سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار با مدیران و کارکنان سازمان اسناد ملی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

الحمدلله و السلام علی رسول‌الله و آله

با عرض تسلیت ایام عاشورا به حضار محترم باید ابراز خوشحالی کنیم از اینکه بالاخره یک کار به زمین مانده‌ای مورد توجه قرار گرفت. به طور معمول مسئله اسناد چون با زندگی روزمره مردم ارتباط جدی پیدا نمی‌کند انگیزه در عامه مردم پیدا نمی‌شود واگر این انگیزه را ما به وجود نیاوریم همیشه در حاشیه زندگی قرار می‌گیرد هم در حاشیه برنامه‌های حکومتی و هم در حاشیه زندگی اشخاص. ولی حقیقتاً در متن زندگی است. برای حفظ آثار فرهنگی و اسناد ملی و استفاده درست از این اسناد و جلوگیری از مخدوش شدن و انحراف تاریخ و بهره‌گیری از تجربه گذشتگان، مشخص کردن افتخارات ملت‌ها و شخصیت‌ها و جریان‌ها و همچنین نقاط ضعف تاریخ و تاریخ‌سازان که به هر بخشی از مردم در هر دوره از تاریخ صدمه زده است این برای هر جامعه و ملتی و منطقه‌ای یک گنجینه بسیار ارزشمندی است و یک معلم و راهنمای بسیار خوبی است و یک ثروت معنوی بسیار بالایی است واگر به دنیا به عنوان مجموعه بشریت نگاه کنیم برای مجموعه بشریت.

به همان دلیلی که عرض کردم این گنجینه‌های ارزشمند ملی مفعول عنه بوده است. اینکه تا قبل از پیروزی انقلاب صد هزار سند جمع شده باشد این نشان می‌دهد که تقریباً برای جمع‌آوری اسناد هیچ کاری نکرده‌اند. ما هم در دوران جنگ مسئله را جدی گرفته بودیم ولی به هر حال مثل بسیاری از کارهای دیگر کشور نمی‌توانستیم به آنها بپردازیم. نیروهایی که می‌خواستند در اینجا کار کنند بیشتر سرگرم مسائل دفاع و مسائل روزمره کشور بودند. از ابتدای دوران برنامه اول به موازات همه امور کشور توجه شروع شد.

به هر حال بعد از جنگ بود که برای کشورمان برنامه تصویب کردیم و وقتی که برنامه تصویب کردیم و بنا شد کار کشور را با برنامه اداره کنیم آن موقع به این نیاز واقعی و مورد غفلت، توجه شد. همان‌طور که آقای شهرستانی گفتند از سال 69 مسئله را جدی‌تر گرفتیم. البته قبل از آن هم بود. اما بعد از سال 69 توجه جدی عمومی به آن شد و کار خوشبختانه با کمک سازمان امور اداری و استخدامی و همچنین مرکز اسناد ملی که مستقیماً می‌بایست این کار را اداره می‌کرد با شورای خوبی که پیدا شد روی روال درست افتاد و امروز در همین گزارش کوتاه ثمرات آن را می‌بینیم و در مجموعه نشریات و نمایشگاه‌هایی که تا به حال بوده است. آن‌هایی که می‌فهمند و برای این کار ارزش قائل هستند، مطلع هستند. کسانی که ذوق این کار را دارند یا اهمیت کار را قبول دارند حتماً الان زمینه مساعد برای فعالیت و تلاش و همکاریشان فراهم شده است.

وقتی که به انبوه بایگانی‌های راکد کشور نگاه می‌کردیم، واقعاً وحشت می‌کردیم. این در موقعی بود که حتی یک انبار را برای نگهداری اسناد نمی‌توانستیم تدارک کنیم و از اینکه اینها را در یک انبار جمع کنیم نگران بودیم که چه اتفاقی بیفتد. انباری وجود نداشت و اسناد را به صورت خیلی بدی نگه می‌داشتند. حتی در خود هر بخشی هم به این بایگانی‌های را کد توجه درستی نبود. امروز همه اینها عوض شده است. این طول آرشیوی که در گزارش اینجا آمد نشان می‌دهد که خیلی کار شده است تا به این وضع رسیده‌ایم. قدم اول جمع‌آوری اسناد است که نگذاریم ضایع شوند. آن‌هایی که در دست دولت است سازمان‌ها توجه کرده‌اند و با این آموزشی که داده‌اید حتماً هم بیشتر توجه می‌شود. مهم اسنادی است که در دست مردم است و چه بسا خیلی از مردم هم ارزش آنها را نمی‌دانند. یک تکه ورق پاره یا پارچه یا چیزی از این قبیل ممکن است به عنوان یادگار گذاشتگان برای صاحب خانه ارزشمند باشد اما به عنوان یک سند ملی چه بسا صاحب آن از محتوای سند و ارتباط آن با حوادث دیگر بی‌اطلاع باشد. لذا کار دومی شروع شد با ارتباطی که با مردم پیدا کردیم و طبق گزارش‌ها مردم هم دارند اعتماد می‌کند. اینکه 15 هزار سند ارزشمند را از خودشان جدا کرده‌اند و آورده‌اند و در اینجا گذاشته‌اند این دلیل خوبی است. ولی حتماً اسناد بیش از اینهاست و باید به تدریج اعتماد مردم و اطلاعات آنها را بالا ببریم که به سراغ ما بیایند. طبقه‌بندی این اسناد بسیار مهم است. الان ارزش هر سندی و بهایی که باید به آن بدهیم باید مشخص شود.

مسئله خیلی خیلی مهمتر، بهره‌گیری از این اسناد است و اینکه این اسناد را چگونه در اختیار محققان و نیازمندان به این اسناد که به کارشان ارتباط پیدا می‌کند، بگذارید مثل دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، معلمین، اساتید، مؤلفین و خیلی از جاهای دیگر. خوشبختانه شما این را شروع کرده‌اید و دارید انجام می‌دهید. بهای بیشتری اگر به این بخش بدهید می‌ارزد. آثار اینها در جامعه زود نشان داده می‌شود. مردم خیلی تشنه این اسناد هستند.

در زمان گذشته هم رژیم توجهی نداشت و هم رژیم نمی‌خواسته که خیلی از اسناد پخش شود. الان می‌توانیم به صورت بی‌طرف و محقق، به گذشته قبل از 20 سال توجه داشته باشیم و برخورد کنیم و از این اسناد استفاده درست کنیم، اسناد خانواده‌های پهلوی و قاجار و زندیه و افشاریه و صفویه و قبل از اینها. الان ما هیچ انگیزه‌ای نداریم که حقیقت‌های آن زمان‌ها را بپوشانیم و دلمان می‌خواهد که واقعیت‌ها برملا شود. اگر نقطه ضعفی دارند و ضرری زده‌اند مشخص شود و اگر همتی کرده‌اند - به هر حال ایرانی بوده‌اند و نمی‌خواهیم افتخارات ایرانی‌ها را بپوشانیم - آن‌ها هم مشخص شود. ] با این کار[تاریخ ایران قوی می‌شود. یکی از کارهایی که من نمی‌دانم که شما کرده‌اید یا نه، البته در گزارش‌ها ندیدم ممکن است که بوده باشد و آن این است که به نظرم باید روی شبکه‌های جهانی اینترنت و اینها اگر نرفته‌اید بروید.

این کار خیلی خوبی است که اسناد فراوانی که ارزش کشورمان و سابقه کشورمان را و مسائلی مهم راست که دنیا باید در مورد اینها بداند اینها را وارد شبکه‌ها کند. یکی از سفارتخانه‌هامان که به من گزارش داد آنها از چند ماه پیش روی شبکه رفته‌اند و چیزهایی جمع می‌کنند و به شبکه می‌دهند و خودشان هم می‌فهمند که چه مقدار برداشت شده است. مشخصات مشتری‌هایی که برداشت می‌کنند روی شبکه اینها می‌آید که مثلاً امروز هزار نفر یا پانصد نقر این دیسک را مطالعه کرده‌اند و از آن برداشته‌اند. یک رقم فوق‌العاده‌ای، میلیونی، در ظرف مدت کوتاهی مردم دنیا روی آن بخش محدودی که به سفارتخانه داده‌ایم، آمده‌اند. اگر به این وسعت ما می‌توانیم افتخاراتمان را و اسنادمان را در اختیار دنیا بگذاریم و بعد اسنادی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد در تحقیقات و کتاب‌ها و نوشته‌های آنان بکار رود اشتباهات آنها را اصلاح می‌کند. این چنین چیزهایی را امروز دنیا دارد. این را ما سالهای قبل نداشتیم. جدیداً این در اختیار بشریت گذاشته شده است و به فرهنگ بشر خدمتی است.

این ارتباطی که الان شما به صورت منطقه‌ای یا جهانی دارید از طریق شبکه‌ها می‌توانید به طور فعال، روزانه و لحظه‌ای با همه دنیا روز و شب برقرار کنید. دیگران هم از این کارها خواهند کرد و دارند می‌کنند و ما هم از اسناد آنها استفاده می‌کنیم.

نشر مرتب، نمایش مرتب و گذاشتن در اختیار دیگران همه اینها کارهای خوبی است. من به میهمانان محترمی (کشورهای جنوب و غرب آسیا) که با ما همکاری می‌کنند، خیرمقدم عرض می‌کنم و امیدواریم که این همکاری منطقه‌ای هم جدی‌تر گرفته شود. ایران خودبه‌خود در این‌گونه فعالیت‌ها محور خیلی نیرومندی است. کشوری که هزاران سال سابقه فرهنگی، تمدن، حکومت، فرهنگ، علم، دانشگاه و خیلی چیزها دارد قطعاً می‌تواند اسناد باارزشی به دنیا ارائه دهد. ممکن است خیلی از این اسناد ما الان در موزه‌ها و کتابخانه‌ها و مراکز اسناد دنیا باشد، مخصوصاً در انگلستان و فرانسه و جاهایی که از سالها پیش به فکر بردن این اسناد بودند.

الان هم وقت آن است که بیشتر تلاش کنیم و آن اسناد را شناسایی کنیم واگر می‌توانیم بگیریم. الان مقررات بین‌المللی این است که می‌شود اسناد را گرفت. یکی از کارهای اصلی شما مبادله اسناد است. بالاخره شما هم اسنادی دارید که به درد آنها می‌خورد و آنها هم اسنادی دارند مثل اسناد خودمان.

امیدوارم که این اجلاستان باعث پیشرفت کار شود و هم ثمره‌ای که تا به حال گرفته‌اید شما را تشویق و امیدوارتر به فعالیت بیشتر کند. خانم‌ها هم در این بخش بسیار کارساز هستند. به نظرم یکی از مواردی که خیلی با طبیعت خانم‌ها سازگار است همکاری در کار جمع‌آوری، ترمیم، حفظ و تنظیم اسناد است و هر نوع کار دیگر از جمله تحقیق برای خانم‌ها بسیا خوب است که با گرفتاری‌های دیگر آنها هم می‌سازد اگر وقتشان را تقسیم کنند.

این یک بخش از صحبت ما و صحبت از امروز است و دیروز که روز ملی اسناد بود. یک صحبتی هم با سازمان امور استخدامی و مدیران و همکارانمان به مناسبت انتخابات داریم.

به هر حال سازمان هم باید از طریق وسایل امور استخدامی و سازمان‌های دولتی مواظبت‌هایی بکند.

مهم‌ترین مسئله کشور ما در دو هفته آینده بناست که اتفاق بیفتد و آن انتخابات ریاست جمهوری است که اهمیت بسیاری دارد. بخشی که به شما و به همه کارکنان دولت مربوط می‌شود که من اینجا بیشتر تکیه می‌کنم و بخشی به مردم و شورای نگهبان و به سایر بخش‌ها مربوط است.

اولاً ارگان‌های دولتی در انتخابات همکاری کنند. از همکاری‌های پشتیبانی دریغ نکنند که این دوره انتخابات خوب و نیرومند برگذار شود. هر کمکی که وزارت کشور و شورای نگهبان بخواهد انجام دهند.

دوم اینکه من به طور اکید از همه ارگان‌های دولتی می‌خواهم که امانت‌داری و بی‌طرفی را از لحاظ امکانات دولتی مراعات کنند. البته از نظر شخصی هر فردی آزاد است و با نظر و میل خودش و تشخیص خودش هر کس را که قبول دارد می‌تواند به او رأی دهد و هیچ کس حق ندارد از هیچ مأمور دولت و یا هر کس دیگر بپرسد که چرا به این یا آن رأی دادید. هر کسی مطابق تشخیص خودش رأی می‌دهد. ما در اینجا رأی مردم را می‌خواهیم. ولی از لحاظ امکانات دولتی طبق قانون و هم وظیفه اخلاقی باید همه امکانات برای اصل انتخابات باشد که اگر لازم شد مصرف شود. هیچ تبعیضی روا نیست و تبعیض حرام است. امکانات دولت برای وظیفه دولت باشد. افراد دولت رأی شخصی خودشان را خودشان ابراز می‌کنند. انشاءالله هیچ کس سوءاستفاده نکند.

من از همین جا عرض می‌کنم، اگر در جریان انتخابات معلوم شد که از امکانات دولتی سوءاستفاده شده است، با آنها برخورد خواهد کرد و بعداً جای گله نباشد. این اتمام حجت است. به خصوص وزارت کشور که مجری است و کارش بسیار حساس است. ما مایل هستیم که دولت، وزیر کشور و وزارت کشور امانت‌دار آرای مردم باشد و به‌گونه‌ای عمل کند که مردم اعتماد کنند و مطمئن باشند رأیی که داده‌اند، خواند می‌شود و هیچ کس مزاحم رأی آنها نمی‌شود. این بهترین سرمایه وزارت کشور برای جلب حمایت و اعتماد مردم است. البته همین انتظار هم از شورای محترم نگهبان است. آن‌ها تحت امر دولت نیستند، اما من به عنوان رئیس جمهور و به عنوان یک مسلمان و یک ایرانی فکر می‌کنم که حتماً برای شورای نگهبان هم اهمیت بسیاری دارد که مردم اعتماد کامل به آن داشته باشند و هیچ نگران نباشند که ناظران شورای نگهبان از حالت بی‌طرفی و امانت داری که لازمه عدالت آنهاست و عدالت هم شرط شغل آنهاست خارج شوند که انشاءالله نخواهند شد و این امانت‌داری در همه ابراز بشود و از خود نامزدها، دوستان آنها و ستادهای تبلیغاتی آنها انتظار می‌رود که در تبلیغاتشان مراعات اخلاق و قانون و مقررات کشور را بکنند که یک نمونه خوبی از انتخابات را ارائه دهیم و مردم را در آینده هم تشویق کنیم که در صحنه حضور داشته باشند.

همه ما باید بدانیم که هیچ پشتوانه‌ای از گذشته تا امروز برای دولت و نظام از حمایت مردم مهمتر نبوده است. واقعاً مهمترین سرمایه ما حمایت مردم بوده است. با همین حمایت در انقلاب پیروز شدیم. با همین حمایت شورشهای کور اول انقلاب را خاموش کردیم. با همین حمایت در دفاع مقدس پیروز شدیم و خطر را از کشورمان دور کردیم. با همین حمایت کشورمان را می‌سازیم. این سرمایه عظیم که این همه کارا بوده است ممکن است با بد کار کردن ما در انتخابات - که مردم به رأیشان خیلی اهمیت می‌دهند - مخدوش شود. انشاءالله هیچ کس به خودش حق ندهد که خودش را قیم مردم بداند. مخصوصاً با تاکیداتی که رهبر گرانقدر انقلاب دارند و اهمیتی که برای حضور مردم در انتخابات قائل هستند که اصل اول برای ایشان این است که مردم در صحنه باشند.

من هم فکر می‌کنم که مردم ما باهوش و تجربه و با هوشیاری که دارند، مجموعه آنها و اکثریت آنها اشتباه نمی‌کنند. آنچه که از آرای اکثریت مردم به دست بیاوریم باید بپذیریم که به مصلحت نظاممان است و وجدان عمومی آن هم در چنین جامعه هوشیار سیاسی و فرهنگی شاید مصون‌ترین مرکز تشخیص باشد. هر فردی به آسانی می‌تواند اشتباه کند، اما این اشتباه اگر بخواهد در یک جمعیت بزرگ پیاده شود، کار آسانی نیست. ما باید به وجدان عمومی و تشخیص عمومی اعتماد کنیم و اگر فرض کنیم که یک وقت اکثریت اشتباه کند، همین اشتباه که اکثریت پشت آن باشند، قابل اصلاح است و قوتی دارد. احتمال اشتباه در اقلیت بیشتر از احتمال اشتباه در اکثریت است. این یک محور عقلانی است. دنیا هم هیچ وقت از دموکراسی وآزادی ضرر نبرده است. ما هر چه ضرر برده‌ایم از دیکتاتوری و تحمیل افکار و عقاید عده‌ای خاص بر اکثریت مردم بوده است. تاریخ را که نگاه کنید عمده جنایت‌ها از همین جا شروع می‌شود و بهترین صحنه‌ها و حماسه‌های تاریخی همان جایی است که اکثریت مردم حضور دارند و اکثریت آگاه و تحت هدایت انوار آسمانی الهی در کشور ما هست.

به هر حال ما امیدواریم که انتخابات بسیار خوب و صمیمی برگزار کنیم و از شما هم می‌خواهیم که به این جریان کمک کنید.

                والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته