س - قانون اساسی برای نمایندگان مجلس، وظایف و مسئولیت‏هایی را در نظر گرفته و در هر جلسه علنی ما شاهد هستیم که شما تعدادی از تذکرات نمایندگان را به مسئولان اجرایی اعلام می‏فرمائید، این تذکرات به چه نحو پیگیری می‏شود و اصولاً آیا نقش نماینده مجلس در همین حد خلاصه می‏شود یا حقوق و وظایف و مسئولیتهای دیگری هم دارد که باید به آنها بیشتر برسد؟

 ج - قانون اساسی که برای مجلس شورای اسلامی به طور مجموع و برای نماینده‏ها به طور فردی، حقوق و تکالیفی در نظر گرفته که در مجموع آدم خیال می‏کند که این جوری از قانون اساسی به دست می‏آید که براساس قانون اساسی نمایندگان بعد از رهبری نقش اول در کارهای اساسی کشور را دارند.

 قانون اساسی در یک نقطه - فصل قوه مقننه - حدود 28 اصل را به مجلس اختصاص داده‏اند - 62 تا 90 - و در جاهای دیگر به مناسبت‏های دیگر باز اشاره می‏کند به حقوق مجلس، بعضی از این اصول حقوق نمایندگان و بعضی در کل مجلس است. مهمترین آن یکی قانونگذاری است. قانونگذاری در کل مسائل کشور است؛ یعنی، در هر چه که در مملکت می‏گذرد، مجلس حق وضع قانون دارد؛ مشروط بر این که خلاف شرع و خلاف قانون اساسی نباشد. این عمده‏ترین کار مجلس است. نماینده هم به عنوان عنصری از آن، هم رابطه و هم حق دارد که در این جا کار بکند.

 مسأله بعدی، تفحص و نظارت بر امور جاری کشور است که اصل 76 و 90 به خصوص و اصول دیگری که در مواقع سئوال و استیضاح دولت و کارهای دیگری که متفرقه است، در قانون اساسی آمده است. البته قسمتی از اینها را شورای نگهبان محدود کرده به مجموعه؛ یعنی گفته مجلس این حق را دارد و نماینده به عنوان عضوی از مجلس است که این حق را دارد. اینها حق دارند تفحص کنند با آن شیوه‏ای که در آئین‏نامه ما هست که در مجلس چه می‏گذرد، در کشور چه می‏گذرد، از هر چه خواستند مطلع بشوند. با آن رویه‏ای که آئین‏نامه تعیین کرده می‏توانند مطلع بشوند.
 البته بعضی مسائل جزئی هست که نمی‏شود از آن رویه استفاده کرد. طبیعی است که نماینده‏ها خودشان مطلع می‏شوند، از همین رهگذر نظارت می‏کنند بر جریانات کشور که صحیح و مطابق قانون و مصالح انجام شود. چیزهای دیگری که وجود دارد مثلاً قراردادها؛ هر قراردادی بخواهد منعقد بشود با خارج، مجلس تعهد دارد که باید تصویب بکند، یعنی هیچ مقامی در کشور حق ندارد با خارج از کشور قراردادی منعقد بکند که تعهدی در آن بیاید برای مردم و کشور، مگر این که مجلس آن را تصویب کند.

 اگر وقتی لازم بشود در مرزهای کشور تغییری داده بشود به هر شکلی، این را فقط مجلس می‏تواند حدودش را تعیین بکند که البته شرایط سختی دارد که اگر یک روزی شرایطی باشد. در این صورت باید اعلام فوق‏العاده و وضع فوق‏العاده در کشور بشود. باز این حق مجلس است که کسی غیر از مجلس، این کار را نمی‏کند. وام اگر از خارج بخواهند بگیرند یا وام بدهند به خارج یا بخواهند کمک بکنند به خارج یا کمک از خارج بگیرند، باید مجلس تصویب بکند. مقام دیگری نیست که این کار را بکند.

 اگر از خارج کسی بخواهد اینجا، امتیازی بگیرد، شرکتی تشکیل بدهد، مؤسسه‏ای درست بکند، دولت، شرکت، شخص خارجی، بدون اجازه مجلس نمی‏شود، مگر مجلس تصویب بکند. اگر کارشناس بخواهند از خارج استخدام بکنند در داخل کشور، باز باید مجلس تصویب بکند. اگر آثار نفیس مملکت را بخواهند تبدیل کنند به چیزهای عتیقه‏ای و آثار باستانی را بخواهند جا بجا کنند، باید مجلس تصویب کند. حال در این میان، نماینده‏ها در همه مسائل و هر نماینده‏ای حق اظهار در همه مسائل کشور را دارد؛ یعنی مسأله‏ای نیست که نماینده حق نداشته باشد در آن اظهارنظر بکند. جالب این است که باز با قانون اساسی به خاطر اظهار نظر، نمی‏شود نماینده را تحت تعقیب قرار داد. در مورد کابینه‏ها که می‏بینید تقریباً سندهای اجرایی کشور به یک نحوی همه برمی‏گردد به مجلس، چون وزراء را اینها باید تصویب بکنند و بقیه سمت‏ها هم از وزراء ناشی می‏شود و طبق قانون اساسی هیچ مقام اجرایی که در مقابل مجلس مسئول نباشد؛ وجود ندارد. باید به طریقی از وزراء به مجلس منتقل شود و برهمین اساس و با توجه به اصول دیگر که در قانون اساسی داریم، نماینده حق سئوال دارد از وزراء، این هم حق فردی نماینده‏هاست. حق استیضاح دارد، از دولت یا وزراء و بالاتر از اینها را می‏بینیم از جمله مقام ریاست جمهوری - که بعد از رهبری دومین شخصیت کشور است. باید مجلس مواظب باشد که کفایت سیاسی او مخدوش نباشد که نمونه‏اش را در ریاست جمهوری قبل دیدید. وقتی که صلاحیت خود را از دست داد، مجلس این کار را انجام داد و آن فتنه را خواباند.

 پس می‏بینیم این شرایط و این حقوق که برای مجلس گذاشته شده، بعضی از آن را، فرد فرد نماینده‏ها دارند. اینها چیزهائی است که هر چه در کشور می‏گذرد بالاخره به این چیزها منتهی می‏شود. حتی در مورد جنگ، اگر روزی بنا باشد جنگ خاتمه پیدا کند، بدون تصویب مجلس نمی‏شود. رهبر تصمیم می‏گیرد اما به هر حال آخرش، مجلس تصویب می‏کند. شرایط را هم مجلس تعیین می‏کند. طبعاً نماینده‏ها با چنین وضعی که دارند باید از شخصیت‏هایی باشند که بتوانند این مسئولیت‏های مهم را به عهده بگیرند. ما تا آنجایی که قوانین دنیا را دیده‏ایم و پارلمانهای دنیا را دیده‏ایم، هیچ‏یک از سازمانهای دنیا این مقدار قدرت که در ایران در قانون اساسی به مجلس داده شده، هیچ جا نداده‏اند. در آزادترین کشورهای دنیا این‏طور نیست که وزراء را باید مجلس تصویب بکند.

 البته با اختلافی که دارند، در بعضی کشورها، نخست وزیر را مردم انتخاب می‏کنند و بعد نخست‏وزیر، وزراء را خودش انتخاب می‏کند. در بعضی کشورها، رئیس جمهور را انتخاب می‏کنند و رئیس جمهور خودش وزراء را انتخاب می‏کند. بعضی کشورها،یک نوع تصویب کلی در مجلس وجود دارد، این شکلی که در مجلس شورای اسلامی هست که تک‏تک وزراء باید رأی بیاورند و تک‏تک وزراء را اینها می‏توانند استیضاح کنند و کنار بگذارند، حتی رئیس جمهور و نخست وزیر را. این قدرت با این وسعت به هیچ مجلسی در دنیا داده نشده است.

 با این شرایط یک نماینده، خوب! معلوم است که در کل وقتی که حساب می‏کنیم، چقدر حق دارد و چقدر هم تکلیف دارد. وقتی کسی این همه حقوق را برایش تعیین کردند، تکالیف سختی هم بعهده‏اش هست، برای اینکه هرگوشه‏ای از کشور مسأله‏ای پیش بیاید او هم مسئول است. یکی از اصول قانون اساسی می‏گوید که نماینده گرچه از یک جای دیگری انتخاب شده باشد، اما در مقابل کل مردم مسئول هست و در مقابل همه مردم باید جوابگو باشند. خوشبختانه این وضعی که وجود دارد، و مجلس شورای اسلامی وضع علنی که دارد و این ارتباط مستقیمی که با مردم دارد و از تریبون مستقیم از رادیو پخش می‏شود، تماشاچی هم هر روز تعداد زیادی می‏آیند، در دوره سال نماینده‏ها شناخته می‏شوند و نمی‏شود دیگر کسی شخصیت خودش را مخفی بکند. اگر یک نماینده‏ای بی‏عرضه باشد یا کم عرضه باشد یا مخلص نباشد یا کم کار باشد یا کار بد بکند یا سوءاستفاده بکند از مقامش، برای مردم شناخته می‏شود و چنین کسی طبعاً رأی نمی‏آورد. بنابراین استحکامی که لازم است؛ برای چنین تصمیم‏گیرانی در قانون اساسی پیش‏بینی شده است. آدم به این باور می‏رسد که یکی از کارهای خوب قانون‏اساسی، همین قدرت دادن به مجلس و این سبک انتخابات مجلس و اداره مجلس است.

 س - قانونگذاری که از اهم وظایف مجلس هست، مجلس چه در دوره اول و چه در دوره دوم قانون‏گذاری تا چه حد توانسته موفق باشد؟ و به‏طورکلی اگر که امکان دارد مقایسه‏ای بین دوره اول و دوم مجلس بفرمائید؟

 ج - مقایسه‏ای که می‏خواهم بکنم این است که این مجلس دوم را از جهاتی قوی‏تر و موفق‏تر می‏بینم از مجلس اول، اولاً که مجلس دوم تجربه مجلس اول را دارد، ما وقتی که در مجلس اول کارمان را شروع کردیم، در مجلس اول کار پارلمانی بلد نبودیم و تجربه کار قانونگذاری نداشتیم و با وظایف و حقوقمان مشخصاً آشنا نبودیم، آئین‏نامه‏ای نداشتیم، آئین‏نامه‏ای که مال قبل بود و برای مجالس فرمایشی دوران شاه نوشته شده بود که به هیچوجه به درد مجلس آزادی مثل این مجلس نمی‏خورد. خیلی طول کشید تا آئین‏نامه داشته باشیم تا بتوانیم کارمان را انجام بدهیم. یک نکته‏ای که از امتیازات این مجلس است؛ یعنی عیوب مجلس قبل را ندارد. یک گروهی بودند در مجلس قبل که مزاحم مجلس بودند و در آن قسمت و بخش اول مجلس، حسابی می‏خواستند مجلس را به هم بزنند؛ چون بنی‏صدر با مجلس مخالف بود، اصلاً فکر می‏کرد این مجلس با او نمی‏سازد، برنامه داشتند که مجلس را تعطیل بکنند.

 او می‏خواست این کار را بکند. یک گروهی اصولاً تخریب می‏کردند در مجلس، یک دوره چند ماهی ما گرفتار آنها بودیم. همه‏اش مجلس را متشنج می‏کردند. بعد از عزل بنی‏صدر، اینها هم که دیدند کاری از آنها برنمی‏آید، چند نفرشان خوب شدند و اکثریت آنها هم تبدیل شدند به افراد عاطل و باطل در مجلس. حدود 30 تا 40 نماینده در مجلس داشتیم که در حقیقت وظایفشان را انجام نمی‏دادند که هیچ، به‏شکل مرموزی هم همیشه کار ما را خراب می‏کردند. حتی مثلاً اگر جایی می‏دیدند که یک لایحه‏ای را با رأی ندادن می‏توانند وقت مجلس را ضایع بکنند، رأی نمی‏دادند؛ برای اینکه می‏خواستند دو ساعت وقت تلف شده باشد تا این حد هم قانع بودند. موقع رأی‏گیری، اگر شما خودتان در مجلس بودید - ما اکثراً دور قبل صدا می‏زدیم که بیائید داخل که رأی بگیریم - خوب 30 الی 40 نفر بودند که علاقه نداشتند، بلند می‏شدند و بیرون می‏رفتند. ما می‏خواستیم رأی بگیریم، می‏دیدیم که تعداد کم است و این امر برای مجلس هم سبک بود و هم وقت تلف می‏شد و نماینده‏ای هم که وسط کار و یا آخر کار بیاید، رأیش رأی نیست.

 به هر حال به عنوان موجودهای مزاحم در نطق‏های پیش از دستور با آن آزادی‏های زیادی که ما می‏دادیم، همیشه این‏طور رفتار می‏کردند که یک کاری می‏کردند که اعصاب نمایندگان را خرد کنند. تحریک می‏کردند که مجلس را متشنج کنند، موضع‏گیری‏هایشان در کمیسیون‏های مجلس بد بود. بعضی‏هایشان تخصص‏هائی هم داشتند ولی انصافاً مزاحم بودند و ما آن مسائل را الان در این دوره نداریم. بعلاوه آئین‏نامه نسبتاً کامل شده و در دوره قبل تا این اواسط ما آئین‏نامه نداشتیم. ضمناً حدود نیمی از نماینده‏های گذشته هم باقی ماندند که اینها با آن دوره کاری که در مجلس کردند، خیلی پخته‏تر هستند و این کمک می‏کند به رشد نمایندگان جدید و هم پیشرفت کار.

 نکته دیگری که ما در این مجلس داریم، این است که نماینده‏های جدیدی که آمده‏اند، خیلی‏هایشان چهار الی پنج سال کارهای اجرایی بعد از انقلاب دارند، ما این را در دوره قبل نداشتیم و خیلی کم داشتیم افرادی که کار اجرایی کرده باشند که این هم کمک می‏کند از لحاظ تفکر انقلابی و هم تقریباً این مجلس با مجلس سابق شبیه به هم است؛ یعنی اکثریت نماینده‏ها مسلمان انقلابی و متعهد شرعی هستند و انسان فکر می‏کند همان چهره حمایت از محرومان و طرفداری از طبقه مستضعف که در مجلس قبل بود در این مجلس هم وجود دارد.

 آقایان روحانیون در این مجلس، با مجلس سابق خیلی تفاوت ندارند، تقریباً آن دفعه از نظر کَمیت نصف بودند این دفعه هم نصف هستند. در مجموع وقتی ما که حساب می‏کنیم، می‏بینیم که این مجلس با شرایطی که گفتم، می‏تواند بسیار موفق‏تر از گذشته باشد و بنا به همین ادله امیدواریم که کارهای مهمی که ما باید انجام بدهیم در این مجلس، موفق به انجام آنها بشویم. دوره دوم را من انتظار دارم دوره سرنوشت‏سازی باشد.

 س - در این دوره چه طرحها و لوایح مهمی مورد بررسی مجلس قرار گرفته و تاکنون چه طرح‏ها و لوایح مهمی در دستور کار مجلس دوم قرار دارد؟

 ج - تعدادی از کارها بسیار مهم هست که بعضی‏هایش در دوره قبل انجام شده که نسبتاً کارهای اساسی و زیربنایی است که لیست آن را مکرراً ارائه داده‏ایم که دیگر به آنها برنمی‏گردیم. تعدادی هم هنوز از کارهای مهم باقی مانده که ما انتظار داریم در این دوره بتوانیم آن را انجام بدهیم. مقداری از کارهای دوره قبل شروع شده که بعضی‏هایش را تصویب کرده و دولت را هم موظف نموده است که مقدمات تصویب آن را انجام بدهد و به مجلس بیاورد که دولت هم مشغول این کار می‏باشد.

 خود نمایندگان هم روی برخی از آنها کار می‏کنند. اولاً یکی از کارهای عادی ما که مهم هم هست، منتهی چون بتدریج انجام می‏شود، کمتر مورد توجه واقع می‏شود، کارهای روزمره است. به دلیل این که ما از یک نظام دیکتاتوری شاهنشاهی منتقل شده به یک نظام اسلامی، آزاد و دمکراتیک انقلابی؛ هستیم، به طور طبیعی بسیاری از قوانین گذشته باید عوض بشود. گاهی ممکن است، مثلاً قانونی، 50 ماده‏اش باید عوض بشود و اگر عوض نشود در کارهایمان مشکل داریم. خوب! آن کار را مثلاً مجلس می‏تواند انجام دهد و گاهی ممکن است یک ماده واحده به اضافه چند ماده، انسان خیال می‏کند این کار کوچکی است. درست هم هست، این به تنهایی یک کار کوچکی است، ولی این کار را باید ما انجام بدهیم.

 در نظام‏های انقلابی دیگر، معمولاً وقتی که انقلاب می‏کنند، سالها بعد از انقلاب، نه مجلس دارند، نه قانون‏گذاری به این شکل یک گروهی بنام شورای انقلاب و یا یک شخص، مرجع همه کاره می‏شود و هر چه را که می‏خواهند، به سرعت عوض می‏کنند و اصلاً به قوانین گذشته توجه نمی‏کنند. در حالی که ما در نظام‏مان به این نحو عمل نکرده‏ایم؛ زیرا ما قوانین گذشته را قبول کردیم و شروع نمودیم به اصلاح که این یک کار بسیار طولانی است. حقوقدانان می‏دانند وقتی که به کتابخانه‏ها می‏رویم و می‏بینیم قفسه‏های متعددی هست که دارای قوانین دوره‏های مجالس قبل است و بسیاری از اینها به اصلاح احتیاج دارد و ما به‏این کار مشغول هستیم و این امر کار جاری ما است.

 گاهی نمایندگان - مخصوصاً نمایندگان جدید - ناراحت می‏شوند که این کارهای کوچک چیست، ولی چاره‏ای نداریم و با توجه به وضعمان لازم هم هست، اما کارهای مشخص بزرگ ما یکی همین قانون ارتش نوین بود که شور اول آن در مجلس دوم تصویب شد. خوب می‏دانید که از روزهای اول بعد از پیروزی انقلاب، مسأله ارتش، یکی از مهمترین مسائل کشور بود. بعضی‏ها یا دشمن و یا مغرض بودند؛ اصلاً می‏گفتند ارتش را منحل کنید و مجدداً ارتش درست کنید. خوب! این را ما نپذیرفتیم و امام به‏دهان اینها زد، اما این که قوانین ارتش باید اصلاح شود، این یک مطلب قابل قبولی بود که خود ارتشی‏ها هم می‏خواستند، مخصوصاً طبقات پائین ارتش، درجه‏دارها و امثال اینها.

 این مسأله از همان ماههای اول در مجلس قدیم مورد بحث قرار گرفته و تاکنون هم ادامه دارد. در دوره قبل زحمت اصلی را کمیسیون دفاع مجلس کشید و این لایحه عیوب مقررات ارتش قدیم را برطرف خواهد کرد؛ چرا که یک نوع بی‏عدالتی برنظام قدیم ارتش حاکم بود که طبقات پائین ارتش از حقوقشان زده می‏شد و این مسأله را در این قانون اصلاح کرده‏اند، ضمن این که مسأله انتظام و نظمی که باید در ارتش وجود داشته باشد را محکم‏تر می‏کند. حرکات و شیوه‏های غیراسلامی و طاغوتی که از خارج آمده و در ارتش موجود بود اصلاح شده که شرح آن را بعداً مردم از طریق تریبون مجلس خواهند شنید و ضمناً در روزنامه‏ها و غیره هم منتشر خواهد شد که در عین حال یک کار بسیار خوبی است.

 کار دوم که مهمتر از این است به طورکلی مسأله سازمان دولت است و تشکیلات اداری. مجلس اول دولت را موظف کرد که در یک مدتی تشکیلات جدید اداری را براساس نیازهای انقلاب و با شرایط اسلامی به رشته تحریر درآورد که عمدتاً گروههای زیاد تا بحال روی این مسأله کار کرده‏اند که پیشرفت خوبی نیز داشته‏اند؛ منتهی خیلی وسیع است. نمایندگان مجلس نوعاً روی آن تکیه دارند و هر اصلاح جزئی که پیش می‏آید اعتراض می‏کنند و می‏گویند منتظر هستیم که قانون اصلی را کار بکنیم، ولی اینها نیاز روزانه است که انجام می‏دهیم.

 ان‏شاءاللّه اگر موفق بشویم که مسأله تشکیلات اداری را به خوبی انجام بدهیم، یکی از کارهای بسیار بسیار مهم ما در کشور است. هر چه در این زمینه عجله نشود بهتر است، چرا که هرقدر پیش می‏رویم به عیوب و محاسن وضع موجود بیشتر آشنا می‏شویم و طبعاً می‏توانیم یک کار پخته‏ای را انجام دهیم. یکی از کارهایی که اکنون ناقص مانده و در دوره اول مجلس هم روی آن کار کرده‏ایم؛ زمینهای کشاورزی است که این مسأله حل نشده است. شورای انقلاب یک قانونی را گذراند و یک مقداری مسائل را حل کرد و مشکلاتی هم ایجاد کرد، بعد شورای نگهبان بخشی از آن را غیرشرعی اعلام کرد.

 بخشی از آن قانون متوقف ماند و بعد مجلس شورای اسلامی در دوره اول، قانونی گذراند که آن قانون برای شورای نگهبان فرستاده شد و به دلیل اشکالاتی که داشت، اکنون اعضای کمیسیون کشاورزی با مشورت شورای نگهبان و متخصصین، مشغول هستند که این قانون را اصلاح کنند که این یکی از کارهای مهم ما محسوب می‏شود. مخصوصاً با توجه به این که قرار شده کشاورزی در اقتصاد ما محور باشد و ما می‏دانیم هنوز معین نبودن تکلیف بسیاری از اراضی کشور و تکلیف زارعین، مالکین به کشاورزی ما ضربه می‏زنند. این کار را هم مطمئنم که مجلس دوره دوم البته با حمایت و راهنمایی امام و همکاری شورای نگهبان و متخصصین انجام خواهند داد. البته کار شورای نگهبان هم هست، خیلی ساده نیست، خیلی‏ها توقع دارند که چرا زودتر انجام نمی‏شود، ولی ما می‏دانیم که چه پیچیدگی‏هایی دارد.

 مسأله دیگری که ما هنوز حل نکرده‏ایم مسأله توزیع است. این هم از چیزهایی بود که امام از مجلس خواستند که انجام بدهد، چرا که اکنون نظارت بر تجارت و توزیع در مملکت، شکل مطلوبی ندارد. در کیفیت توزیع کالاها اولاً سودی که واسطه‏ها، فروشنده‏ها، سازنده‏ها و وارد کننده‏ها می‏برند، عادلانه و یکنواخت نیست و به مصرف کننده در اکثر جاها تحمیل و ظلم می‏شود. مخصوصاً آنهایی که درآمدشان با مخارجشان تقریباً مساوی است به‏آنها ستم می‏شود. کمیسیون بازرگانی به چنین کاری مشغول است ولی این کار هم عمیق است و هم وسیع و هم پیچیده که به‏هرحال این کار باید انجام شود.

 من باز مطمئن نیستم که بگویم به‏زودی نتیجه کار کمیسیون بازرگانی مشخص خواهد شد، اما می‏دانم که این کار بهرحال در دوره دوم باید سروسامان پیدا بکند که تورم در رابطه با همین مسأله است. البته یکی از عوامل تورم، سوء توزیع می‏باشد. عوامل دیگری نیز وجود دارد؛ نظیر کسری بودجه جنگ، تورم جهانی بر ما و سوء استفاده‏های دیگر که وجود دارد و کمیِ تولید در مقابل نیازهای مصرفی و خیلی چیزهای دیگر که حالا به‏عنوان عوامل تورم در علم اقتصاد روشن است.

 مسأله تورم در این سه یا چهار سال بعد از انقلاب، مسأله خطرناکی بوده و روال طبیعی خود را سیر نکرده بلکه غیرعادی حرکت نموده است و این کار را باید مجلس و دولت با هم انجام بدهند، البته حمایت مردم را هم لازم داریم.

 مطلب دیگری که در دستور مجلس قرار دارد، مسأله تعاونیها است. کار تعاونیها عملاً در تولید و توزیع و در خیلی از جاها شروع شده ولی هنوز پایگاه قانونی این تعاونیها مشخص نشده است. یک طرح نسبتاً وسیعی در حال حاضر در مجلس هست که کمیسیون خاصی برای رسیدگی به آن تشکیل داده‏ایم که اکنون در حال بررسی مسأله دیگری - که ما در دست داریم - که این هم مسأله بسیار مهمی است، برنامه پنج ساله هست.

 برنامه پنج‏ساله را دولت به مجلس اول ارائه داد و برای آن کمیسیون خاصی تشکیل داده بودیم و این کمیسیون روی این برنامه زحمت زیادی کشیده است و ایرادات برنامه پنج‏ساله دولت را مشخص کرد و آن را به دولت ارجاع نمود. دولت در آن اصلاحاتی به وجود آورد و اخیراً ما کمیسیون را فعال کردیم و روی آن مشغول کار هستیم. اگر برنامه پنج‏ساله را ما به‏زودی بتوانیم تصویب کنیم و به دولت بدهیم و بنابراین تکلیف دولت و بخشهای مختلف نظام ما مشخص می‏شود که ما تا پنج‏سال دیگر در هر موردی به کجا می‏خواهیم برسیم؛ چرا که برنامه‏های آینده‏مان و همچنین زندگی مردم را خیلی بهتر می‏توانیم براساس این برنامه پی‏ریزی کنیم.

 ضمناً همیشه مجلس یک کار جاری دارد که همین بودجه‏های سالانه است که هر سال یکی دو ماه از وقت ما را می‏گیرد و کار مهمی است که مجلس باید چهارچوب بودجه را تصویب کند.

 چیز دیگری که الان در دستور ما است، مالیاتهاست. در مورد مالیاتها، بعد از انقلاب در گوشه و کنار اصلاحاتی شده ولی روی آن کار درستی هنوز انجام نشده است. مالیات غیرمستقیم گرفته می‏شود اما این نوع مالیات در حقیقت بیشتر از طبقه محروم گرفته می‏شود که به مصرف کننده و اکثریت مردم تحمیل می‏شود. از طبقه پولدار، مالیات بسیار کم گرفته می‏شود. ما الان در مملکتمان وقتی که نظام مالیاتیمان را با هر یک از نظام‏های مالیاتی کشورهای مشابه مقایسه می‏کنیم؛ می‏بینیم کمترین مالیات در ایران، از پولدارها گرفته می‏شود.

 در کشور ما پولدارها می‏خواهند آزادیهای دنیای سرمایه‏داری را حتی بیشتر داشته باشند، اما حاضر نیستند حتی نصف آن مالیاتی که پولدارهای دنیای سرمایه‏داری می‏پردازند اینها بپردازند. درصد بسیار کمی از پولدارها، مالیات گرفته می‏شود که ما باید این نظام مالیاتی را اصلاح بکنیم. مالیات غیرمستقیم چیز جالبی نیست، مالیات مستقیم مهم است و این کار نشده است. الان دولت و مجلس هم مشغول هستند و من فکر می‏کنم این کار را انجام خواهیم داد.

 یکی از کارهای مهمی که ما امیدواریم در دستور مجلس بیاید - منتهی پیش‏بینی آن مشکل است - مسأله پایان جنگ است که وقتی ما ان‏شاءاللّه پیروز شدیم، آن موقع شرایط و حدود کارها و حسابها را باید در مجلس بیاوریم و مجلس تصمیم نهایی را بگیرد که کار جالب و پرماجرایی هم برای آن روز ما خواهد بود. به طورکلی یک کار مهم مجلس که الان هم بعضی‏ها دارند فردی کار می‏کنند و باید اجتماعی بشود؛ مسأله اصلاح منابع درآمد دولت است که طوری باید تثبیت بشود که ذخایر کشور به طرف سرمایه‏گذاریهای اساسی برود که خرج امور جاری کشور نشود و تثبیت منابع سالم برای دولت و روشن کردن مصارف و مخارج دولت که آن هم عادلانه باشد و به جیب عده‏ای خاص نرود که این هم از کارهای مهم این دوره است که من امیدوارم نماینده‏ها بتوانند انجام بدهند.

 س - تذکرات نمایندگان مجلس بیشتر حول چند محور خاص است و اعلام این تذکرات به وسیله شما از تریبون مجلس در جلسات علنی یک مقدار انتظارات مردم را از نماینده بیشتر می‏کند، بویژه این که تذکرات بیشتر با مشکلات و مسائلی که مردم به‏آن مبتلا هستند در رابطه است. آیا این تذکرات قابل پیگیری است، اگر هست چه اقداماتی در این زمینه‏ها انجام شده است؟

 ج - اصولاً ببینید با اینکه ما گفتیم که وظایف اصلی نماینده‏ها همان قانون‏گذاری و نظارت و کارهایی بود که گفتیم، وضع کشور ما الان به خاطر شرایطی که بعد از انقلاب هست و به خاطر جنگ و به خاطر محرومیتهای فراوانی که ما از رژیم گذشته ارث برده‏ایم و این محرومیتها را نوعاً مسئولین درجه اول مقیم تهران نمی‏دانند بلکه اینها را نماینده‏های مردم می‏دانند که در شهرستانها هستند و به روستاها می‏روند، مردم با آنها تماس دارند و اهل آنجا هستند. بنابراین نماینده به طور طبیعی هم مطلع است و هم دلش می‏سوزد، برای این کمبودهایی که خیلی‏هایش را هم می‏بینید که قابل اصلاح نیست.

 آئین‏نامه ما، همچنین حقی را به نماینده داده است که نظراتی که برای اصلاح یا جلوگیری از سوء عملکردها است، از طریق رئیس مجلس به دولت تذکر بدهد. نماینده‏ها از این حقشان استفاده می‏کنند و من هم موظف هستم اعلام بکنم و همین مسأله را هم در رابطه با کارهایی که نماینده‏ها در مراکز انتخابیشان دارند، داریم. نماینده وقتی که به حوزه انتخابیه‏اش می‏رود که ما این را در آئین‏نامه داریم. در هر ماه اینها معمولاً یکی دو روز تا سه روز حق دارند به آنجا بروند و ما این را تنظیم می‏کنیم، به‏طوری که مجلس بتواند کار بکند و اینها به آنجا بروند.

 گاهی این فکر می‏شود که خوب! نماینده وظایف اصلی‏اش قانونگذاری و نظارت است، چرا به این کارها بپردازد؟ البته اگر نکند کسی نباید از او مطالبه بکند، حرف همین است، یعنی در درجه اول اینها وظیفه اصلی‏شان همان کارهای مهم است. نماینده‏های خوب ما آنهایی هستند که در مجلس فعال‏اند و طرحها و لوایح را می‏خوانند، مطالعه می‏کنند و در کمیسیونها نظر می‏دهند، البته خوبی هم تنها به این نیست که در مجلس حرف می‏زنند، آنهایی که در کمیسیون‏ها خیلی خوب کار می‏کنند و دقت دارند آنها مهمتر است. پایه لوایح در کمیسیونها ریخته می‏شود، بسیاری از نماینده‏ها در جلسه عمومی ساکت هستند، اما در کمیسیونها بسیار بسیار خوب کار می‏کنند، شبها لوایح را به خانه‏هایشان می‏برند و روی آن کار می‏کنند.

 آدم خیال می‏کند که کار نماینده همین دو سه ساعتی که ما در جلسه علنی نشستیم، همین است، این فقط در حد نمایشگاه یک کارخانه است. یک کارخانه وقتی که تولید می‏کند نمایشگاهش به چشم می‏خورد. این مقدارش آنجاست، اما اینها در کمیسیونها کار می‏کنند، در خانه‏ها باید کار کنند، گاهی باید بروند سوابق یک لایحه را ببینند و کارهای دیگر انجام بدهند، با متخصص مذاکره بکنند. گاهی در محل می‏روند و تحقیق می‏کنند. کارهای نماینده‏های خوب، کارهای اصلی‏شان که من هم قبول دارم، اینهاست. اما این‏جور هم نباشد که مجریان ما فکر بکنند که نماینده‏ای که آراء مردم را دارد و آن همه حقوق هم دارد، این نیست که به آنچه که در شهرش می‏گذرد باید بی‏تفاوت باشد. یک نماینده باید ببیند مثلاً یک پیمانکاری وظیفه‏اش را خوب انجام نمی‏دهد، راهی که بنا بوده یک ساله ساخته بشود، پنج سال به طول انجامیده یا ببیند یک جاده کوچکی اگر یک جایی بکشند چند روستا را به هم وصل می‏کند ویک بخش راحت می‏شوند یا ببیند به آسانی می‏شود فلان جا یک سدی و بندی زد و یک منطقه‏ای را آباد کرد. این نماینده آنجاست و می‏بیند.

 خوب! همین تذکرات را باید بدهد به علاوه آنجا هم که رفت باید به محلش برود و از مجریان آنجا این را درخواست بکند و خشک نباید برخورد بکنیم و به نماینده‏ها بگوییم. البته ما نمی‏توانیم از اینها طلبکار باشیم. اگر نماینده‏هایی بخواهند در مجلس بمانند و بیشتر به کارهای قانونی بپردازند، قانون‏گذاری، نظارت از تریبون مجلس و در کمیسیون خاص خودشان، حرفی نیست. اما انصافاً در این مقطع ایجاب می‏کند که نماینده‏ها هم به مناطقشان سر بزنند و هم تذکر بدهند، تذکراتشان هم تعقیب می‏شود، البته تعقیب به این شکل است که ما نامه را برای وزراء می‏فرستیم، وزراء هم معمولاً به ما جواب می‏دهند و اگر احیاناً اینها جوابشان قانع کننده نبود و نماینده دید که به حرفش توجه نشد، می‏تواند این را به سئوال تبدیل کند که در این صورت وزیر شخصاً به مجلس می‏آید و توضیح می‏دهد. اگر سئوال هم به جایی نرسید، آن موقع نماینده می‏تواند به استیضاح متوسل بشود که البته چون هم وزرای ما خوب هستند و هم نماینده‏ها خوب هستند و خطوط سیاسی حاکم نیست، الان بیشتر بر نماینده‏ها، وظیفه‏شناسی حاکم است. از این جهت ما این درگیریها و این برخوردهای حاد را بین نماینده‏ها و مسئولین نمی‏بینیم و آنها حسن‏نیت دارند. به هر حال تذکرات کم‏وبیش مفید است و پیگیری خود نماینده‏ها مفیدتر است.

 ما ضمن این که به مردممان می‏گوییم که توقع نداشته باشند. بنابراین نماینده‏ها کارهای اصلی‏شان را هم رها کنند و به آنجا بیایند، ولی به نماینده‏هایمان هم عرض می‏کنیم که این آقایان هم ضمن این که کارهای اصلیشان را انجام دهند، فعلاً به حوزه‏هایشان سرکشی کنند و توجه هم داشته باشند که به هر حال نظارت ایشان خیلی کارگشایی دارد.

 س - نقش شما به عنوان رئیس مجلس در دوره قبل و در این دوره تا چه حد توانسته است در پیشبرد این وظایف و مسئولیتهای مجلس مؤثر باشند؟

 ج - من خودم نمی‏توانم این را درست جواب بدهم، دیگران باید قضاوت بکنند. خوب من یکی از نماینده‏ها هستم که به هر حال یک کاری در مدیریت مجلس دارم و یک مقدار هم کارهای دیگری به خاطر نمایندگی امام در شورای عالی دفاع و اینها به عهده من هست که انجام می‏دهم و سعی می‏کنم حتی‏الامکان مشکلاتی که در مجلس هست حل بکنم. در رابطه با قوه مقننه و سایر قوا اگر مسائلی پیش بیاید حل بکنم، در داخل مجلس مواظب حسن جریان امور باشم، آئین‏نامه را اجرا بکنم، مشکلاتی که نماینده‏ها به خاطر شرایط خاص دارند، اگر از عهده‏ام برآید حل بکنم و این رابطه مردم را حتی‏الامکان با مجلس بیشتر و محکم‏تر نمایم. این کارها را می‏کنم اما این که من موفق بوده یا نبوده‏ام، این را هم نماینده‏ها باید نظر بدهند و هم تاریخ در آینده قضاوت بکند. خداوند به همه ما و شما توفیق بدهد که بتوانیم برای مردم خودمان کاری شایسته آنها و شایسته اسلام انجام دهیم.