مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگاران رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی

س- جناب آقای رئیس جمهور، بعد از انتخاب آقای خاتمی، آینده کشور را چگونه می‌بینید؟

ج- بسم الله الرحمن الرحیم، با این آرای بسیار خوبی که مردم به رئیس جمهور جدید دادند، امیدوارم که ایشان با پشتوانه نیرومند مردمی و همدلی که با سایر بخش‌های کشور به وجود خواهد آمد، بتوانند راه سازندگی و تحقق اهداف را همچنان ادامه بدهند.

آل پاییس*- به نظر شما این انتخابات چه معنایی را دربرداشته است؟

ج- معنایش این بوده که مردم کاملاً در صحنه هستند و رئیس جمهورشان را انتخاب کردند. با مطالعه برنامه‌هایی که نامزدها برای خودشان انتخاب کرده بودند، مردم به برنامه‌های جناب آقای خاتمی بیشتر علاقمند شدند و به ایشان رأی دادند.

آل پاییس- من می‌خواستم نظر شما را در خصوص شرکت جوانان در انتخابات و رأی آنها به نفع آقای خاتمی سؤال کنم. آیا آنها یک نیروی جدید سیاسی تشکیل می‌دهند؟

ج- شاید تعبیر نیروی جدید درست نباشد، ولی به هر حال جوان‌ها در پیروزی آقای خاتمی خیلی مؤثر بودند. چون در برنامه‌های ایشان توجه به مطالبی بود که برای جوانان جاذبه بیشتری داشت.

س- جناب آقای رئیس جمهور، من از منابع مختلف بخش خصوصی و دست‌اندرکاران امور مالی این‌گونه می‌شنوم که 80 تا 90 درصد امور مالی و فعالیت‌های اقتصادی در اختیار دولت می‌باشد. چه برنامه‌هایی در مجلس و قوه مجریه برای ایجاد تغییر در این زمینه تدبیر گردیده است؟

ج- البته آماری که ایشان گفتند، اشتباه است. در ایران این‌گونه نیست. بخش کشاورزی تقریباً تمامش در دست بخش خصوصی است. دامداری و شیلات و همه آنچه که در این بخش است، در دست مردم است. عمده صنعت در دست مردم است. اگر مثلاً حدود 220 شهر صنعتی داریم و شما آنجا بروید، می‌بینید صنایع دولتی در آنجا خیلی کم است و یا نیست. بخش تجارت مطلقاً در دست مردم است و دولت – به جز سیاست‌ها- خیلی کم در آنجا حضور دارد. در بخش مسکن دولت سهم بسیار کمی دارد و تقریباً عمده را همه را خود مردم می‌سازند. اصولاً مالکیت زمین دولتی در ایران حتی در دانشگاه‌ها – کم است- الان نیمی ازدانشگاه‌های ما دولتی نیستند. در آموزش و پرورش هم الان بخش قابل توجهی از مدارس مردمی هستند و در اکثر بخش‌ها مردم حضور دارند. نمی‌دانم چه کسی آمار 80 تا 90 درصدی را به شماگفته و کسی که گفته، چه هدفی داشته است؟

س- جناب آقای هاشمی، خود شما نیز در دور اول انتخابات با رأی بسیار بالایی انتخاب شدید و علی‌رغم این اکثریت حامی، نتوانسته‌اید برخی از برنامه‌ها و اصلاحاتی را که علاقمند بودید، به اجرا دربیاورید و به عمل برسانید. آیا فکر می‌کنید آقای خاتمی هم علی‌رغم این رأی بسیار بالا و اکثریتی که در این انتخابات به دست آورده‌اند، در دستیابی به برخی از تغییرات و اصلاحاتی که علاقمند به انجام آن باشند، موفق خواهند بود؟

ج- البته من در دوران مسئولیتم عمده اهدافی را که اوایل کار اعلام کردم، انجام دادم. ولی حرف شما را می‌پذیرم که مواردی هم بود که نتوانستیم انجام دهیم. هیچ دولتی در هیچ جای دنیا نیست که بتواند همه آرزهایش را محقق کند. البته در مقابل هم در مواردی جلو می‌افتیم. می‌توان از برنامه‌ها جلو زد که برای ما هم چنین بود. امیدوارم آقای خاتمی در اجرای اهداف و برنامه‌هایشان موفق شوند.

س- گفته می‌شود انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری یک نوع رفراندوم برای تأیید سیاست‌های سازندگی بود که شما شروع کرده‌اید. سؤال بنده این است که آینده تصمیم‌گیری در این مملکت چگونه خواهد بود؟ چون گفته می‌شود که یک نوع مثلث قدرت در رأس نظام تشکیل شده که رهبری، رئیس جمهور و حضرت‌عالی هستید. لطف بفرمایید توضیح دهید که نوع رابطه شما با رهبری و رئیس جمهور جدید چگونه است؟

ج- در مورد بخش اول سؤال تقریباً در برنامه‌های همه نامزدها تکیه روی سازندگی بود که جزو شاخص‌ترین برنامه‌های موردنظر من است.

ولی در مورد آقای خاتمی چون کارگزاران سازندگی از ایشان حمایت کردند، این برنامه و این هدف مشخص‌تر شد و مردم بیشتر به آن توجه کردند. در آینده هم البته محور کار ما رهبری هستند. من هم در مجمع تشخیص مصلحت به صحت جریان کار در کشور کمک خواهم کرد.

س- دوستان و همکاران دیگر من این سؤال را در خصوص رفراندوم خوانده شدن انتخابات اخیر را مطرح نمودند که بسیاری با شرکت در این انتخابات تلاش کرده بودند به بسیاری از محدودیت‌ها و سخت‌گیری‌ها «نه» بگویند و در حقیقت خواهان راه متعادل‌تری در مسیر بودند. آیا فکر می‌کنید که از سوی رهبری پاسخ خاصی جهت این مسئله وجود داشته باشد؟

ج- فکر می‌کنم آرای مردم در ایران مورد توجه همه ما باشد و چیزی که در چارچوب اصول قانون اساسی و اسلام خواسته مردم باشد، ما حتماً به آن توجه می‌کنیم. شما می‌دانید که در ایران تکیه عمده - هم رهبری و هم همه ما - روی حضور مردم در صحنه و توجه به افکار مردم است. با همین سرمایه انقلابمان را پیروز کردیم و با همین سرمایه در جنگ پیروز شدیم و با همین سرمایه کشورمان را ساختیم.

س- یک سؤال مشتمل بر 10 سؤال که پس از کناره‌گیری حضرت‌عالی نگرانی در مردم وجود داشت که ممکن است آن خطی را که شما دنبال کرده‌اید، قدری دچار خدشه شود و در حقیقت با نامزدی آقای خاتمی، با توجه به اینکه ایشان به عنوان یک شخصیت معتدل و شناخته شده هستند، امید به ادامه سیاست‌های اعتدال در کشور افزایش یافته است. با توجه به حضور خطوط سخت‌تر و تندروتر که در کشور وجود دارد، آینده سیاست‌گذاری و حرکت‌های کشور چگونه خواهد بود؟ در پایان نظر حضرت‌عالی در خصوص بحران موجود در روابط ایران و اروپا و روابط ایران و آمریکا جویا چیست؟

ج- در مورد ادامه سیاست‌هایی که من روی آن تکیه داشتم، امیدوارم که همین‌طور باشد. من طبعاً با رضایت رهبر انقلاب کار می‌کنم. این‌گونه نبود که من تنهایی این کارها را انجام بدهم. رهبری حضور دارند و انشاءالله همان حمایت از کارها ادامه پیدا می‌کند. اگر مشکلی داشتم، طبعاً برای آقای خاتمی هم مشکل خواهد بود. ولی عرض کنم که از جانب رهبری هیچ مشکلی نداشتم. در مورد اروپا و آمریکا هم مایلیم روابط ما طبیعی و گرم و سالم باشد و در مورد آمریکا همان مشکلات قبلی باقی است.

س- جناب آقای رئیس جمهور، تحرّکات آمریکا در اطراف مرزهای جمهوری اسلامی ایران، هر روز بیشتر می‌شود. از یک طرف ما شاهد بستن قراردادهای نظامی و امنیتی بین ترکیه و رژیم صهیونیستی هستیم که امنیت منطقه را با خطرات جدی مواجه ساخته و از طرف دیگر آمریکا با حمایت از طالبان درصدد ایجاد ناامنی در مرزهای شرقی کشور ماست. لطفاً بفرمایید جمهوری اسلامی ایران برای برخورد با این تحرکات چه اقداماتی را انجام داده است؟

ج- این تحرکات چیزهای تازه‌ای نیست. معمولاً آمریکا در اطراف ما حضور داشته و فعال بوده و تا به حال هم موفق نبوده است. ولی این کارهایی که شما گفتید، باعث می‌شود که ما هوشیاری خود را حفظ کنیم و آمادگی داشته باشیم. در مورد ترکیه باید گفت که همکاری ترکیه و اسرائیل جدید است مخصوصاً حضور وسیع‌تر ترکیه در شمال عراق یک مسئله تازه است. در این خصوص ما با کشورهای عربی و اسلامی مشغول همکاری هستیم تا از این جهت مشکلی در منطقه پیش نیاید.

س- شاهد تحریم آمریکا علیه شرکت‌های به اصطلاح متهم به فروش مواد شیمیایی به ایران بوده‌ایم. مایل بودم که نظر شما را در این خصوص جویا باشم؟ آیا ایران سلاح شیمیایی خریداری نموده است؟

ج- معمولاً آمریکا از این‌گونه اخبار برای القای اینکه ایران دنبال ساخت سلاح شیمیایی است، استفاده می‌کند. این یک تهمت به ایران است. واقعاً دنبال این سلاح نیستم و از این سلاح متنفریم. ما در جنگ عراق آن چنان آثار شوم این سلاح را لمس کردیم که فکر می‌کنم هیچ وقت به فکر استفاده از چنین سلاحی نخواهیم افتاد. خودم آن موقع فرمانده جنگ بودم. وقتی ما منطقه حلبچه را تصرف کردیم، منظره هولناکی در آنجا دیدم که هیچ وقت فراموش نمی‌کنم. وقتی پیروز شدیم، مردم حلبچه با ما همکاری کردند. ما هم نیروهای نظامی وارد حلبچه نکردیم. صدام از مردمش عصبانی شد. سلاح پیشرفته شیمیایی که از آلمانی‌ها گرفته بود، به کار گرفت. مواد شیمیایی به گونه‌ای بود که تا فاصله دور مردم را مثل یک مزرعه رسیده درو می‌کرد و روی زمین می‌ریخت. هر جا بوی این ماده می‌رسید، کسی زنده نمی‌ماند. منظره‌ای که من رفتم خودم آنجا دیدم، خیلی وحشتناک بود. امیدوارم هیچ وقت این منظره برای هیچ کشوری پیش نیاید.

س- سلام علیکم، جناب آقای رئیس جمهور، جایگاه جناب آقای هاشمی رفسنجانی را در دولت آقای خاتمی - چه در سطح سیاست داخلی و چه در سطح سیاست خارجی- در کجا می‌بینید؟

ج- در سطح سیاست‌های کلی کشور در مجمع تشخیص مصلحت بحث می‌کنیم و نظر می‌دهیم که خود آقای خاتمی هم در آنجا خواهند بود. مصوبات ما با تأیید رهبر انقلاب اعلام می‌شود و رسمیت پیدا می‌کند. در مسائل دیگر هم به کابینه آقای خاتمی کمک خواهم کرد.

س- آیا رأی عمده جوانان را در انتخابات جمعه گذشته به عنوان درخواستی برای آزادی تفسیر می‌کنید؟ تعبیر خود شما از این حرکت چیست؟

ج- به هر حال این حضور جوان‌ها که یک حرکت نسبتاً تازه است و نمی‌توان به آن بی‌توجه بود.

س- حضرت‌عالی به واسطه صبر در سراسر دنیا شناخته شده هستید و مایل بودم که سؤال خودم را در این زمینه طرح کنم که این انتخابات و رأیی که به طور عمده ارائه گردید، در حقیقت مبین درخواست نوعی تغییر در سیستم می‌باشد. در این تغییرات که ملحوظ می‌باشد، با توجه به چارچوب اسلام چه زمینه‌هایی را می‌توانیم برای بررسی و اقدام سریع‌تر جهت از دست ندادن اعتماد و اعتقادی که رأی‌دهندگان در این انتخابات از خود ارائه کرده‌اند، داشته باشیم؟

ج- به نظرم سؤالات این موضوع تکراری است. اکثر خانم‌ها یا آقایانی که سؤال می‌کنند، همین مضمون را می‌پرسند و جواب من همین است که اگر مفهوم جدیدی در آرای انبوه مردم در این دوره به نظر می‌رسد، حتماً مورد توجه نظام خواهد بود. ولی آنچه که شاید در ذهن بعضی از خبرنگاران باشد که یک مقدار خیال می‌کنند این رأی نوعی اعتراض به سیاست‌های جاری باشد، ما چنین چیزی از حضور مردم نمی‌فهمیم. به اظهارات نامزدها نگاه کنید که تکیه اصلی همه آنها روی حفظ اصول و چارچوب‌های موجود نظام است و آنهایی هم که رأی دادند، این‌ها را می‌دانند.

س- جناب آقای رئیس جمهور، 8 سال از تصدی پست ریاست جمهوری حضرت‌عالی می‌گذرد و شاهد فراز و نشیب‌های فراوانی بودیم. به اعتقاد حضرت‌عالی تلخ‌ترین رویداد سیاسی در چارچوب سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی ایران و همچنین شیرین‌ترین سیاست در ابعاد داخلی و خارجی در طول این 8 سال چه بود؟

ج- شیرین‌ترین آن را خیلی آسان می‌توانیم پیدا کنیم و بگوییم، ولی پیدا کردن تلخ‌ترینش سخت است. به نظر من توفیقی که در این 8 سال پیدا کردیم که کشورمان را بسازیم و وابستگی به خارج را خیلی کم کنیم، قطعه شیرینی در همه دوره‌های تاریخ ایران است.

اما مسائلی که در رابطه با افغانستان داشتیم و حوادث آن کشور، پیشرفت خیلی مطلوبی که در همکاری نیرومند با کشورهای عربی منطقه خلیج فارس پیش نیامد، آنچه که در منطقه فلسطین می‌گذرد، و حوادث زلزله ما هم موقع شروع کار و هم در آستانه ختم کار در ایران داشتیم، از تلخی‌های این 8 سال هستند.

س- سلام علیکم و خسته نباشید. سؤال من در مورد سفرهای اخیر وزیر امور خارجه به کشورهای عموماً عربی و دعوت از سران کشورها برای نشست کنفرانس سازمان اسلامی در آذر ماه امسال است. شما فکر می‌کنید بهبود نسبی روابط با کشورهای عربی چقدر می‌تواند در دوران آقای خاتمی ادامه پیدا کند یا تقویت شود؟

ج- روی این کنفرانس اسلامی که بناست امسال در تهران برگزار شود، خیلی حساب کردیم که بتواند به تحسین و تعمیق همکاری کشورهای اسلامی عربی و غیرعربی در آسیا، آفریقا و جاهای دیگر کمک کنند. بعد از اجلاس هم چون چند سال رئیس کنفرانس خواهیم بود، می‌توانیم از این موقعیت در جهت تقریب مسلمانان کمک بگیریم.

س- سلام علیکم، جناب آقای رئیس جمهور، بیش از 20 خبرنگار از کشورهای مختلف عربی مانند سوریه، مصر و کویت در این جلسه شرکت دارند، ولی ترجمه عربی برای آنها انجام نمی‌شود. به هر حال سؤال من این است که سوءتفاهمی پیرامون جزایر سه‌گانه خلیج وجود دارد. راه‌حل این مسئله چیست؟ نظر شما چه راه‌حل مناسبی می‌تواند برای پایان دادن به این مسئله باشد؟ نمی‌گوییم که یک نوع کشمکش و درگیری در این خصوص است، ولی می‌گویم که سوءتفاهم وجود دارد. این مشکل چگونه حل می‌شود؟

ج- در مورد جزایر مورد اختلاف شما می‌دانید که این مسئله مربوط به گذشته است و آخرین اتفاقی که افتاد، مربوط به سال 1371 است که ایران بر سر بحرین با حاکمیت آنجا اختلاف داشت. چون آنها هم ادعا داشتند. انگلستان که آن موقع در این مناطق حاکم و زورگو بود، عامل این اختلافات است که واسطه شدند و وضع موجود را به وجود آوردند. ما مصلحت نمی‌دانیم که اختلافات قبل از انقلاب دوباره زنده شوند. چون خیلی بی‌ثباتی در منطقه درست می‌کند. در عین حال آماده مذاکره هستیم و هر وقت آنها مایل باشند، می‌توانند مذاکره را ادامه بدهند. من فکر می‌کنم تعصب‌ها و همچنین تحریکات آمریکا و انگلیس مانع این تفاهم و مذاکرات است. نمونه‌ای از آن تعصب را می‌توانید در همین سؤال ببینید. برادرمان که سؤال کردند، حاضر نیستند، اسم واقعی خلیج را ببرند که در همه اسناد بین‌المللی خلیج فارس است. ایشان گفتند خلیج که معلوم است به ما احترام کردند و اگر در کویت بودند، حتماً می‌گفتند خلیج عربی. البته شاید با تأمل خلیج فارس یا عربی نگفتند!! چون می‌داند که آمریکا در امارات، کویت، عربستان، قطر و دیگر کشورهای عربی منطقه حضور جدی دارد و در ایران نیست و پایگاه آمریکا کشورهای جنوب خلیج فارس است. یعنی با توجه به این حضور خلیج نه فارس است و نه عربی است. در واقع به خاطر حضور آمریکا خلیج آمریکایی است!!

س- جناب آقای رئیس جمهور، قبل از انتخابات جمعه آیا حدس می‌زدید که آقای خاتمی به پیروزی برسند؟ شما به چه کسی رأی دادید؟ آیا به آقای خاتمی رأی دادید؟

ج- حدس نمی‌زدیم، ولی افکارسنجی داشتیم که اکثر افکارسنجی‌ها نشان می‌داد آقای خاتمی جلو هستند. خود کارگزاران که افکارسنجی کرده بودند، همین 65 تا 70 درصد را پیش‌بینی کرده بودند. در مورد رأی من، گویا خبرگزاری جمهوری اسلامی برداشت خاصی از رأی من داشت، اما من گفتم که رأیم مخفی است و بنا ندارم بگویم به چه کسی رأی دادم. به صورت رسمی هم اعلام بی‌طرفی کرده بودم.

س- فکر می‌کنید با انتخاب جناب آقای خاتمی چه تغییری در کابینه فعلی روی دهد؟ آیا در سیاست‌های فرهنگی کشور تغییراتی حاصل خواهد شد یا نه؟

ج- من نمی‌دانم، چون ایشان باید کابینه را تشکیل بدهند و مجلس باید تصویب کند. باید منتظر بمانیم تا کابینه را معرفی کند. درباره تغییرات هم باید از ایشان بپرسید. من از طرف ایشان وکیل نیستم که صحبت کنم.

س- رأی انبوهی که جوانان به حمایت از آقای خاتمی داده‌اند، در حقیقت مبین خواستار ایجاد تغییرات و اصلاحات در سیستم است. جوانانی که حتی انقلاب را ندیدند و شاید در بعضی از موارد بتوانند - آن صورتی که من فهمیدم- به عنوان ضدانقلاب مطرح شوند. در حالی که در این انقلاب حضور نداشته‌اند. آشتی ملی بین جناح‌ها و اقشار مختلف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ج- خیلی روشن است. همه چیز آرام و منسجم است و به آشتی جدید احتیاج نیست. اگر صحنه‌های انتخاب را منصفانه نگاه کنید، می‌بینید که در ایران چه تفاهمی وجود دارد! البته اختلاف‌سلیقه و نظر هم هست.

س- جناب آقای هاشمی رفسنجانی، شما نامه‌های دعوت برای حضور رهبران کشورهای عربی در کنفرانس اسلامی آینده تهران را ارسال کردید، ولی هنوز نامه‌ای به صدام حسین نفرستادید. علت آن چیست؟ عکس‌العمل مردم ایران در مقابل شخصی مثل صدام حسین که مردم، بچه‌ها و زندگی عراقی‌ها و ایرانی‌ها را بهم ریخته، چه خواهد بود؟

ج- نامه‌ای برای آقای صدام حسین هم نوشتیم که هنوز وقت آن تنظیم نشده تا ببرند. باید از تمام سران کشورهای اسلامی برای حضور در این کنفرانس دعوت کنیم تا چند مورد تمام نشده است. در مورد مسائل عراق ناراحتیم. الان به عراقی‌ها دارد بد می‌گذرد و در گذشته به مردم ایران ظلم شده است. امیدواریم که شرّ آمریکا از منطقه کوتاه شود و مردم عراق و ایران با رفاقت زندگی کنند.

س- جناب آقای رئیس جمهور، نظر شما راجع به آینده آقای ناطق نوری چیست؟ آیا کار سیاسی ایشان به پایان رسیده است؟

ج- آقای ناطق در این انتخابات بیش از 7 میلیون رأی داشتند و الان رئیس مجلس هستند و سوابق فراوان انقلابی و اسلامی در ایران دارند. فکر می‌کنم در آینده هم همچنان در مسائل ایران حضور جدّی خواهند داشت.

س- جناب آقای هاشمی، با توجه به اینکه یکی از موانع اصلی عادی‌سازی روابط
- حداقل دیپلماتیک- ایران و اتحادیه اروپا، ممنوعیت بازگشت سفیر آلمان به تهران است، سؤال من این است که این ممنوعیت موقت هنوز پابرجاست یا تجدیدنظر شده است؟

ج- رهبر انقلاب فرمودند که فعلاً سفیر آلمان نیاید. فکر می‌کنم آلمانی‌ها باید مقداری صبر کنند، چون در این جریان خیلی بد کردند. برای ما خیلی تلخ بود که ببینیم خواست اسرائیل و آمریکا توسط کشور دوستی مثل آلمان اجرا شود. انشاءالله این ممنوعیت لغو خواهد شد. صبر برای انسان سازنده است.

س- بسم الله الرحمن الرحیم، آقای رئیس جمهور، صداوسیما در مقابل اراده و آرای ملت ایران ایستاد و چوبش را خورد. علی‌رغم تأکیدات مقام معظم رهبری، گمان می‌رفت که بعد از انتخابات، مسئولین 

صداوسیما رویه ناپسند خود را کنار بگذارند. اما متأسفانه هنوز بیش از 20 میلیون رأی آقای خاتمی آنها را از خواب بیدار نکرده و در گزارش‌های خود کمتر از منتخب 20 میلیونی مردم سخن می‌گوید. جناب‌عالی چه توصیه‌ای به مسؤلین این سازمان دارید؟

ج- ما شاهد بودیم که رهبر انقلاب حرکت صداوسیما را تأیید کردند. اینکه می‌فرمایید چوبش را خورد، ما چوبی ندیدیم که کسی بخورد. قطعاً از این به بعد بخش قابل توجهی از برنامه‌های صداوسیما به برنامه‌های رئیس جمهور مربوط می‌شود. فکر می‌کنم که بهتر است روزنامه سلام و صدا و سیما با هم آشتی کنند.

س- سلام علیکم، جناب آقای رئیس جمهور، شما در مصاحبه قبلی فرمودید که هر وقت مشکلاتی یا اشتباهی در روند کار پیش بیاید، دخالت خواهم کرد. نمی‌خواهم سؤال‌های تکراری بپرسم. شما فکر می‌کنید در آینده از طرف جناب آقای خاتمی و دوستانشان در تعدیل و روند طرح‌های اقتصادی اشتباهی می‌کنند که شما مجبور شوید که دخالت کنید؟

ج- فکر نمی‌کنم برنامه سازندگی کند شود، بلکه فکر می‌کنم سرعت خواهد گرفت. برنامه ما برای سه سال آینده نوشته شد و دولت همان برنامه را اجرا خواهد کرد. امکانات سازندگی هم الان بیشتر از گذشته است و طبیعی است که دولت، مخصوصاً با برنامه‌ای که خودشان در زمان تبلیغات ارائه دادند، همین راه را با سرعت خواهد رفت و کارگزاران سازندگی هم در برنامه‌های آقای خاتمی شریک است.

س- طی 10 روزی که به اتفاق دیگر همکاران خبرنگاران در ایران حضور داشتیم، در خیابان جویای نظر جوانان و زنان بوده‌ایم و آنها در زمینه‌های مختلف نظرات خودشان را به صورت پیام‌های واضحی اشاره نمودندکه از جمله آنها عدم دخالت دولت در امور روزمره زندگی در درون خانه‌هایشان بود. خواهان آزادی جهت خواندن آن چیز که علاقمند هستند، یا دیدن آن و یا داشتن روابط اجتماعی آزادتر با جنس مخالف خویش هستند. انجام چنین امری را تا چه حدّی در چارچوب قوانین اسلامی میسر می‌دانید؟ آقای خاتمی را برای اجرای برنامه‌هایشان در این زمینه تا چه حد موفق می‌دانید؟

ج- ممکن است خانم خبرنگار با کسانی ملاقات داشتند که این خواسته‌ها را مطرح کردند، ولی فکر می‌کنیم توده مردم مایل هستند که زندگی خود را با انقلاب اسلامی هماهنگ کنند. ممکن است خواسته‌هایی باشد که انجام آنها برای ما مقدور نباشد، اما برای سؤال اصلی آقای خاتمی در آینده به شما جواب می‌دهند. ممکن است بعضی از سخت‌گیری‌های افراطی باشد که معمولاً بین خود مردم است که بخشی از مردم با بخشی از کارهای دیگران مخالفند. از لحاظ حکومت و دولت هیچ یک از این سخت‌گیری‌ها مطلوب نیست.

س- بسم الله الرحمن الرحیم، سلام علیکم و رحمه الله، جناب آقای رئیس جمهور، خیلی‌ها انتخاب آقای خاتمی را ادامه برنامه 8 ساله شما در سازندگی می‌دانند و می‌گویند رأی زیاد به آقای خاتمی، تجهیزی از وفاداری به سیاست سازندکی، باز شدن درها در زمینه‌های داخلی و خارجی است که مرحله جدیدی از انقلاب به طرف مرحله به اصطلاح آشتی با جهان خارج و در داخل هم توجه به جامعه مدنی است. نظر شما در این زمینه چه خواهد بود؟

ج- فکر می‌کنم مطالبی که ایشان گفتند، همین‌طورها خواهد بود. انشاءالله سیاست‌های سازندگی در آینده هم با وسعت بیشتری ادامه پیدا کند.

س- آقای رئیس جمهور، خسته نباشید. انتخابات مجلس پنجم و انتخابات هفتم ریاست جمهوری به لحاظ حضور سیاسی نیروها و مردم یک نقطه عطف در تاریخ انقلاب تلقی شد. آیا جناب‌عالی فکر می‌کنید با توجه به حضور گروه‌های سیاسی فعلی در کشور و همایش ملی دوم خرداد که در کشور اتفاق افتاده، زمینه برای مشارکت سیاسی بیشتر، با توجه به ظهور احزاب جدید در عرصه سیاسی، فراهم خواهد شد؟

ج- من با تحلیل شما موافقم که این دو انتخاب نشان داد که مردم ما سیاسی‌تر و آگاه‌تر شدند و رشد آگاهی مردم نوید وضع بهتری در میدان مسائل اجتماعی را می‌دهد. از ابزار ضروری حسن اداره جامعه همین است که نهادهای سیاسی، مردمی، احزاب و تشکل‌ها شکل بگیرند و جدی باشند و نیروهای فرهنگی امیدوار باشند و فعالیت‌شان را توسعه بدهند.

س- آقای رئیس جمهور، من از کانال ای‌بی‌ان ایشانیوز هستم که اخبار اقتصادی آسیا را به سراسر دنیا مخابره می‌کند و به تازگی در جمهوری اسلامی ایران فعال شده است. اگر اجازه بفرمایید این جسارت را کنم و دو سؤال اقتصادی را مطرح کنم. چون مسائل اقتصادی کمتر در این کنفرانس مطبوعاتی مطرح شد. سؤال اول من این است که با توجه به تنشی که بین ایران و اتحادیه اروپا به وجود آمده، جمهوری اسلامی ایران برای هر چه نزدیکتر کردن کشورهای آسیایی به یکدیگر و به خصوص سرمایه‌گذاری این کشورها و به ویژه کشورهای آسیای جنوب شرقی در ایران چه تمهیداتی دارد؟

ج- بگذارید به این سؤال جواب دهم. ما حتی قبل از تنش با اروپا فکر می‌کردیم و می‌کنیم که مصلحت کشورهای آسیایی است که بین خودشان همکاری‌های همه‌جانبه را تقویت کنند و برنامه‌هایمان را برای این منظور شروع کردیم. البته معنایش این نیست که نمی‌خواهیم با اروپا کار کنیم، ولی اولویت را باید به کار با کشورهای آسیایی بدهیم و این حرکت نامعقول اروپایی‌ها، ما را در عقیده قبلی جدی‌تر کرد.

س- و اما سؤال دوم، جناب رئیس جمهور، پیمان‌های منطقه‌ای زیادی در قاره آسیا داریم. آیا از طرف جمهوری اسلامی ایران یا یکی از کشورهای آسیایی فراتر از این فکر شده است؟ آیا به فکر بازار مشترک آسیایی بدون توجه به مقابله با دیگر بازارهای مشترک جهانی هستید؟ اگر فکری شده، در چه مرحله‌ای است و اگر نشده، دلیل آن چیست؟

ج- این فکر الان دو سه سال است که بین ما مطرح است. آقای نظربایف، رئیس جمهور قزاقستان به صورت جدی دنبال می‌کنند و ما هم تأیید می‌کنیم. شکل دیگرش این است که این مجموعه‌های منطقه‌ای همکاری وسیعی را شروع کنند که دو سه روز پیش در ایران اجلاس هماهنگی این مجموعه‌ها برقرار بود. فکر تبادل تجربه‌ها در مرحله اول و توسعه همکاری‌ها در مرحله دوم دارد محقیق می‌شود. به هر حال یک کار ضروری است.

س- آقای رئیس جمهور، خبرها حاکی از آن است که گروه طالبان در افغانستان با حمایت‌های تسلیحاتی پاکستان و مالی عربستان و سیاسی آمریکا موفق شده که دولت قانونی افغانستان را سرنگون کند. موضع دولت جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات جدید افغانستان چه خواهد بود؟

ج- همیشه سیاست ما این بوده که در امور داخلی کشورهای دیگر دخالت نکنیم، ولی راه جنگ را برای حل مشکلات افغانستان نادرست می‌دانیم و نگرانیم که اگر افغانستان به این شکل بخواهد اداره شود، همیشه غده‌های چرکین نظامی در داخل افغانستان حضور خواهند داشت. در حالی که افغانستان احتیاج به تفاهم ملی دارد.

س- خبرها حاکی از سقوط شهر مزار شریف می‌کنند. قرار است آقای دوستم به یکی از کشورهای آسیایی میانه برود. با توجه به شرکت اخیر آقای ربانی در اجلاس سران اکو در عشق‌آباد، آیا هنوز دولت جمهوری اسلامی ایران آقای ربانی را به عنوان دولت مشروع در افغانستان می‌شناسد؟

ج- سیاست ما همیشه این بوده که اگر با دولتی که سازمان ملل رسماً معرفی می‌کند، موافق بودیم، آن را به رسمیت بشناسیم. تاکنون دولت قبلی افغانستان در سازمان ملل رسمی بود و برای آینده نیز منتظر هستیم.

س- جناب آقای رئیس جمهور، روابط خوب سوریه با ایران یک نوع بیمه برای روابط خوب دو کشور است. اما روابط سایر کشورهای عربی با ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ روابط آینده ایران و عرب‌ها در دولت آقای خاتمی چگونه خواهد بود؟

ج- بله، واقعاً روابط ما با سوریه نمونه و الگویی مناسب است و مایلیم که با همه کشورهای اسلامی همین رابطه برادرانه را داشته باشیم. من خیلی تلاش کردم که در خیلی از موارد تلاشم موفق نبود. فکر می‌کنم ایران در آینده برای گسترش این الگوی دوستی تلاش خواهد کرد.

س- سلام عیکم، نظر شما به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد حضور زنان در کابینه آقای خاتمی چیست؟ اگر نظر آقای خاتمی باشد که خانمی را به عنوان وزیر یا معاون وزیر یا هر پست دیگری در کابینه داشته باشند، شما موافقت خواهید کرد؟

ج- با پیشنهاد حضور زنان در کابینه موافقم و فکر می‌کنم الان سطح فکری و عملی خانم‌ها در ایران به حدی رسیده که بتوانند بعضی از آنها پست‌های طراز اول را به عهده بگیرند. البته تصمیم با آقای خاتمی است.

س- این انتخابات در حقیقت مبین تلویحی پیام دیگری بود که با توجه به حمایت گروه‌های زیادی، مانند نمایندگان مجلس شورای اسلامی و علمای عالی مقام قم از رقیب آقای خاتمی باید به آن توجه شود که به عنوان شکستی برای آنها مطرح گردیده است. فکر می‌کنید این جریان برای سیستم انقلاب اسلامی چه نتیجه‌ای داشته باشد؟

ج- تعداد قابل توجهی از نمایندگان مجلس و علمای کشور از آقای خاتمی هم حمایت کردند. البته قبول دارم که حامیان رقیب در این صنف بیشتر بودند. از اول انقلاب تا به حال دو خط در کادر انقلاب کار می‌کنند که رودررو بودند. زمانی که من بودم، با هر دو خط کار می‌کردم و واقعاً شحصیت‌های انقلاب در این دو جریان تحسین شدند. البته مسائل مورد اختلاف در مسائل اقتصادی و فرهنگی کم شده، ولی هنوز خیلی‌ها در دو طرف ماندند.

س- سلام علیکم، جناب آقای رئیس جمهور، بعضی‌ها فکر می‌کنند رئیس آینده مثل شما صلاحیت‌های وسیع در اجرای سیاست‌ها را نخواهد داشت، به خصوص بعد از پشتیبانی محکمی که از جانب رهبری به شما شده و شما را به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت تعیین کرده‌اند. نظر شما به این تحلیل چه خواهد بود؟

ج- من ترجیح می‌دهم که با این نظر موافق نباشم. چون در هر شرایطی که باشم، طبعاً از دولت حمایت خواهم کرد که موفق باشد. وجود من در مجمع تشخیص مصلحت یا هر جای دیگر، برای هر کسی که دولت قانونی ایران باشد، کمک خواهد بود.

س- جناب آقای رئیس جمهور، من یکی از خبرنگاران جمهوری ارمنستان می‌باشم. در اول باید خاطرنشان کنم که کل ارامنه احترام زیادی نسبت به شخص جناب‌عالی به عنوان شخصیت سیاسی قائل هستند و با توجه به این امر، سؤال من چنین است که با توجه به گسترش ناتو به سوی شرق، تا چه حد تشکیل محور ایران، روسیه و چین در دیدگاه جمهوری اسلامی ممکن می‌باشد؟

ج- در مورد گسترش ناتو به شرق هنوز قطعی نیست و مقاومت و مخالفت در روسیه جدی است، اما همکاری ما با روسیه و چین - چه ناتو گسترش پیدا کند و چه نکند- مسئله‌ای است که اخیراً مطرح شده و دارد پیگیری می‌شود.

س- آقای رئیس جمهور، بعد از انتخابات ریاست جمهوری ما دو انتخابات دیگر در پیش روی داریم: یکی انتخابات هیأت رئیس مجلس شورای اسلامی و دیگری انتخابات مجلس خبرگان است. ارزیابی حضرت‌عالی از این دو انتخابات چیست؟

ج- در مورد انتخابات مجلس که یک مسئله داخلی است، نظر خاصی ندارم و انتخابات خبرگان هم در این نزدیکی‌ها نیست و فکر می‌کنم خیلی فاصله داریم. فکر می‌کردم انتخابات دیگری در ذهنتان است که آن انتخاب شوراهاست که قانونش ابلاغ شده و وزارت کشور آماه شده که انتخابات شوراها برگزار نماید که به خاطر انتخابات ریاست جمهوری آن را تأخیر انداختیم. الان انتخابات تأثیر زیادی برای حضور مردم در صحنه‌ها و دخالت در سرنوشت خودشان خواهد داشت و وزارت کشور دارد آماده اجرا می‌شود.

س- سؤال من در خصوص جزایر خلیج فارس و امارات متحده می‌باشد. همان‌گونه که فرمودید، این مسائل طبق قراردادی که در سال 1971 که تنظیم شده، فیصله یافته است. یعنی توسط شاه به عنوان کسی که با انقلاب اسلامی ایران از قدرت خلع گردید و انگلیسی‌ها که دائماً در حال ایجاد ناراحتی و دسیسه در منطقه هستند، صورت پذیرفته است. آیا فکر نمی‌کنید که در چارچوب اخلاق اسلامی، داشتن یک گفتگوی باز با امارات متحده عربی در این زمینه مناسب باشد؟ آیا این نگرانی برای شما وجود ندارد که در صورت تسلط امارات متحده بر این جزایر، مردم و ساکنان آنجا علیه ایران مورد سوءاستفاده قرار گیرند؟

ج- من به طور جدی طرفدار مذاکره باز هستم. ایران حاضر است در هر سطحی و در هر جایی که اماراتی‌ها بخواهند، با آنها مذاکره کند. چون این جزایر را از خودمان می‌دانیم، فکر می‌کنیم هیچ وقت به دست آمریکایی‌ها نمی‌افتد.

س- جناب آقای رئیس جمهور، به سؤالات من قبلاً جواب داده شد، ولی یک مورد از سؤالات باقی مانده است که آیا شما تصور می‌کنید آقای خاتمی با مجلس که تقریباً اکثریت نمایندگان آن را جناح مخالف ایشان تشکیل می‌دهند، مشکلی خواهند داشت یا خیر؟

ج- امیدوارم مشکلی پیدا نکند. من مجلس و نمایندگان را خوب می‌شناسم. دلشان برای کشور می‌سوزد و می‌خواهند امور کشور درست انجام شود. امیدوارم این اختلافات جناجی هیچ تأثیری روی سرعت کار دولت آینده نگذارد.

س- سلام علیکم، از روزنامه سلطان‌الخلیل کویت هستم. آقای رئیس جمهور، اطلاع دارید که هم کویت و هم ایران دو جنگ فرسایشی را که شهدا و اسرا زیادی داشت، پشت سر گذاشتند. شما فکر می‌کنید تعداد اسرای ایرانی در عراق چقدر هستند؟ آیا یک نوع همکاری و یا به اصطلاح هماهنگی بین ایران و کویت برای آزادسازی اسرا از عراق وجود دارد؟

ج- واقعاً برای مردمی که بعد از سال‌ها هنوز به صورت اسیر در زندان‌های عراق ماندند، متأسفم. در شرایطی که هنوز فکر می‌کردیم حدود 5 هزار اسیر در عراق داریم، دولت عراق اعلام کرد که اسرای ایرانی تمام شدند و از آن به بعد هیچ اطلاعی از سرنوشت آن چند هزار نفر نداریم و خانواده‌هایشان هنوز منتظر و سرگردان هستند. کویت هم همین مشکل را با عراق دارد و فکر می‌کنم اگر یک همکاری جدی‌تر بین کویت، ایران و سازمانهای بین‌المللی به خصوص هلال احمر و صلیب سرخ جهانی انجام شود، مؤثر باشد.

س- به اکثر سؤال‌های داخلی من پاسخ 

داده شد و سؤالی به عنوان بخش خارجی برای من باقی مانده که مسئله صلح فلسطین و اسرائیل است. اخیراً آقای دکتر ولایتی در مراکش دیداری با آقای عرفات در خصوص شهرک‌سازی صهیونیست‌ها در شرق بیت‌المقدس انجام داده است. آیا این دیدار به این معناست که انقلاب اسلامی ایران نوعی پذیرش برای توافق اسلو و یا روند صلح خاورمیانه مطرح کرده است؟ آیا گروه‌های مبارز نظیر حماس و گروه‌های دیگر را علیه روند صلح خاورمیانه در نظر می‌گیرید و می‌شناسید؟

ج- همچنان معتقدیم که اسرائیل در ادعای صلح صادق نیست، اعراب را فریب داد، مشروعیت خود را به امضای آنها رساند و الان هم به روز اول برگشته است. فکر می‌کنیم حتی آن چیزی که اسمش صلح است، انجام نمی‌شود و حقوق اعراب و مسلمان‌ها تأمین نمی‌شود. هیچ توجهی به حقوق چند میلیون از آوارگان نشده است که صاحبان اصلی فلسطین هستند.

س- سلام علیکم، جناب آقای هاشمی، در بیانات و عنایات اخیری که مقام معظم رهبری نسبت به مجمع تشخیص مصلحت نظام داشتند، اختیارات جدیدی را به این شورا واگذار کردند و حضرت‌عالی از جانب ایشان به عنوان ریاست این شورا منصوب شدید. سؤالم این است که در کلیات، شرح وظایف مجمع به طور مشخص و مدرن تعیین شده است؟ مجمع تشخیص تا چه اندازه در حل مشکلات و کمک به دولت جناب آقای خاتمی مؤثر خواهد بود؟

ج- مطالبی که شما فرمودید، جدید نیست. همه مطالب در قانون اساسی است. مجمع تشخیص مصلحت نظام سه وظیفه مشخص دارد: یکی رفع اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان است که از سال‌های قبل این را انجام می‌دادیم. دوم این است اگر مشکلی در کشور به وجود بیاید که قوانین عادی و مقررات جاری نتوانند آن را حل کنند، رهبری آن را به مجمع واگذار می‌کنند و مجمع نظر می‌دهد که ممکن است آن نظر حتی برخلاف قانون اساسی یا قوانین عادی باشد. سوم این است که باید به عنوان مشاور رهبری در تشخیص سیاست‌های کلی نظام کار کند. قانون اساسی می‌گوید که رهبر سیاست‌ها را اول با مجمع تشخیص به مشورت می‌گذارند و بعداً اعلام می‌کنند. تاکنون به مورد سوم عمل نشده بود و ایشان جدیداً تصمیم گرفتند که این اصل عمل شود که شروع شد. مجمع می‌تواند در هر سه مورد به دولت برای حل مشکلات کمک کند.

متأسفیم از اینکه بعضی از خبرنگاران نتوانستند سؤالاتشان را مطرح کنند. امیدواریم در فرصت دیگری جواب بدهیم. باز هم به همه شما هم به ایران و هم به این مصاحبه خوش‌آمد می‌گویم. خداحافظ شما