مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگار واحد مرکزی خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

س- جناب آقای رئیس جمهور، در سفر فشرده حضرت‌عالی به استان زنجان یکی از پدیده‌های مهم کشورمان در بخش صنعت و معدن مورد بهره‌برداری قرار گرفت. خواهش می‌کنم در مورد جایگاه کارخانه تولید روی در این استان و تأثیر آن در صنعت کشور توضیحاتی بفرمایید.

ج- بسم الله الرحمن الرحیم، در چند ساعتی که ما در استان زنجان بودیم، دو بخش مورد توجه بود. در درجه اول بخش صنعتی و بخش دیگر کشاورزی بود که آن هم در زنجان بسیار مهم است. در مورد صنعت، یک شهرک صنعتی در شهرستان «محروم ماه» نشان در بخش انگوران احداث می‌شود که در منطقه تأثیر بسیار جدی دارد و برای من هم اهمیت داشت. ولی کار عمده من درخصوص صنعت روی بود. در کشور ما این حرکت خیلی تازگی دارد و برای مردم و به خصوص برای صنعتگران جالب است که بیشتر از عمق این کار مطلع شوند که اصولاً تحول عمده‌ای برای صنعت روی در کشور است. گویا چهارمین فلز از لحاظ کاربردی بعد از فولاد، مس و آلومینیم در دنیاست. در کشور ما هم کاربردهای زیادی دارد. الان سالان ه حدود سی تا چهل هزار تن روی وارد می‌کنیم. به خاطر نداشتن تولید بومی هم یک مقدار صرفه‌جویی می‌کنیم که اگر دستمان باز باشد، خیلی بیشتر باید مصرف کنیم. در گالوانیزه کردن فولاد، ورق‌ها، لوله‌ها و در خیلی از جاهای دیگر مانند ریخته‌گری، صنعت لاستیک، تولید برنج، صنایع نظامی و چیزهای زیاد دیگر مصرف دارد. عجیب این است که ما از لحاظ معادن روی جزو مناطق غنی دنیا هستیم، اما عقب افتادیم. علت این عقب‌افتادگی هم این است که تکنولوژی معمول دنیا پیچیده بوده است و می‌خواستند گران به ما بدهند.

قبل از انقلاب کاری نشده بود و در زمان جنگ هم نرسیده بودیم که کاری کنیم. از اول برنامه دنبال آن بودیم که خیلی گران بود. برای یک کارخانه 60 هزار تنی از ما حدود 300 میلیون دلار می‌خواستند که تازه با ناز و منّت می‌دادند. صنعتگران ما کار بسیار با ارزشی انجام دادند که دلم می‌خواهد پیام کار اینها را به مردم برسانم. چند نکته جالب در آن است.

اولاً ما معادن غنی روی داریم. گویا تا به حال 600 اندیس روی شناسایی کرده‌ایم که هفت هشت مورد از آنها فعال شده و الان نمی‌دانیم که چه مقدار خواهیم داشت. ظرفیت تولید از همین معادن هشت‌گانه سالان ه حدود پانصد هزار تن روی است. اگر اندیس‌های دیگر را فعال کنیم، احتمالاً خیلی بیشتر از اینها می‌شود و در آینده از مهمترین منابع ثروت کشور خواهد بود.

ما با چنین ثروتی نمی‌توانیم به تکنولوژی خارجی وابسته باشیم که بدهند، یا ندهند و یا بخواهند گران به ما بدهند. همین معدن انگوران که من رفتم، 20 میلیون تن سنگ معدن دارد که حدود 6 میلیون تن روی و یک میلیون تن سرب از آن استخراج می‌شود. یعنی 7 میلیون تن محصول ارزشمند از همین یک معدن بیرون می‌آید. به اندازه معدن مس سرچشمه ارزش دارد. معادن یزد، اصفهان و جاهای دیگر را هم داریم.

همت خود را صرف کردیم تا خودمان این تکنولوژی را به دست بیاوریم که از تحقیقات شروع شد. بعد پایلوت سیصد کیلویی زدیم که محصولات را آزمایش کنیم. کار را بخش خصوصی کرد و موفق شدیم. براساس همان تحقیق، کارخانه‌هایی را در زنجان و بندرعباس ساخته‌اند که ما دیروز رفتیم و کارخانه را در بخش انگوران در کنار شهر دندی افتتاح کردیم. ظرفیت نهایی دو کارخانه که دیدیم، 14 و 15 هزار تن است که بخش اول آن شروع شد. فقط با اضافه کردن یک ترانس بخش دوم هم شروع می‌شود. هزینه خیلی کمی هم دارد.

جالب است که تکنولوژی آن ر ا خودمان طراحی می‌کنیم.اضافاتی که معمولاً صنعتگران غربی اضافه می‌کنند و پول می‌گیرند، تکنولوژی ما ندارد. کارخانه چهارده هزار تنی دوم که من دیدم، حدود 3 میلیارد و200 میلیون تومان هزینه داشته که می‌بایست برق به آن کارخانه می‌رفت. یک میلیون دلار هزینه ارزی داشته که همین هم می‌توانست نباشد، چون ترانس و چیزهایی که نیاز فوری داشتند، خریدند، والاّ در داخل کشور هم آنها را تولید می‌کنیم.

پس همه تکنولوژی‌های روی، از معدن تا فرآوری و همه کارهای بعدی داخلی است. از لحاظ صرفه‌جویی ارزی هم بسیار مهم است. الان چهارکارخانه از این نوع در زنجان، انگوران و بندرعباس داریم که ظرفیت آنها 60 هزار تن است که انشاءالله آخر سال به ظرفیت نهایی می‌رسند.

یک کارخانه هم با همکاری چینی‌ها در یزد ساخته‌ایم که نوع دیگری است. ظرفیت تولید آن هم 30 هزار تن است که الان 90 هزار تن محصول روی تولید می‌کنیم. با همین تخصصی که داشتیم، یک کارخانه در ترکیه خریدیم و آن را فعال کردیم. آن هم برای ما 30 هزار تن محصول دارد که عمده مواد آن را از ایران می‌بریم.

قبلاً کارخانه تولید کنسانتره داشته‌ایم. می‌دانید که چه کار با ارزشی را صنعتگران ما انجام داده‌اند! برای تشکر از آنها با اینکه تازگی در زنجان بودم، باز این سفر را رفتم. آن قدر ساده است که بخش خصوصی در 13 مورد موافقت اصولی گرفته‌اند که خودشان واحدهای کوچکتری بزنند. می‌‌توان در کنار کارخانه‌ها و جاهای دیگر واحدهای دیگری را ساخت. چون خیلی ساده و معمولی است و به آسانی با تکنولوژی آن آشنا می‌شوند.

کار دیگر ما در بخش کشاورزی بود که در کنار رودخانه قزل اوزن یک پمپاژ آبی برای یک دشت برون قشلاق داشتیم تا آنجا را آبیاری کنند که قبلاً دیم کاشته می‌شد. مسئله مهم در زنجان استفاده از رودخانه قزل‌اوزن است. این رودخانه از کردستان، آذربایجان غربی، زنجان و آذربایجان شرقی عبور می‌کند و سرانجام به گیلان می‌رود و به سد سفیدرود می‌رسد. رودخانه بسیار پربرکتی است. در دو طرف ساحل آن حدود ششصد الی هفتصد کیلومتر اراضی خوب و با ارتفاعات مناسب است که قابل بهره‌برداری است.در زنجان هفت هشت پمپاژ درست کردیم که 21 هزار هکتار را پوشش می‌دهد. در این سفر تصمیم گرفتیم که این پمپاژها را در ارتفاعات توسعه دهیم که با آبیاری تحت فشار می‌توانیم حدود 90 هزار هکتار را پوشش بدهیم. باتوجه به اهمیت مهار این آب که رودخانه هم به اسم طلای شناور است و الان گاهی در ماه‌های طغیان، اسباب زحمت می‌شود و رسوبات آن سد سفیدرود را پر می‌کند، در این سفر تصمیم گرفتیم که درساختن سد استور تعجیل کنیم.

سد استور برای رونق کشاورزی برنج در گیلان حیاتی است. می‌تواند نزدیک هزار هکتار زمین را با آب مطمئن زیر کشت برنج ببرد و از سیلاب‌ها جلوگیری کند. گیلان را از لحاظ کشاورزی به یک جهش می‌رساند. ساخت این سد در دستور کار است و امسال هم بودجه مختصری برای اجرا داشت که کم بود. در این سفر تصمیم گرفتم که مقداری از اعتباراتی را که در اختیار رئیس جمهور است، برای این سد بدهم که کارش را امسال شروع کنند. چون مطالعات آن تمام شده و انشاءالله هدیه‌ای برای مردم خوب گیلان باشد.

س- در آنجا چند سد در دست اجراست؟

ج- چهار سد بزرگ را می‌سازیم که یکی از آنها سد تالوار با حدود 300 میلیون متر آب است. با آن چند سد حدود 800 میلیون متر آب را مهار می‌کنیم. هشت سد دیگر نیز در دست مطالعه است که آنها هم به تدریج ساخته‌ می‌شوند.

استان زنجان از لحاظ زمین و آب یک استان بسیار نیرومند و مطمئن است. خیلی از اراضی آنجا دیم و تپه ماهوری است. آن نوع اراضی را می‌توان بدون تسطیح و با آبیاری بارانی به آسانی و با کشت آبی اداره کرد. مسئولان کشاورزی استان هم برای قسمت عمده اینها دنبال کشت آبیاری تحت فشار هستند.

س- در مورد انتقال برق توضیحاتی بفرمایید.

ج- یکی از طرح‌هایی که افتتاح شد، خط 63 کیلوواتی است که به بخش محروم انگوران در ماهنشان بردیم. اصولاً زنجان جزو بهترین استان‌ها از لحاظ شبکه برق است. چون چهار نیروگاه مهم، شهید رجایی، رشت، تبریز و اراک و گاهی هم نیروگاهی در کرمانشاه به این شبکه وصل می‌شوند و انشاءالله در آینده نیروگاه همدان هم اضافه می‌شود. پست انجیرک یکی از مراکز به هم رسیدن خطوط برق است که مطمئن‌ترین مرکز توزیع برق خواهد شد.

س- یکی از نکات مهم، افتتاح طرح‌های مهم در بخش محروم ماه‌نشان بود. نقش این طرح‌ها در اشتغال‌زایی چگونه است؟

ج- همان‌گونه که شما گفتید منطقه ماه‌نشان چون در ارتفاعات بوده و راه نداشته است، قبل از برنامه خیلی محروم بود. به‌گونه‌ای که کارخانه سرب را که حقش بود در انگوران‌ ساخته می‌شد، به زنجان آوردند و ما هم در یک فرصت طولانی باید کنسانتره‌های سرب را به زنجان بیاوریم، به خاطر اینکه می‌گفتند اصلاً نمی‌‌توان صنعت را به آنجا برد. ولی با راه‌هایی که احداث شده، به زودی ماه‌نشان که اخیراً شهرستان شده، به یک مرکز و شهر بسیار فعال تبدیل شود. مخصوصاً راهی که انگوران را به تکاب وصل می‌کند و از تخت سلیمان که یکی از مراکز مهم سیاحتی ماست، می‌گذرد که 17 کیلومتر آن مانده است و ما در آن سفر اعتبارش را تأمین کردیم تا آن را هم بسازند. طرح‌های صنعتی و زیربنایی، آب، برق و سدها باعث شده‌اند که مردم آنجا بسیار نشاط پیدا کنند و کسانی که مهاجرت می‌کردند، برگشتند. من در کنار دندی، در انگوران اجتماع مردم را که روستاییان جمع شده بود، آن قدر پرشور و پرشعور دیدم که هیچ انتظار نداشتم در یک منطقه عقب‌افتاده و دورافتاده، مردم این قدر باصفا و هوشیار باشند. همچنین در برون قشلاق که روستاییان به خاطر طرح کشاورزی جمع شده بودند، صفا، محبت، حمایت و روحیه روستایی‌ها که احساس می‌کنند حقوق از دست رفته خود را می‌گیرند، برای من بسیار زیبا بود.

س- تشکر می‌کنیم که این فرصت را به ما دادید.

ج- برای من هم فرصت مناسبی بود که درباره این طرح‌ها با مردم کشور، مخصوصاً مردم استان زنجان و شهر ماه‌نشان صحبت کنم.