چکیده

هدف از این مقاله بررسی فرازهای اصلی سیاست‌های پولی بعد از جنگ در تصحیح و اصلاح اختلال‌های پولی در دوران ریاست‌جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی است. اختلال‌های اقتصادی در یک جامعۀ درحال‌جنگ موجب انحراف‌های پولی و قیمتی می‌شود و مشکلاتی بسیاری را برای اقتصاد به‌ وجود می‌آورد. از جمله آن‌ها می‌توان به تورم و کاهش ارزش و قدرت خرید پول ملی، چندنرخی‌شدن ارز، انحراف در قیمت‌ها و قیمت‌های نسبی، بیماری هلندی، افزایش واردات کالا و کاهش صادرات، و اختلال در کار واسطه‌گری مالی به‌دست بانک‌ها و امثال آن اشاره کرد. آثار اقتصادی جنگ در ایران نیز با‌توجه‌به پدیدۀ انقلاب و برخی تحریم‌ها بسیاری از مسائل مذکور را دوچندان کرده بود. ازطرفی در اقتصادهای وابسته به نفت محدودیت‌ها و وابستگی‌هایی وجود دارد که مدیریت سیاست‌های پولی را همواره باچالش بیشتری روبه‌رو می‌کند. ازین‌بابت نیز اقتصاد کشور ایران مانند سایر اقتصادهای وابسته به درآمد نفتی چالش‌های زیادی داشت. در این مقاله، به‌طور مختصر به مهم‌ترین اشکالات به‌وجودآمده در دوران جنگ اشاره می‌شود و دربارۀ برخی از شیوه‌های مدیریت پولی در این دوران باتوجه‌به چالش‌های آن ازقبیل کاهش قیمت نفت، تحریم، و چالش‌های سیاسی داخلی و خارجی بحث می‌شود. مدیریت پول و تورم، ساماندهی نرخ ارز و تک‌نرخی‌کردن آن، احیای عملیات واسطه‌گری مالی به‌دست بانک‌ها و ابداع ابزارهای نوین بانکی، استفاده از بخش خصوصی در بخش بانکی و اعتباری، الکترونیکی‌کردن معاملات بانکی، استقلال بانک مرکزی همگی در این مقاله مورد توجه قرار می‌گیرد. به نظر نگارنده این بخش از تاریخِ اقتصاد ایران به‌‌رغم چالش‌های آن نمونه‌ای از موفقیت مدیریت عالی رئیس‌جمهور هاشمی رفسنجانی و دیدگاه راهبردی ایشان بود و می‌تواند برای جوامع دیگر به‌عنوان الگو مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها: هاشمی رفسنجانی؛ سیاست پولی؛ نرخ ارز؛ ارزش پول؛ بانک؛ استقلال بانک مرکزی.

[متن اصلیِ این مقاله در موعد مقرر به دبیرخانۀ کنگره نرسیده است؛ امیدست در فرصتی دیگر به چاپ برسد.]

[۱] .استاد دانشگاه؛ عضو شورای اقتصاد و سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی؛ دبیرکل مجمع کشورهای صادرکنندۀ گاز؛ رئیس بانک مرکزی (۱۳۶۸-۱۳۷۳).