س - اخیرآ در سطح تهران اعلامیههایی از ناحیه بعضی گروهها پخش شده است که هواداران خود را به بازگشایی قهرآمیز دانشگاه برای فردا دعوت کردهاند. آیا دولت تصمیم خاصی برای جلوگیری از برخوردهای احتمالی اتخاذ کرده است؟

ج - من از تصمیمات دولت اطلاعی ندارم. اما همیشه انتظار حرکتهای مرموز ستون پنجم را داریم. اکنون که جنگ به مرحله حادی رسیده است، آنهایی که بنا است به اربابان خود خدمت کنند، از این گونه حرکات انجام میدهند. ولی مطمئنآ مسؤولان نخواهند گذاشت که آنها بتوانند ضربهای بزنند و مردم قبل از مسؤولان جواب آنها را خواهند داد.

س ـ احزاب و گروهها چگونه میتوانند فعالیت کنند؟

ج ـ اکنون قانون احزاب در دست تهیه است که با تصویب آن، تکلیف گروهکها و گروهها و نحوه فعالیتهای سیاسی و حزبی روشن خواهد شد و دولت میتواند براساس آن قانون دقیقآ عمل کند.

س - در دیدار دیروز شما با سفیر لیبی و اعضای کمیته مردمی سفارت این کشور در تهران چه مسائلی مطرح شد؟ دلیل تبدیل سفارت به دفتر مردمی چه بود؟ اتحاد دو کشور لیبی و چاد را چگونه میبینید؟

ج - آنها به همین منظور، یعنی تبدیل سفارت به دفتر آمده بودند و میخواستند با کشور ما رابطه نزدیکتری داشته باشند و در مورد تبدیل سفارت به این دفتر گفتند که ما سعی میکنیم کارها را در لیبی به دست مردم بدهیم. اینجا را هم به جای اینکه سفیر اداره کند، میخواهیم کمیسیونهای مردمی آن را اداره نمایند و آنها برای سفارت نماینده تعیین کنند. در مورد اتحاد چاد و لیبی نیز افرادی که نزد من آمده بودند، میگفتند کشور چاد حدود نه میلیون جمعیت دارد که بیش از هشت میلیون آنها مسلمان هستند و روابط بسیار قوی با لیبی دارند. منتها استعمار میخواهد آنجا را همیشه ضعیف نگه داشته باشد و این اتحاد میتواند حرکت اسلام را در لیبی قوی کند و جلوی استعمار را بگیرد. علایمی هم به چشم میخورد که همینگونه باشد. چون انسان میبیند کشورهایی مثل آمریکا، فلسطین اشغال شده و از این قبیل با این اتحاد مخالفت میکنند.

س - نظرتان راجع به دو لایحه اخیر که توسط وزیر مشاور در رابطه با مسأله گروگانها و اموال شاه معدوم و بستگان نزدیکش به مجلس تقدیم شد، چیست؟

ج - فردا این دو لایحه در مجلس شورای اسلامی با حضور اعضای شورای نگهبان مورد بحث قرار میگیرد و روشنتر خواهد شد. طبق ماده 6 اصل 139 قانون اساسی هرگونه ارجاع به داوری یا صلح دعاوی، اگر یک طرفش خارجی باشد، باید به تصویب مجلس برسد و در اختلافاتی که ما با آمریکا داریم، بعضی موارد هست که احتمالا به داوری میانجامد. مثلا در مورد تحویل نشدن بعضی اجناس که ما خریدهایم و یا بسته شدن بعضی از شرکتها و خسارتهایی که از این نواحی وارد آمده است، هم ما شکایت داریم و هم آنها شکایت دارند. تاکنون چون ما هیچگونه مذاکرهای نداشتهایم و روابط ما از هر جهت قطع بود، در ابتدا بعد از آنکه قرار شد مسائل حل شود، مذاکره خواهند کرد و اگر باز مسائل لاینحل ماند، باید به داوری ارجاع شود و این عمل باید به تصویب مجلس برسد و چون دولت میخواهد این را در قرارداد بگنجاند، مجلس باید آن را تصویب نماید.

مسألهای که امروز به مجلس محوّل شد، ارجاع به داوری است، نه مسأله گروگانها، والا خواستههایمان را اعلام کردهایم و هیچ یک از آنها قابل اغماض نیست.

س - آیا گروگانها تا روز جمعه که تقریبآ پایان عمر سیاسی دولت کارتر است، آزاد خواهند شد؟

ج - نمیتوانم پیشبینی کنم. ولی بعد از واگذار کردن رسیدگی به مسأله گروگانها به مجلس از طرف امام، مجلس طبق روال خود در اولین فرصت این مسأله را بررسی کرد و نظر خود را داد. دولت هم کار خود را انجام داد. ما همه راهها را برای اینکه مسأله گروگانها حل شود، باز کردهایم. منتها اصرار ما این است که حقوق ملت ما ضایع نشود. اگر تا آن روز آمریکاییها حق را بپذیرند و آماده پرداخت حقوق ملت ایران شوند، ممکن است گروگانها آزاد شوند، ولی به طور یقین نمیتوان گفت آری یا خیر.

س - آیا آمریکا تعهد کرده است که اسلحههای خریداری شده توسط دولت ایران را تحویل دهد؟

ج - خیر، چنین تعهدی نکرده است، قبول کردهاند که چیزهایی را که قبلا پولش را دادهایم و خریدهایم، به کشور ما تحویل دهند. در اینجا نه بحث از اسلحه است و نه غیراسلحه، بلکه مسأله کلی است و ما حق دریافت چیزهایی را که خریدهایم و پولش را دادهایم، داریم. شاید بخواهیم مقداری از آن اجناس را تحویل نگیریم که تصمیم آن هم با کشور ایران است.

س - در خبرها آمده است که پالمه مجددآ بهایران و عراق سفر خواهد کرد. سازمان ملل که با این همه براهین آشکار حتی یک قطعنامه راجع به تجاوز عراق صادر نکرد، در این مورد چه اهدافی را دنبال میکنید؟

ج - ما کار نداریم که آنها چه اهدافی را دنبال میکنند. هیچوقت در کشورمان را به روی آنها نبستیم که نیایند. هر وقت میخواستند، آمدهاند و اگر از ما نظر خواستند، نظرمان را دادهایم. ولی اگر آقای پالمه تشریف بیاورند، من از پیش میگویم نظرمان این است که تا زمانی که تجاوزگر و اشغالگر در کشورمان هست، نه مذاکره میکنیم و نه آتشبس را میپذیریم و هر چیز مشروط بر این است که ما سرباز اشغالگر را در خاک خودمان نبینیم. بعد هر چه یا هر حرفی یا عملی بخواهد عملی بشود، آن روز موضعمان را خواهیم گفت. فعلا میجنگیم تا اشغالگر در کشورمان نباشد.

س - حال که ایران، قدرت و ابتکار عمل را در دست دارد، آیا نیروهای ایران در مرز متوقف خواهند شد یا در خاک عراق پیشروی خواهند داد؟

ج - ما از اول هم اعلام کردیم که چشم طمع به اراضی عراق نداریم. ولی الان که جنگ شروع شد و این همه تلفات وارد کرد و از ما و مردم عراق این همه شهید و خسارت مالی گرفت، نتیجه جنگ باید سقوط صدام و روی کار آمدن یک حکومت مردمی در عراق باشد. گرچه نمیخواهیم این کار را بکنیم، شاید خود مردم عراق بکنند. ما امیدواریم این جنگ را که خود عراق راه انداخته است، خود مردم عراق صدام را سرنگون کنند.

س - چندی پیش شما در یکی از مصاحبهها فرمودید که مسأله گروگانها دیگر به مجلس برگشت نخواهد شد. ولی امروز این مسأله در مجلس مطرح شد و بحث ادامه پیدا کرد، لطفآ دلیل ارجاع مجدد مسأله گروگانها بهمجلس را ذکر کنید.

ج - مسأله گروگانها اصلا به مجلس نیامده است. من توضیح دادم که ارجاع به داوری یکی از کارهایی است که دولت در مسأله گروگانها میخواهد بکند. زیرا در اختلافهایی که در مورد مسائل مالی بین شرکتهای ایرانی با آمریکا و شرکتهای آمریکایی با ایران هست، گیر قانون اساسی دارد، زیرا قانون اساسی میگوید باید با تصویب مجلس باشد. برای ارجاع داوری به مجلس آمد. واّلا درباره گروگانها نظرمان را دادهایم و خواستهها را تعیین کردیم که هیچ یک از خواستهها قابل اغماض نیست.

س - به نظر شما آیا جواب آخر آمریکا برای مجلس قابل قبول است؟

ج - من دقیقآ جواب آخر آمریکا را ندیدم. ولی اطلاع دارم که دولت جواب آخر را با امام مطرح کردند و بعد از ملاقات با امام نظر نهایی را خواهند داد.

س - در مورد جریانهای گوناگون اخیر مربوط به گروهکهای وابسته، چرا مجلس از دولت برای تعیین و تکلیف این اغتشاشات سؤال نمیکند؟ چند روز است که شاهد انتشار جزوات و اعلامیهها از گروهکهای وابسته هستیم.

ج - الان قانون احزاب در دست تهیه است. آن قانون میآید و تکلیف گروهکها و گروهها و فعالیتهای سیاسی و حزبی را تعیین میکند و دولت براساس آن قانون دقیقآ عمل میکند.

س - تحولات اخیر منطقه در رابطه با اعمال چند کشور حوزه خلیج فارس چگونه است؟

ج - چیز مهمی پیش نیامد. در خلیج فارس زمزمه یک پیمان است. وقتی آن مسائل روشن شد و حرف و زمزمه بیرون آمد، آن موقع نظرمان را اعلام خواهیم کرد.

س - چرا دولت و مجلس نسبت به وضع مسکن تصمیم نهایی را نمیگیرند؟ در حالی که دو سال از انقلاب میگذرد. با توجه به اینکه مسکن یکی از مشکلات انسانی مردم است، چرا نسبت بهآن توجهی نمیشود؟

ج - همان لایحهای که الان به مجلس آمده، (یعنی لایحه زمین) و تعیین تکلیف حدود مالکیت زمین و کیفیت انتقال زمین، برای مسأله مسکن است که با تصویب این لایحه راه اقدامات دولت و برنامه آینده دولت برای مسکن کاملا روشن است.

س - فکر میکنید گروگانها را میتوان قبل از کار حکمیت آزاد ساخت؟ یا اینکه باید منتظر نتایج کار حکمیت بود؟

ج - حکمیت ربطی به آزادی گروگانها ندارد. این حکمیت یکی از مسائل بین ما و آمریکاست. غیر از آزادی گروگانها، بین ما اختلافات مالی وجود دارد که در اثر لغو شدن کار بسیاری از شرکتها، ایجاد شد. اگر آن اختلافات، با مذاکره حل نشد، با حکمیت حل میشود. آزادی گروگانها میتواند پیش از حکمیت باشد.

س - معاون سیاسی وزات کشور اعلام داشتند: به زودی انتخابات برای گزینش باقی مانده نمایندگان مجلس انجام خواهد شد. آیا به نظر شما در شرایط کنونی که کشور در حال جنگ بهسر میبرد و محدودیتهایی نیز وجود دارد، انجام انتخابات صحیح است یا خیر؟

ج - انجام انتخابات در شهرهایی که اجتماع مردم و تبلیغات مانعی ندارد، کاملا صحیح و لازم است. اصلا نمیتوان تعطیل کرد. مثلا فرض کنید در شهر سیرجان یا فریمان و یا شیروان که جزء همین 15 شهر هستند، چه اشکالی دارد انتخابات انجام بگیرد؟ در بعضی از شهرها که تشکیل اجتماعات بزرگ مشکل است، این مسأله مطرح است. قانون اساسی میگوید اگر بخواهیم انتخابات را به علت جنگ متوقف کنید، رئیس جمهور باید از مجلس تقاضا کند و برای تعطیل کردن انتخابات چند شهر پیشنهاد بدهد. یا دو سوم مجلس هم رأی مثبت بدهند و موافقت کنند. اگر چنین چیزی شده، میتوان انتخابات شهرها را معوّق گذاشت.

امروز من یک سؤال از دولت داشتم که برای دولت و وزارت کشور فرستادم. نمایندگان اصفهان سؤال کرده بودند که چرا انتخابات اصفهان در این برنامه نیامده است؟ چرا باید با پیشنهاد رئیس جمهور و موافقت مجلس انتخابات معوق بماند؟ بنابراین ضرورت دارد انتخابات در آنجاهایی که مانعی ندارد، سریعتر انجام بشود.

س - انتخابات باید در شرایطی صورت گیرد که بیشترین آزادیهای فردی و اجتماعی، مخصوصآ در مورد نامزدها فراهم بشود. آیا به نامزدها آن مقدار امکان داده خواهد شد که از چگونگی اداره کشور، نارساییها و دیگر امور در صورت لزوم انتقاد کنند؟

ج - چه عیبی دارد. الان هم که انتخابات نیست، مردم دارند این کار را میکنند.

س - جناب آقای رفسنجانی، در امر فعالیت بهتر و بیشتر سازمانهای دولتی و تطابق جهت فعالیت آنها با هدفهای انقلاب برای جلب رضایت و تأمین رفاه مردم، چه تدابیری اتخاذ شده یا باید بشود؟

ج - به نظر من تدابیر خاصی وجود ندارد که اتخاذ شده باشد. باید فکر کنیم که اگر نواقصی در ادارات هست، برطرف بشود. البته هنوز عملکرد ادارات مورد رضایت مردم و مخاطب مجلس و مسؤولان دیگر نیست. امیدواریم در آینده قویتر بشوند.

س - شما و آقای نخستوزیر در پیامهای تبریکی که بهمناسبت پیروزیهای اخیر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی فرستاده بودید، با عنوان فرمانده کل قوا نبود. این را خلاف موازین نظامی میدانند و مردم هم در اینباره زیاد سؤال میکنند. ممکن است دلیل آن را توضیح بدهید؟

ج - بهتر است چنین حرفهای شیطنتآمیز را نزنید. ما به فرماندهان، سربازان، پاسداران و بسیجیان تبریک گفتهایم و بهتر این است که تمام کسانی که در اینجا شریک بودند، مورد خطاب قرار بگیرند. یعنی اصلا بحث نظامی نبود که دیسیپلین وجود داشته باشد.

س - مجلس برای تعیین وزرای خارجه و اقتصاد چه تدابیری اتخاذ نموده است؟

ج - یادتان هست قبلا از رئیس جمهور و نخست وزیر سؤال کرده بودیم نخست وزیر توضیح دادند که رئیس جمهور در جنگ گرفتار بودند. البته مذاکرات دیگری هم بیرون مجلس شد. امیدوارم که هر چه زودتر حل شود.

س - مجلس برای رسیدگی به خانواده شهدا و آوارگان جنگ چه طرحی دارد؟

ج - مجلس طرح خاصی را در این مورد ندارد. خانواده شهدا را بنیاد شهید و ارگانهای دیگر اداره میکنند و برای آوارگان هم دولت اردوگاههایی تهیه کرده و در شهرستانها هم برای آنها خانههایی در نظر گرفته است، اگر مراجعه کنید، چند اردوگاه در بعضی از شهرها داریم. خانه خالی هم داریم. کسانی که مایل باشند، میتوانند منتقل بشوند و بودجهای هم برایشان در نظر گرفته اند که در آنجا بتوانند خودشان را اداره کنند.