مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگار واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

س- جناب‌آقای رئیس جمهور، در سفر فشرده حضرت‌عالی به استان خراسان، چند طرح مهم عمرانی مورد بهره‌برداری قرار گرفت. خواهش می‌کنم در مورد جایگاه این طرح‌ها و نقش آنها در توسعه ملّی، منطقه‌ای و استان خراسان، توضیحاتی بفرمایید.

ج- بسم الله الرحمن الرحیم، در این سفر یک روزه، تقریباً همه برنامه‌ها کاری بود و برنامه‌های جنبی خیلی کم داشتیم. بخش اولش مربوط به مناطق زلزله‌زده بجنورد و شیروان* بود که رفتم از مردم احوالپرسی و از صبر و همکاریشان تشکر کنم و ببینم برنامه بازسازی مخروبه‌ها چگونه است. از دو روستا و دو مرکز بازدید کردیم. یکی روستای شیخ و دیگری به نام سجاّدیه بود که شهرکی برای چهار روستا درست کرده بودند. در مجموع برنامه بازسازی رضایت‌بخش است. چون اعتبارشان را تأمین و ابلاغ کردیم، هم وام‌ها و هم اعتبارات دولتی پرداخت شد و مقدمات را آماده کردند و کار به سرعت شروع شد. البته در بعضی از روستاها هنوز آثاری از بازسازی دیده نمی‌شود، ولی به زودی شروع می‌شود. من هم رفتم نمونه کار را دیدم. برنامه این است که فعلاً خانه‌های 40 متری برای اینها ساخته شود که قابل توسعه است و هر کسی با امکانات خود می‌تواند خانه‌اش را بزرگتر کند. نقشه به‌گونه‌ای است که می‌توانند بیشتر بکنند. با وام و کمک‌های دولت، ضدزلزله ساخته می‌شوند و برایشان هم به تناسب وضع هر روستا حدود 300 تا 500 متر زمین درنظر می‌گیرند. آن‌هایی که خودشان شخصاً زمین دارند، در زمین خودشان انجام می‌دهند. کارهای زیربنایی، مانند آب، برق، گاز، مدرسه، بهداشت، تلفن و چیزهای دیگر، اگر بوده، دوباره برقرار می‌شود و در جاهایی هم که نبود، در نوسازی می‌آید. ضمناً بهسازی روستاها هم انجام می‌شود.

در همان شهرک سجادیه که من رفتم، در حقیقت برای سه روستا یک شهر کوچک می‌سازند. چون محل آن روستاها خوب و مناسب نبوده، سعی می‌کنند تا جایی که ممکن است، جابجا نشود. ولی ممکن است لازم باشد که بعضی‌ها را جابجا کنیم. در مجموع واقعاً مردم خوب و صبوری داریم. با اینکه ماههاست که مشکلات بعد از زلزله را تحمّل می‌کردند، بسیار با روحیه و دوست‌داشتنی بودند. ما به این پیگیری‌ها ادامه می‌دهیم که انشاءالله تا زمستان، مردم سرپناهی داشته باشند. بخش دیگر، کارهای عمرانی استان بود. از پیش در بررسی آمایش سرزمینی، استعدادهای استان خراسان را شناسایی و به تناسب آنها برنامه‌ریزی کرده بودیم. پروژه‌های بسیار مهمی برای استان خراسان طراحی شده و در دست اجراست. بعضی‌هایش به ثمر رسیده و بعضی‌ها در راه است که در این سفرچند مورد از طرح‌هایی را به ثمر رسیده، افتتاح کردم. یکی نیروگاه سیکل ترکیبی نیشابور است که از نوع پیشرفته‌ترین نیروگاه‌های کشور ماست. با حدود 160 میلیارد تومان اعتبار ساخته شده و بیش از هزار مگاوات برق- هم گازی و هم بخاری- تولید می‌کند. به اضافه، خط انتقال 400 کیلوولت را افتتاح کردیم که خراسان را به شبکه سراسری وصل می‌کند. این هم از کارهای بزرگ زمان ماست که بعداً به آسیای میانه وصل می‌شود. از این طرف هم به ترکیه و ارمنستان وصل شده که در نتیجه شبکه برق خراسان به خارج از کشور هم وصل می‌شود تا نقطه ترانزیت آسیای میانه و مناطق دیگر شد. پنج، شش طرح دیگر هم از وزارت نیرو مربوط به کارهای انتقال برق و ساخت پست بود که همه آنها را افتتاح کردیم.

طرح دیگری که افتتاح کردیم، سد شهید یعقوبی در تربت حیدریه بود که از سدهای بسیار باارزش و عزیز ماست. اولاً باید به تربت به خاطر سوابق و شرایطی که در منطقه دارد، اهمیت بدهیم. ثانیاً این منطقه، عمدتاً منطقه کشاورزی است و آب این رودخانه، آب اصلی است که معمولاً در بهار سیلاب‌هایی می‌آمد و ضایع می‌شد. آن سّد را که بستیم، آب سیلاب فصلی را جمع می‌کند. بناست در طول سال حدود 10 هزار هکتار را با شیوه آبیاری تحت فشار، آبیاریبکند که قسمت عمده‌اش در رشتخوار است که واقعاً یک جای محروم است و به این کمک نیاز داشتند. جزو اوّلین سدهایی است که آب را از پشت سد به مزرعه لوله‌کشی کردیم به مزرعه و دیگر آب در رودخانه جریان پیدا نمی‌کند. با لوله‌های تحت فشار خود سّد، به مزرعه‌ها می‌رود و از آنجا هم کشاورزها با آبیاری تحت فشار استفاده می‌کنند. این طرح از مواردی است که کشاورزان خوب استقبال کردند. چون قدر آب را بیشتر از جاهای دیگر می‌دانند. خودشان آماده شدند که این آبیاری را به صورت علمی و تحت فشار، البته با وام دولت، انجام بدهند که برای من خیلی بااهمیت بود. تا به حال سه بار به محل سد رفتم. در سفر اول برای شروع کار و در سفر دوم برای بازدید از مراحل اجرایی و این بار هم برای افتتاح رفتیم که همان جا تصمیم گرفتیم که کارگاه‌های زیر سّد را که برای کار ساخته بودند، از پیمانکارها بخریم و به یک اردوگاه آموزشی تبدیل و به مردم منطقه هدیه کنیم که این کار را هم می‌کنیم. ضمناً من از سد طلبی داشتم که از اعتبارات خاص ریاست جمهوری داده بودم. در طول ساخت، طلبم را به جای اینکه پس بگیرم، به سّد بار در نیشابور منتقل کردم. ساخت سّد بار همزمان با این سد بوده، ولی عقب است. باید آن را هم بسازند. چون برای کارخانه فولاد به آب آن احتیاج داریم.

کار بزرگ دیگری که داشتیم، شروع رسمی کار فولاد خراسان است که البته قبلاً شروع شده بود و با سفر ما اعلان شد که برای خراسان بزرگ و برای کل کشور کارخانه عظیمی است. با حدود 2 میلیون تن ظرفیت تولید فولاد، در سه فاز ساخته می‌شود. مواد اصلی آن سنگ آهنی است که در سنگان هست که بناست راه‌آهن سنگان را به نیشابور وصل کند. برای فاز اولش اعتبار ارزی هم تأمین شد و پیشرفت خوبی هم دارد. انشاءالله ظرف 18 ماه یا دو سال دیگر به تولید می‌رسد و فازهای بعدی هم به تدریج انجام می‌شود.

کار دیگر ما، افتتاح همزمان 10 طرح صنعتی بود که مهمترین آن تکلان توس در شهرک صنعتی توس، در کنار مشهد بود که همه آنها طرح‌های باارزشی بودند که مربوط به بخش تولید ماشین‌آلات صنعتی و معدنی، کارهای کشاورزی، ساخت قطعات خودرو و چیزهای دیگر می‌باشند.

به نظرم یکی از نمونه‌های خوب توسعه صنعتی در کشور را در خراسان ببینیم. استان خراسان در حرکتی سریع به طرف صنعتی شدن است. به خاطر محدودیت‌هایی که از لحاظ آب دارد، در همان برنامه سد شهید یعقوبی وضع آب خراسان را بررسی کردیم که حدود 17 سد را در دست ساخت داریم که انشاءالله امسال دو سد را به نتیجه می‌رسانیم و حدود 10 سد را هم در دست مطالعه داریم، انشاءالله تقریباً همه آب خراسان را مهار می‌کنیم. چون خراسان جای کم آبی است و میزان بارندگی سالان ه آن حدود 170 میلیمتر است. نباید آب آنجا ضایع شود. خوشبختانه کشاورزها هم قدر آب را خوب می‌دانند و خوب استفاده می‌کنند. کارهای مهم دیگری هم داریم که بررسی کردیم و در دست ساخت هستند. چند مورد امسال به نتیجه می‌رسد، از جمله لاستیک بیرجند که یکی از کارخانه‌های مدرن کشور است. در دو سه ماه آینده به تولید می‌رسد. کارخانه بسیار بسیار مهم تولید آلومینا در جاجرم را داریم که جاجرم یک منطقه محروم است. آن کارخانه، اولین کارخانه تولید آلومینا در ایران است که مواد اولیه تولید آلومینیم را به ما می‌دهد. تکنولوژی آن را گرفته‌ایم که نزدیک است به تولید برسد.

علاوه بر سیمان قائم دو کارخانه بزرگ دیگر آماده شدند که ظرف چند ماه آینده کار تولیدشان را شروع می‌کنند. یک کارخانه بزرگ دوچرخه‌سازی در قوچان داریم که در سفرهای قبلی ساختمانش را دیده بودم. چون ماشین‌آلاتش را از منطقه بالکان گرفته بودیم، جنگ آنجا باعث تأخیر شده بود که الان حل شده است. گفتند در دو سه هفته آینده تولیدش را شروع می‌کند.

طرح عمران حرم مطهر آستان قدس را بررسی کردیم که طرح بسیار بزرگی است، به کمک و وام دولت و پرداخت طلب‌هایی که آستان قدس بابت زمین‌هایش از دستگاه‌های دولتی دارد، احتیاج دارد که بنا شد کمک کنیم. طرح‌های دیگری هم بود که آنها را هم بررسی کردیم.

س- حضرت‌عالی یکی دو مورد به جهاد ملی برای استفاده از سرمایه‌های کوچک و خُرد در صنایع بزرگ و توسعه ملّی در مورد شیوه‌های اجرایی اینها اشاره داشتید. آیا دولت برنامه خاصی برای این شیوه دارد؟

ج- بله، محدودیتی که الان در کشور داریم، از لحاظ نقدینگی ریال است و نه ارزی. از لحاظ ارزی الان توسعه کشور تقریباً وضع روبراهی دارد. کمبود کم داریم و یا نداریم، ولی نقدینگی ریال خیلی بالاست. کاری را در فولاد خراسان شروع کرده بودند که پسندیدیم، آن‌ها سهام را ریز و از مردم دعوت کردند و گفتند، تاکنون 350 هزار سهامدار ریز آمدند و سهام خریدند. توصیه‌ام به مردم و همچنین به مسئولان طرح‌های بزرگ ملی این است که از این شیوه استفاده کنند تا پول‌های خردی را که مردم، کشاورزها، کاسب‌ها، کارگرها، کارمندها و هر کسی که ممکن است اندوخته‌های ریزی داشته باشند و به تنهایی به درد کاری نمی‌خورد، در شرکت‌های بزرگ ملی جذب کنند. مردم خودشان سهامدار بشوند. کارهای بزرگ در دنیا مثل هیتاچی یا کارخانه‌های پاترول نیسان که در ژاپن دیدم، با این سرمایه‌ها می‌گردند و بعد در بورس عرضه می‌شوند. مردم هر چه خواستند، سهام آنجا را می‌خرند و هر چه خواستند، سهام می‌فروشند. مثل پول در جیبشان است. سهامی که در بورس باشد، صاحبش اگر احتیاج داشته باشد که بفروشد، عرضه می‌کند و فوری می‌فروشد. اگر هم پول زیادی داشته باشد، به بورس می‌رود و سهام می‌خرد. باید این شیوه را در کشور رایج کنیم تا با سرمایه‌های ریز مردم، بتوانیم طرح‌های بسیار بسیار عظیم مثل فولاد خراسان به تولید برسانیم.

طرح‌های دیگری هم داریم که در طبس دنبالش هستیم و در همین سفر پیگیری کردیم. طبس که یک شهر بسیار زیبای کویری است و در عمق کویر تنها است. معادن عظیم ذغال‌سنگ دارد که می‌تواند به کلّی طبس را متحّول کند. کارش را شروع کردیم. یک مقدار از اکتشافاتش تمام شده است. در آنجا می‌خواهیم معادن را استخراج کنیم. یک نیروگاه بزرگ تولید برق از ذغال‌های سوختش بسازیم و همچنین یک پالایشگاه بسیار بزرگ تولید قطران، که نمونه‌اش را چند روز پیش، در اصفهان افتتاح کردیم. آن کار در طبس می‌تواند با یک شرکت 

سرمایه‌گذاری که سرمایه‌اش از اندوخته‌های مردم جذب شود، به تولید برسد. مردم هم از این ناحیه کلی سود می‌برند و در جهاد ملّی توسعه کشور هم شریک می‌شوند. از این قبیل طرح‌ها را در همه استان‌ها به خصوص در خراسان داریم و توصیه‌ام به مسئولین این است که این رویه را در کشور به یک فرهنگ عمومی تبدیل کنند.

س- از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، خیلی متشکریم.

ج- انشاءالله موفق باشید. امیدواریم که بتوانیم برای شکوفایی مناطقی که دیدیم، کوشا باشیم. به خصوص منطقه تربت، کاشمر و شهرهای اطرافش که فاقد فرودگاه هستند و در این سفر به زحمت و با هلیکوپتر- علی‌رغم وقت کم- خودمان را به آنجا رساندیم. داریم فرودگاه مشترکی می‌سازیم که ما هم تصمیم گرفتیم کمک کنیم. البته کمک مردم آنجا هم مؤثر است.