سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم همایش سراسری مسئولین قوه قضاییه

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدالله والسلام علی رسول الله و آله

خداوند را شکر می‌کنیم که در دوران مسئولیت اجرایی، این توفیق را داشتیم که سالی یک بار در جمع شما بزرگواران دستگاه قضایی باشیم و بسیاری از دوستان دوران طلبگی و مبارزه را که تعدادشان در جمع شما خیلی زیاد است، در اینجا زیارت کنیم. چون مراسم به مناسبت فاجعه هفت تیر برگزار می‌شود، معمولاً خاطره‌های بسیار زیادی را از دوران مبارزه و تلاش برای تثبیت انقلاب به یاد ما می‌آورد که ویژگی قربانیان هفت تیر این است که در قله آن بخش از مبارزات بودند.

مبارزات برای پیروزی و نفی طاغوت بخش اول بود. بخش دوم تثبت انقلاب و بخش سوم دفاع از مقدسات انقلاب بود. در همه دوره‌ها قربانیان دوران تثبیت، شخصیت‌های بزرگ ما و ذخیره‌های این انقلاب بودند. مثل شهدای محراب و شخصیت‌های بسیاری که از دست دادیم، کار آنها بسیار مهم بود. اگر ما آن دوران را پشت سر نگذاشته بودیم، مثل افغانستان امروز بودیم. قله فخر این دوره به خاطر شهادت این گروه و تعدادی از همراهان دوره مبارزه است که با شهادت آنها بخت به ما برگشت و حالات تهاجمی پیدا کردیم و از شیاطین کوچک و بزرگ نترسیدیم و رسیدیم به آنجا که باید می‌رسیدیم. دوره جنگ هم که شهدای ما رفتند، همه چیز را تحت شعاع خودش گرفت و به دوره سازندگی و ترمیم خرابی‌ها رسیدیم و این فضایی است که امروز شاهدا استماع گزارش مسرت بخش قضایی بودیم. همچنین شاهد اظهار لطف برادر ارجمند ریاست محترم قوه قضاییه و لوح تقدیر شما استادان در بُعد انسانی هستیم که من واقعاً خودم را شایسته این تقدیرها نمی‌دانم و خودم بهتر از همه شما خودم را می‌شناسم که شایسته نیستم، چون تجسم رضایت و تأیید بخش‌های مختلف به خاطر انقلاب و از برکت انقلاب است. من فکر می‌کنم که این دوره در تاریخ انقلاب مفید باشد. زیرا عملکرد مشکل ما در جنگ که کارش به دوش همه مردم، شخصیت‌ها و رهبری بود، برای ما جنبه اعجاز داشت و برای هر فرد و هر بخشی از یک نظام، کلی عبرت بود. در دستگاه قضایی که شما مسئولیت دارید و زحمت کشیدید، مثل بقیه قوای سه‌گانه خیلی پیشرفت کردید و بسیاری از کمبودهایی که هیچ قابل تحمل نبود، توسط مسئولین قوه قضائیه کم کم برطرف گردید و یا در حال برطرف شدن است.

نکته منفی قوه قضائیه در گذشته این بود که براساس اسلام نبوده است، اگر چه قضات شریف و باسوادی هم بودند، ولی سیستم نظام چیز دیگری را دنبال می‌کرد. لذا این یک تحول خیلی عمده و اساسی بوده که خیلی چیزها را باید از صفر شروع می‌کردند. من‌جمله عده زیادی از علما باید تجربه بسیار مشکلی را پشت سر بگذارند تا از تجویز قضاوت برآیند. ما این دوران سخت را گذرانده‌ایم.

گزارشی که برادر تلاشگر ما، جناب آقای شوشتری^* دادند، حاکی از این است که همه بخش‌ها نشانی از پیشرفت قوه قضائیه دارند. من مایلم که این گزارش در رسانه‌ها پخش شود که بدانند چه زحماتی کشیده می‌شود تا شریان قضا بتواند در کشور سر پا و رو به پیش باشد.

در قضاوت، مشکل کار این است که همیشه یک طرف پرونده ناراضی است، ولو حق هم نداشته باشد، قبول نمی‌کند که حق نداشته باشد. همه کس و بستگانش و افراد دیگری که ذی‌نفع هستند، ناراضی از دادگاه بیرون می‌آیند. ضمناً بخشی از مردم همیشه باید معتقد باشند که فضای قوه مقننه و قوه مجریه این‌گونه نیست که خیلی از کارها را خلاف قانون وضع می‌کنند.

لذا واقعاً توضیح و تشریح کارهای قضایی برای جامعه خیلی مهم است که منطقی‌تر شوند. جوشش ماه آخر که نتیجه چهار ماه اول است، بر عهده همه مسئولین به خصوص بر عهده خود شماست. مقدار زیادی از زحماتی که شما می‌کشید، با کمک دولت می‌توانست انجام شود و بدون دولت هم نمی‌توانست انجام شود.

توسعه این تشکیلات از لحاظ مسائل مالی، بودجه‌ها، رفاهی، آموزشی و همه مسائل ضروری است و قاعدتاً باید با امکاناتی که دولت در اختیار ما می‌گذارد، کوشش کنیم تا اینها تحقق پیدا کنند. ما هم واقعاً صمیمانه می‌خواستیم کمک کنیم، چون بنده این دستگاه را خوب می‌شناسم، به خاطر طبیعت تحصیلات و مسائلی که دارند، قوه قضائیه را باید تقویت کرد تا ما قضای نیرومند و کم‌عیبی در تاریخ داشته باشیم.

برای من بعضی از ارقام قابل توجه است، مثلاً اینکه بودجه عمرانی بیش از صد برابر شده باشد. این نشان می‌دهد که شما چقدر در اول کار، با اینکه رژیم گذشته دستش باز بود، فقیر بودید!! ما در نیازهای اداری خود این قدر دولت فقیری نیستیم. ساختن خدمات عمومی و امور زیر بنایی خیلی فرق می‌کند. در کار اداری به این صورت نبوده است و حتی حقوق قضات کم بود که همه دنیا معمولاً توجه دارند که قاضی نیازمند نباشد. البته معاش قاضی و معاش مردم مورد بی‌مهری رژیم بوده است. امام با اولین تصمیماتی که گرفت، قاضی در عالی‌ترین سطح اجرایی بخش دولتی قرار گرفت.

در قوه قضاییه اول به اساتید دانشگاه‌ها پرداختیم و جذب آنها را مهم دانستیم و هنوز هم مهم می‌دانیم. قضات را در هر موردی در نظر می‌گیریم، البته با تمام اطلاعاتی که از لحاظ طبیعت مقررات استخدامی است، در عین حال هنوز هم می‌دانم که باید اولویت پشتیبانی از امور اجرایی را حفظ کنیم تا کمبودها بر طرف بشود.

ما دو چیز از قوه قضائیه انتظار داریم: یکی دقت و یکی سرعت که محصول اینها عدالت واقعی خواهد شد. عدالت هم که باشد، همان است که همه ما از قوه انتظار داریم و سرعت هم قطعاً مقدار زیادش به امکانات بستگی دارد. انتظار ما این است. با طرحی که در برنامه دوم گذاشتیم، تا آخر برنامه دوم به نصاب مطلوب از لحاظ تشکیلات قوه قضائیه می‌رسند و باید دقت کنند که هم از لحاظ نیروهای کیفی و وقت کافی قاضی برای مطالعه و هم کمک‌هایی که دستیاران دادگاه باید به دادگاه‌ها منتقل کنند، نیازها برطرف شود. همان‌گونه که مطلع هستید، سعی می‌کنیم دریغ نکنیم تا مثل بقیه بخش‌ها محدودیت‌های منابع آثار منفی نگذارند.

نکته‌ای که می‌دانیم مشکل داریم و از امسال شروع کردیم، مسئله وضع زندان‌هاست. با اطلاعاتی که ما داریم، زندان‌ها شرایط مساعدی ندارند. مناسب این سطح از توسعه ایران نیست. باید یک کار ضربتی از لحاظ فضای زندان‌ها و امکانات دیگر مثل مدیریت، نگهبانی و تشکیلات ارتباطاتی بکنیم و استاندارد مناسبی قرار بدهیم. ما امسال بودجه قابل توجه گذاشته‌ایم، اما متأسفانه هنوز جذب نشده است و از آقایان خواهشمندیم که پیگیری بفرمایید تا به موقع جذب بشود و برنگردد. ما هم، باید زندانی‌ها را اصلاح کنیم. در شرایطی که هستیم، پیش‌بینی نمی‌کنم که بتوانیم زندان‌ها را کم یا خلوت کنیم. عمده زندانی‌ها به جرم مواد مخدر در زندان هستند و مواد مخدر یک مسئله ریشه‌دار است که حل آن به آسانی و در دست ما نیست.

فقط می‌توانیم آن را در کشور دنبال کنیم، پیگیری کنیم و ببریم آنها را تنبیه بکنیم. این مسئله دو نوع طرف دارد که این وسط هم امکانات عظیمی است که بسته و از اختیار ما خارج است. اول بازار مصرف است. کشورهای پیشرفته با پول‌های بیش از حد و امکانات فراوانی که دارند، یا برای افراد مرفه و عیاش و یا برای افراد بدبختی که به دلیل فساد دچار اعتیاد می‌شوند، نیازمند مصرف این مواد هستند. پول هم دارند و به هر قیمتی می‌خرند. کشورهای فقیری مثل افغانستان هم هستند. بخشی از پاکستان و یک مقدار دورتر در شرق هم کشورهایی مصرف‌کننده هستند.

در این وسط، تجارت مواد مخدر که ریشه در قدرت‌های شیطانی و سازمان‌های اطلاعاتی دنیا دارد و با آنها ارتباط دارد، شکل گرفته است. قدرت‌های آنها در سازمان‌های ارتباطی وجود دارند و رابطه رساندن این مواد به آن بازار هستند. شرایط جغرافیایی مناسب و مسیر آسان‌تر، در این شبکه‌های اطلاعاتی شوم قرار دارد. برای آنها فرق نمی‌کند و هر مقدارش را که بگیریم، باز هر مقداری که بتوانند، می‌رسانند. چون مشکل دارند، به قیمت مناسبی از آن استفاده می‌کنند.

خیلی مشکل است که فکر کنیم دنیا این مسئله را حل می‌کند. دنیا خیلی حرف می‌زند، ولی جدی نیستند. به ضرر ما هم می‌چرخد. آن‌ها می‌دانند عمده‌اش مال اینهاست و ایران را متهم می‌کنند. تفسیر می‌کنند که عقلانی‌تر این است که ما این کار را هم نکنیم و تبدیل به یک اتوبان شویم، تا آنها هر چه می‌خواهند، بیاورند و مصرف شود.

تنها نکته‌ای که از نظر آنها مهم است، این است که با فشاری که رویشان می‌آوریم، مواد را گران‌تر به بازار برسانند و می‌خواهند این‌طور نشود، می‌خواهند سوار ماشین شوند و به عنوان کارت سبز عبور کنند. این کار آن هم در کشوری که این همه تلاش می‌کند، این همه شهید داده است و اینهمه وقت دادگاهایش را صرف می‌کند، واقعاً احمقانه است.

ما اگر نیاز نداشتیم، اصلاً پرونده غیرمختومه از خودشان نداشتیم. چقدر باید وقت صرف کنیم! هر روز هم اینها زیاد می‌شوند و مسئله می‌شود. فقط یکی از کارهای آینده دولت و قوه قضاییه این است که روی مسئله زندان‌ها کار کنند و مشکلات وقت را حل کنیم و از دستگاه‌ها کمک بگیریم، به خاطر اینکه سریع‌تر به مسائل برسد.

یک انتظار جدی که جامعه از شما و از قوه مجریه و قوه قضاییه دارد، این است که در بخش برخورد با متخلف امین باشیم. ما باید فضایی را درست کنیم که مشکلی در پیگیری، نظارت، بازرسی و قضاوت نداشته باشند.

جناب آقای رسته فرمودند که ما و همکارانمان سعی کردیم که دست قوه قضاییه را در اینجا باز بگذاریم و بالاخره این به نفع قوه
 

مجریه و به نفع همه است که متخلّف تنبیه شود.

البته نکته دیگری شنیدیم و انتظار داریم دستگاه قضایی باید متکی به افراد عادل و باسواد و کیفی جامعه باشد و شما همیشه باید مواظب باشید که درست و بادقت و وسوسه نظارت کنید که قاضی غیر از حقیقت و غیر از آنچه که در قضاوت هست، به هیچ چیز توجه نداشته باشد. من همیشه از دوستانم می‌خواهم که نگذارید قوه قضاییه به مسائل سیاسی آلوده شود. البته سیاست کار درستی است و ما همه سیاسی هستیم. در جای خودش قضاوت را بیاوریم که هر کس وارد می‌شود، بداند که جزء قضاوت چیزی در آن نیست. چند مورد اتفاق بیفتد کافی است که متهم متجسس شود و مراجعین ناراضی برگردند. این‌ها می‌آیند حرف می‌زنند. یکی می‌گفت: خودتان به مواظبت لازم دارید. خیلی مواظبت می‌کنند و ما بیشتر باید مواظبت کنیم.

مسئله دوم دعواست. واقعاً دستگاه قضایی شعار نمی‌خواهد. دستگاه قضایی باید به‌گونه‌ای حکم کند و خط بدهد، به‌گونه‌ای رشد کند و به گونه‌ای خبر داشته باشد که کلمه به کلمه جملاتش مثل قانون اساسی و مثل متن قوانین، حساب شده باشد. این عبارت باید برای مردم غربال باشد. اینجاست که رسانه‌ها، گروه‌ها و احزاب حساب می‌برند و انسان‌ساز می‌شوند. ما هیجان‌کشیم و دستگاه قضایی باید انسان‌ساز باشد. ما در این یک سال توانمند بودیم. دستگاه قضایی خواسته بگوید که کار بزرگی کردیم. سال‌ها این جمله مستقر بود که کشور شما سلول است. دیروز (7/4/76) رهبر معظم انقلاب مسئله بسیار مهمی فرمودند و بر نکته با اهمیتی تأکید کردند (¹⁾ مهم این است که ما با اخلاق به آنها خیال راحت، آسایش خاطر، امنیت شغلی، امینت اقتصادی و امنیت سرمایه‌گذاری بدهیم. توسعه کشور به خیلی ریشه‌ها مربوط می‌شود.

سرمایه‌گذار با اطمینان و با دیدن اوضاع کشور سرمایه‌گذاری می‌کند. اگر کمی اعتماد نداشته باشد، ترجیح می‌دهد پول‌هایش را به خارج ببرد. حتی در بانک‌های خارجی بگذارد و صد به چهار و بیشتر سود بگیرد و به سود سی یا چهل درصد اینجا دل نبندد. البته ما می‌بینیم این عده در جامعه زیاد هستند.

لذا واقعاً یکی از خدمات برای کل جامعه این است که آرامش خاطر این مردم را تأمین کنیم که با قانون، انصاف و تعهد کار کنند و

در شغلشان به مدیریتشان اعتماد کنند تا بتوانند ادامه بدهند. بالاخره کشور ما هم یک موقع آباد می‌شود. قیمت عمده‌اش داخل سرمایه‌های ریز مردم است. دولت کارهای زیربنایی می‌کند، اگر چه در کشورهای پیشرفته دولت‌ها این کار را نمی‌کنند. راه‌ها، بندرها، هواپیماها، فرودگاه‌ها و همه اینها را سرمایه‌داران و بخش خصوصی انجام می‌دهند.

ما قانون اساسی را داریم و نفت هم داریم. در هر کشور معمولی و پیشرفته‌ای، کار برق، آب و همه اینها را بخش خصوصی برای تولید انجام می‌دهد. این دست ماست، ولی شما بخش زیادی در نظر بگیرید. ما الان نزدیک 200 تا 250 شهرک صنعتی داریم و هر شهرک که شما می‌بینید، صدها آپارتمان دارد که یا ساخته شده یا دارد ساخته می‌شود.

یکی از تغییرات عمده توسعه و تولیدها به بخش کشاورزی مربوط است. موقعی این‌ها کارساز است که خیالشان از مزاحمین راحت باشد. با چوب و چماق نمی‌توان جلوی آنها را گرفت و اگر کسی مزاحم اینها بشود، از قانون باید استفاده شود. باید مواظب بود. دستگاه قضایی خود را مرهون بداند که هر مزاحمی نتواند میدان بگیرد تا مردم نتوانند کار کنند و کشور آباد شود. در غیر این صورت بیکاری بیشتر می‌شود، فقر بیشتر می‌شود، خانواده‌های بی‌سرپرست بیشتر می‌شود و پرونده‌های شما بیشتر می‌شود. پرونده مواد مخدر هم که طبق معمول نزد پول‌داراست، زیاد می‌شود.

به نظر من در کنار اهداف کلان و نظام مقدس، جلوگیری از ام‌الفسادها، غارت بیت‌المال، بی‌انصافی‌ها و خلافکاری‌ها و ایجاد فضای مناسب و مطمئن برای کسانی است که می‌خواهند کار اقتصادی سالم، سازنده و تولیدی کنند.

قاعدتاً همه شما باسواد هستید و این مسائل را خوب درک می‌کنید و ما به عنوان مدیری که تجربه داریم و آثار این کارها را می‌دانیم، در آخرین مراسمی که در دوره ریاست جمهوری داشتیم، به عنوان تجربه دوران گذشته خود به خدمت شما عرض کردیم. به هر حال از همکاری‌های خوبی که در این دوره هشت ساله دیدیم، تشکر می‌کنیم. اگر در بعضی از کارها موفق بودیم، سهم بیشتر آن مال شماست.

من همین جا عرض می‌کنم که موارد بسیار بسیار نادری است که ما از حرکت دستگاه قضایی ناراضی باشیم و این تقدیر نشان اعلان قدرشناسی از حمایت همه شماست. جریان کار طوری است که نمی‌توانیم به همه مدیران کشور تقدیر و نشان بدهیم. باید به تدریج انجام شود که کل دستگاه‌ها در بین افراد لایق، کسانی را که خودشان می‌دانند، انتخاب کنند و توسط دولت بررسی شود و تا حد امکانی که داریم، تقدیر و نشان تهیه و در وقت مناسب تقدیم می‌شود. از بسیاری از شما تقدیر و تشکر می‌کنم. این نشان تقدیر، ضمن اینکه لیاقت این دو برادر عزیز کاملاً واضح است، برای قدردانی از تمام دستگاه تقدیم می‌شود. ⁽²⁾

 والسلام علیکم و رحمه الله