مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگاران داخلی و خارجی پیرامون گروگانها و مسائل داخلی ایران و مسائل منطقهای و دنیای اسلام
س - اکنون که گروگانها آزاد شدهاند، عدهای دست به توطئه زدهاند و میخواهند جوی ایجاد کنند که مسأله گروگانها به ضرر ایران تمام شده است تا در این رابطه دست دولت را در کارهای سازندگی ببندند. با توجه به اینکه این عدّه با گروگانگیری مخالف بودند، این مسأله در یکی از روزنامههای عصر مطرح شده است. اقدام شما بهعنوان رئیس مجلس برای جلوگیری از این توطئه چیست؟
ج - ما حدس میزدیم که چنین حرکاتی شروع بشود. البته در حد اظهارنظر و در یک محیط سالم خوب است بررسی و بحث شود و مطبوعات و اشخاص این حق را در یک کشور آزاد دارند. ولی فکر میکنم جوسازی و قضاوتهای غیرعادلانه غیر از اینکه وقتگیر و تفرقهانداز باشد، نتیجه دیگری ندارد و به نظر من دولت خوب عمل کرده و مجلس هم تأیید کرده است. البته اگر کسی حرفی دارد، مطرح میشود.
س - با توجه به اینکه امام فرمودند برای اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی باید افراد بیطرف انتخاب شوند و از یک گروه نباشد، آیا انتخاب آقای حسن روحانی مغایرتی با فرمان امام ندارد؟
ج - خیر، اتفاقآ انتخاب ایشان میتواند درست در روال فکری امام باشد. ایشان مفید هستند. باید افراد متدین و آگاه و آزاد فکر در رادیو و تلویزیون مسؤولیت داشته باشند. همان طور که من در مجلس گفتم، افرادی که انتخاب شدند، هیچیک عضو حزب جمهوری اسلامی نیستند، ضمن اینکه افکار این آقایان را میستاییم، امیدواریم بتوانند خطمشی صدا و سیما را بهصورت ارگان مستقل، آزاد، در خط اسلام و حامی انقلاب اسلامی و عاری از هرگونه انحراف و توطئه تنظیم کنند.
س ـ دولت گامهای بسیاری در جهت برخورداری عادلانه مردم مستضعف از امکانات کشور برداشت. طبیعتآ این مسأله خشم مستکبران این جامعه را برانگیخته و دایم مشغول توطئه هستند. چرا مجلس در این زمینه از دولت حمایت صریح نمیکند؟
ج - همان طور که مکرر شنیدهاید، مجلس مکررآ از دولت حمایت کرده است. اقدامات دولت را تأیید میکند. ولی ضرورتی نمیبینم هر کاری که دولت میکند، در مجلس مطرح شود و جداگانه تأیید شود.
س - فکر میکنید آزادی گروگانها چه تأثیر سیاسی و اقتصادی روی مملکت شما داشته باشد؟ این تأثیر را چگونه ارزیابی میکنید؟
ج - باید قبول کرد که دست ما برای انتخاب مبلغ خرید و انتخاب نوع جنس مورد نیاز و فروش مقداری بازتر میشود. اما تغییر چندانی رخ نداده است. چون به هرحال سیاست ما سیاست ضدامپریالیستی و سیاست آمریکا هم سیاست ضد آزادیخواهی است.
س - آقای رفسنجانی، یکی از مصوبات مجلس شورای اسلامی در مورد مسأله گروگانها این بود که در مقابل برآورده شدن هر شرط از سوی آمریکا، عدهای از گروگانها آزاد خواهند شد. چه شد که تمامی گروگانها یکجا آزاد شدند؟
ج - اگر آمریکا بعضی از شرایط را میپذیرفت. ما در مقابل هر شرط بایستی عدهای از اینها را آزاد میکردیم. ولی آمریکا همه شرایط ما را پذیرفت. مشکل اینجا بود که برای آمریکا مقدور نبود بعضی از شرایط را بهسرعت اجرا کند. بههمین خاطر تعهد داده است و دولت الجزایر هم واسطه است که تعهد آمریکا اجرا شود. بنابراین با مصوبه مجلس تفاوتی ندارد.
س - آیا فکر میکنید مجلس دوباره باید درباره موضوع گروگانها بحث کند و آخرین اقدام دولت را نسبت به توافقنامه الجزایر مورد بحث قرار دهد؟
ج - خیر، به طور طبیعی ضرورتی ندارد مجلس وارد این بحث و جریان شود. البته اگر ادعاهایی از طرف نمایندگان بشود و مجلس تشخیص بدهد که باید روی آن بحث شود، بحث خواهد شد.
س - آیا شما با نوشته روزنامه جمهوری اسلامی که نوشته بود «بزرگترین نتیجه مثبت گروگانگیری از قدرت به زیر کشیدن لیبرالها بود،» موافق هستید؟
ج - من چنین چیزی در آن روزنامه نخواندم. نمیخواهم بگویم بزرگترین نتیجهاش این بوده است. اگر این مطلب را روزنامه نوشته باشد، اینها بعد از آن جریان استعفا دادهاند. ما خیال میکنیم بزرگترین نتیجه مشخص کردن سیاست خارجی جمهوری اسلامی در رابطه با آمریکاست.
س - آیا ممکن است گروگانگیری در مورد سفارتخانههایی که متهم بهجاسوسی میشوند، تکرار شود؟
ج - ما که آن گروگانگیری را خودمان نکردیم، یعنی دولت نکرد. واقعآ بیاطلاع بودیم. ما دلمان نمیخواهد چنین چیزی بشود. اولا دولتهای دیگر مانند آمریکا نیستند. فقط آمریکا وضع خاصی در ایران داشت. به طور کلی مایل هستیم بدون اینکه چنین حوادثی پیش بیاید، بتوانیم مسائل سیاست خارجی را حل کنیم.
س - به نظر میرسد که آمریکا قصد دارد تعهدات خود را در مورد گروگانها به تأخیر اندازد و یا تعدیل نماید. نظر شما در این مورد چیست؟
ج - آمریکا اگر توجهی بهآبرو و تعهدات خود نکند، میتواند به تعویق بیندازد. البته اگر تشخیص بدهند منافع مادیشان در خطر است، عمل میکنند. فکر نمیکنم که آمریکاییها اینقدر بیفکر باشند که اعتبار خود را در رابطه با تعهداتشان بدینصورت خرد کنند. اگر اینها را زیرپا بگذارند، منافع بیشتری از خودشان در دنیا آسیب میبیند. یعنی اگر خلاف عهد بکند، دهها طرف دیگر در گوشه و کنار دنیا بهانه پیدا میکنند که میتوان قراردادها را زیرپا انداخت و اعتبار قراردادهای بینالمللی به آسانی از بین میرود. در این صورت خود آمریکا بیشتر از همه آسیب خواهد دید.
س - آنطوری که از نوشتههای روزنامههای ایرانی برداشت میشود، در ایران دو خط سیاسی وجود دارد: یکی سیاست بنیصدر و دیگری دولت رجایی است. به نظر شما کدامیک از این دو خط، خط ادامه انقلاب ایران است؟
ج - نظرم را مکرر گفتهام و تا حدودی میپذیرم که دو جریان در ایران وجود دارد. این دو بیش از اینکه جریان سیاسی باشند، دو جریان فکری هستند. همان طور که ایشان اشاره کردهاند، تبلور این دو بینش در دولت آقای رجایی و در اطراف آقای بنیصدر به چشم میخورد. از نظر شخص من بینش صد در صد اسلامی و خالص و فقاهتی که متکی بر فقه اسلام باشد، مورد قبول است که طبعآ از نظر من راه دولت آقای رجایی میچربد. اما امیدوارم که در آینده این اختلاف بینش با بحث و بررسی به طور دوستانه حل شود تا برخوردها کمتر دیده شود.
س - پس از آزادی گروگانها از طریق ارگانهای رسمی در رسانه‌های گروهی وابسته اعلام شده که خروج دوازده میلیارد دلار سرمایه ایران اقتصاد ایران را متزلزل کرد، در صورتی که کارتر در ملاقات با گروگانها گفته است که ما فقط سه میلیارد دلار بهایران دادهایم و آنطور که از متن توافقنامه و بیانیه دولت الجزایر برمیآید، فقط به طور ضمنی شرایط ایران را قبول کرده است، نظر شما در این مورد چیست؟
ج - این سؤال چند جانبه است. یک قسمت مربوط بهاظهار بعضی از جراید است که دوازده میلیارد از آمریکا خارج شده است که قضاوتهای عجولانه در این جریانها هست. آقای رجایی دیروز در مجلس اعلام کردند که تقریباً هشت میلیارد دلار نقداً از آمریکا گرفته شد که از این مبلغ هم پنج میلیاردش بابت وامهایی بود که آمریکا قبلا داده بود. قسطهای عقب افتاده و اصل وام بود. دولت ایران بهدلیل بهره سنگین دلیلی ندید که به آمریکاییها بهره بدهد. این بود که دولت وامها را پرداخت. در مورد تضمین استیفای تعهد آمریکا به دولت ثالث که الجزایر است که یک دولت معتبر اسلامی میباشد، لابد الجزایر با بینشی که دارد، در خود این کمال را دید که میتواند این قرارداد را اجرا کند و مسؤولیت واسطهگری را پذیرفت. اگر آمریکا تعهدش را نقض کند، همان طور که قبلا گفتم، ما تلاش خواهیم کرد حقوقمان را در دراز مدت از آمریکا بگیریم.
س - آیا در جریان حل مسأله گروگانها، از اسنادی که چندی پیش بانک مرکزی در رابطه با داراییهای شاه چاپ کرده است، استفاده شده است یا خیر؟
ج - استفاده شده است. تا آنجایی که من میدانم، این اسناد نتوانسته است حجم ثروت شاه را به طور کافی در اختیار دولت قرار بدهد.
س - بهنظر شما و مجلس، راه عملی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق چیست؟
ج - به نظر من صدام متجاوز است و باید با سقوط صدام این جنگ خاتمه پیدا کند. آقای پالمه هم که صحبت کردند، در صحبتهایشان قانع نشدیم که راه مشخصی وجود دارد. ما مورد تجاوز قرار گرفتیم و از خودمان دفاع میکنیم و تا سقوط صدام این دفاع را انجام میدهیم.
س - با توجه به اینکه قرار بود شما در مراسم سالروز پیروزی انقلاب سخنرانی بفرمایید، علت منصرف شدن شما از سخنرانی در این روز تاریخی که مردم هم مشتاق شنیدن نظرات و بیانات شما در جو کنونی بودهاند، چیست؟
ج - همان طور که من قبلا توضیح دادهام، در مراسم خاصی که بهدنبال راهپیمایی برای سالگرد انقلاب در میدان آزادی هست، دو سخنرانی مفصل و جدی که بتواند مسائل اساسی را مطرح بکند، مردم را خسته میکند. آن اجتماع کشش دو سخنرانی را ندارد. من تقاضا کردهام و از ستاد راهپیمایی خواستم که من سخنرانی نکنم. صرفآ به همین دلیل است.
س - کل داراییهای توقیفی ایران در آمریکا چهارده میلیارد دلار است و آمریکاییها فقط 8/2 میلیارد دلار به حساب ایران واریز کردهاند. با توجه به اینکه در مصوبات مجلس تصویب شده بود که کل این داراییها به حساب ایران واریز شود، همچنین با توجه به اظهارات اخیر ریگان مبنی بر تجدید نظر در قرارداد منعقده بین ایران و آمریکا، فکر نمیکنید این شرایط مجلس عملا با اشکال مواجه شده است؟
ج - این را قبلا جواب دادم. آن مقداری که بیمانع بود، حدود هشت میلیارد دلار بود که برگشت. بقیه دو میلیارد و چند صد میلیونی است که آمریکا قبول دارد. ولی چون اعتراض از طرف دادگاهها روی این حسابها گذاشته شد، تا رفع اعتراض مهلت خواستهاند. چهارده میلیارد دلار قیمت داراییهای ما در آمریکاست. چیزهایی خریده شده که در آن جاست. اینها را هم در همان تعهدی که آمریکا در الجزایر کرد، متعهد شد که برگرداند.
س - قوانین جزا و آیین دادرسی مدنی، کیفری و قانونی تجارت از طرف شورای عالی قضایی تقدیم مجلس شده است. چه موقع برای تصویب در جلسه علنی مطرح میشود؟
ج - هنوز به مجلس نرسیده است. آقایان به هیأت دولت دادهاند و هیأت دولت باید تصویب کند و بعد به مجلس بیاید. اگر به مجلس بیاید، ما فورآ در مجلس مطرح میکنیم و پس از برگشت از کمیسیونها، برای بحث مطرح میشود.
س - ممکن است آمریکا مستقیمآ در امور ایران دخالت کند و اقداماتی مانند جنگ تحمیلی که اکنون جریان دارد، بر ما تحمیل کند. با توجه به تعهدنامه، در مقابل این عهدشکنی، ایران چه تدابیری اتخاذ خواهد کرد؟
ج - این را آقای رجایی در مجلس گفتند که این شرط یک شرط سیاسی بوده است و مجلس، ما و همه میدانند که آمریکا اگر بتواند، به هرنحوی به ما ضربه میزند. این را ما میدانیم و ما هم باید برای دفاع آمادگی داشته باشیم.
س - آیا فکر میکنید در مورد راهحل گروگانها مردم ایران این راهحل را دوست دارند یا نه؟
ج - با توجه به اینکه مجلس تصویب کرده است و در اظهارات امام بوده و دولت مورد قبول مردم هم اجرا کرد، فکر میکنم اکثریت مردم ایران این اقدام را میپذیرند.
س - آیا کوششهایی که از طرف سازمان ملل، کنفرانس اسلامی و اولاف پالمه برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صورت گرفته، نتایجی داشته است؟
ج - تا به حال نتیجه محسوسی نمیبینم.
س - اگر حکومت جدید آمریکا به تعهدات حکومت کارتر عمل نکند، واکنش ایران چه خواهد بود؟
ج - آن روزی که ما علیه آمریکا انقلاب کردیم، از الان ضعیفتر بودیم. آمریکا از آن روز قویتر نیست و ما هم از گذشته ضعیفتر نیستیم. اگر آمریکا این بیاخلاقی را از خود نشان بدهد، ما هم با استفاده از مجامع بینالمللی کارهای متقابلی را انجام خواهیم داد.
س - آیا تشکیل کنفرانس اسلامی در مکه که ایران در آن شرکت نکرده است، تأثیری در دنیای اسلام دارد؟
ج - ما در راه خودمان که همان راه اسلام است، حرکت کردهایم، ما حق نمیدیدیم که دولت جنگافروز و متجاوزی در آن کنفرانس شرکت کند. صدام در آن جا به عنوان رئیس یک کشور اسلامی پذیرفته میشود. ما این کار را یک جریان اسلامی نمیبینیم. به همین دلیل شرکت نکردیم.
س - رئیس کل بانک مرکزی گفته است: از اسناد غارتگریهای رژیم شاه معدوم شش جلد کتاب در دست تهیه است، آیا چنین اسنادی وجود دارد؟ اگر وجود دارد، در دست کیست؟
ج - اطلاعی که داریم، همین است که در بانک مرکزی از مدتها پیش یک گروه مشغول بررسی این غارتگریها هستند. ولی از نتیجه کارشان اطلاعی ندارم.
س - مطبوعات صهیونیستی هر روز مطالبی در مورد شکنجه گروگانها انتشار میدهند. گویا یکی از گروگانها این مطلب را تأیید کرده است. مصاحبهای که در ایران با گروگانها شده، عکس آن مطالب را میرساند. پیشنهاد شما برای روشن شدن اذهان عمومی چیست؟
ج - من هیچ تردیدی ندارم. که این حرفها صحیح نیست. چون بچهها و روحیهشان را میشناسم. اینها اهل شکنجه و آزار انسان نبودند و مسؤولان باید اظهارات گروگانها را انتشار دهند.
س - آقای نبوی گفتهاند: گروگانگیری باعث به زیر کشیدن گروهی و بهقدرت رسیدن گروهی دیگر شد. آیا واقعآ خواست ملت این بود؟
ج - خیر، خواست ملت که این نبود. نمیدانم چرا آقای نبوی چنین اظهاری کردند. باید از خودشان بپرسید. گروگانگیری باعث مشخص شدن سیاست ضدامپریالیستی ایران شد. اگر در این جریان کسی ساقط شد و کسی روی کار آمد، مسأله دیگری است. خواست ملت این نبود. از نتایج مهم این عمل، روح ضدامپریالیستی انقلاب اسلامی بود.
س - در بیانیه دولت آمریکا ذکر شده است که سیاست آمریکا عدم دخالت در امور داخلی ایران میباشد، آیا این جمله ممکن است به نوعی عدم دخالت دولت آمریکا را در گذشته توجیه کند؟
ج - نه، دخالت دولت آمریکا در ایران از روز روشنتر است. چگونه ممکن است این را توجیه کند؟ وقتی شاه میخواست از ایران برود، به دستور آمریکا رفت. حملات علیه انقلاب ایران را هایزر هدایت میکرد. کارشناسهای آمریکایی در تمام کشور ما حضور داشتند. اصلا در زمان شاه حکومت واقعی را سفارت آمریکا داشت. آیا اصلا این قابل طرح است که آمریکا در گذشته دخالت نداشته است؟