سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح نمایشگاه اصلاحات اداری

...* به نظرم یک نمایشگاه خوب در یک مسئله بسیار مهم و مطرح است. من دعوت می‌کنم از همه کسانی که در مورد سیستم‌های اداری افکار اصلاح‌طلبانه دارند یا داعیه طرح دارند، یا به روش‌ها به سازمان‌ها و به ساختارها به عمل‌ها انتقاد دارند، دعوت می‌کنم که برای این نمایشگاه وقت بگذارند، بیایند و ببینند. تقریباً همه چیز اینجا قابل طرح است. بیایند، مطالعه کنند و ببینند. افکاری که دارند، مورد توجه است یا نیست؟ اگر پیشنهاد‌های مؤثری ارائه کنند، یقیناً استفاده می‌شود. اگر برای تکمیل طرح‌هایشان به اطلاعاتی لازم دارند، اینجا گیرشان می‌آید و به نظر من هر انسان منصفی وارد این نمایشگاه شود، وقتی بیرون می‌رود، با تبلیغات و مطالبی که تا به حال در رسانه‌ها و جاهای دیگر شنیده و خوانده است، نظرش عوض می‌شود و می‌بیند عده زیادی از انسان‌های فکور و مبتکر هستند که نشسته‌اند و دائماً دارند زحمت می‌کشند تا وضع را بهتر کنند. باید هم این‌گونه باشد. چون بالاخره دنیا دارد ترقی سیستم‌ها را اجرا می‌کند. روش‌ها و ابزار جدی می‌آید. امروز ارتباطاتی در دنیا هست که می‌توانیم اطلاعات جدیدی به دست بیاوریم. تحقیقاً تجربه‌های دیگران برای ما کارساز است و دائماً باید خودمان را اصلاح کنیم. همه بشر این‌گونه است. اگر دو روز مساوی باشد، با تعبیر ائمه(ع) مغموم است. زندگی فردی هم این‌گونه است. انسان باید فردایش بهتر از امروزش باشد. باید یک سیستم و نظام دائماً رو به کمال باشد. توقع هم همین است. ما الان نمی‌گوییم کاری انجام شده است که بیش از حد انتظار است. انتظار همین است و باید به این انتظار پاسخ بدهیم. در این چند سال در شورای عالی اداری بحث‌هایی در چند محور داشتیم که اصلاح ساختار، اصلاح روش‌های کار، اصلاح سیستم‌ها و شیوه مدیریت و چیز‌هایی از این قبیل بود. در هر موردی هم که بحث کردیم، مصوباتی داشتیم که معمولاً ابلاغ و اعلام می‌شود. بحث‌هایی را در شورای عالی اداری داشتیم که در این نمایشگاه که عبور می‌کردم، می‌دیدم خیلی از دستگاه‌ها خودشان بدون اینکه به شورا مراجعه بکنند، دارند آن بحث‌ها را اجرا می‌کنند. معلوم می‌شود بحث‌هایی که ما می‌کردیم، عملیاتی بود. عملاً هم همین‌جور درآمد. خیلی از بحث‌های شورای عالی، اختیاراتی بود که دستگاه‌ها دارند، منتها می‌خواستند برای پشتیبانی در شوراها هم تأیید شود که به آنها کمک کند. به تدریج خود وزرا، معاونان و مدیران به فکر افتادند که از اختیارات قانونی خود استفاده و سیستم‌ها را بدون مراجعه به شورا اصلاح کنند. به موارد زیادی برخورد کردم که دیدم ما برای موضوع مشابهش مصوبه داریم، ولی اینجا بدون مصوبه عمل شده و ما می‌دانستیم می‌توانند انجام بدهند.

این حرکتی که به طور جمعی در سازمان‌های دولتی دیده می‌شود، حرکت مبارکی است که یکی از آثارش کم شدن کادر اداری است. ممکن است فوری سؤال کنید که با این حجم دولت که می‌بینیم کم نشده، چگونه می‌گویید کم شده است؟ مجموعاً بله شاید کم نشده باشد، اما اگر این اصلاحات نمی‌شد. می‌بایست حجم دولت را خیلی بزرگتر می‌کردیم. این موضوع باید برای مردم توضیح داده شود. اینهایی که می‌گویند کم کنیم، باید بدانند که کم کردن الان به این صورت است که خدمات جدیدی که الان در جامعه انجام می‌شود، از مجموعه کارکنانی که در گذشته خدمات کمتری داشتند، استفاده شود. چند نمونه‌اش را می‌گویم، ولی خیلی فراوان است.

مثلاً آموزش و پرورش، آن‌گونه که در آمار است و درست هم است، در این مدت هر روز 7 مدرسه ساخته شد. این مدارس می‌خواهند. معلم، نیروی مدیر، خدمتکار و خیلی چیز‌های دیگر در همین مدت چقدر شهر به کشور اضافه شده است؟! بالاخره هر شهری که اضافه می‌شود، هر بخشی که تبدیل به شهرستان می‌شود و هر روستایی که تبدیل به شهر می‌شود، اینها سیستم‌های جدیدی می‌خواهند و این سیستم‌های جدید از بین همین مجموعه درآمده است. افراد جدیدی آمدند و افرادی هم باز نشسته یا حذف شدند. به بخش خصوصی منتقل شدند، بهداشت و درمان در این مدت چه مقدار بیمارستان و خانه بهداشت در سراسر کشور ساخت. پست و مخابرات که اصلاً نبودند، در خیلی از جاهای کشور با سرعت دارند می‌روند. آب و برق که الان دارد به همه روستاها می‌رود. گاز دارد به شهر‌ها و روستاها می‌رود. همه اینها نیرو می‌خواهند. باید برای اینها نیروهای فنی و خدماتی استخدام کنیم. در همه بخش‌هایی که دولت امروز دارد خدماتش را تو سعه می‌دهد، نیاز به نیرو داریم. در راه و راهداری‌ها وقتی که اصلاً راه‌های روستایی و شهری نبود، کاری نبود که نیروها انجام دهند. ولی راهداری پس از احداث راه به نیرو نیاز دارد که کارها را انجام بدهد. این تعاونی‌ها که به سرعت دارند گسترش پیدا می‌کنند، بالاخره سازمانی باید اینها را اداره کند. بخش‌های قضایی که در خیلی جاها نبوده است و الان داریم و دادگاه‌ را برای مردم تنظیم می‌کنیم، همین وضع را دارند. سیستم مالیاتی که تسریع کردیم و بانک‌ها که به سرعت داریم به همه جا می‌بریم. شهر‌ها که دارند وسعت پیدا می‌کنند و داریم بانک‌ها را به آنجا می‌بریم و ورزشگاه‌ها و چیز‌هایی که امروز دارد برای تربیت بدنی به سرعت در همه شهر‌ها ساخته می‌شوند و سالن‌هایی که ساخته می‌شوند، نیاز به نیرو دارند. باید برای چیز‌هایی که قبلاً اصلاً نبودند، نیرو تهیه کنیم. اگر لیستی از خدمات جدیدی که در گذشته به مردم نمی‌دادند و یا در مراکز بودند و فقط از دور کار‌هایی را انجام می‌دادند و الان داریم به مردم اضافه می‌کنیم، تهیه کنید، متوجه نیاز به نیروی انسانی می‌شوید. اگر می‌خواستیم به نسبت اینها نیروی اداری اضافه بکنیم، نسبت کادر اداری خیلی بالا می‌رفت که در گذشته هم متورم بوده است. هنوز هم ممکن است تورم کار داشته باشیم و نمی‌خواهیم بگوییم الان نداریم، ولی راه اصلاحش کاملاً مشخص است. الان سالانه تعداد زیادی از نیرو‌های کار ترخیص می‌شوند، به خاطر اینکه بازنشسته و یا بازخرید می‌شوند. یا خودشان به بخش خصوصی می‌روند یا شرکت‌ها و مؤسسات را واگذار می‌کنیم. حضور بخش خصوصی را در خیلی جاهای این نمایشگاه‌ دیدم. وزرا لیستی از مؤسساتی که با کارکنان به بخش خصوصی واگذار کردند، ارائه دادند که الان به جای اینکه خودشان انجام بدهند، با صرفه‌جویی می‌خرند. در هر واحدی که می‌رویم، یکی از کارها این است که خیلی از امور را واگذار یا صرفه‌جویی کرده است. ولی اگر به کل نظام نگاه می‌کنیم، می‌بینیم ورودی و خروجی تقریباً ثابت است. دلیل خیلی روشنش این است که کار‌های جدیدی که داریم عرضه می‌کنیم، اگر در گذشته مثلاً 200 هزار دانشجو داشتیم، الان 5/1 میلیون دانشجو داریم. آن بخشش که غیردولتی است، جداست. بخش دولتی هم چند برابر شده است که باید برای آنها همه چیز را از دولت اضافه کنیم.

از مواردی که در کار‌های خیلی جدید، می‌درخشد - خودم از خیلی‌هایش مطلع نبودم و کلی می‌دانستم- این است که الان دارند با سرعت کار‌ها را مکانیزه و ماشینی می‌کنند و از کامپیوتر استفاده می‌کنند. استفاده از کامپیوتر در کشور ما جدید و بسیار کارساز است. با توجه به سرعت عملی که ایجاد می‌کند، صرفه‌جویی‌هایی که برای بایگانی‌ها، انتقال نامه‌ها و برای کار‌های مختلف است و کم کردن مصرف کاغذ، واقعاً یک حرکت جدید است. کشورهای پیشرفته این کار را کردند و ما باید از تجربه‌های آنها استفاده کنیم. الان این حرکت مبارک در خیلی از دستگاه‌ها که امکانات مالی داشتند، آغاز شده است. شرکت‌هایی که می‌توانند هزینه و سیستم خود را ماشینی کنند، آثار خودش را خوب دارد نشان می‌دهد. در باغداری‌ها و محاسبات و خیلی از کار‌های دیگر بایگانی به صورت کامپیوتری انجام می‌شود.

یکی از نکات جالب برای بنده که در بعضی از جاها ایستادیم و توضیح شنیدیم، این بود که مدیران دارند سیستم گردش کار را در اداره خودشان راه‌اندازی می‌کنند. پایگاه‌هایی که مردم می‌بایست مراجعه می‌کردند. این کار الان برای آنها یک اصل شد که اگر مردم می‌بایست 20 تومان هزینه می‌کردند، این را به حداقل، تبدیل کنند که گاهی تا یک سوم و یک پنجم پایین آمده است. پرونده‌ای که تاکنون می‌بایست روی آن 50 امضا بخورد، الان گاهی می‌بینیم هفت تا هشت امضا می‌خورد. کار‌های بخشنامه‌ها، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اداری که در طول 50 یا 60 سال متراکم شده بود، کم ‌شد. اصلاً مسیر سیستم کم شد. خودشان دارند پیدا و این موارد را کم می‌کنند. یک مرجع خیلی سریع می‌تواند پرونده‌اش را به پایان برساند. موارد زیادی را من می‌دانم که اگر یکی دو ماه و به طور طبیعی در مسیر اداره می‌ماند، الان به سه یا چهار روز تا یک هفته رساندند. آنهایی هم که این کار را نکردند، خوب است که بیایند این نمایشگاه را ببینند و دنبال این راه بروند. در روزهای اول شورای اداری آمدیم گذرنامه را یک روزه کردیم و یا برای صدور بیمه نامه کسانی که باید بازنشستگی بگیرند، برای مجوز کارتشان سرعت دادیم. چند نمونه را عمل کردیم. اما امروز در نمایشگاه دیدم که خیلی موارد دیگری که اصلاً به سازمان و شورا نیامده، خود دستگاه‌ها رفتند عمل کردند. همین سرعت عمل را دارند. انتظارم این است اگر مواردی نشده که قاعدتاً فراوان است، مدیران سعی کنند انجام دهند که صرفه‌جویی زیادی در وقت مردم می‌شود. به همان اندازه که برایمان مهم است که وقت اداره کم گرفته شود، به همان اندازه به صرف نظام است. وقت مردم هم کم گرفته می‌شود. یک مراجعه که وقتش را صرف می‌کند، در اقتصادکلان کشور تأثیر منفی دارد و هزینه‌های زیادی به کل نظام تحمیل می‌شود و یا نیروی زیادی از کل نظام هرز می‌رود. حساسیت ما باید روی هر دو جهت باشد. رضایت مردم بخش مقدس جداگانه‌ای است. محاسبات صرفه‌جویی از بعد رفت و آمد هم مهم است. مردم چقدر باید مسافرت و رفت و آمد کنند! اینها کار‌هایی است که دولت روی آن سوبسید می‌پردازد. وقتی چنین است باید جایی برای کل نظام خدمت کند. وقت مردم نباید صرف معطلی پرونده شود. امیدواریم سیستم ماشینی کردن، سیستم کوتاه کردن دوران گشت یک پرونده و سیستم کم کردن مراجعه صاحبان پرونده به ادارات حتی‌الامکان با استفاده از پست و کم کردن سفرها نهادینه شود، اگرچه همین الان بین شما محقق است.

در توضیحاتی که کارشناسان می‌دادند، روی نقاط مشخص و ادامه واگذاری‌ها دست می‌گذاشتند که بسیار کار خوبی است. در اکثر موارد واگذاری دیدیم و در هر موردی انجام شده، تا آنجایی که آمارش به ما رسیده، وضع بهتر شده است. مردم بخش خصوصی به سازمانی که ملک خودشان شده بهتر رسیدند که در خیلی از موارد از خود نیرو‌های دستگاه‌ها استفاده شده است. به سمت جدا شدن از دستگاه‌ها رفتند تا کار‌ها را خودشان اداره کنند.

به هر حال من از مردم، از متفکرین، دانشمندان کشور و کسانی که به سیستم اداری ذی‌علاقه هستند و نسبت به سیستم اداری انتقاد و یا پیشنهاد دارند، خواهش می‌کنم که بیایند این نمایشگاه را ببینند، نظراتشان را هم بگویند و بی‌تفاوت عبور نکنند. واقعاً اگر عبور کردند و دیدند این کار انجام شده کافی نیست، به کفایتش کمک کنند. اگر دیدند مسیر درست نیست، برای اصلاح مسیر کمک کنند. اگر دیدند می‌توانند با همفکری کمک دیگری بکنند و صاحب‌نظرانی هستند که از بیرون با دستگا‌ه‌ها سروکار دارند و اشکالات، عیوب و محسناتی در نظرشان هست، به ما کمک کنند. انشاءالله این نمایشگاه تبدیل به یک مدرسه و آموزشگاه خوب برای یک گام مؤثرتر در جهت اصلاح وضع اداری شود. باز هم از شما متشکریم. انشاءالله که شما برای رضای خدا - ولو دیگران زحمات شما را ندیده بگیرند- به خدماتتان ادامه خواهید داد.

والسلام علیکم و رحمه الله