سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در منطقه زلزله‌زده خراسان (شهرستان‌های قائن و بیرجند)
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله والسلام علی رسول الله و آله
می‌دانم که این روزها به خاطر مصیبتی که برای بعضی از مردم روستاهای اطراف به وجود آمده، ناراحت هستید و ما هم احساساتی مثل شما داریم.
در سفر خارج از کشور بودم که شنیدم زلزله بخشی از مردم ما را در این منطقه بی‌خانمان کرده است. (1) اگرچه می‌دانستم که مسئولان در داخل کشور براساس عواطف انسانی و وظایفی که دارند، از همان اول مشغول می‌شوند، اما دلم طاقت نیاورد و امروز سفرم را نیمه‌کاره گذاشتم تا بیایم از نزدیک ببینم و خیالم راحت شود. چون برنامه‌های ما برای سفر به کشور ترکمنستان و شرکت در همایش اکو ادامه دارد، از همین جا دوباره به عشق‌آباد می‌روم و انشاءالله پس از سفر و در اولین فرصت، دوباره به این منطقه می‌آیم. شما مطمئن باشید که دولت و نظام با تمام امکانات خود برای کم کردن مشکلات مردم به میدان می‌آید، چون می دانیم مشکلات روحی آسیب‌دیدگانی که خانه و سرپناه خود را از دست داده‌اند، مخصوصاً کسانی که عزیزانشان را جلوی چشمشان از دست داده‌اند، آن قدر سنگین است که فرصت پرداختن به مسائل زندگی را ندارند.
از صبح که وارد منطقه شدیم، اول به روستای حاجی‌آباد رفتیم که متأسفانه زلزله تقریباً همه خانه‌ها را خراب کرده و چیزی باقی نگذاشته است. اما مردمی که باقی مانده‌اند، علی‌رغم مشکلات روحی، خیلی صبور و متین هستند. پس از آن به روستای اسفران رفتیم که آنجا هم متأسفانه زلزله خرابی‌های زیادی به بار آورده است.
گویا بیشتر از همه روستای اردکول خراب شده که گفتیم بروند بررسی کنند تا مشکلات زندگی غم بیشتری بر مردم وارد نکند.
با توجه به کوتاهی وقت، جلسه‌ای با عنوان «ستاد حوادث غیرمترقبه» هم داریم که قرار شد تصمیمات آن را هر چه سریع‌تر و با دقت تمام اجرایی کنند. با توجه به فرصت اندکی که دارم، از شما خداحافظی می‌کنم و سلام و تسلیت مرا به همه مصیبت‌دیدگان ابلاغ کنید. شما را به خدا می‌سپاریم.
والسلام علیکم و رحمه الله
********************************************************
پی‌نوشت‌ها:
1- زمین‌لرزه قائن یا اَردکول، ساعت ۱۲ و ۲۷ دقیقه و ۲۹ ثانیه به وقت ایران روز ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶ خورشیدی مطابق با ساعت ۷ و ۵۷ دقیقه و ۲۹ ثانیه به وقت هماهنگ جهانی روز ۱۰ مه ۱۹۹۷ زمین‌لرزه قائن به وسیله حدود ۲۹ دستگاه شتاب‌نگار نگاشته شد.مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بزرگای موج سطحی زمین‌لرزه را 1/7 ریشتر و شدت آن را IX+ در مقیاس مدودف–شپونهویر–کارنیکبرآورد و گزارش کرد.
این زمین‌لرزه در منطقه‌ای به وسعت ۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع از جمله در شهرهای مشهد، کرمان و یزداحساس شد. روزنامه نیویورک تایمز در گزارش اولیه خود درباره زمین‌لرزه از ایسنا نقل کرد که بیش از ۲٬۰۰۰ نفر در روستاهای اطراف قائن، ۳۹۴ نفر در بیرجند و ۲ نفر در شهر کوچک خواف جان خود را از دست داده‌اند. میزان تلفات این زمین‌لرزه در افغانستان ۵ نفر اعلام شد. با ادامه عملیات امدادرسانی این ارقام مورد تجدیدنظر قرار گرفت؛ سازمان زمین‌شناسی آمریکا اعلام کرد که بر اثر این زمین‌لرزه ۱٬۵۷۲ نفر شامل ۱٬۵۶۷ نفر در ایران و ۵ نفر در هرات افغانستان کشته و بیش از ۲٬۳۰۰ نفر مجروح شده‌اند. همچنین این سازمان، زمین‌لرزه قائن را مرگ‌بارترین زمین‌لرزه سال ۱۹۹۷ توصیف کرد. روستای کوچک آبیز در ۹۰ کیلومتری شرق قائن شدیداً آسیب دید به گونه‌ای که یک سوم ساکنین این روستا بر اثر زمین‌لرزه کشته شدند. در روستای اردکول، ۱۱۰ دانش‌آموز دختر بر اثر فرو ریختن سقف دبستانشان جان باختند.
شدیدترین ویرانی‌ها در نواری به طول ۹۰ کیلومتر میان بیرجند و قائن رخ داد. بنا بر گزارش رادیو تهران، ۲۰۰ روستا متحمل خسارات سنگین شده و یا به‌کلی ویران گشته‌اند. سازمان زمین‌شناسی آمریکا تخمین زده‌است که بر اثر این حادثه ۱۰٬۵۳۳ خانه ویران و ۵٬۴۷۴ خانه دیگر نیز متحمل درجات مختلفی از خسارت شده‌اند و پنجاه هزار نفر بی‌خانمان گشته‌اند. مقامات محلی در ابتدا میزان خسارات وارده را معادل ۶۷ میلیون دلار آمریکا (به ارزش سال ۱۹۹۷) تخمین زدند. اما این برآورد بعدها به ۱۰۰ میلیون دلار معادل ۳۰۰ میلیارد ریال افزایش یافت.
زمین‌لرزه قائن باعث سنگ‌لغزش، سنگ‌ریزش، زمین‌لغزش، نشست‌های دینامیکی، روانگرایی در بستر رودخانه کالشور، تغییر در سطح آب‌های زیرزمینی، ترک خوردن بدنه و هسته رسی سد خاکی نیمه‌تمام داشگران، نشست موضعی سد سنگریزه‌ای رحیم‌آباد و وارد آمدن آسیب‌های جدی به قنات‌های ۶۰ روستا شد.
مقامات ایران برای امدادرسانی به ده‌ها هزار تن از آوارگان حادثه، از مردم ایران و کشورهای خارجی درخواست کمک کردند. اکثر کمک‌های کشورهای غربی، سه تا چهار روز طول کشید تا به منطقه برسد؛ حال آنکه ۲۴ ساعت نخست پس از وقوع زمین‌لرزه که اغلب توأم با قطع آب و برق است، حیاتی‌ترین و حساس‌ترین بازه زمانی‌است که زلزله‌زدگان نیازمند کمک می‌باشند. اکثر کمک‌رسانی‌ها توسط خود روستاییان منطقه صورت گرفت و بسیاری از روستاییان، آوارگان و بی‌خانمان‌ها را در خانه خود پناه دادند. چندین هزار داوطلب برای پیوستن به عملیات جستجوی بازماندگانی که زیر توده‌های آجر و سیمان، مدفون شده بودند رهسپار منطقه شدند. بسیاری از داوطلبان بدون داشتن هیچ‌گونه تجهیزات و تنها با دستان خالی خود به جستجوی بازماندگان می‌پرداختند. سازمان‌های محلی، از جمله هلال احمر ایران 9 هزار چادر، بیش از ۱۸ هزار تخته پتو، مواد غذایی کنسروشده، برنج و خرما را به منطقه فرستادند. دولت وقت ایران نیز بیش از ۸۰ تن مایحتاج را به مشهد که مرکز هماهنگی اقدامات امدادی بود، ارسال کرد.کوفی عنان دبیر کل وقت سازمان ملل متحد از جامعه جهانی خواست نسبت به این حادثه «فوراً و سخاوتمندانه واکنش نشان دهند.» فرانسه یک هواپیمای باری محتوی پتو، چادر، لباس و غذا به ایران فرستاد و مقامات سوئیس نیز یک تیم نجات به همراه سگ‌های آموزش‌دیده برای جستجو و نجات به منطقه اعزام کردند.