س - آقای هاشمی، در مورد کیفیت کار و میزان رضایت از عملکرد مجلس شورای اسلامی چه نظری دارید؟

 ج - با توجه به امکانات و واقعیتهای موجود باید بگویم که کیفیت کار مجلس بسیار خوب است. این که گفتم »با توجه«، یعنی این خوبی، نسبی است و مطلق نمی‏تواند باشد، البته اگر ما مجلس را در ابتدای تشکیل از نمایندگان دارای تجربه کار پارلمانی و سوابق قانون‏گذاری کسانی که اطلاعاتی در این خصوص داشتند، تشکیل می‏دادیم، حتماً برد کارمان بیشتر می‏توانست باشد، اما واقعیت این بود که بعد از انقلاب دیگر آنگونه کسان نبودند که بتوانند به مجلس بیایند، کسانی که سوابقی داشتند، جزو رژیم سابق بودند و ما در مجلس تنها کسی را که داشتیم که در گذشته هم انتخاب شده بود، خسرو قشقائی بود که به مجلس راه پیدا نکرد، بقیه آقایان که بودند حتی آنها که کار اداری هم کرده بودند از مجلس چیزی نمی‏دانستند به هر حال یک جمعی که بدون تجربه و سوابق کار مجلس پارلمان انتخاب شده بودند و کار کاملاً جدیدی حتی خیلی مغایر با پارلمانهای دیگری که دیده بودیم و در روزنامه‏ها خوانده بودیم با این وضع شروع کرده بودیم و با توجه به کار شکنیهائی که از روزهای اول بنی‏صدر و لیبرال‏ها می‏کردند و با توجه به مشکلاتی که برای مجلس از لحاظ مبارزاتی که علیه آن شد، پیش آمد و هم به خاطر از دست دادن جمع زیادی از نمایندگان بزرگوارمان در جریان انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی و هم ترورهای بعدی و به خاطر ناامنی‏هائی که به وجود آورده بودند، و به خاطر نیازهای روزمره‏ای که هر روز برای تغییر قوانین و اصلاحات جزئی در قوانین داشتیم ما چنان فرصتی نداشتیم که کارهای ابتکاری و یا تصمیمات قبلی انجام بدهیم.

 اگر همه اینها را در نظر بگیریم، باید بگوئیم که مجلس با توجه به این مسائل بسیار موفق بوده و خوب کار کرده است و هم در رفع نیازهای دولت و هم در دادن طرحهای مهم و مؤثر، هم در تصویب لوایح مهم دولت و هم در نظارتش برکارهای دولتی (البته تا حدودی) و دادن خط سیاسی به جامعه و هم این که مرکز امیدی برای مردم و لنگری بود برای انقلاب که مایه آرامش خاطر بود و هم به خاطر رشدی که در اثر بحثهای سیاسی و حقوقی و اجرائی که در مجلس می‏شد و مستقیم هم پخش می‏شد و به جامعه می‏داد و هم به خاطر روابطی که نماینده‏ها با مردم و موکلین خود داشتند و رفت و برگشتشان به شهرها و روستاها و مسافرتها و کارهای حاشیه‏ای که کردند و سخنرانیهایی که انجام دادند، باید بگوئیم مجلس، یک مجموعه مفید و مؤثری در این مقطع بود و البته آینده بهتر از این می‏تواند باشد.

 س - ارزیابی شما از نظرات حضرت امام پیرامون مجلس شورای اسلامی چیست؟

 ج - من هیچ وقت از امام سئوال نکرده‏ام و از اظهارات رهبر انقلاب، ما می‏توانیم نظرشان را بفهمیم که نوعاً مثبت بوده و در برخوردها اگر امام نارضایتی داشتند، طبعاً به من می‏گفتند که چیز مهمی در این مدت نگفته‏اند، بعضی تذکرات جزئی که فرمودند، من حدس می‏زنم که ایشان هم با توجه به این واقعیت‏ها از مجلس و مجلسیها و کار مجلس راضی باشند.

 اینکه نمایندگان از نتایج کار خود در مجلس راضی‏اند یا نه، این مسأله هیچ وقت به طور رسمی در مجلس مورد بحث قرار نگرفته که نمایندگان نظرات خودشان را بدهند، من در برخورد با نمایندگان نظرات گوناگون می‏بینم بعضی از نمایندگان قانع نیستند و معتقدند که ما بیش از این می‏توانستیم کار بکنیم.

 در همین شرایط هم خیلی از نمایندگان هستند که قبول دارند، مجلس در حد مقدورات، خیلی کار کرده ولی باز هم نمی‏توانیم مغرور باشیم به اینکه دیگر بهتر از این نمی‏شده است، کار بکنیم، همه چیز را هم به گردن واقعیتهای خارج از وجود خودمان نباید بگذاریم. ممکن است ضعفهائی هم در ما بوده که اگر نبود بهتر از این می‏توانستیم مجلس با آن مشخصاتی که دارد، استفاده بکنیم.

 س - ارزیابی شما از طرحها و لوایح سرنوشت‏ساز در آینده مجلس چیست؟

 ج - حدود یک سال دیگر از دوره اول مجلس باقی است. من فکر می‏کنم این یک سال پربارتر از سالهای قبلی به خاطر تجربیات باشد و به خاطر اینکه تعداد نمایندگان در روزهای آینده تکمیل می‏شود، تجربه‏ای هم در پشت سر داریم، مشکلات آئین‏نامه‏های حل شده و مشکلات امنیتی هم مقداری کم شده، بتوانیم نتایج بهتری بدست بیاوریم.

 کارهای مهمی که الان در ذهنم هست، نظیر لایحه مربوط به پیاده کردن اصل 49 قانون اساسی که حتماً جزو لوایح سرنوشت ساز خواهد بود که در حال حاضر در کمیسیون قضائی است، شاید به همین زودیها برای شور اول به مجلس فرستاده شود و دیگری لایحه نظام بانکی اسلامی است که شور اولش گذشته و شور دوم آن ممکن است به زودی در دستور کار مجلس قرار بگیرد.

 لوایحی داریم که معوق است و مهم و سرنوشت ساز هم هست که یکی از اینها لایحه اراضی کشاورزی است که کم کم وضعیت آن را روشن می‏کنیم که مورد قبول امام و شورای نگهبان قرار بگیرد و لایحه قانون محاسبات را در دست داریم و در حال حاضر طرح قانون محاسبات مطرح است و طرحها و لوایح دیگری نظیر تجارت خارجی وجود دارد که آن هم از شورای نگهبان اعاده شده و مشغولیم که طوری آن را تنظیم بکنیم تا شورای نگهبان بپسندد قطعاً چیزهای دیگری هم هست که بعداً معلوم خواهد شد. به هر حال به یک سال آخر عمر این دوره از مجلس خیلی امیدوارم.

 س - در مورد آینده نبرد حق علیه باطل چه نظری دارید؟

 ج - من به آینده جنگ خوشبین هستم و فکر می‏کنم که هر چه جلو برویم به طرف ضعف نظام بعث عراق و به موفقیت بیشتر جمهوری اسلامی ایران پیش می‏رویم، چون که ما تقریباً جنگ را به حدود مرزها، و بعضی جاها به داخل خاک عراق برده‏ایم و حالت تهاجمی هم از ماست، ما هر چه بنیه اقتصاد و اداری و نظامیان را روز به روز محکمتر می‏کنیم، به همین نسبت نظام عراق مستقر می‏شود و وضع مالی آنها بد است، وقتی وضع مالی بد باشد طبعاً ضعیف خواهد شد و حامیانش کم کم احساس می‏کنند که بی‏جهت پول خرج می‏کنند، بوی یأس کم کم می‏آید برای اینکه مشکلشان را حل کنند، تلاششان را زیاد کرده‏اند.

 سرمایه‏دارها در آن محیط سرمایه‏گذاری نخواهند کرد. عراق از عهده اداره پشت جبهه برنمی‏آید، در حال حاضر مشکل نیرو دارد و سرباز فراری زیاد دارد و نزدیک پنجاه هزار نفر در دست ما اسیرند و کشته و مجروح خیلی زیاد دارد، با آن جمعیت می‏خواهد در 800 کیلومتر به اضافه مشکلی که در کردستان دارد و در مرز سوریه هم وضعش به آن صورت است و امنیت داخلی هم مناسب نیست، کار دشواری است که بتواند خودش را حفظ کند.

 بندر مهمش را در خلیج فارس ندارد و بندرهائی که در لبنان و سوریه استفاده می‏کرده نمی‏تواند استفاده بکند، راههای مهمش در سوریه بسته است و مخالفتهای داخلی جدی دارد. به نظر می‏رسد که ما می‏توانیم به گروه عراق فشار وارد بیاوریم حتی اگر در جبهه حرکتهای بزرگ مثل فتح‏المبین، عملیات بیت‏المقدس و فتح خرمشهر نداشته باشیم ولی کافی است که تنور جنگ را گرم نگه داریم و صنایع اندک اندک تحلیل برود و ما هم می‏توانیم خودمان را اداره کنیم.

 البته ما هم مشکلاتی از جنگ داریم اما برای ما قابل تحمل است و روز به روز هم تحملمان قوی‏تر می‏شود ولی برای آنها فکر می‏کنم که روز به روز مشکل‏تر و تحملشان کم می‏گردد. اگر روزی در سطح جهانی حوادث مهمی پیش بیاید که آنها فعلاً برای ما قابل پیش‏بینی نیست. این پیش بینی منهای آن پیش بینی‏هاست.

 س - نظر شما درباره سفر مقامات کشورهای الجزایر، کویت و امارات عربی متحده به کشورمان چیست؟

 ج - در دیدارهایی که با مقاماتی که از کشورهای الجزایر و کویت و امارات داشتیم اینها به عنوان و برای جنگ نیامده بودند ولی ضمن کارها و صحبتها از جنگ هم صحبت کردند، طرح روشنی نداشتند و بیشتر می‏خواستند نظر ما را بفهمند و ما هم نظرمان همان بود که تا به حال اعلام کردیم و یک بار دیگر برایشان تکرار کردیم و من فکر می‏کنم، این گونه حرکتها در آینده هم زیاد صورت گیرد، چون از جوانب مختلفی می‏خواهند وارد میدان شوند و ببینند چگونه می‏توانند مسائل را حل کنند.

 س - ارزیابی شما از دستگیری سران حزب توده چیست و چه تأثیری در روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادجماهیر شوروی خواهد داشت؟

 ج - در این مورد چیزهایی هست که ما هنوز اعلام نکردیم و دارند بازجویی می‏کنند بعد از اینکه مسائل خوب روشن شد طبعاً با مردم در میان گذاشته خواهد شد. قاعدتاً محاکمات اینها علنی هم خواهد بود و مردم جزئیات مسائل و برنامه‏ها و اهداف اینها را می‏فهمند، بهتر این است که من پیش از اینکه همه مطالب آماده گفتن شود، چیزی نگویم.

 اینکه آیا این امر تأثیری در روابط ایران و شوروی گذاشته یا نه باید گفت طبعاً بی‏تأثیر نمی‏تواند باشد. یقیناً شورویها امیدهایی به این حرکت توده‏ایها در ایران داشته‏اند و آن را برای خودشان یک مرکز عظیم جاسوسی می‏دیدند، چون برای دولتها و ابرقدرتها، جاسوسی در مناطق حساسی مثل ایران بسیار مهم است، اگر خودشان جاسوس بفرستند، این کار آسانی نیست.

 جاسوسهای بیگانه به این زودی جا نمی‏افتند و تک تک جاسوس پیدا کردن هم خیلی دشوار است، اما یک حزب با آن وسعت که در خیلی جاها نفوذ کرده بود، لااقل در محیط زندگی عادی بود، اطلاعات فراوانی به آنها می‏داد و از این هم که بگذریم حتماً برای آینده هم روی آن حساب می‏کردند. با این کار طبعاً چیز تازه‏ای پیش آمده و ما فکر می‏کنیم که روسها بالاخره تسلیم واقعیات می‏شوند. وقتی می‏بینند که نتوانستند در یک کشوری فعالیتهای جاسوسی و دخالت در امور داخلی را ادامه بدهند، دیگر به این قیمت پیش نروند که به کلی همسایه‏ای مثل ایران را اصولاً از دست بدهند که برایشان اسباب دردسر باشد.

 چون می‏دانند اگر بخواهند با ما خوب زندگی کنند، باید رابطه صحیح داشته باشند، قصد دخالت در امور ما را نداشته باشند، روابط مساوی متقابل در امور بازرگانی، فنی و فرهنگی و ترانزیتی داشته باشیم، قاعدتاً تسلیم واقعیت می‏شوند، منتها حالا یک دوره هیجانی است. خود به خود باید یک چیزهایی بگویند و حرفهایی بزنند. این حالت ممکن است، آرام بگیرد و بعداً اوضاع عادی‏تر شود.

 البته ما هم سعی نمی‏کنیم در کنار همسایه بزرگی مثل شوروی که بیش از دو هزار کیلومتر مرز مشترک داریم، وضعی را به وجود بیاوریم که دائماً بخواهیم اینجا درگیر و گرفتار باشیم و وقت تلف کنیم و از امکانات همدیگر استفاده نکنیم.

 اگر این واقع بینی که در ما هست که قاعدتاً در آنها هم باید باشد، این تأثیر زیادی در روابط ما نمی‏گذارد و شاید هم در دراز مدت تأثیر مثبت بگذارد یعنی تا این حزب توده به صورت جاسوس وجود داشت، ما نگران این همسایه بودیم ولی وقتی که خیالمان جمع بشود، آنها هم امیدشان قطع بشود ممکن است دیگر روابط عادی شود و فقط بخواهند روابط دو دولت و دو ملت را داشته باشند که در این صورت متین‏تر و استوارتر خواهند بود.

 البته باید یک مقداری صبر کنیم تا قضیه روشن بشود و ما همه اهداف و برنامه‏های آنها را که نمی‏توانیم از این ارتباطی که با حزب توده داشتند بدانیم، ممکن است چیزهایی باشد که ما بعداً کشف کنیم.

 ما امیدواریم که آنها هم سرعقل آمده باشند. البته ما مدتی است که روابط حزب توده و شوروی را می‏دانستیم و خیلی چیزها زیر نظر ما بود، طبعاً با حساب اقدام کردیم و در موقع مناسب اقدام کردیم، سیاست‏گذاری هم کردیم این طور نبود یک دفعه با حادثه‏ای مواجه بشویم و انفعالی تصمیم گرفته باشیم. کاملاً برنامه‏ریزی کردیم و با برنامه عمل کردیم و مسلم هم هست که از این به بعد هم با برنامه عمل خواهیم کرد.

    والسلام علیکم ورحمة الله و برکاته