سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم معرفی استادان نمونه و اعضاء هیأت علمی دانشگاه‌ها
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السلام علی رسول‌الله و آله
خیلی خوشحالیم که توفیق پیدا می‌کنیم چنین لحظاتی را در خدمت بزرگان علم و ادب کشور باشیم و از اینکه شخصیت‌هایی که استحقاق دارند جامعه آنها را بهتر بشناسد و بیشتر استفاده کند، از این طریق از سوی نظام مورد توجه قرار می‌گیرند، باید از دست‌اندرکاران تشکر کرد.
تحقیقاً ارزش و اعتبار آقایان خیلی بیش از اینهاست که با این اقدامات بتوان پاسخ داد. ولی راهی و شیوه‌ای برای قدردانی به منظور اظهار ارادت به مقام علم و عمل است. مسیر درست ما همین است که از بزرگان و شخصیت‌هایی که می‌توانند به پیشرفت کشور و به رفاه، آسایش و عظمت جامعه کمک کنند، قدردانی کنیم. ما می‌دانیم آدم‌هایی که این‌گونه زندگی کرده‌اند و به این مقامات و مراحل علمی رسیده‌اند، از لحاظ روحی به این احترام‌ها نیازی ندارند. اینها برای جامعه، به خصوص برای تشویق قشر جوان است که آنها متوجه شوند که این راهها بدون توجه و بدون پاداش نیست و در حقیقت اعزاز و اکرام علم و دانش است. نمی‌‌‌توان که برای همه دانشمندان و علما چنین برنامه‌هایی را اجرا کرد، طبعاً مسیرهایی را معین می‌کنند و افرادی که درخشندگی بیشتری دارند، به عنوان نمونه مشخص می‌شوند.
امروز دنیا هم تقریباً در همه جا قدر علم و منزلت علما را می‌داند.در همه جای دنیا فهمیده‌اند که راه درست همین است. سایر چیزهایی که مردم دنبال آن هستند، اگر ارزش دارند، در افکار عمومی تحت‌الشعاع این ارزش هستند. ممکن است برخورداری ارباب قدرت یا ارباب مال و کسان دیگر در زندگی مادی‌شان بیشتر باشد، ولی آنها که برای انسان قانع‌کننده نیست و روح انسانی را ارضاء نمی‌‌کند. چیزهای موقت و سطحی، آدم‌های سطح پایین را ارضاء می‌کند. آنچه که جوهره آدمی و فصل ممیز انسان است و انسان را انسان کرده است، همین است. درجه عالی آن، این است که علم، ایمان و عمل توأم باشد تا یک شخصیت، مطلوب آفرینش را تحویل دهد و هر یک از اینها که کم شود، به همان اندازه از شخصیت انسان کاسته می‌شود.
خوشبختانه در کشور ما امروز محیط دانشگاه‌ها روی همه اینها ارزش می‌گذارد. دانشمندان و شخصیت‌های علمی ارزش دارند، محترم و عزیزند و آنهایی که بُعد اسلامی و معنوی به علم خودشان داده‌اند و یک بُعد اضافه کرده‌اند، در ارزش حالت تأکید دارند و کسانی که از علمشان در دانشگاه‌ها برای تعلیم و یا در میدان کار برای توسعه کشور و رفاه مردم استفاده می‌کنند، همه چیز را دارند. معمولاً هم این‌گونه است و در گذشته هم این‌گونه بوده است. علما و دانشمندان به یک زندگی در حد متوسط قانع هستند که بتوانند در جامعه زنده باشند و معاش خودشان و زن و بچه‌هاشان فراهم باشد. خیلی کم هستند دانشمندانی که به تحصیل مقامات و یا به فکر تحصیل اموال و اندوخته کردن زر و مال باشند. عشقشان به همین است که درست هم انتخاب شده است.
به نظر می‌رسد که ما در کشور چنین مسیری را باز کردیم که این ارزش‌ها مورد توجه باشد. الان پایه‌های نیرومندی از لحاظ شخصیت‌های علمی و فنی در کشور ما به وجود آمده است که می‌تواند برای مراحل بعدی توسعه کشور و پیدا کردن جایگاه درست برای کشور نقطه آغاز خوبی باشد. در اکثر زمینه‌ها و شاید در همه زمینه‌ها، الان شخصیت‌های بسیار نیرومندی داریم. بیرون از ایران هم، الان واقعاً ایرانیان باسواد و دانشمند فراوانی داریم که به هر دلیل آنها در ایران نیستند. یک زمان بود که به آنها خیلی احتیاج داشتیم و در خارج از کشور شرایط بدی داشتند. ولی الان آنجورها نیست، ولی باز هرچه بتوانند با شما در ارتباط باشند و یا در ایران باشند و اگر هم در آنجا هستند، به نحوی از وجودشان استفاده شود و آنها هم از کشورشان استفاده کنند، کار خوبی است. مجموعه ایرانی‌های باسواد و تحصیلکرده که امروز در داخل و خارج از ایران هستند، سرمایه بسیار بسیار ارزشمندی برای کشور می‌باشند. البته از این بُعد یک مقدار از بعضی از کشورهای پیشرفته دنیا عقب هستیم. آنها در علوم دانشگاهی، تحقیقات و نوآوری‌ها خیلی جلو هستند و فاصله ما خیلی زیاد است که باید تلاش سهمگینی به خاطر کم کردن این فاصله و رسیدن به نقطه‌ای که حق ماست و حق ملت ماست، در کشور انجام شود.
از لحاظ کمی به نظر می‌رسد که پایه به اندازه کافی قوی است و در جاهایی از لحاظ کیفی کمبود هست که باید ترمیم کرد. این کار آقایان علما و دانشمندان است که سعی کنند مقاطع عالی و آن چیزهایی را که خودشان می‌فهمند که باید تقویت شود، با ارتباطات درست با مراکز علمی دنیا و بهره‌گیری و به روز بودن در این مسائل تقویت کنند. به خصوص استفاده از ابزار اطلاع‌رسانی که امروز برای دانشمندان و محققین کار را آسان می‌کند.
با مجموع اطلاعاتی که از کشور دارم، به نظرم می‌رسد حرکت‌های سازندگی هماهنگ است و در همه زمینه‌ها یک مجموعه با برنامه دارد پیش می‌رود که لوکوموتیو این کاروان و قطار را دانشگاه‌ها تشکیل می‌دهند، به خصوص در آینده که ما به نیروهای فنی و علمی خارجی کمتر احتیاج پیدا می‌کنیم و مسئولیت کشاندن کاروان توسعه و سازندگی، بر عهده دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد.
من پریروز برای یک طرح به مازندران رفته بودم. سه موضوع در آنجا مطرح شد که به عنوان تکمیل این بحث خدمتتان می‌گویم تا ببینید این حرکت عمق پیدا کرده و از دانشگاه‌ها به جامعه رفته و از ستادها به صف رسیده است.
یکی سد شهید رجایی بود که افتتاح شد. سدی است که همه چیز آن، از زمین‌شناسی تا اجرای کامل آن را نیروهای داخلی انجام داده‌اند. سد مهمی هم است. همانجا یک طرح را معرفی کردند که نشان می‌دهد نیروهای فنی ما چه وسعتی در دیدگاه خودشان دارند! درگذشته اصلاً به چنین چیزها فکر نمی‌‌شد. یک کانال سراسری در سواحل مازندران و گیلان از آستارا تا ترکمن صحرا طراحی شده است که در نقطه مرتفع‌تر از اراضی کشاورزی، در کوهپایه تعبیه و ساخته می‌شود تا ده‌ها رودخانه و صدها رود کوچک که از البرز به طرف دریا می‌روند، با سدها و بندهایی که می‌زنند، مسیرشان به این کانال می‌رسد و تمام آب شمال البرز به این کانال هدایت می‌شود. هر جا به آب احتیاج داشته باشند، می‌گیرند و هر جا آب زیادی داشته باشند، تحویل این کانال می‌دهند. الان وقتی به شمال بروید، می‌بینید از زیر هر پلی که عبور می‌کنید، آب زیادی به دریا می‌رود. در زمستان و تابستان این‌گونه است. این‌گونه نیست که احتیاج نداشته باشیم. احتیاج داریم و این آب هدر می‌رود. فقط در شرق مازندران 280 هزار هکتار زمین بایر و موات داریم. به طرف آستارا در غرب استان گیلان که می‌رویم، همین‌طور است. یعنی بیش از 500 هزار هکتار زمین ضایع می‌شود، برای اینکه علم و فنی در این کشور نبوده است که استفاده کنند. حساب کردیم و دیدیم یک سال محصول این زمین‌ها، هزینه این کانال‌ها و سدها را می‌دهد. 300 کیلومتر آن آماده شده و هفتاد تا هشتاد کیلومتر آن دارد اجرا می‌شود و بقیه آن هم در دو استان اجرا خواهد شد. این مورد دوم بود.
سومین طرح در نیروی دریایی بود که برای مراسم سردوشی گرفتن و همچنین مراسم فارغ‌التحصیلی دو مجتمع سپاه و ارتش رفته بودیم، آنها به چیزی که توجه نداشتیم، توجه کردند و آن مقدار تسلط و پیروزی بر دریا بود که در سایه برنامه پیش آمده است. سروکارشان با دریاست و در گذشته هم سروکار داشته‌اند و حالا می‌بینید که حضور در دریا برای آنها روان شده است. سازه‌های دریایی، بندرها، اسکله‌ها، شناورها، ساخت سکوها، ساخت امکانات زیرآبی، لوله‌کشی نفت وآب در زیر دریا و شناخت دریا و لرزه‌نگاری در دریا و دستاوردهای دیگر که در سایه ارتباط دانشگاه، علم و فن با دریا پیش آمده است. برای تربیت نیرو و اداره کشتی‌ها دانشکده‌های دریایی دارند که آقایان در آنجا تحصیل می‌کنند. این کارها برای آنها به عنوان یک دستاورد بسیار عظیم مطرح بود که در سایه همین برنامه‌ها و پیشرفت‌ها اتفاق افتاده است. در ایران چنین سابقه‌ای هیچ وقت وجود نداشته و این چیزی است که دروازه ورود استعمارگرها به هر کشوری بود. کافی بود که یک کشتی جنگی و چند توپ به ساحل کشوری بیاورند و آن کشور را تصرف کنند. به هر جا رفتند، این‌گونه رفتند و این را در انحصار خودشان نگه داشته بودند. امروز ایران این طلسم را شکسته و واقعاً مسلح به علم و دانش وارد دریا شده است. الان برداشت نفت و گاز ما در دریا از لرزه‌نگاری و حفاری گرفته تا سکوسازی در اختیار خودمان قرار دارد. همه کارهایی را که می‌بایست در آنجا انجام می‌دادیم، به قیمت بسیار گزافی به خارجی‌ها می‌دادیم و به محض اینکه ما این دانش را پیدا کردیم، قیمت‌ها یک سوم و یک چهارم تنزل یافته‌اند. برای آنها مهم است که رقیب نیرومندی در مقابل چند کشور نیرومند غربی وارد شده است.
به هر حال با ارتباط دانشگاه‌ها و توسعه علم و فن و نیروهای فراوان علمی که پیدا شده‌اند، الان یکی از کشورهایی هستیم که می‌توانیم در صدور خدمات فنی و مهندسی یک رقیب بسیار جدی برای آنها باشیم. گرچه هنوز این میدان برای ما خوب باز نشده، ولی شروع شده است و احتیاج دارد که یک مقدار از آن پاسداری و نقاط ضعف خود را تقویت و نواقص را برطرف کنیم. شما آقایان علما می‌توانید این کارها را بکنید. شما باید وارد میدان شوید و با دلسوزی نیروهای فنی را تربیت کنید.
رشته‌هایی را که کم داریم که باید شناسایی و با تربیت نیروها گره‌ها را باز کنید. الان فن کاسه‌گری و کوزه‌گری در اختیار آنهاست که شما می‌توانید آنها را شناسایی و پیدا کنید. آنها برای خودشان جاهای حساسی را حفظ می‌کنند، منتها علم چیزی است که به هر جایی نفوذ می‌کند.
به هر حال یکی از افتخارات و خوشحالی‌های ما این است که در این دوره دانشگاه‌ها گام‌های بلندی برداشته‌اند و جلو رفته‌اند، ولی قطعاً کافی نیست و یکی از کارهای بسیار مهم در این مقطع این است که با حراست از مقام علم در دانشگاه‌ها، نگذارید افراط و تفریط باعث شود که نیروهای کیفی، باسواد و دلسوز دلسرد شوند و میدان ارائه علوم و دانش خود را نداشته باشند. علم را عزیز شماریم و عالم را گرامی بداریم. ویژگی و نقطه اختصاص دانشگاه این است که مواظب باشیم و مجموعه ما می‌توانیم مواظب این چیزها باشیم. انشاءالله موفق‌تر باشید و به همه شما تبریک می‌گویم.
والسلام علیکم و رحمه الله