مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگار واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

س- جناب آقای رئیس جمهور، سد عظیم شهید رجایی که به حق یکی از مفاخر کشورمان در بعد سازندگی و همچنین از فعالیت‌های مهم صنعتگران کشور در بخش سد است، روز پنج‌شنبه، یازدهم اردیبهشت، با حضور حضرت‌عالی افتتاح شد خواهش می‌کنم در مورد ویژگی‌های این سد و نقش آن در توسعه منطقه، مسائل ملی و همچنین نقش سد سازی در کشور و به‌طور کلی در روند توسعه، توضیحاتی بفرمایید.

ج- بسم الله الرحمن الرحیم. من به خاطر قدردانی از این کار خوبی که وزارت نیرو در بخش سدسازی انجام داده بود، یعنی ساخت سد شهید رجایی بر روی رودخانه تجن و اهمیتی که این سد در زندگی مردم مازندران دارد، مخصوصاً به آنجا رفتم. حقیقتاً آقایان کار بزرگی کرده‌اند. از نقطه آغاز تا نقطه انجام، تمام آن به دست متخصصان ایرانی انجام گرفته و از لحاظ کیفیت کار و از لحاظ سرعت اجرا هم قابل تحسین است.

موقعیت سد هم جالب است. این سد در ارتفاعات البرز، جایی که اطراف آن شامل جنگل‌های بسیار خرّم و سرسبز و کوههای مرتفع می‌باشد، قرار دارد. این سد حدود 8 کیلومتر طول دارد که می‌تواند یکی از مراکز مهم سیاحتی کشور باشد و چون از طریق جاده فیروزکوه به تهران نزدیک می‌شود، می‌تواند مستقلاً مورد استفاده قرار گیرد و یک شهرک سیاحتی هم در ساحل سد طراحی شده است که خودش یک کار مستقل باارزش است.

ارزش سد به خاطر تأثیری است که روی کشاورزی دارد و آب صنعتی و آب شرب منطقه را تأمین می‌کند. ما برای این سد و کانال‌های آبرسانی آن 33 میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم. درآمد محصولاتی که از این به بعد دو کشت هم خواهند داشت، بالاست و چون آب مطمئن دارند، خیلی سریع هزینه‌های سد را جواب می‌دهد. البته درآمد آن متعلق به مردم است و ما این را در اقتصاد کشور به حساب می‌آوریم.

به هر حال حقیقتاً کار باارزشی کرده‌اند. من صمیمانه از زحماتی که آنها کشیده‌اند، تشکر می‌کنم. این یک حلقه از زنجیره طولانی سدسازی کشور است. الان انواع سد بتنی، خاکی و انواع دیگر در ایران ساخته می‌شود که هر کدام به مقتضیات محل، تفاوت‌های اساسی دارند. برای ما الان سدسازی مثل ساختمان‌سازی معمولی شده است و در این بخش سرمایه زیادی مصرف می‌کنیم و امیدواریم که در آینده این سدها از ذخائر ماندنی کشور شوند، چون هیچ وقت تعطیل نخواهند شد و از این به بعد کشور ما کمتر از خشکسالی و کم آبی دچار شوک می‌شود.

س- استحضار دارید که آب‌های موجود سطحی و زیرزمینی استان مازندران نزدیک به 9 میلیارد مترمکعب برآورد شده است و دولت، برنامه‌های مهمی برای مهار و استفاده بهینه از این آب‌ها دارد. خواهش می‌کنم در این زمینه توضیحاتی بفرمایید.

ج- بله در همین سفر یکی از بحث‌هایی که در مورد سد داشتیم، بررسی کلی آب مازندران و همچنین آب استان گیلان بود. در استان مازندران مجموعاً - همان‌طور که شما گفتید ـ نزدیک 9 میلیارد متر مکعب آب زیرزمینی و سطحی وجود دارد. با طرح‌هایی که ما داریم، 85 درصد این آب‌ها مهار می‌شود و بیش از آن نیازی در استان دیده نشده است و اگر نیازی دیده شود، با این طرح‌ها بقیه آب‌ها قابل مهار هستند.

کار بسیار بزرگ دیگر در همین بخش در استان انجام می‌شود که جزو طرح‌های بسیار مهم ملی کشور ما حساب می‌شود و تحوّل بسیار عمده‌ای در دو استان گیلان و مازندران خواهد بود و آن اینکه ما یک کانال سراسری در ارتفاعات جنوب دریای خزر خواهیم ساخت که از آستارا تا ترکمن صحرا امتداد خواهد داشت و در رامسر این دو کانال به هم نزدیک می‌شوند. در مازندران، نزدیک رامسر می‌رسد و در گیلان هم از طریق آستارا به رامسر وصل می‌شود. هزینه این کانال عمدتاً از اعتبارات سدسازی‌ها و مهار آب‌ها تأمین می‌شود، چون سدهایی که می‌سازیم و برای هر سدی هم باید کانال‌های آبیاری بسازیم، طوری طراحی می‌شود که آب‌های هر سد با سد دیگر در کانال‌ها با هم وصل و یکجا شوند.

خاصیت این کانال این است که تمام آب‌هایی که از البرز سرازیر می‌شود، به نحوی وارد این کانال می‌شود و هر جا احتیاج داشته باشند، از این آب برداشت می‌کنند و هر جا هم که آب زیادی دارند، به این کانال می‌ریزند. در تمام فصول سال آب در کانال و در همه بخش‌های آن وجود دارد. اگر این طرح اجرا شود، محصولات استان دو بار کشت خواهند شد. مثلاً در گیلان آب سد اسطتور که به زودی کار آن شروع می‌شود، به آب سد سفیدرود، سد شفارود و سدهای دیگر وصل می‌شود و تا آستارا یکپارچه می‌شود. در مازندران هم این‌گونه است.

من این را یکی از بهترین کارهای آبی - خاکی تصور می‌کنم که از این به بعد در این دو استان مسئله کم‌آبی که محصولات را خشک می‌کند و می‌سوزاند و یا اینکه گاهی سیلاب‌ها مزارع را ضایع و زمین‌ها را باتلاقی می‌کرد و کشاورزان را اذیت می‌کند، اتفاق نمی‌افتد. چون آب زیرزمینی و آب‌های سطحی، در این طرح توأمان دیده شده‌اند. هم زهکشی‌ها انجام می‌شود و هم کانال‌کشی‌ها و آبرسانی‌هاانجام می‌گیرد.

در حال حاضر 80 کیلومتر از این کانال را از چالوس به طرف شرق در دست ساخت داریم و بقیه کانال‌ها هم قطعه‌قطعه ساخته می‌شوند. به خصوص شرق مازندران که دچار کم‌آبی است و زمین زیادی دارد، از این طرح بهره زیادی می‌برد و همچنین غرب گیلان و هر جا که احتیاج به آب داشته باشد.

س- بخشی از برنامه‌های سفر حضرت‌عالی در نوشهر بود و دیداری با پاسداران دریا در شمال کشور داشتید و در جشن فارغ‌التحصیلی دانشجویان مجتمع دانشگاه علوم دریایی شرکت کردید. مطالبی را در آنجا مطرح فرمودید که جمهوری اسلامی ایران در دریاها و در بخش‌های مختلف فعالیت‌های عمده‌ای داشته است و پیشرفت‌هایی داشته و در لوح تقدیری که دریادار شمخانی به حضرت‌عالی تقدیم کرد، جمله‌ای نوشته بود و از حضرت‌عالی به عنوان بنیانگذار تکنولوژی‌های نوین دفاعی در دریا نام برده بود، از محضرتان تقاضا می‌کنم که در مورد تحولات و پیشرفت‌هایی که جمهوری اسلامی ایران در سازه‌های دریایی و دفاع در دریا به دست آورده است، توضیحاتی بفرمایید.

ج- آن برنامه ما اصالتاً برای شرکت در مراسم جشن فارغ‌التحصیلی مجتمع دانشگاهی علوم دریایی ارتش و همچنین دانشکده دریایی سپاه بود که مشترکاً فارغ‌التحصیل و مراسم سردوشی داشتند. در آنجا آقای تیمسار شمخانی مسئله مهمی را مطرح کردند که خودم قبلاً به این مسئله کمتر توجه داشتم. دیدم یک کار بسیار باارزش انجام شده است و چون در شعبه‌های مختلف بوده، برآیند و نتیجه کلی آن قابل توجه است. برای حضور در دریا در هر بخش برنامه کارهای مهم و جداگانه‌ای انجام داده‌ایم.

در بخش نفت، به خاطر حفاری‌های دریا و سکوسازی‌ها و لوله‌کشی زیرآب و انتقال گاز و نفت از دریا به خشکی، ساخت اسکله‌های نفتی و طرح‌های از این قبیل را داشتیم.

در بخش بازرگانی دریایی و دریانوردی بازرگانی، ناوهای نیرومندی را به همراه آموزش نیروهای دریانورد سازماندهی کردیم که در ایران پیشرفت مهمی به حساب می‌آید. در سواحل، اسکله‌ها و بندرگاه‌های فراوانی را از چابهار تا خرمشهر و در شمال از آستارا تا بندرترکمن ساخته‌ایم. بندرهای صیادی چندمنظوره، بندرهای تجاری و بندرهای خاص برای نفت، معادن، فلزات و چیزهای دیگر ساخته‌ایم. در سازه‌های دریایی واقعاً پیشرفت چشمگیری پیدا کرده‌ایم. در گذشته ایران در مسائل دریا خیلی وابسته بود. رژیم گذشته یک نیروی دریایی قوی درست کرده بود، ولی کشتی‌های جنگی و تسلیحاتی خریده بود که به دیگران وابسته بود. در همه پشتیبانی‌ها و کارها به خارجی‌ها نیازمند بودیم. خارجی‌ها ارزش حضور در دریاها را خیلی خوب می‌دانند و اروپایی‌ها با امکانات دریایی بر دنیا مسلط شدند. چه به طرف آمریکا و چه به طرف چین و شرق با ناوگان دریایی خود دنیا را فتح کردند. دلشان نمی‌خواهد که امکانات حضور در دریا در اختیار کشورهای مستقلی مثل ایران قرار گیرد. در این چند سال، ما این مسئله را آرام‌آرام حل کردیم و الان در دریای خزر، که هیچ وقت حضور نداشتیم، هم کشتی‌سازی و هم سکوسازی و بنادر متعدد داریم. این نیروی دریایی است که زودتر از دیگران متوجه این ارزش شد که شرایط جدیدی پیش آمده بود و آنها اسمش را نوین گذاشته‌اند. واقعاً هم نو و کار بسیار مهمی است. امیدوارم که بتوانیم درآینده از این قدرت دریایی استفاده کنیم و حضورمان را در اقیانوس‌ها و دریاهای دیگر نشان دهیم. چون اکنون تکنولوژی و صنعت کار را داریم. الان کشتی‌سازی ما واقعاً نیرومند است و کشتی‌های زیادی می‌سازیم. بندرسازی ما تقریباً کامل است و سازه‌های دریایی ما هم در حد بسیار خوبی است. داریم زیردریایی می‌سازیم. مسائل دفاعی و دریایی مثل موشک‌ها و نیازهایی را که برای دفاع لازم داریم، بحمدالله خودمان می‌توانیم بسازیم.

س- با توجه به اینکه حضرت‌عالی با مردم دیداری نداشتید و سفر شما کاری بود، اگر مطلب خاصی برای مردم استان مازندران دارید، بفرمایید.

ج- به مردم خوب مازندران سلام می‌کنم، چون برنامه‌های کاری زیادی داریم و معمولاً هر هفته یا ده روز باید سفر برویم. طرح‌های زیادی را آماده کرده‌اند و همه انتظار دارند که من به آنجا بروم. لذا در این سفرها نوعاً برنامه‌های مردمی نمی‌گذاریم، مخصوصاً جاهایی که یک بار رفته‌ایم، دیگر رفتن به آنجا را لازم نمی‌دانیم. مگر جایی باشدکه قبلاً نرفته باشیم و در آنجاها با مردم هم دیداری خواهیم داشت.

س- خیلی ممنون.