سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح چهارمین جشنواره صنایع غذایی

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله والسلام علی رسول الله و آله

از اینکه توفیقی پیدا شد که در جمع شما باشیم، خوشحالیم. از خدماتی که شما به جامعه در تأمین غذای خوب انجام می‌دهید، تشکر می‌کنیم. من بارها با جناب دکتر حسینی و همکاران ایشان در انجمن ملاقات داشتم و با کار، پیشرفت، مشکلات و فرصت‌های شما کم و بیش آشنا هستم و برای کار خوبی که الان خدمتگذاران در بخش غذایی برای جامعه می‌کنند و همچنین بخشی از صادرات ما را تأمین می‌کنند، ارزش قائل هستم.

دو نکته برای من مهم است و بیشتر هم به این دو نکته در بین صحبت هایم در اینجا اهمیت می‌دهم. مناسبت خوبی است که روی این نکات حرف بزنم.

به هر حال خیلی روشن است که یکی از تنگناهای آینده بشریت، می‌تواند مواد غذایی، تغذیه سالم و امنیت غذایی باشد. البته اگر به خوبی از عهده استقبال از شرایطی که در پیش بشریت هست، برنیاید، اما دانش بشری قطعاً راه‌حل اساسی برای این جریان دارد. امروز بخش زیادی از مردم دنیا از امنیت غذایی، سلامت غذایی و حتی از غذای معمولی غیرامن هم به اندازه کافی برخوردار نیستند.

سازمان‌های زیربط جهانی می‌گویند که نزدیک یک میلیارد انسان گرسنه وجود دارد. سالها هم در حال تلاش هستند و بودجه هم می‌دهند که تعداد گرسنه‌ها را کم کنند، اما نشد و بلکه بیشتر شد. همین الان که ما در چنین فضای راحتی مشغول صحبت هستیم، نگاهی به سومالی بیندازیم به اینکه حدود هفت، هشت میلیون انسان در آنجا گرسنگی می‌کشند و تعدادی به علت گرسنگی می‌میرند. دعواهای سیاسی و باندی هم مانع رساندن غذای اهدایی دنیا به آنها می‌شود. بقیه کشورهای آفریقایی و کشورهای دیگر هم چنین وضعی را زیاد دارند. به علاوه در کشورهای نسبتاً مرفه هم بخشی از مردم این مشکل را دارند. چون در کشورهای پیشرفته، افراد زیادی هستند که نمی‌توانند غذای درست و مناسبی را تأمین کنند.

همه اینها می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که کار امنیت غذا، یکی از کارهای مهم انسان‌های مسئول هر جامعی است. به خصوص حکومت‌ها که مسئولیت را به عهده گرفتند. الان در این مسیر دو بخش، خیلی مهم هستند. یکی بخش کشاورزی است که تقریباً اکثریت مواد غذایی در مجموعه علوم کشاورزی و بخش‌های کشاورزی از کشاورزی، باغداری، دامداری، زنبورداری و طیور و همه اینها، در این بخش تأمین می‌شوند.

من دو، سه روز قبل در مشهد بودم و در آنجا مسئولان صنایع و کشاورزی که آمده بودند، مشکلاتشان را به من بگویند، البته آنها یک مقدار آمار تعطیلی‌ها را بیشتر از شما گفتند. آنها می‌گفتند که مجموعاً تا حدود هفتاد درصد را می‌توانیم بگوییم که صنایع خراسان غیرفعال است. حالا یا تعطیل است و یا با ظرفیت خیلی کم کار می‌کنند. حتماً این برای جامعه ما مصیبت است. در شرایطی که اهمیت تولید از نان شب برای جامعه، اقتصاد و زندگی ما روشن‌تر است.

اگر روی همین یک عدد تکیه کنیم، می‌فهمیم که کوتاهی شده است. نبایستی این اتفاق بیفتد.مردم سرمایه‌گذاری کردند و بدهکارند و وام دارند و باید قسط بدهند و متعهد هستند. وقتی که تعطیل شود و نتوانند تولید کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟ کارگرانی که بیکار می‌شوند، همه زندگی یک کارگر همان حقوقی است که می‌گیرد، آنهایی که کار می‌کنند به زحمت حقوقشان را دریافت می‌کنند و بعضی‌ها چند ماه برای دریافت حقوق معطل می‌شوند.

این کار روشن است که نیروی فعال تولید را از قدرت انگیزه و شوق کار می‌اندازد و دلسرد می‌کند. اینها برای توسعه یک کشور و حتی زندگی عادی یک کشور سمّ است. در شرایطی که توسعه هم نباشد.

در بخش کشاورزی در همین هفته و دو، سه روز همیشه این حرف‌ها بود. من حرف‌هایی را که در این دو، سه روز مراکز رسمی کشور اعلام کردند، می‌گویم.

رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و رئیس کمیسیون اقتصادی و صنعتی مجلس رسماً هشدار دادند. هشدارهایشان هم با ارقامی بود که ذکر کردند. البته آنها مسئول ارقامی که می‌گویند، هستند. من از آنها نقل می‌کنم. عددهای دلهره‌آوری برای امروز ماست. رئیس خانه کشاورزی، کشاورزی ما را به مرده یا در حال مرگ تعبیر می‌کند. حتماً در این تعبیر اغراق هم هست. نمی‌توانم بگویم که همه حرف‌ها درست است. ولی چون یک مقدار دستم به کشاورزی ارثی‌مان بند است، می‌دانیم که برای کشاورزها مشکلات زیادی است.

مرکز پژوهش‌های مجلس رسماً ادعا می‌کند که وابستگی‌ها به محصولات کشاورزی در این 4، 5 سال گذشته از 35% به 75% رسیده است. برای من قبول کردن این حرف سخت است. این مقدار عدد واقعاً بد است. کلیت را می‌توانم بپذیرم. با اینکه ما سالهاست که تلاش می‌کنیم در محصولات کشاورزی و مخصوصاً در کالاهای ضروری خودکفا شویم و صادرات داشته باشیم.

زمانی ادعا کردیم که گندم‌های اضافی را صادر می‌کنیم. اگر این‌گونه باشد، چگونه این حرف را بپذیریم. یعنی در این شرایط وابستگی 35 درصد به 75 درصد برسد. به خصوص در گندم آن آقا ادعا می‌کند و می‌گوید که ما هفت برابر وابسته شدیم. حالا ممکن است بخش زیادی مربوط به خشکسالی باشد، ولی خشکسالی هم در کشور ما قابل علاج است.

دستم در کار بود و می‌دانم که اگر ما آبیاری را تحت فشار کنیم. این کار را امروز در جاهای پرآب هم می‌کنند، ما که کشور خشکی هستیم، از واجبات است که آبها را هدر ندهیم. عمده مصرف ما هم در کشاورزی است. آب صنعت و شرب ده، پانزده درصد آب مصرفی کشور است. بقیه در بخش کشاورزی است. اگر راندمان آب را با تکنولوژی پیشرفته آبیاری قطره‌ای و انواع آبیاری‌های دیگر که هست، انجام بدهم، راندمان دو، سه برابر بالا می‌رود و اراضی بایر و موات تبدیل به کشتزار می‌شود و به علاوه آنچه را که الان می‌کاریم، با آب بهتر و علمی آبیاری می‌شود. قطعاً ما می‌توانیم این مشکل را حل کنیم.

ما با آمار و ارقام آشنا هستیم و می‌دانیم قابل حل است. عمده آبهای کشور مهار شده است. سدهای فراوانی که از سالهای قبل شروع شده، یکی‌یکی در حال بهره‌برداری است. اگر این سدها آبیاری قطره‌ای داشته باشند، کاملاً کشاورزی ما را از خشکسالی نجات می‌دهند. چه لزومی دارد این همه دیم داشته باشیم، در صورتی که محصول یک هکتار زمین آبی 4، 5 برابر زمین دیم است. این زمین‌ها و آب‌های خوب خداوند و این دانش خوبی که خداوند قدرتش را به ما داده، باید به کار گرفته شود و چند برابر محصول از همه بخش‌‌های کشاورزی برداریم.

گزارش‌هایی که آقایان از شیلات، مرغداری، دامداری می‌دهند، مدعی هستند و می‌گویند که اگر یک کیلو گوشت در کشورهای نسبتاً خوب و موفق 4 دلار تولید می‌شود، قیمت تمام شده در ایران ده دلار است. چرا باید این‌گونه باشد؟ بالاخره غذا همان است و فضا هم همان است.

درست فهمیدن، درست اداره کردن و درست دامداری کردن قیمت‌ها را پایین می‌آورد. در اینجا که قیمت نیروهای کار مثل کشورهای پیشرفته نیست. خیلی کمتر است. انرژی ما هم از آنها خیلی ارزان‌تر است. الان که یک مقدار هدفمند کردیم، هنوز یک سوم آنها نیست. در کشورهای همجوار ما مثل ترکیه، بنزین و گازوئیل 2 دلار یا بیشتر است. ما با آن هنوز خیلی فاصله داریم. چرا ما باید در این قسمت واردکننده باشیم؟

فکر می‌کنم امنیت غذایی جدّی گرفته نشده است. شاید چون پول نفت داریم و نفت را می‌فروشیم، خیلی آسان از کشورهایی که مازاد دارند، وارد می‌کنیم. اما این کار نمی‌تواند طولانی مدت باشد. بالاخره همین‌طور که نفت را مصرف می‌کردیم، اگر مصرف کنیم، هفت هشت سال دیگر نمی‌توانیم صادر کنیم. اما اگر با این هدفمند کردن، درست اجرا شود، می‌توانیم به این ماده بسیار ارزشمندی که خداوند در زمین ما قرار داده، عمر بیشتری بدهیم.

در کشاورزی، مواد غذایی و تغذیه، با اینکه کشورهای پیشرفته دنیا روی تجارت جهانی تکیه می‌کنند و روی رقابت بسیار تکیه می‌کنند و امتیاز بزرگی برای ورود در تجارت جهانی برای کشورها قائل هستند، اما حاضر نشدند کشاورزی و محصولات کشاورزی را در رقابت جهانی وارد کنند. روی آنها خیلی هم فشار هست که چرا تبعیض قائل می‌شوید؟ آنها می‌فهمند که در این قسمت جای ریسک نیست، با یارانه هزینه‌های تولید را پایین می‌آورند تا بتوانند رقابت کنند و مازاد را هم صادر کنند و می‌کنند.

در مجموع فکر می‌کنیم باید امنیت غذایی خودمان را بیشتر از این جدّی بگیریم. در صنایع غذایی لازم است صنایع را پیشرفته‌تر کنیم و باید از دانشگاه آزاد تشکر کنیم که دانشکده تغذیه را تقویت کرد و باید بیشتر تقویت بشود که عادلانه‌تر بتوانیم برخورد کنیم، اما مسئله مهمتر این است که به طور کلی نظام و امکانات کشور و سیاست‌های کلی و ما که سیاست‌های کلی را آماده می‌کنیم و برای رهبری می‌فرستیم و ایشان تصویب و ابلاغ می‌کنند، تأکید زیادی روی خودکفایی غذایی کردیم.

اگر یادتان باشد در زمان جنگ که ضروری‌ترین هزینه‌های ما در جنگ مصرف می‌شد، با درآمد کم نفتی که داشتیم باز به کشاورزی اولویت می‌دادیم و برای صنایع غذایی اولویت قائل بودیم. در کالاهای ضروری و حساس کاملاً به موازات اهمیت نیازهای جنگ، اهمیت قائل می‌شدیم.

یکی از ایراداتی که در این دو، سه هفته آقایان قانون‌گذار و دیگران می‌گیرند، واردات عجیب و غریب است که این‌گونه کشاورزی، صنایع و صنایع غذایی را تحت فشار قرار می‌دهد. همه اینها با مصالح امت، ملت، کشور و آینده ما و فرزندان ما سازگار نیست. حالا آن بخش جداست. من در اینجا می‌خواهم  اهمیت کار شما را تأکید کنم که شما به این توفیقی که پیدا کردید، بها بدهید و در این بخش به مردم و وطن خدمت کنید.

می خواهم تأکید کنم که اگر مراکز نظارتی خیلی جدی نمی‌گیرند، شما خیلی جدّی بگیرید که غذای مردم را سالم و مناسب تحویل آنها بدهید. این امانتی در دست شماست. البته در این کار آدم‌هایی هم هستند که دیگران را مفت بدنام می‌کنند. ما روی اصل تأمین مواد غذایی و امنیت غذایی برای مردم و روی تولید مواد غذایی و صرفه‌جویی در مصرف تأکید می‌کنیم و اینها جزو ضرورت‌های امروز زندگی بشریت است و ما ایرانی‌ها قطعاً می‌توانیم یکی از کشورهای حداقل متوسط دنیا در تأمین غذا، صادرات غذا و بالا بردن سطح سلامت جامعه خومان باشیم.

لازم نمی‌بینم در بین شما که با تشخیص وارد این بخش شدید، بیشتر تأکید کنم و حرف بزنم.

وقت شما را نمی‌گیرم تا از جشنواره بیشتر استفاده کنید. برای تشکر از زحمات شما به اینجا آمدم و امیدوارم در ملاقات‌های بعدی ببینیم گام‌های بهتری برداشته‌اید.

شما را به خدا می‌سپارم و در این ماه مبارک برای شما دعا می‌کنیم. شما هم برای کشور، آینده ما و امنیت کشورمان دعا کنید که خیلی لازم است.

والسلام علیکم و رحمه الله