س - آقای هاشمی رفسنجانی، با توجه به اینکه در دور اول انتخابات تعدادی از نمایندگان مجلس انتخاب شدند، نظرتان را در مورد ترکیب مجلس، بفرمایید.

ج - بسمالله الرحمن الرحیم. با توجه به ترکیب انتخاب شدگان دور اول، روی هم رفته به نظر میرسد، ترکیب خوبی باشد؛ اولاً اکثریت، افرادی هستند که به انقلابی که در ایران رخ داد، ایمان دارند و به اصطلاح در خط امام و انقلاب راستین اسلامی هستند. ضمناً از نظر فکری خیلی هم یکنواخت نیست که برخورد آرا و افکار گوناگون نباشد و نیازی به بحث و جدل پیش نیاید. به گونهای است که اختلاف سلیقه آن قدر به چشم میخورد که در مسائل، انگیزه بحث و بررسی بیشتر پیش بیاید. بنابراین باید گفت ترکیب مطلوبی است.

س - به نظر شما نمایندگان منتخب مردم باید چه خصوصیاتی داشته باشند؟

ج ـ باید خصوصیات زیادی داشته باشند. میدانید که بسیاری از کسانی که کاندیدا بودند، به دلیل اینکه آرایشان در سطح پایینی بود، کنار رفته اند. تعداد کمی ماندهاند. یعنی نزدیک سیصد و هشتاد یا چهار صد نفر در مبارزه هستند. اینهایی که هستند، اکثراً کسانی هستند که به نظر من واجد شرایطی هستند که یک نماینده این روزها باید داشته باشد. اولین شرطی که از همه مهمتر است، اینکه عمیقاً به انقلاب ـ آن هم انقلاب اسلامی ـ مؤمن و وفادار باشد. یعنی این انقلاب را در جهت خلاف افکار و آراء خود نبیند. چون چنین کسی هر جا باشد، به جای اینکه همکاری کند، مزاحمت ایجاد میکند. اکثراً این گونهاند، البته همه این گونه نیستند. دوم اینکه باید مصلح باشد. یعنی با یک بینش صحیح اجتماعی، نیازهای اجتماع امروز ما را درست درک کند و با آگاهی کامل در مجلس شرکت کند. سوم اینکه این دوره لااقل به یک حالت فداکاری و گذشت نیاز دارد. یعنی الان در شرایطی نیستیم که هر کسی فکر کند آن مقداری که قانوناً وظایفی در اختیارش گذاشته شد، به طور خشک بخواهد همان مقدار را با همان فرمول اداره و با وظایف معمولی کار کند. این روزها هر کس مسؤولیت میپذیرد، باید بفهمد که دوران انقلاب است و دوران انقلاب، زمان، وقت و حد نمیشناسد. باید با همه وجود در خدمت انقلاب باشد. بیش از آنکه به فکر خود و پستش باشد، به فکر نیازهای کشور و انقلاب باشد. از این جهت الان نمیتوانم، قضاوت کنم و بگویم افرادی که کاندیدا شدند یا حتی آنهایی که انتخاب شدند، تا چه حد این گونه هستند. اینها باید در عمل نشان بدهند. البته اگر این شرط اساسی که من به عنوان سومین شرط گفتم، نباشد، خطر بزرگی ندارد، ولی باعث میشود که کارها کند و پیشرفت کم شود و الان کم کاری از آفات انقلاب است.

س ـ به نظر شما مجلس شورای اسلامی چه رسالتی را به عهده دارد و مردم چه انتظاراتی را میتوانند از آن داشته باشند؟ خصوصاً با توجه به اینکه اولین مجلسی است که با انتخابات آزاد به وجود میآید و تشکیل میشود.

ج ـ باید گفت بزرگترین مسؤولیت، تداوم انقلاب و حفظ کشور است که به دوش مجلس خواهد بود. یعنی اختیاراتی که در قانون اساسی به مجلس دادند و وظایفی که برای نمایندگان پیش بینی کردند، ریشه همه کارها میشود. برای اینکه میدانید، نخست وزیر بدون رأی تمایل مجلس انتخاب نمیشود. تصویب کابینه، مشروط به تصویب مجلس است. مجلس در جریانهای کشور، مقررات، قراردادهای خارجی، تعیین سیاست خارجی و ارگانهای اجرایی کشور نظارت دارد و مهمتر اینکه دوره اول، دورهای است که ما وارث قوانین بیش از بیست و چند دوره گذشته هستیم که واقعاً قوانین در جهت منافع ملت کم بود. نمیتوان گفت قانونی نبود، ولی بیشتر منافع حکام در نظر گرفته شده بود. بنابراین ما نیاز داریم که بنیان جامعه را با اصلاح این مقررات یا دور ریختن و تنظیم مقررات جدید عوض کنیم. مسأله مهمتر، حفظ جهت انقلاب است. انقلاب در این مرحله خیلی آسان میتواند، مسیرش را به طرفی کج کند که سر از حکومت سرمایهداری ناجور یا نظام افراطی غیر قابل اجرا در بیاوریم. در حالی که جهت انقلاب، اسلام راستین است. این، مهم است و مجلس باید حافظ این جهت باشد. پس تغییر قوانین، حفظ جهت انقلاب، تعیین ارگانهای اجرایی، یعنی تصویب و نظارت بر کارها و مخصوصاً روابط خارجی، تنظیم قراردادها، معاهدهها، تعیین و تصویب بودجه کارهای عظیمی است که مجلس به عهده دارد.

س ـ با شناختی که شما از کاندیداهایی که تا الان انتخاب شدند و کاندیداهایی که احتمال میدهید، انتخاب شوند، دارید، به نظر شما تا چه حد میتواند مجلس در انجام این رسالت موفق باشد؟

ج ـ من به آینده مجلس خوش بین هستم. چون آنهایی که انتخاب شدند و اکثریتی که به مرحله دوم رسیدند، خوب هستند. ممکن است، نوسان داشته باشد. شاید چیزی که فکر میکنیم، در بین تعدادی از نمایندگان نباشد، ولی به نظر من اسکلت مجلس، اسکلتی است که هم مؤمن به انقلاب و هم حافظ جهت انقلاب خواهد بود و هم کسانی هستند که حاضرند کار کنند. اما اینکه چقدر حاضرند، فداکاری کنند و از وجودشان مایه بگذارند و انقلابی عمل کنند، باید در آینده دید. روی هم رفته امیدوارم.

س ـ میدانیم یکی از مشکلاتی که در کلیه انتخابات با آن روبرو بودیم، مسأله بیسوادها و تقلّباتی بود که واسطه آنها به مرحله اجرا در میآمد و عمل میشد. به نظر شما چه راه حلّی باید برای این مشکل در نظر گرفت و اجرا کرد؟

ج ـ اول اینکه اساسیترین راه حل این است که تا انتخابات بعد، مردم را با سواد کنیم که با نهضت سوادآموزی روی آن کار میکنیم و ممکن است تا حدودی پیش برویم. دوم اینکه آگاهی سیاسی و اجتماعی به مردم بدهیم. این کار را میتوانیم بکنیم. اگر شما ارباب رادیو و جراید و ما روحانیون، مجموعاً دست به دست هم بدهیم و یک سری تعلیمات را به مردم بدهیم و مردم را آگاه کنیم، آگاهی مردم بر بیسوادی، یعنی نتوانستن نوشتن و خواندن غلبه میکند. انشاءالله این سه، چهار سال بتوانیم این کار را بکنیم. از طرفی تعلیمات اخلاقی مهم است. مردم اگر واقعاً مسلمان باشند و اخلاق اسلامی را بفهمند، دست به این کارهای نادرست نمیزنند. میبینید، با اینکه بیسوادی و عدم آگاهی تا حدودی هست، ولی مایه دینی و پایه فکری اسلامی، توده مردم را از تخلّفات دور داشته است. بیشترین تخلّفاتی که تا به حال دیدیم، متأسفانه از قشر باسواد و مدعی آگاهی بود. بنابراین تزکیه اخلاقی، سواد آموزی، آگاهیهای سیاسی و اجتماعی و یک مقدار دقت، کار را پیش میبرد. شاید در آینده کامپیوتری باشد و آن روش، راههای تخلّف و تقلّب را خواهد بست.

س ـ برای انتخابات دور دوم مجلس که کوتاه مدت است ـ طرحهایی که شما دادید طرحهای بلند مدت است ـ چه راه حلی پیشنهاد میکنید؟

ج ـ حرفهایی بود که از پیش زدیم. امام هم توصیه کردند. باز تأکید میکنیم تا مردم بدانند که تخلّف و تقلّب، تضیع حقوق دیگران است. گناه کوچکی نیست. بیاعتبار کردن مجلس و بد نام کردن انقلاب اسلامی است که بزرگترین گناه است. دیگر اینکه به مأموران و مسؤولان حوزهها باید توصیه شود و جداً از آنها بخواهیم که بیتفاوتی و بیطرفیشان را حفظ کنند. از گروهها و مدعیان و طرفداران کاندیداها میخواهیم که تخلّف نکنند. نمیتواند خیلی وسیع باشد، درصد ضعیفی میتوان تخلّف کرد. چون مردم یا از دور و یا از نزدیک نظارت دارند. به هر حال متخلف گیر میافتد. اولاً موفق نمیشود، ثانیاً آبرویش هم میرود و اعتبارش کم میشود. پس مواظبت شدید خود مسؤولان و مراعات اخلاق اسلامی از مردم مهم است. توجه کسانی را که در مبارزه شرکت دارند، به این نکته جلب میکنیم که تخلّف، آنها را به پیروزی نهایی نمیرساند. حداکثر تعداد آرا را کمی پایین و بالا میبرد. چون با نظارت مردم، نمیتوان در سطح وسیعی تقلّب کرد. الان داریم به تقلّبات گذشته رسیدگی میکنیم که از دو یا سه در صد تجاوز نمیکند. بنابراین امیدواریم که مردم و رأی دهندگان و رأی گیرندگان مواظب باشند و خودشان را آلوده و انتخابات انقلابشان را به این رویه زشت و ناپسند بد نام نکنند.

س ـ در پایان از شما میخواهیم که اگر پیامی برای مردم در مورد انتخابات دارید، بفرمایید.

ج ـ پیامم همین حرفی بود که زدم. اینکه خودشان را آلوده نکنند. مسأله دوم تأکید بر توصیههایی است که امام فرمودند: سعی کنند در انتخابات آگاهانه و بدون اینکه تحت تأثیر تبلیغات فریبنده دیگران قرار بگیرند و با رویه و فکری صحیح رأی دهند. بدانند که مسؤولیت دارند. یعنی رأیی که میدهند، هر عملی که منتخب آنها در آینده کند، اینها شریک در عمل او هستند. کسی را انتخاب کنند که مطمئن باشند اعمال او با فکر و راه اینها میخواند. اگر مسلمانیم که اکثریت مردم مسلمانند، روی این تکیه داشته باشند که کسی را انتخاب کنند که راه اسلامی را حفظ کند و به انقلاب اسلامی ایمان داشته باشد.