرگ مادر هم وجود دارد. تولید آلومینیم یا کک نفتی یا چیزهایی از این قبیل و سیمان که برای ما اهمیت دارد، از جمله این کارخانه‌هاست.

طرح سبز کردن جزیره را دیدیم که دهها سد کوچک زدند و آب کمی را که وارد می‌شود، حفظ کردند. سال گذشته 5 میلیون اصله درخت غرس کردند، به خصوص درخت‌های حرّا که در ایران یک کار بسیار باارزشی است. مردم ما درخت‌های حرّا را خیلی نمی‌شناسند. در آب دریا سبز می‌شود و رشد می‌کند. گاهی هم آب روی آن می‌آید و اصلاً گم می‌شود. در جزر و مد خیلی از اینها زیر آب می‌روند. معمولاً هیچ گیاهی در آب دریا رشد نمی‌کند و می‌سوزد، ولی حرّا سرمایه‌ای است که در جزر و مد کنار دریا آبیاری می‌شود و زیر آب هم زنده می‌ماند. داریم به سرعت اینها را در سواحل قشم و بیرون قشم توسعه می‌دهیم که برای دام‌های کشور مواد غذایی بسیار خوبی است.

دو کار بسیار بسیار باارزش دیگر در جزیره انجام دادند. یکی طرح تحقیقات بیوتکنولوژی است که به نظر من عصر ما عصر همین رشته از علوم است که پیشرفته‌ترین و به‌روزترین رشته علمی امروز دنیاست. بعد از همه مرحله‌هایی که دنیا گذرانده، امروز به این رسیدیم و کشورهای پیشرفته الان از این علم فوق‌العاده استفاده می‌کنند. خوشبختانه در ایران هم مرکز تحقیقات یکی از واحدها را در جزیره قشم دایر کردیم که به خاطر منابع دریایی، به آنجا بردیم. مسئول آنجا خانم دکتر معظمی هستند که یکی از دانشمندان پرافتخار ایران می‌باشند. واقعاً برای زن‌های ایرانی یک نمونه و الگو است. مرکزی تأسیس کرده و عده زیادی دانشمند را با خودش در آنجا دارد. براساس توضیحات خودش، از منابع ارزشمند دریا، مانند مرجان‌ها و جلبک‌های دیگر - با تحقیقاتی که کردند- زمینه تولید انواع داروها، ویتامیتن‌ها، پروتئین‌ها و مواد اصلی آنتی‌بیوتیک‌ها را فراهم کردند. این طرح به ثمر رسیده و الان نتایجش روشن شده است. این مرکز که به کمک ایشان و دکترهای خوب دیگر تأسیس شده، مرکز تحقیقات پزشکی است که کار جالبی است.

فرودگاه بین‌المللی قشم هم افتتاح شد که برای اولین بار می‌توانند از هواپیماهای بزرگ استفاده کنند. با زمینه‌هایی که در آنجا فراهم شده، امیدواریم قشم را در آینده یک مرکز بسیار نیرومند ببینیم. دیدم در آنجا از کارخانه‌های بزرگی که در داخل هستند، برای خودشان یک نمونه دیگر می‌سازند. دلیل عمده‌شان این است که خیلی آسان می‌توانند از ارزهای آزاد دنیا بیاورند و نیازهای فوری و صادراتشان هم بدون مشکل است و راحت می‌توانند صادر کنند. کسی از آنها پیمان نمی‌خواهد و وقتی که به داخل وارد کنند، می‌توانند به اندازه ارزش افزوده‌شان در بازار داخل کشور بیاورند. به هر حال جزیره قشم مرحله سخت را پشت سر گذاشته و به‌نظرم در هفت، هشت سال آینده در منطقه ما یکی از مراکز مهم تولید صنعتی خواهد بود.

س- جناب آقای رئیس جمهور، در این سفر حضرت‌عالی مطالبی را در مورد تمدن نوین اسلامی فرمودید که سال تحقق این تمدن سال 1400 بود، آیا تحلیل تازه‌ای نسبت به این موضوع دارید؟

ج- بله، وقتی اعلام کردیم که برنامه 25 سال‌های برای اهداف دراز مدت خواهیم داشت، به همه دستگاه‌ها ابلاغ کردیم که سازمان برنامه مرکز کار است. در این هفت هشت ماه کار کردیم و دور نمای سال 1400 را که 25 سال دیگر است، در آوردیم که به زودی منتشر می‌شود. در دولت برای هر بخشی پیشنهادی مشخص شده که در سال 1400 از لحاظ کمی و کیفی چه خواهد بود. مثلاً در مورد همین سیمان که ما بحث می‌کردیم و گفتم تولید آن تا آخر برنامه به 30 میلیون تن می‌رسد، در افق 1400 برای هر سال 60 میلیون تن تولید سیمان پیش‌بینی کردند. یا برای راه‌آهن که امروز مقداری را در دست ساخت داریم، در سال 1400، 23 هزار کیلومتر پیشنهاد شده است. پیشنهادهای همه دستگاه‌ها با استدلال آمده و الان در دولت است. ما باید ظرف چند هفته آینده بحث کنیم و دورنمای سال 1400 در همه بخش‌های علوم، فرهنگ، مسائل اجتماعی، جوانان، زنان، روستاها، شهرها، دریا، شیلات، کشاورزی، صنایع و... را که همان تحقق تمدن موردنظر اسلامی است. در دولت مشخص کنیم. البته به دستور کار دولت بعدی می‌افتد.

نکته دیگری که باید آخر حرفم عرض کنم، عذرخواهی از مردم خوب استان هرمزگان است. اگر می‌آییم و ملاقاتی با مردم نداریم، دلیلش این است که دیگر فرصت پیدا نمی‌کنم. طرح‌ها آن‌قدر فشرده است که نمی‌توانیم برنامه‌های شهری داشته باشیم. به همه شهرهای هرمزگان جز حاجی‌آباد رفتم که امیدوارم روزی بتوانم به آنجا بروم.

یکی از زیبایی‌هایی که در بندر خمیر دیدیم، این بود که نوجوانان آنجا سرود سازندگی را اجرا کردند که برای من بسیار زیبا بود. در آنجا برایم ملموس شد که سازندگی به عنوان یک ارزش داخل فرهنگ ما شده است و بچه‌ها و نوجوانان برایش هنر به کار می‌گیرند. مسائل دریافتی خودشان را کاملاً هنرمندانه در سرودشان نشان دادند. از این منظره بسیار خوشم آمد و دلم می‌خواهد مردم هم ببینند و بدانند مردم منطقه دورافتاده و محقر خمیر امروز این مسئله را لمس و برای ما هنرنمایی می‌کنند.