سفر ده روزه آیت الله هاشمی رفسنجانی به کشور عربستان سعودی

آیت‌الله تسخیری، رئیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی که از مهمانان کنفرانس گفت و گو بود و در عربستان به سر می‌برد، ساعت 30/5 با حضور در قصرالضیافه با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی دیدار و گفت و گو کرد:

 ● خیلی خوش‌آمدید.

 O شما خیلی خوش‌آمدید. انشاءالله حج شما قبول باشد.

 ● انشاءالله

O مناسک حج را راحت انجام دادید؟

 ● بله، زیاد سخت نبود. مثل قبل بود. ازدحام جمعیت در صفا و مروه زیاد بود که همیشه مشکل است.

 O بله، عرض آن خیلی تنگ شده است. می‌خواستند اضافه کنند.

 ● آنچه که می‌دیدم، مثل سابق بود. اگر اضافه کنند، خوب می‌شود. چون دو برابر می‌شود. ولی فعلاً همین است. ظاهراً قبلاً عریض بود. گویا آن را بستند و این را باز کردند. البته گروههایی از وهابی‌ها و علمای آنها قبول ندارند و مخالف هستند.

 O بله، با رئیس شورای الحرمین آقای الحسین صحبت کردم که رئیس هر دو حرم است. آدم وزینی است. با ایشان ملاقات کردم و می‌گفت: برای ما ثابت شد که جبل صفا و مروه تا 35 متراضافه داشتند. ولی در طول تاریخ بریده شده و مردم خانه ساختند. می‌گفت: اصل آن 35 متر است.

● قاعدتاً باید همین مقدار باشد. مگر می‌شود کوهی با این عظمت فقط قله باریک داشته باشد. حتماً دامنه داشت.

 O گفت ما احتیاطاً 20 متر اضافه کردیم که محل حد شرعی باشد.

● حتماً دفعه بعد آن 20 متر را هم می‌گیرند. چون جمعیت روز به روز بیشتر می‌شود.

 O روایتی هم از امام صادق (ع) است. درباره منا سؤال شد که مردم زیاد می‌شوند و چکار کنیم؟ امام فرمودند: اذا واقت منا اتسع بالناس. یعنی قدرت کشش دارد که بیشتر توسعه یابد.

● معلوم است که باید این‌گونه باشد. الان از یک میلیارد و نیم جمعیت مسلمان، 2 تا 3 میلیون نفر در اوج مراسم به اینجا می‌آیند. رفته رفته شرایط سفر آسان می‌شود و یقیناً در آینده جمعیت بیشتری می‌آیند. الان مجبور شدند اهالی خودشان را محدود کنند. وزیر همراه ما می‌گفت: مردم عربستان را در حج تمتع محدود کردیم که در هر 5 سال یک بار به حج بیایند. می‌گفت: داریم کار می‌کنیم که برای عمره هم این کار را بکنیم. معلوم است که این اتفاق در آینده نزدیک می‌افتد. قاعدتاً راهکارهایی که اینها می‌روند، چاره خوبی است.

O خیلی سریع پیش می‌برند. همین منطقه بازاراللیل را خیلی سریع درست کردند. دو سه ماه قبل که آمده بودم، این شرایط نبود. در مدینه هم این‌گونه است. اخیراً به مدینه مشرّف شدید؟

● تازگی‌ها نرفتم. دو سه سال پیش رفتم.

O تغییرات مدینه هم زیاد است. کل خیابان اباذر را برداشتند.

● درست است. پول، مصالح و پیمانکاران خوبی دارند و معطل نمی‌شوند. قدرت هم دارند. یعنی می‌توانند این کارها را مدیریت کنند.

O برنامه‌های کنفرانس را خدمت شما عرض کردند؟

● به صورت رسمی نگفتند. اگر جناب‌عالی بگویید، بهتر است.

O طبق برنامه‌ای که ریختند، بعدازظهر جلسات کاری است. صبح افتتاحیه است که حتماً حضور دارید. خود ملک عبدالله هم برای افتتاح می‌آیند.

● در تهران که بودم، به من این‌گونه گفتند.

 O اینها خیلی روی این کنفرانس حساب می‌کنند. چون گرایش جدیدی در عربستان برای حرکت به سوی گفت و گو  ایجاد شده است.  تعبیر خودشان انفتاح است که ضد تنگ‌نظری‌ها می‌باشد. به نظرشان شروع یک گفت و گوی جهانی است. مطمئناً اثرات خوبی در داخل عربستان دارد. در خارج هم ذهنیت را عوض می‌کنند. امیدواریم از تنگ‌نظری‌ها نجات یابند.

 ● سلفی‌ها مخالف هستند.

 O بله، کنفرانس مهمی است.

 ● بالاخره اسلامی است یا ادیان؟

O اسلامی هست، ولی می‌خواهند استراتژی گفت و گوی ادیان را تبیین نمایند.

● الان غیر مسلمان نیست که گفت و گوی ادیان باشد. اگر می‌خواهند گفت و گوی ادیان باشد، باید در جای دیگری غیر از مکه باشد.

 O بله، من الان دو هفته است که در اینجا هستم.

 ● در جریان هستم. می‌خواستم نیایم. اواخر مردد شدم. آقای ملک پیغام داد که به خاطر شما تأخیر انداختیم. فکر می‌کنم تأخیر آنها به خاطر ما نبود. خودشان مشکل داشتند.

O ظاهراً اقلیت‌های مسلمان می‌خواستند نمایندگان خود را بفرستند که در آن تاریخ نمی‌توانستند.

● به هرحال به ما گفتند که شما تا به حال می‌گفتید ما برنامه‌های 14 و 15 خرداد را داریم که از آن گذشتیم. دیدیم خیلی پیگیری می‌کنند، با خودم گفتم درست نیست جواب منفی بدهم. با شما بحث کرده بودیم، صحبت این بود که ایشان در ریاض هستند. بعدها گفتند ایشان به مکه می‌آیند. در جلسه هم حضور دارند و سخنرانی هم می‌کنند.

O جلسه قبلی ما خیلی جالب بود. در اجلاس مکه که آقای احمدی‌نژاد شرکت کرده بود، یک طرح 10 ساله را برای جهان اسلام تصویب کردند. فصل چهارم این طرح با پا فشاری ایران و تأیید اردن در خصوص تعدد مذاهب است. براساس آن کشورهای اسلامی باید  در خصوص تقریب مذاهب تلاش کنند. البته خود سعودی مخالف بود. ما پافشاری کردیم و چند کشور تأیید کردند. حتی یک نفر که رئیس هیأت سعودی بود، گفت: ما مانع قانون اساسی داریم. من وارد صحنه شدم و گفتم: آن ماده‌ای را که می‌گوید مذاهب واحد است، برای ما بخوانید. این آقا خود را جمع و جور کرد. بعد از آن گفتند کمیته‌ای تشکیل شود که تشکیل شد. ایران اول عضو این کمیته نبود و بعدها عضو شد و جالب است که رئیس کمیته شد. ماده خیلی قوی‌ای را تصویب کردیم. هفته قبل مکانیزم اجرای این بند را در کنفرانس اسلامی بررسی می‌کردیم که 8 نفر از علمای جهان اسلام بودند. خیلی خوب شد. تقریباً همان میثاق وحدت اسلامی را که در تهران تقدیم جناب‌عالی شد، به شکل مکانیزم اجرای آن ماده قبول کردند.

● بیانیه این کنگره خوب خواهد بود؟

O باید خوب باشد.

● شما ندیدید؟

O هنوز به ما عرضه نشد.

 ● در کمیسیون شما مطرح نمی‌شود؟

O نمی‌دانم. من رئیس یکی از جلسات هستم.

 ● به آنجا نمی‌دهند؟

O نه

● مطلبی را آقای صفار از حوار گفت که برایم جالب بود. تا به حال نمی‌دانستم. می‌گفت: یک بار ملک عبدالله همه ما را جمع کرد و گفت: ما به عنوان حکومت با مذاهب مختلف، مخصوصاً شیعه مشکلی ندرایم. مشکل بین خود شماست. خودتان همدیگر را تکفیر می‌کنید و با هم نمی‌سازید. بنشینید مسایل خودتان را حل کنید ما این حوار را برای شما تشکیل می‌دهیم. یک جلسه 60 نفری درست کردند که شیعه، سلفی‌ها، صوفی‌ها و لیبرالها برای حوار جمع شدند. دو سه جلسه که بحث اختلافات عقیدتی بود، به ضرر آنها تمام شد. سلفی‌ها گفتند: این راه درست نیست. باید مسایل کشور را در حوار مطرح کنیم. مثلاً بطالت، گرانی و این‌گونه مسایل را مطرح کنیم و وارد بحث‌های مذهبی نشویم. می‌گفت: آن حوار هنوز هست، ولی موضوعاتی که در آن بحث می‌شود، فرق کرده است.

O ظاهراً شیعیان را برای آن حوار دعوت نمی‌کنند.

 ● چرا، خود آقای صفار می‌گفت ما هستیم.

O شنیدم اخیراً دیگر دعوت نمی‌شوند.

 ● همین امروز به من گفت که این جلسه هست و خیلی خوب است. چون مواضع خوبی می‌گیریم و معمولاً مواضع ما قبول می‌شود.

 O آقای صفار شیخ خوبی است. ذهنیتش باز است.

 ● اوایل خیلی انقلابی بود. کم کم برگشت.

 O سابقاً تند بود.

 ● برایم جالب بود که خود ملک عبدالله به آنان گفت که مسایل خود را خودتان حل کنید و به دولت منتسب نکنید.

 O آن وقت ولیعهد بود.

 ● نمی‌دانم. کی این حرف را زد؟

O در زمان فهد تشکیل شد.

 ● اسمش حوار وطنی است؟

O بله

● یعنی این‌قدر سابقه داشت و ما نمی‌دانستیم؟

O بله، سه سال است که تشکیل شده است.

● پس در زمان ملک عبدالله تشکیل شد.

 O اواخر دوره ملک فهد شروع شد.

 ● پس از سه سال بیشتر است.

 O بله

● آن‌موقع هم مدیریت کشور با عبدالله بود. به هرحال من از حرف آقای صفار نفهمیدم که سابقه این حوار چقدر است. شما وضع کنگره را خوب می‌بینید؟

O بله، کسانی را که من دیدم برای کنگره آمده‌اند، شخصیت‌های خوبی هستند. اولاً حدود 500 شخصیت، جمعیت و اتحادیه دعوت شدند که رقم بالایی است. دیدم که مهمانان معروفی از برزیل، آرژانتین، آمریکا، اروپا، آفریقا و ... آمدند که شخصیتهای وزین و معروفی هستند.

● به صورت شفاهی به من گفتند که در افتتاحیه اول آقای ترکی صحبت می‌کند. بعد مفتی‌های عربستان و مصر حرف می‌زنند. بعد من حرف می‌زنم و بعد از من ملک عبدالله حرف می‌زند.

O برنامه افتتاحیه را منعکس نکردند. خیلی سرّی نگه داشتند. برنامه را چاپ کردند، ولی فقط جلسات کاری است و هیچ حرفی از افتتاحیه نشده است. احتمال می‌دهم که رؤسای جلسات در جلسه تنظیم بیانیه دعوت می‌شوند و من هم رئیس یکی از جلسات هستم.

 ● مطالب خاصی ندارید که در افتتاحیه بگویم.

O قبلاً خدمت شما عرض کردم که روی ارزشهای مشترک انسانی تأکید فرمایید که می‌تواند پایه گفت و گو بین تمدنها، فرهنگ، ادیان و مذاهب باشد.

● روی مشترک تکیه می‌کنم. در مجموع نکاتی را که مهم است در چنین اجلاسی مطرح شود، تنظیم کردم. حدود 15 محور کردم.

 O زمان شما زیاد نیست.

 ● بله. نمی‌دانستم وقت من چقدر است. الان گفتند که ساعت 10 شروع و موقع نمازظهر تمام می‌شود.

 O بله. مراسم دو ساعت و نیم خواهد بود.

  ● گفتند که 2 ساعت است.

 O اذان ساعت 20/12 است.

 ● بالاخره همین مقدار است.

O مطلبی که بین اهل سنت در خصوص نمازظهر است، این است که زیاد جدّی نیستند. حنفی‌ها می‌گویند احتیاطاً باید سه ربع ساعت تأخیر داشته باشد. دیگر فرقه‌های سنّی هم زیاد برای نمازظهر ملتزم نیستند.

● چون آخرین سخنران نیستم، دغدغه‌ای ندارم. ملک عبدالله آخرین سخنران است.

O ایشان خیلی کم صحبت می‌کند. حداکثر 10 دقیقه صحبت می‌کند و از روی نوشته می‌خواند.

● از این جهت منّتی سر ما می‌گذارند که من آن را منّت نمی‌دانم. قبلاً به من گفتند: اول ملک صحبت می‌کند و خیرمقدم می‌گوید و بعد من سخنرانی می‌کنم. این را در تهران گفتند. اینجا که آمدیم، دیدیم برعکس است. یعنی سخنرانی ملک آخرین برنامه است. گفتند که مهم این است که دیگران حرفهایشان را بزنند و بعد از دیگران شما و ملک جمع‌بندی کنید.

 O بهتر است بیشتر از 20 دقیقه نباشد.

 ● توقع ندارم که آخرین سخنران باشم. بالاخره عبدالله ملک عربستان است. اگر اول من باشم و بعد آن دو سه نفر و بعد ملک باشند، خوب نیست.

 O طبیعی است که اول آقای ترکی حرف بزند که دبیر کل کنفرانس است.

 ● بله این درست است.

 O بعد از ایشان طبیعی است که دو مفتی حرف بزنند. مهمان مصری، مفتی نیست. شیخ‌الازهر است. تسلسل برنامه‌ها و سخنرانی‌ها طبیعی است. اگرچه آقای طنطاوی کارهای خود را به عنوان شیخ‌الازهر خراب کردند. خبری که امروز کمی سر و صدا کرد، فرمایش رهبری در مرقد امام (ره) است که بر ادامه غنی‌سازی تأکید کردند. اسرائیل پاسخ جدی داده است.

 ● چه گفت؟

O رئیس سیاست امنیت و روابط خارجی اسرائیل گفت که جهان با ایران خیلی کند برخورد می‌کند. باید اسرائیل خودش وارد عمل شود. چون نمی‌تواند منتظر جهان باشد.

 ● چه کسی گفت؟

O رئیس کمیته امنیت و روابط خارجی اسرائیل.

● من هنوز این خبر را نشنیدم. حرفهای رهبری را هم ندیدم.

 O رهبری خیلی تند برخورد کردند که اینها بازی‌های آمریکاست که آژانس را تهدید کردند. ما در مسیر خود حرکت می‌کنیم. شرعاً سلاحهای اتمی را تحریم کردیم و عقلاً هم تحریم می‌کنیم و می‌دانیم فایده ندارد. ولی مسیر خود را می‌رویم. جواب اسرائیل خیلی سریع بود.

● باید خبرها را ببینم.

O من بیشتر از این مزاحم نمی‌شوم. می‌گویند میهمان اول میزبان است.

● خسته نباشید. خیلی زحمت کشیدید.