سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم جشنواره تولید ملی ، افتخار ملی
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله والسّلام علی رسولالله و آله
توفیقی شد در بین صنعتگران در خانه صنعت چند کلمهای باهم صحبت کنیم. قبل از جلسه، توضیحاتی درخصوص اوضاع صنعت و در چند غرفه نمایشگاه با بعضی از صنعتگران صحبت کردم.
فکر میکنم الان در مقطعی هستیم که نیاز به تصمیمات سرنوشتساز برای صنعت داریم و برای همه امور کشور به همین شکل خواهد بود. تا حدودی راهها باز شده و زیربناها کم و بیش ساخته شده و نیروهای خوب در کشور تربیت شدند و تجربههای ارزشمندی بدست آمده و مشکلات ارزی مثل سالهای قبل نیست. فشار نیاز به کار هم ما را وادار میکند که تفکرات جدیدی را مطرح کنیم و راهکاری برای تقاضای به حق نیروی کارمان داشته باشیم.
به نظر نمیرسد در کشور ما بنبستی وجود داشته باشد. الان بیشتر باید به فکر ابتکار، پشتکار و شجاعت تصمیمگیری باشیم که شاید بتوانیم سرعتی بیشتر از دورههای قبل برای همه بخشها ایجاد کنیم. بحثهایی در کشور همیشه هست و در رسانهها هم اولویتها مطرح میشود که بحثهای درجه دوم است. اولویت اول این است که به هماهنگی در همه امورمان نیاز داریم.
اینکه بگوییم صنعت، کشاورزی، آموزش و یا امور سیاسی کدام اولویت دارد؟ ممکن است بخشهایی از همه این موارد اولویت داشته باشد، اما مجموعه باید هماهنگ با یکدیگر کار کند. اگر مجموعه و اهداف ما هماهنگ حرکت کنند، میتوانیم توفیقات بهتری به دست آوریم. هیچیک از این بخشها را نمیتوانیم ندیده بگیریم. اگر آموزش ما بلنگد، در آینده ضرر خواهیم کرد و اگر به کشاورزی بیتوجهی کنیم، باز خسارتهای عمدهای به کشور وارد میشود و نیروهای ما بیکار میشوند و وابستگی ما به خارج بیشتر میشود.
اگر مسائل صنعت را ندیده بگیریم، موتور توسعه و حرکت ما از کار میافتد و شاید هیچ بخشی به اندازة صنعت در زمینه توسعه نداریم. امروز در همه دنیا صنعت حرف اول را میزند و آنهایی که موفق شدند، صنعت پیشتاز را برای خودشان تدارک ببینند، جلو هستند و بقیه که دنبال هستند، موقعی به صنعت میرسند که آنها صاحب صنعت جدید شدند و سود این دوره را بردند و بعد آن را به دیگران واگذار میکنند و خودشان با قدم بلندی درجلو به پیش میروند.
یکی از نقاط ضعف جهان سوم و کشورهای در حال توسعه این است که همیشه دست دوم و سوم نصیب آنهاست و این خطرناک است. یکی از کارهای مهمی که شما صنعتگران باید به کمک علم و دانش در دستور کارتان داشته باشید، این است که باید در بخشهایی پیشتاز باشیم و از بقیه جلوتر حرکت کنیم. اینجا بحث اولویتها مطرح میشود و بحث IT پیش میآید و باید روی آنها تکیه بیشتری بکنیم و سرمایهگذاری بیشتری داشته باشیم . ولی بدنه صنعت در همه مراحلش نباید مورد غفلت قرار بگیرد.
در بحثهایی که در جلسه قبل در اینجا داشتیم، آقایان دو مسأله را به عنوان مشکلات اصلی صنعت مطرح کردند. یکی مسأله بهره بالای بانکها و دیگری نرخ ارز بود. ما هم در مجموعه کارهایمان با این مسائل مواجه هستیم. الان مجلس و دولت هم در حال بحث هستند و در محافل اقتصادی و سیاسی هم مطرح است. فکر میکنیم یکی از تصمیماتی که لازم است گرفته شود، این است که به نظرات منطقی و عادلانهای در این دو مورد یعنی نرخ بهره بانکی و ارز برسیم.
در مجمع، بندی را تصویب کردیم که بهره و سود باید منطقی و عادلانه باشد، اما مصداقش را تعیین نکردیم و تعریف نکردیم که در چه سطحی و رقمی عادلانه میشود که نیاز به کار کارشناسی وسیعی دارد و آرزو و سیاستی است که باید بشود. ظلم است که برای صاحب پول و گیرنده وام سود عادلانه نباشد.
هر طرفی که ظلم ببیند، ظلم به جامعه منتقل میشود و جامعه ضرر میکند. لذا کار منطقی است که باید با استدلال نقطه مطلوب را مشخص کنید و با ذکر دلیل نرخ عادلانه سود را محاسبه نمایید. مسأله نرخ ارز هم جزو بحثهای داغ روز است و روی آن هم باید فکر کرد و آنچه که صلاح اقتصاد و مجموعه زندگی است، رقمی را مشخص کنیم و این رقم باید ثبات داشته باشد و مردم هم خیالشان راحت باشد.
چیزی که در بیرون احساس میشود این است که ظرفیت تولید در شرایط فعلی کشور خوب است و سرمایهگذاریهای فراوانی شده، ولی هنوز تولیدکنندگان با مشکل مواجه هستند.
همه شما هم میدانید که تولید مهمترین وسیله تغذیه موتور حرکت تکاملی هر جامعه و هر کشوری است. اگر نتوانیم مولد خوبی باشیم، محال است که بتوانیم در مسابقه توسعه و پیشرفت در دنیا کاروان توسعه را همراهی نماییم. اگر بتوانیم تولید درستی برای خودمان ساماندهی و موتور تولید را بخوبی راهاندازی کنیم، راه باز است و بقیه مسائل را به دنبال خود خواهد آورد.
روی این مسأله جاهایی که سیاستهای این بخش را به عهده دارند، باید با هماهنگی مسؤولان تصمیمگیر مثل مجلس، دولت و جاهای دیگر همکاری کنند. این اصل را بپذیریم که باید به تولید ما سامان داده باشد. اگر ما مشکل صادرات داشته باشیم، با بازار داخلی بعید است بتوانیم تولید مطلوبی بدست بیاوریم.
هیچ کشوری نمی‌تواند با درون خود عمل کند و به تعامل جدی با دنیا در این خصوص نیاز داریم. ما مصرف کننده بسیاری از چیزهایی هستیم که خودمان تولید نمیکنیم و در مقابلش چیزهای کمی میدهیم. از دیگران میگیریم و چیزی که میپردازیم، تولید واقعی خودمان نیست و منابع ماست. چیزی که خداوند به عنوان هدیه داده است و مکلف بودیم این موارد را رشد دهیم و از آنها استفاده بهینه کنیم، ارزان به دیگران میفروشیم و کار آنها را میگیریم که ارزش افزوده آنها خیلی بالاست. ولی ما بدون ارزش افزوده به آنها جنس میدهیم که چیز بسیار بدی است.
فکر میکنم این فقط به درد پولدارهای بیدرد میخورد. لذا باید خودمان بسازیم و از ساخته و تولید خودمان وارد بازار شویم و تعامل کنیم. مقداری از مواد طبیعی را که از طبیعت گرفته میشود، از خارج وارد کنیم و مقداری را صادر میکنیم. وقتی مقایسه میکنیم، میبینیم این دو رقم هیچ تناسبی با یکدیگر ندارند و انصافاً جای ارزش افزوده در کشور خیلی خالی است. جای ارزش افزوده جای رشد صنعت هم هست. صنعتگران باید این خلائی را که در زندگی اقتصادی ما وجود دارد، پُرکنند و من هم قصد ندارم بگویم صنعتگران کوتاهی میکنند. صنعتگر عاشق است و می‌خواهد کارش بهتر انجام شود.
مجموعه نظام باید حرکت منظمی را ساماندهی کند و راه را ادامه دهد. در این مدت پیشرفتهای قابل قبولی حاصل شده است. الان در نیازهای مواد اولیه در فولاد، مس، آلومینیوم، مواد پتروشیمی و چیزهای دیگر که برای ما سرمایههای بزرگتر هستند، دستمان پُر است و با این مواد میتوانیم صنایع کشورمان را تغذیه کنیم.
چیزهایی هم هست که باید به دنبال آنها برویم. در بعضی جاها، دنیا خیلی سخت مواظب است که ما جلو نرویم که نیازمند سیاست مدبرانهای است که موانع را از جلوی پایمان برداریم. مثلاً بحث هسته‌ای، بحثی است که قدرت‌های بزرگ سرسختی میکنند و باید این موضوع حل شود.
چیز دیگری که خیلی با اهمیتتر است و دنیا هم دنبال آن است، انرژی هسته‌ای است که از شکاف هسته به دست میآید. نقطهای دیگری که از جوش هسته انرژی میگیرند، صنعت ایتو است و بسیار صنعت مهمی است و امروز رقابت بسیار جدی در سطح عالیترین قدرت‌های دنیا برای اینکه کجا نقطه آغاز باشد، شروع شده و ما هنوز در اول کار هستیم و آنها هم هنوز به جای درستی در صنعت ایتو نرسیدهاند و اگر روزی دنیا به صنعت ایتو دست پیدا کند و از جوش (سیستمی که در خورشید عمل میشود و تولید انرژی میکند) استفاده کند، دیگر خطر انفجار هسته‌ای و محیط زیست مطرح نیست. چون ماده اولیهاش آب دریاست. ما الان در کشورمان، باید پایههایی درست کنیم که در صنعت و تکنولوژی جدید حرفی برای گفتن داشته باشیم.
در بحث IT حرکت نسبتاً قابل قبولی داریم، ولی فاصله بسیاری با کشورهای دیگر داریم. در جمع شما صنعتگران نخبه عرض میکنم حتماً باید به فکر کارهای بزرگ، جدید و پیشتاز و بیرقیب، کمرقیب باشیم و فکر نکنیم که حتماً باید صبر کنیم دنیا اینها را کهنه کند و وقتی دست دوم شد، استفاده کنیم. چرا باید این‌گونه باشد؟ ما ایرانیها انسانهای باهوش و پراستعدادی هستیم و دانشمندان بزرگی داریم. هزینه چنین تحقیقاتی را هم میتوانیم بپردازیم و کار سختی نیست و با صرفهجویی در جاهای مختلف میتوانیم برخی کارهای مهم را متمرکز کنیم و به پیش ببریم.
بحث هسته‌ای که مطرح است و خیلی هم داغ است، آرام آرام به پیش رفت و حقیقتاً خومان انجام دادیم و جوانان خودمان شروع کردند و تکنولوژی آن را به دست آوردند. چیزهای دیگر هم همینطور است و این راه رفتنی است و میتوان رفت. فکر میکنم زیربناهای حرکتمان را کم و بیش داریم. مبانی و سیاستها را در مجمع تنظیم میکنیم و با تجربهای که داریم، نیروی کار در کشور وجود دارد. متخصص و نیروی کار ماهر به اندازه کافی داریم و رشد آن هم زیاد است. نیاز هم وجود دارد.
تعامل با دنیا مسأله مهمی است که باید روی آن قدری کار کنیم که این محدودیتها که بعضی‌ها در بازار مشکلاتی درست میکنند، کم شود تا بتوانیم به طور طبیعی با دنیا تعامل داشته باشیم و راه خودمان را انتخاب کنیم.
من الان گرهای در کار توسعه نمیبینم، در کشاورزی، آموزش،اقتصاد و ... گرهای وجود ندارد و اگر هم چیزی باشد، ممکن است کمکاری و یا مشکلات سیاسی و بحثهایی مثل سرگرمی باشد. امیدوارم باتلاش همه شما نیروهای کاری که در کشور هستید، بتوانید اولاً مسأله بهرهوری را حل کنید. اگر بخواهیم آمایش درستی در زندگی اقتصادی و صنعتی داشته باشیم، باید سهم سرمایه، فضا و نیروی انسانی را عادلانه تقسیم کنیم. بدانیم که نیروی انسانی نقش خود را ایفا کند و فضا که زمین و منابع است و ابزار و سرمایه هم نقش خود را داشته باشند. الان بهرهوری متکی به انسان در کشور جزو نقطهضعف ماست. سهم بهرة بخش انسان در ژاپن و کشور ما قابل مقایسه نیست. در مقابل سهم تضاد مواد را هم مقایسه کنید. ما مواد، فضا و طبیعت زیاد مصرف میکنیم. ولی دستاورد انسان از سهم اندکی برخوردار است.
لذا بهرهوری ارزش ما بهینه نیست. از کارهای مهم شما صنعتگران – البته بخش سنگینی از این کار در دست دولت است - باید بهرهوری را به جای مناسبی برسانید. فکر میکنم الان راهکارها شناخته شده است و میتوانیم انتخاب کنیم. انشاءالله قدرت تصمیمگیری داشته باشیم و جهش دیگری در دورههای آینده در صنعت کشور ایجاد کنیم و با این جهش‌خودمان را به نقطهای که استحقاق آن را داریم، برسانیم.
والسّلامعلیکم و رحمهالله و برکات