سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم سالانه منابع طبیعی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

الحمدالله والسلام علی رسول‌الله و آله

خوشحالم از اینکه توفیق پیدا کردم تا لحظاتی در جمع شما جهادگران و محققان جهادی باشم. از موضوعاتی است که برای من بسیار جاذبه دارد و همه زمینه‌ها و مظاهرش شیرین است. در هفته منابع طبیعی خبرهای خوبی که دنیا و علاقه‌مندان به محیط زیست سالم را به هیجان آورده، کشف یخ‌ها، همراه سنگ‌ها و خاک‌ها در کره ماه است که نوید تازه‌ای برای انسان‌ها و تصادف خوبی با هفته منابع طبیعی است. از اینکه این مقدار دنیا به این منشاء حیات اهمیت می‌دهد، خوشحالم. در کشور خودمان که از این نعمت تا حدودی برخورداریم، باید توجه بسیار جدّی به این موضوع داشته باشیم که البته داریم. در ایران آب بسیار عزیز است، امیدوارم که در همه نقاط ایران آب و همه منابع طبیعی را مثل جانشان دوست بدارند. جاهایی است که آب زیادی است و توجه نمی‌شود و زیاد مصرف می‌شود.

مجموعاً کارهای جهاد سازندگی برای بنده در دوران مسئولیتم همیشه زیبا بود. به هر حال به هر بخش که توجه کنیم، خوشحال می‌شویم. بخش مراتع، جنگل‌ها، شیلات، توجه به گیاهان دارویی، توجه به روستاها، توجه به صنایع دستی در روستاها و عشایر، کارهای دام و انواع تحقیقاتی که این روزها در دست دارند، نمونه‌های خوبی از کارهای ملی، انسانی و اسلامی و در جهت توسعه پایدار است.

حقیقتاً جهاد سازندگی نهاد واقعاً معنوی و همان چیزی است که کشور به آن نیازمند بوده است. از یادگارهای امام راحلمان و از دستاوردهای انقلاب اسلامی است. امیدوارم جهادگران به کمک دانشگاهیان بتوانند کارهایشان را عمیق کنند و کشور آثار کارهای آن‌ها را در آینده ببیند.

بنده به نتایج برنامه‌های جهاد برای استقلال کشور خیلی دل بسته‌ام. درباره منابع طبیعی بحث‌هایی در جریان است و شما که خودتان دستی در این کار دارید، بیشتر از ما می‌دانید. وارد جزئیات نمی‌شوم. از تجربیات خودم در حدّ کلیات می‌گویم. حرف‌های من تشویق و تأکیدی در ادامه راه شما است. امیدوارم تحقیقات پیگیری شود و کارهایی که در دست اجراست، عمق و ثبات و پایداری بیشتری پیدا بکند. برای سال ۱۴۰۰ - برنامه ۲۵ ساله- پرواز فوق‌العاده وسیعی را درنظر گرفته‌ایم. شما ببینید رقم ده میلیون  شغل در این بخش چقدر مهم است. این‌ها را بلند پروازی نمی‌دانیم؛ بلکه واقعی می‌دانیم. منابع بسیار با ارزشی، حتی در جاهای خشک کشور، جاهایی که می‌توانیم از آنجا زیره، زعفران، کتیرا و گیاهان دارویی و خیلی چیزها که زیاد مشکل نیست، تولید و صادر بکنیم.

کارهای دیگری هم در دست مطالعه داریم که انشاءالله پیگیری می‌کنیم. استفاده از آب‌های شور را جدی گرفته بودیم. بنده در سفرم به عربستان دیدم که آن‌ها در یک مزرعه وسیع برای کارهای آزمایشی روی یک دانه روغنی و علوفه برای حیوانات از طریق تفاله‌ها با تحقیقات دانشگاهی دارند کار می‌کنند و به نتایج نهایی نزدیک شدند و امیدوارند که به زودی به عنوان یک طرح اقتصادی در سطح وسیعی اجرا بکنند.

در کشور ما هم از وجود جنگل‌هایی که در جزیره قشم در استان هرمزگان در کنار دریا داریم، می‌توانیم برای طرح‌های اقتصادی استفاده کنیم. کشور ما با همه کمبودی که دارد، مجموعه آن یک مجموعه غنی است. دویست و پنجاه میلیمتر باران خیلی کارساز است. من چند روز پیش در عربستان از کشت و صنعتی بازدید کردم که آن‌ها آب را از عمق ۱۳۰۰ متر استخراج می‌کردند. آب وقتی روی زمین می‌آمد ۶۵ درجه گرما داشت و دست آدم را می‌سوزاند، در استخری خنک می‌کردند و بعد برای کشاورزی می‌فرستادند. از هزینه پرسیدم و گفتند: زدن چاه عمیق و تأسیسات پمپ بیش از یک میلیون  دلار هزینه برده است.

یک مجتمع کشت و صنعت بود. یک مقدار از چاه‌های سطحی استفاده می‌کردند؛ ولی در کل کار به صرفه اقتصادی بود. آب شهر ریاض و مدینه را از دریای احمر و خلیج فارس می‌بردند و تأمین می‌کردند. با چهارصد متر ارتفاع و ۴۰۰ کیلومتر فاصله آب را بردند.

در چنان شرایطی آن‌همه هزینه کردند و مجبور هستند. لذا فکر می‌کنم از این مقدار آبی که در کشورمان است، می‌توانیم در حدّ مطلوب بهره‌برداری کنیم. به شرط اینکه از منبع اصلی آب تا نقطه استفاده و از زمین و منابع طبیعی و از بارور کردن ابرها تا مصرف آب به صورت قطره‌ای و بارانی، مواظبت بکنیم که در برنامه‌های ما همه شهر را تمیز می‌کند. آب کثیف را تبدیل به آب خوب قابل مصرف در کشاورزی می‌کند. توجه به سدها و مهار آبها که در حوزه وزارت دیگری است، با کار شما ارتباط دارد. آبخیزداری که جزو بهترین کارهای کشور است و مردم می‌توانند با حضور وسیع در آن نقش داشته باشند. اگر برنامه‌ها با اضافه کردن طرح‌های تحقیقاتی که شما دارید کار می‌کنید، پیگیری شود، امیدوارکننده خواهد بود. آبخوانداری که دوستمان به آن اشاره کردند، از چیزهایی بود که من خیلی به آن علاقه‌مند بودم. فکر می‌کنم برای ما رضایت‌بخش بود. با تزریق سیلاب‌ها در مسیر رودخانه‌هایی که از کوه‌ها می‌آیند و زود تبخیر می‌شوند یا با آب نمک مخلوط می‌شوند، این‌ها را در زیر زمین حفظ می‌کنیم. معمولاً در مسیر این رودخانه‌ها، لایه‌های ضخیم زیر زمینی داریم که آب را می‌تواند نگه داشته باشد.

اجرای چنین طرح‌هایی بیشتر در منطقه فسا بود که رفتیم و دیدیم. تاکسی نبیند، باور نمی‌کند. در جاهایی که بعید بود، در دره‌هایی که خشک و بی‌آب بود، با یک یا چند طرح آبخوانداری جنگلی کوچک و چاه‌های بسیار، به دست آمد و نگاه‌های منفی به این منطقه کاملاً مثبت شد. کشاورزان و همه مردم راضی بودند. جنگل نسبتاً انبوهی هم در دامنه کوه به وجود آمده بود. این طرح‌ها هنوز در جای جای کشور قابل اجراست. در دامنه کوه‌های منتهی به دشت می‌توانیم چنین کارهایی را انجام دهیم. حفاظت از جنگل‌ها و محافظت از گونه‌های گیاهان را انجام دهیم. حفاظت از جنگل‌ها و محافظت از گونه‌های گیاهی ارزشمند را در کشورمان داریم. به تناسب آب و هوا می‌توانیم در بخش‌های مختلف از آن‌ها استفاده بکنیم. کارهایی است که مردم خودشان می‌توانند انجام دهند، سرمایه‌گذاری‌های بزرگ نمی‌خواهد. علم و تحقیق می‌تواند کمک بکند. یک پایان نامه عمیق از یک دانشجو می‌تواند اطلاعات خوب و مفیدی در این زمینه به کشاورز و استفاده درست و راهکاری مناسب ارائه دهد. چون با اطلاعات و تجربیاتی که دارند، عمل می‌کنند. اصلاح گونه‌ها از کارهای تحقیقاتی شماست. من در سفر عربستان از قلعه خیبر هم دیدن کردم. بالای قلعه بزرگ خیبر- خیبر چند قلعه دارد که بزرگترین قلعه آن مال مرحب بود - رفتم. اطراف آن قلعه یک نخلستان بسیار زیبایی است که از زمان قدیم بوده، الآن یک مقدار فرق کرده، ولی قدیمی است. چیزی که می‌خواهم بگویم این است که در آنجا حدود ۳۰۰ چشمه بوده و همه چشمه‌ها خشک شده است و الآن از چاه استفاده می‌کنند. یکی از آن چشمه‌ها، چشمه علی بود. اسم چشمه برگرفته از نام مولا علی (ع) است. آن چشمه را دیدیم. زیر آن چشمه، از چند نقطه آب می‌جوشید و ماهیهای کوچکی در آن بود. به عنوان اعجاز جنگ خیبر و علی‌بن‌ابی‌طالب (ع)، این چشمه را برای خودشان مقدس می‌دانستند.

چیز مهم‌تر اینکه این مقدار آب که به اندازه نیم اینچ هم نبود، برای آن‌ها سمبل آبادی بود که به چند طرف در نخلستان‌ها می‌رفت. امّا ما که این همه رودخانه‌های خروشان در کشور داریم، در طرف البرز رودهایی که به دریا می‌رود، در طرف زاگرس رودهایی که به عراق می‌رود یا به خلیج فارس می‌ریزد؛ رود اترک، رود ارس و آب همه رودها را می‌توانستیم به تدریج تنظیم کنیم. باید با راهه‌ای عملی، کشورمان سیر بماند. نگذاریم این سرمایه‌های الهی که در کشور ماست، راکد بماند یا گاهی مزاحم شود. برنامه‌های بیابان زدایی که جهاد سازندگی می‌خواهد انجام دهد، از بهترین کارهای جاودانی است که باید پیگیری بکنید. با ده میلیون  هکتار بیابان و شاید بیشتر، این کار حتماً ادامه پیدا می‌کند. ما که در روستاهای کویری زندگی می‌کنیم، می‌دانیم که وقتی بادهای حامل شن بیابان‌ها وزیدن گرفت، گاه مزارع را نابود می‌کند و خرابی به بار می‌آورد و امیدهای کشاورزی را بر باد می‌دهد.

اگر موفق شوید که جلوی هجوم کویر را بگیرید و کویر را فتح بکنید، بهترین خدمت را به روستاییان کشور خود کرده‌اید. انشاءالله با همین ایده وارد صحنه شدید و همکاری جهاد و دانشگاه نوید بخش باشد. می‌توانید نتایج جاودان و ماندگار را در کشورتان ثبت کنید و مردم و نسل آینده را از خودتان و ما راضی کنید؛ چرا که جنگل و کویر و همه منابع طبیعی برای همه نسل‌هاست و باید برای آن‌ها سالم نگه داریم و استفاده منصفانه‌ای از آن بکنیم. حتّی بخش هدر رفته و تلف شده را تجدید حیات و برای دیگران حفظ کنیم. خیلی از این‌ها از کارهای خدا و خلق پسندانه، کم هزینه، شیرین، وسیع، پرسود و سریع‌الجواب هستند. آبخیزداری‌ها و آبخوانداری‌ها خیلی سریع جواب خود را در کشاورزی، دامداری و احیای ثروت‌های کشور می‌دهد. خداوند هم برکات خودش را برای ما نازل می‌کند و نگه می‌دارد. آنان که مسرفانه از طبیعت و منابع مختلف آن استفاده می‌کنند و حق دیگران و آیندگان را ضایع می‌کنند، ظلم بزرگی انجام می‌دهند. آن کسی که یک بوته را آتش می‌زند تا لحظه‌ای خود را گرم کند یا غذایی را بپزد، اگر می‌فهمید که چه کاری دارد می‌کند! چه چیزی را دارد از دست می‌دهد! چه اتفاقی می‌افتد! این کار را نمی‌کرد. جزو کارهای مهم شما این است که مردم را آموزش بدهید. فیلم‌های خوب و نمایشنامه‌های خوب درست کنید و به مردم نشان دهید که ثمره چیدن یک بار هیزم از یک دشت خشک چه فاجعه‌ای است.

ما روستاییان و کویرنشینان ایران زود می‌فهمیم و این‌ها مسئله مهمی برای ماست. چون در کویر هستند، خیلی زود محسوس می‌شود. خوب است آموزش بیابند که اگر بوته‌ای را نیاز دارند، ریشه‌اش را بگذارند یک موجود زنده، نفس کشنده و رشدکننده‌ای را از میان نبرند که همان یک بوته هم می‌تواند کشور را اصلاح کند.

به هر حال بنده به شما تبریک عرض می‌کنم؛ چون برای احیای مراتع تحقیقات زیربنایی کردید و امیدوارم این همکاری شما در آینده نتایجش را برای جامعه ما بیشتر بکند. آقای مهندس سعیدی‌کیا به شدت به این بحث‌ها و شیوه‌های کاری شما علاقه‌مند هستند و به همین دلیل این مسئولیت را پذیرفتند. ایشآن‌همکاران بسیار ارزشمندی در جهاد دارند که جزو ذخیره‌های اصلی نظام هستند. در همه جای کشور، در روستاها و شهرها مشغول ارتقای فرهنگ، اقتصاد و شغل مردم هستند. این مجموعه یک مجموعه پردرآمد برای ایران، انقلاب و اسلام است. خداوند توفیقشان را زیاد کند و مردم هم شکرگزار زحمات آن‌ها خواهند بود. شما را به خدا می‌سپارم.

 والسّلام علیکم و رحمه الله