سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم جشن سینمای ایران
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدالله و السلام علی رسول الله و آله
از توفیقی که پیدا کردم تا لحظاتی در جمع شما هنرمندان بخش مهم سینما که حامل پیام‌های تصویری کشورمان هستید، خیلی خوشحالیم. این یکی از نمونه‌های خوب ملاقات با شما هنرمندان تلاشگر است.
برای ما که زندگیمان و ماهیت کشورمان فرهنگی است و بر روی آگاهی مردم، بسیار حساسیم و به آن اهمیت می‌دهیم، توفیق حضور در جمع کسانی که زندگیشان را با یک مسئولیت و شوق فرهنگی آمیخته کرده‌اند، طبعاً پرجاذبه است.
من از خانه سینما متشکرم که ترتیب این برنامه را داد تا لحظاتی را در جمع شما و با برنامه با حال و شیرین شما باشیم. اینکه به شخصیت‌هایی از بخش سینما جایزه بدهند تا باعث تشویق سایر نیروهای تلاشگر شود، کار باارزشی است. با تجربه خودمان می‌دانیم که معمولاً در داوری‌ها و تصمیم دادن جوایز، این‌طور نیست که شایستگی‌ها به نفر منحصر باشد. منتها محدودیت جایزه و تعیین افراد خاص آن را می‌طلبد که همیشه تعداد کمی مورد تشویق قرار بگیرند. عده‌ای می‌درخشند و از این مسیر تشویق می‌شوند تا در این وادی بیشتر کار کنند.
خیلی روشن است که یک سینمای متعهد در زمان ما بسیار می‌تواند کارساز باشد و برای انتقال پیام و آگاه نمودن یکی از ارکان فرهنگ آموزش و تبلیغ است. به طور کلی در محیط سینما حضور متعهدانه و خالی از نواقصی که امروز در دنیا وجود دارد، کار مشکلی است. مردم ما کم‌وبیش به کار سینماهای دنیا واقف و با آن آشنا هستند. جاذبه‌هایی که آنها برای جذب نیرو و بیننده دارند، معیارهایی است که انتخاب آن برای هنرمندان ما آسان نیست و خیلی از اینها نیز غیرعملی می‌باشد. اکثراً در دنیا از چاشنی خشونت، هیجان و چیزهایی استفاده می‌کنند که نمی‌تواند بر محیط انقلاب و فرهنگ ما حاکم باشد. طبعاً دست سینماگران از این لحاظ بسته است. به همین خاطر سینماگران دیگر می‌توانند از همه استعدادهایشان استفاده کنند و از همه جاذبه‌های موجود در جامعه برای توسعه شغلشان بهره بگیرند، اما جایگزینی که شما برای جذب مخاطبان مستعمان و قشر خاصی از جامعه نیاز دارید، در فضای فرهنگی ما موجود است. به نظرم سینمای ایران مسیر خود را بازیافته است و بسیاری از منتقدان منصف دنیا قضاوت می‌کنند که محتوای زحمات شما انسانی و سازنده است و فیلم‌های مؤثر و سازنده کم نیستند. ولی روشن است که ما هنوز در اول راه هستیم و این خود عصر جدیدی است که به تجربه، تمرین و آموزش لازم دارد و طول می‌کشد تا یک نسل نیرومند و مجرب را ترتیب کند که برای دوره جدید بعد از انقلاب و دوران دفاع عمر زیادی نیست.
در چند سال اخیر فرصت‌های زیادی را تجربه کردیم. باید از این مقدار پیشرفتی که در سینما پیش آمده است، خوشحال بود و از مایه‌های علمی، هنری و فنی مردم در عصر جدید و حرکت جدیدی که به چشم می‌خورد، تشکر کرد.
مسائلی را که توسط نماینده شما و سخنگوی خانه سینما اشاره شد، قبول دارم. بدون اطلاع از خواسته شما چند روز پیش در هیأت دولت همین مسئله را مطرح کردیم. تعداد سالن‌های نمایشی در کشور خیلی کم است. ما در شهر و شهرک‌هایمان حداقل به یک سالن نمایش نیاز داریم که
در شهرک‌های ده، بیست هزار نفری، به نسبت جمعیت باید تعداد اینها افزایش یابد. تصمیم هیأت دولت این شد که اگر بخش خصوصی وارد میدان شود، ما حمایت عمومی و تدارکاتی کنیم تا سالن‌های نمایش به تناسب هر جا زیاد شوند. حتی پیشرفت آن تا جایی باشد که سینماهای ما در جاهای خوب شهر باشند. زمین‌های آنجا گران است و به سرمایه زیادی احتیاج دارد که خود سرمایه‌دارها هم کمتر این سرمایه را دارند.
بنابراین به فکر افتادیم که به شهرداری‌ها و بخش‌های دولتی مأموریت بدهیم که داوطلب شوند و سهمی از این کارها را بر عهده بگیرند. الان خدمت شما عرض کنم که اگر خودتان دیدید سازمانی برای این مسئله، بیشتر از دیگران دل می‌سوزاند. دولت در این زمینه به آنها بیشتر کمک می‌کند. تحقیقاً سالن نمایشی قابل قبول و باکیفیت خوب، کم داریم که از طرف دولت حمایت لازم دارد. برای انتقال و صدور محصولات شما به خارج هم باید برنامه‌ریزی بیشتر می‌شود. من روی این نکته هم بحثی نداشتم و آمادگی این را که در مورد آن صحبت کنم، ندارم، ولی جزو آرزوهای ماست که روزی بتوانیم محصولات هنری و فرهنگی خودمان را به دنیا عرضه کنیم. این از افتخارات ما به حساب می‌آید؛ به خصوص که سینمای ما محتوای جدیدی برای طبقات متفکر دنیا و آنهایی دارد که سینما را فقط برای پر کردن اوقات فراغت یا رفع خستگی دنبال نمی‌کنند، بلکه روی محتوای فکری، عملی و اندیشه کار می‌کنند.
من قبلاً در ملاقات با جمعی از هنرمندان و پیشکسوتان شما تذکر داده بودم و الان هم در جمع انبوه شما عرض می‌کنم که دوران مهمی در کشور ما می‌گذرد و تحقیقاً در تاریخ ایران نقطه عطفی است. خوب نیست که قشر هنرمند ما نزدیک به این جریان‌هایی که می‌گذرد، نباشد و آثار حرکت‌های فوق‌العاده زیربنایی در آثار تصویری و فکری شما منعکس نشود. اصولاً مطبوعات و رسانه‌های تصویری و صدا آینه وضع موجود و منعکس‌کننده نقاط حساس هر قطعه تاریخ هستند.
در ایران وقتی شما به تاریخ ۲۵۰۰ ساله مراجعه می‌کنید، می‌بینید که قبل از اسلام وضع دیگری بود که اکنون قابل بحث ما نیست. بعد از دوران اسلام در هیچ قطعه‌ای از تاریخ نمی‌بینیم که ایران بجز با تکیه بر قدرت، روی پای مردم خودش و امکانات درست در حال مبارزه و درگیری با دشمنان و رقبای نیرومند، توانسته باشد زندگی مناسبی با زیربنای استقلال واقعی تنظیم کند.
از لحاظ سیاسی امروز هیچ کس در دنیا نیست که به ایران دیکته کند که مردم چه بکنند و چه تصمیمی بگیرند. این به خصوص در دوقرن اخیر خیلی تازگی دارد که استعمار و استکبار همیشه سیاست ایران را دیکته و تنظیم می‌کردند.
نکته دوم رشد سریع نیروهای متفکر و فرهنگی کشور است. سرعتی که در تربیت نسل جوان و تحصیل و انتقال تکنولوژی وجود دارد، بی‌نظیر است. حتی به صورت زبان‌های مختلف هم قدرت‌گرایی نمی‌کند. اصلاً در ایران سابقه نداشت که حدود یک میلیون و پانصد هزار دانشجو و صدها هزار نیروهای فنی داشته باشد که این نیروها در آموزشگاه‌ها و مراکز حرفه‌وفن و خیلی جاها دارند به سرعت رشد می‌کنند. به علاوه نیروهای فراوانی که در محیط کار دارند ساخته می‌شوند.
با وجود ابتکارات و خلاقیت‌هایی که امروز در دست قوم ایرانی است، چند سالی نخواهد گذشت که این کشور ترکیبی از مردم دانشمند، باسواد و آگاه خواهد داشت که برای آینده کشور بسیار مهم است.
مسئله دیگری که حتماً باید مورد توجه باشد، این است که ما ایران را به دست مردم خودش می‌سازیم. برای ما باعث خوشحالی است که در گذشته حتی برای ساختن دوچرخه هم مشکل داشتیم، یا نمی‌ساختیم و یا چند صندوق می‌بردیم و مونتاژ می‌کردیم. الان بچه‌های شما پیشرفته‌ترین نوع تانک را می‌سازند، که دو روز گذشته نمونه‌اش را با بیش از هشتاد هزار قطعه افتتاح کردیم. تانکی که تاکتیک سلاح‌های معمولی روی آن ذره‌ای کارگر نیست. چون آخرین افتتاح من بود، مثال زدم. در روز قبل از آن هم افتتاح سد کرخه را داشتیم. سدی که با مقیاس‌های موجود در جهان سوم، بی‌نظیر است. وقتی به کشورهای در حال توسعه نگاه می‌کنی، هیچ کشوری پیدا نمی‌شود که شبیه آن را بسازد. قبلاً آمریکایی‌ها چند میلیارد دلار از ما می‌خواستند تا این سد را با کیفیت‌های پایین‌تر بسازند، ولی طراحی آن را بچه‌های خودمان عوض کردند و سد را ساختند. دیروز وقتی به آنجا رفته بودیم و در یک لحظه 360 هزار لیتر آب رودخانه کرخه از دریچه‌های سد برای دشت‌های پربرکت خوزستان سرازیر شد، خداوند را شکر کردیم که بعد از مدت‌ها کاری را با یک دهم هزینه ارزی که از ما می‌خواستند، سامان دادند. بقیه مسائل که نمونه‌های آن را می‌بینید. چه سوژه‌ای بهتر از قدرت سازندگی، قدرت فنی و بالندگی نیروهای خودی، باید وجود داشته باشد که بخواهید ایران یا انسان و یا تاریخ را معرفی کنید! انتخابات ملی را به رخ دیگران بکشید و بچه‌هایتان را امیدوار کنید و به آنها روحیه و شخصیت بدهید. شما برای نشان دادن استقلال در حد اعلا چه سوژه‌ای می‌توانید بهتر از اینها پیدا کنید! طبعاً کمتر کشوری است که تحت فشار آمریکا دستورات آن را عملی نکند. می‌بینید که قدرتشان بر روی کشوری چون روسیه تأثیر می‌گذارد. قسمت اعظم دنیا، یعنی از اقیانوس آرام تا اقیانوس اطلس را که در سراسر گیتی گسترده شده، در اختیار دارند و سیاست‌های خود را تحمیل می‌کنند.
چه حماسه‌ای برای سوژه‌های فرهنگی و هنری می‌تواند از این شیرین‌تر باشد!؟ منتها باید با زبان فیلم و تصویر و با زبان هنر خودمان را معرفی کنیم. چقدر ما تحقیر شدیم موقعی‌که کشورهای انگلیس و آمریکا می‌نشستند، تصمیم می‌گرفتند، اجرا می‌کردند و سرنوشتش را عوض می‌کردند!؟ یک بار رضاخان ایران حاضر نشد قبول کند که به زور به انگلیس رفت. ملت این‌گونه اسیر بود.
حتی در زمان امیرکبیر، شخصیت ممتاز تاریخ قاجار، این‌گونه بود. در خاطراتش می‌خوانید که قاصد سفارت آمده و پیغام انگلستان را آورده که چنین کنید یا چنین نکنید، کمی که مقاومت کرد او را به کاشان بردند و کشتند تا بزرگتر از خودش حرف نزند.
ایران این‌چنین تحقیر می‌شد. قائم مقام می‌خواست کاری کند، بلایی را به سرش آوردند که به آن شکل شده و خط تاریخی بر دیواره نگارستان نوشت. این‌چنین نمونه‌ها در تاریخ شما خیلی وجود دارد.
نکته افتخارآمیزی برای ماست که همه کشور به صورت یک کارگاه بزرگ درآمده است و راه‌آهن، راه، سد، نیروگاه، کارخانه فولاد، پتروشیمی و مخابرات می‌سازند. اگر احساسات حمایت از مستعضفان که خیلی هم در میان شما وجود دارد، در قالب هنر بروز کند، آثار ارزشمندی خلق می‌کند. روحیات لطیف هنرمندان می‌تواند این روزگار جدید را به تصویر بکشد که در روستاها به وجود آمده است. ده‌ها هزا روستایی هیچ چیز نداشتند. ما در آن روستاها بزرگ شدیم و می‌دانیم چه بوده است. کافی بود که زنده باشند. برق، آب و راه وجود نداشت و از خانه بهداشت، دکتر و معلم هم خبری نبود. دولت اینها را جمع کرده و برایشان مدرسه‌ای ساخته و هفته هفته بچه‌هایشان را نگه می‌دارد و درس می‌خوانند.
این حماسه‌ها اگر با انگیزه حمایت از محرومان است، وقتش است. اگر حمایت از استقلال کشور است، وقتش است. اگر حمایت از عمران کشور است، وقتش است. اگر حمایت از علم و دانش است، وقتش است. ممکن است چیزهایی هم باشد که با کار شما جور درنمی‌آید و مسلم است که یک چیز مطلق و بدون عیب در هیچ جا وجود ندارد، ولی به اندازه کافی در محیط کشور آبادانی وجود دارد.
الان به غیر از روسیه و آمریکا کشوری وجود ندارد که به اندازه ایران منابع طبیعی و معدنی داشته باشد، منابع بهداشتی و منابع خاصی که برای حرکت دادن ایران بسیار ریشه‌دار است و استعداد رشد در ایران زیاد است. اینجا در قرون گذشته بدترین جا بوده و بدترین راه‌های تردد را داشته است. یک حرکت در کشور شما شروع شده که هنرمندان ما باید خودشان را به صعود نزدیک بدانند و اثرات سیاسی و آزادی را در آثارشان منعکس کنند.
انتخاباتی که چند هفته پیش برگزار شد، خودش یک مسئله روشن است که شما می‌بینید مردم در صحنه هستند. تعدادی را که فکر می‌کردید و مایل بودید به پای صندوق‌ها رفته‌اند. در هیچ کشوری مردم با این روحیه ورود نمی‌کنند. در آمریکا فقط اسمش آزادی است، ولی به گونه‌ای روی احزاب مشخص، راه‌های مشخص و شیوه‌های مشخص عمل می‌کنند و اکثر دموکراسی‌های دنیا این‌گونه است. انتخابات ایران، صراط آزادی است.
امیدواریم این بخش نیز در این اوایل از ذهن فعال هنرمندان و سینماگران دور نماند. از محبتی که کردید، تشکر می‌کنم و خودم را شایسته این تعریف‌ها و تمجیدهایی که می‌شود، نمی‌دانم. من هم یک فرد معمولی در بین یک ملت نیرومند هستم که با همکاران خوب و شرایط خاصی که بوده، موفق شدیم کار درستی را پیش پای ایران بگذاریم. امیدواریم با حضور مردم در صحنه، راهی را که ایران برای استقلال، آزادی، عمران، پیشرفت و تکامل، انتخاب کرده، تا اهداف نهایی خودش ادامه پیدا کند.
السلام علیکم و رحمه الله و برکاته