سخنرانی هاشمی در نارمک تهران درباره شناخت ویژگی ها وثمرات نظام جمهوری اسلامی در سال 1357تاریخ 27/12/1357 با نزدیک شدن به روز برگزاری رفراندوم تعیین نظام آینده کشور و با توجه به تاکید امام بر "جمهوری اسلامی، نه یک کلمه زیاد و نه یک کلمه کم"، بحث روز اکثر محافل عمومی و خصوصی در تمامی مراکز علمی و اجتماعی کشور، شناخت ویژگیها و ثمرات نظام جمهوری اسلامی بود.تا پیش از این روزها ما در این زمینه مجال صحبت زیادی پیدا نکرده بودیم و این در حالی بود که خواسته عمومی، دانستن بیشتر بود. به همین دلیل یکی از وظایف ما در این ایام، هم به واسطه اینکه در شورای انقلاب بودیم و آشنا به مسائل و هم از حیث فعالیت حزبی، حضور در مساجد و شرح و بسط همین موضوع برای مردم شد. در این ارتباط من سخنرانی مفصلی در مسجد جامع نارمک تهران، ]در تاریخ 27 اسفند  1357[، ایراد کردم.در این سخنرانی با نگاهی به تاریخ صدر اسلام و تاریخ مبارزات مردم سرزمینمان، به "اسلامی" بودن "جمهوری" اشاره کردم و گفتم: "حالا طبقه جوان باید مقداری از وقت خود را صرف کند برای شناختن و شناساندن این جمهوری، جمهوری یعنی چه و اسلامی یعنی چه؟جمهوری در دنیا خیلی زیاد است، اکثر کشورهای بلوک شرق و بسیاری از کشورهای بلوک غرب جمهوری‌اند، اما آن مطلبی که ما را از آنها جدا خواهد کرد، عنوان اسلامی آن است، یعنی چه؟ یعنی جمهوری اسلامی با جمهوری‌های دیگر فرق می‌کند. این فرق در شکل نیست، بلکه در محتوا است. یعنی همان طوری که در کشورهای دیگر انتخابات می‌شود و مثلا رهبر و یا رئیس جمهور و بعد اعضای دولت انتخاب می‌شوند، اینجا هم همان طور خواهد بود، و حاکمیت متکی به آرای مردم خواهد بود و این مردم هستند که باید حکومت دلخواه خود را انتخاب کنند...؛ اما نکته اساسی که این جمهوری را از جمهوری‌های دیگر جدا می‌کند، این است که محتوای قوانین و مقررات آن در خیلی از موارد ممکن است با مقررات جمهوری‌های دیگر نخواند؛ یعنی مثلا فرض کنید کشوری مثل سوئیس یا سوئد یا دانمارک یا فنلاند و یا هر جای دیگر و یا اگر مردم کشوری جدیدآ انقلاب کنند و حکومتش را واژگون سازند و بخواهند شکل جدیدی ایجاد کنند، ولی محتوای فکری و مذهبی خاصی نداشته باشد، آنها باید قانونی بنویسند که همه موارد آن از ابتدا شروع می‌شود، اما جمهوری اسلامی این جوری نیست. یعنی اگر ما بخواهیم حکومتمان را اجرایی بکنیم، اصول مسلم اسلامی و مقررات قطعی داریم که ما را از بسیاری از موارد ابتدایی بی‌نیاز می‌سازد و به ما این امکان را می‌دهد که با بهره‌گیری از آنها، قوانینی بهتر و جامع‌تر بنویسیم. یعنی باید جمهوری اسلامی ضامن اجرای آن قوانین اسلامی باشد، تا اقتصادش، سیاست خارجی‌اش، روابط اجتماعی و سیاسی‌اش، مسائل خانوادگی‌اش، اصول اخلاقی‌اش، فرهنگش، آموزشش و موارد دیگر در محدوده قوانین اسلامی، تنظیم بشود و در آن چارچوب، مردم آزاد زندگی بکنند، البته مسلم است که چون در زمان غیبت امام زمان(ع) شکل حکومت تعیین نشده، این مردم هستند که به اقتضای زمان و با راهنمایی علما و اهل فن،  شکل حکومتشان را انتخاب کنند."بعد تاکید کردم: "دانشمندان اسلامی ما و اهل خبره ما با مطالعات فراوان به این نتیجه رسیده‌اند که شکل حکومتی که در این زمان مناسب با اسلام و مناسب با زمان است، همین شکل جمهوری اسلامی است."منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری