سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم هشتیمن همایش شهرداران کشورهای اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله والسلام علی رسول و آله و اصحابه

مهمانان گرانقدرمان خیلی خوش آمدند و از شهرداری تهران به خاطر میزبانی این اجلاس خوب و لازم تشکر می‌کنم. از اظهاراتی که مهمانانمان اینجا ابراز کردند، جناب دبیرکل و نماینده محترم دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی و شهردار محترم قدس عزیز و شریف تشکر می‌کنم. به خصوص از حضور شهردار قدس در این موقعیت حساس خوشحالیم که با مصوبه اخیر کنگره آمریکا تشویش شدیدی در جوامع اسلامی بروز کرده است و انتظار داریم که این فرصت مورد توجه قرار بگیرد و مقدمه‌ای برای یک تصمیم مؤثر از کشورهای اسلامی در این فاجعه‌ای باشد که دارد اتفاق می‌افتد. طبیعی است شهرداران پایتخت‌ها و شهرهای اسلامی مسئولیت جدی در حمایت از این شهر تاریخی دارند. در حقیقت عامه دنیای اسلام قدس را دوستا دارند. طبعاً در این اجلاس ما از انتقال تجربه‌های همه شهرهای کشورهای اسلامی و پایتخت‌ها برخوردار خواهیم بود.

برای تقویت شرایط مناسب شهرنشینی که در زمان ما از حساسیت و ضرورت بسیار بالایی برخوردار است و توجه به زندگی شهرنشین‌ها به خاطر شرایطی که عصر صنعت برای زندگی شهری به وجود آورده است، موظفیم که به خاطر جلوگیری از ضررهای فراوان زندگی‌هایی که تحت شرایط مناسب شهرسازی نیست، برای مردممان خدمات شایسته‌ای انجام بدهیم. من عبوری از نمایشگاه اینجا و از آنچه که در نمایشگاه آمده بود،
بازدید کردم. نکات قابل توجهی در اجلاس شما مورد توجه هست که بحمدالله در دوره‌های گذشته آثار خودش را هم برای بهتر کردن رندگی‌های شهرنشینی، هم از لحاظ ساخت محیط زیست مناسب و هم از لحاظ حفظ میراث‌های گرانبهای تاریخی و اسلامی این شهرها و هم آینده‌نگری و مراعات زیبایی‌ها و ظرافت‌های ممکن امروزی گذاشته است.

در ایران هم تجربه‌های باارزشی در این دوره 8 ساله سازندگی به وجود آمده است که مایلم مهمانان عزیز ما با دقت با این نکات قابل توجه نظر داشته باشند و به ما برای تکمیل این برنامه‌ها و تأثیر بر افکار کمک کنند. اگر برای آنها قابل استفاده باشد، بهره بگیرند.

در ایران قبل از انقلاب توجه عمده به چند شهر بزرگ بوده است و به اکثر شهرهای کشور توجهی نمی‌شده است. مهم‌ترینش همین تهران بوده و اگر ببینید بافت قدیمی شهر مثل قبل از انقلاب را می‌بینید که با همه آن تبلیغات و ادعاهایی که بوده، چقدر غیراصولی و غیرعلمی با زندگی مردم برخورد می‌شده است! تازه شهرها چند قدم از روستاها جلو بوده‌اند و بدتر از آن وضع روستاهای ما بوده است.

در گذشته وارث چنین وضعی بودیم. جنگ هشت ساله هم وضع را بدتر کرد. ما در دوران هشت سال دفاع، امکانات شهری را به جبهه فرستادیم. شهرها ضعیف‌تر و مردم فقیرتر شده بودند. مهاجرت هم به خاطر شرایط جنگی بود که فشار شدیدی روی زندگی شهری‌ها آورد.

بعد از جنگ می‌بایست در همه صحنه‌ها کارهای ضربتی فراوانی می‌کردیم و یکی از آن صحنه‌ها شهرسازی بود که شما در اجلاستان به آن بیشتر توجه دارید. طبعاً در اینجا بحث‌ها و کارهای زیربنایی مثل راه‌ها، راه آهن‌ها، پالایشگاه‌ها، بندرها، صنایع عظیم فولاد، برنامه‌های مدرن کشاورزی، صیادی، دامداری، جنگل، ساختن سدها و شبکه‌ها، مخابرات و اینها مطرح نمی‌شود و روی بعد شهرسازی بیشتر متمرکز کردید. حق هم همین است، چون شما شهرداران شهرها هستید و نه مسئول بخش‌های دیگر.

ولی قسمت اعظم کار ما و تقریباً بیش از 95 درصد کار ما در بخش‌های دیگر انجام شده است. حتی در بعد عمران مسکن به روستاها بیشتر پرداختیم. یکی از نکاتی که برای ما جالب است و نمی‌دانم در شهرهای شما چقدر به این نکته توجه شده است، این است که ما در بودجه‌های دولتی که از خزانه ملی برداشت می‌شود، الویت را به روستاها داده‌ایم. عدالت در عمران را اینجا حاکم کردیم که حق سلب شده روستاها را به تدریج بپردازیم. به شهری‌ها گفته‌ایم که هزینه زندگی شهری را خودشان باید تأمین کنند. چون مردمی که در شهر زندگی می‌کنند، نسبت به کسانی که در روستا زندگی می‌کنند، امتیازاتی دارند. باید برای شما جالب باشد که هشت سال پیش تقریباً 50 درصد هزینه شهرداری ایران از خزانه دولت پرداخت شده، ولی امروز 3 درصد هزینه‌های شهرداری‌ها را دولت می‌پردازد و بقیه‌اش را درآمدهای شهرداری‌ها می‌پردازد که مال خود مردم است. این باعث شده است که زندگی در روستاهای ما انسانی و علاقه مردم به روستاها و ماندن در روستاها جدی شود. روستاها مرکز تولید هستند و بار کمی بر دوش خزانه دولت دارند.

لذا این نکته برایم مهم است که خدمت شما بگویم که شما که شهردار هستید، بالاخره شهروند همه کشور هم هستید، پس کلان نگر باشید و منافع کشور و همه مردم را در کنار توسعه شهرها درنظر داشته باشید. این یک فکر درست زیربنایی است و آثار بسیار جدی در آینده کشورمان دارد. الان شهرهای زیادی به سرعت دارند در ایران ایجاد می‌شوند. تفاوت ما این است که هر روستایی که جمعیتش به 50 هزار نفر رسید، آن را تبدیل می‌کنیم و با ضوابط شهری اداره می‌شود. الان حدود 700 شهر در ایران هست و هم این شهرها از امکانات خودشان دارند به سرعت رشد می‌کنند. 8 سال پیش بودجه همه شهرهای ما حدود 23 میلیارد تومان بود و امسال 450 میلیارد تومان است. یعنی ظرف 8 سال نزدیک 20 برابر بودجه شهری ما اضافه شده است. به این نسبت در روستاها وضع خیلی بهتر است. یعنی آنچه که در روستاها خرج می‌شد، تقریباً صفر بود، ولی امروز رقم قابل توجهی برای راه، آب، برق، بهداشت، مدرسه و مخابرات روستا هزینه می‌کنیم.

سعی کردیم در شهرها امکانات امروزی نیاز زندگی را فراهم کنیم. نزدیک 96 درصد مردم شهرهای ما الان از آب آشامیدنی سالم برخوردارند. تقریباً همه از برق استفاده می‌کنند و گاز و سایر چیزهایی که امروز در زندگی مؤثر است، در اکثر شهرها وجود دارد.

نکته دومی که می‌خواستم به عنوان اصول شهرسازی که در ایران مورد توجه بوده است، خدمت شما بگویم، این است که سعی کردیم که از کارشناسان و نیروهای خارجی در توسعه‌هایمان استفاده نکنیم. طراحی، اجرا و مهندسی را کاملاً در ایران انجام می‌دهیم. از ساختمان‌های خیلی بزرگ و پیچیده گرفته تا پل‌های عظیم و بزرگراه‌ها، هر چه که در دنیای پیشرفته امروز در شهرها به کار گرفته می‌شود، در ایران هم طراحی و هم اجرا می‌شود. اگر دقت کنید نمونه‌هایش را در همین نمایشگاه و در سطح شهرها می‌بینید. در شهرهای دیگر هم به نسبت جمعیت همین وضع هست. شاید در خیلی از شهرهای ایران، امروز در مقایسه با جمعیتشان، شرایط برخورداری از لحاظ خیابان‌ها، پارک‌ها، فرهنگسراه ها، کتابخانه‌ها، میدان‌ها و زندگی سالم از تهران بهتر باشد.

نکته دیگری که بسیار جدی گرفته شده، سیاست‌های محیط زیست و فضای سبز و نیازهای تفریحی و به خصوص پر کردن اوقات فراغت جوان‌هاست. البته این حرکت جوان است. هنوز تا اهدافش فاصله دارد. 8 سال قبل در شروع برنامه برای هر فرد در شهرها 3 متر فضای سبز داشتیم و امروز سرانه در سراسر کشور معدل 10 متر فضای سبز است. هدف 17 متر است و در بعضی شهرها به 17 متر هم رسیدیم. ولی در بعضی شهرها هنوز نرسیدیم که این فکر به سرعت دارد انجام می‌شود که می‌تواند نمونه خوبی از شرایط زیستی زندگی را در شهرهای موفق ما ارائه بدهد که انشاءالله شما هم خواهید دید. در بعضی از قسمت‌ها هزینه سنگینی برای این کار می‌کنیم، چون خود مردم می‌پردازند.

نکته دیگری که در ایران اتفاق افتاده و شما می‌توانید به عنوان سوغات سفر مطرح برای شهروندانتان کنید، این است که سعی کردیم همه مصالح ساختمانی را بومی کنیم و در کشور بسازیم. اگر بروید و این ساختمان‌های بزرگ را که الان دارند می‌سازند، ببینید، متوجه می‌شوید که از فلز، سیمان، کاشی، شیشه، آجر، وسایل تجهیزات سردکننده و گرم کننده، زینت‌ها و هرچه که در ساختمان به کار می‌رود، در ایران و از مواد داخلی ساخته می‌شود. در خیلی از این بخش‌ها به صادرات رسیدیم و الان صادر می‌کنیم و بعضی‌ها را به کشورهای پیشرفته‌ای که قبلاً به ما مصالح ساختمانی می‌فروختند، می‌فرستیم.

این چند نکته که خدمت شما گفتم، باعث شده است که در ایران همه چیز شهرسازی را داشته باشیم. فکر، سیاستش، طراحش، مهندسی‌اش، نیروی انسانی‌اش و مصالح ساختمانی از خود کشور است. شما، مخصوصاً آقایانی که تحصیلاتشان را در تاریخ شهرسازی دارند، می‌دانند که در سال‌های اخیر اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها سعی کردند فرهنگ و سیاست خودشان را از طریق مشاورت‌ها، مصالح ساختمانی و طراحی‌ها به همه کشورهای دنیا من جمله کشورهای اسلامی صادر کنند. ایران جایی است که الان قاطعانه ادعا دارد و اثبات می‌کند که این خطر نفوذ فرهنگ، آداب و سنن غربی را از خود دور کرده است. ضمن اینکه از مزیت‌هایش هم استفاده می‌کند. ما می‌دانیم که اروپایی‌ها و غربی‌ها پیشرفت‌های چشمگیری در این بخش دارند که قابل استفاده هستند و در کتاب‌ها، دانشگاه‌ها و محیط‌های تحقیقاتی وجود دارند. ما باید برویم و یاد بگیریم که رفتیم. این کار را کردیم. اگر در مقطعی گاهی لازم داشته باشیم که در حدی استفاده کنیم، افرادی را استخدام می‌کنیم و مزد می‌دهیم تا کار کنند و از آنها بهره می‌گیریم.

به هر حال این بخش‌ها جزو سیاست ماست. اما نباید متن‌های اسلامی، شرقی و تاریخی را فراموش کنیم و باید از میراث‌های فرهنگی به شدت حفاظت کنیم که اینها هویت جوامع ما را تشکیل می‌دهند. شما در ایران به هر جا بروید، از این چیزها می‌بینید. ضمن اینکه سبک غربی هم حضور دارد. البته این کار در حفظ این میراث‌ها و سنن اول راه است که به تدریج دارد تقویت می‌شود. مثلاً یکی از طرح‌های جامع ما که می‌توانید بروید ببینید، متروی تهران است. از نزدیکی‌های همین جایی که شما هستید، شروع می‌شود. حدود 40 کیلومتر زیر سطح تهران کانال‌ها و ایستگاه‌ها ساخته شده‌اند و به طرف کرج رفته است. خیلی‌هایتان متروهای مدرن دنیا را دیدید و مطلع هستید و می‌دانید که چقدر خارجی‌ها و غربی‌ها در این بخش انحصاری عمل می‌کنند و به هر کجا که می‌آیند، پول می‌برند و نیروهای بسیار گرانی برای ساخت اینها تحمیل می‌کنند.

حتماً برای شما جالب است که تهران متروی یکپارچه‌ای در این شهر بزرگ دارد که تماماً با امکانات خودش اجرا کرده و ظرف چند ماه آینده شروع به کار می‌کند. آنجا قدرت سازندگی ایران را در مسئله‌ای که کاملاً بکر است، می‌بینید. اگر بخواهیم از لحاظ هزینه حساب کنیم، فرانسوی‌ها می‌خواستند برای ما اجرا کنند. حساب کردیم و دیدیم حدود 3 میلیارد دلار مستقیم و با هزینه‌های بهره و غیره نزدیک 6 میلیارد دلار برای ما تمام می‌شود. خودمان اجرا کردیم که هزینه ارزی ما کمتر از 800 میلیارد دلار است.

به هر حال به نظرم ایران یکی از جاهایی است که باید مطالعه ابعاد مختلف زندگی شهری و روستایی برای شهرداران محترم و متولیان بخش زندگی شهری و روستایی جالب باشد. البته ممکن است غربی‌ها به خیلی از شهرهای شما آمده باشند و یا با طراحی، مهندسی و یا اجرا، ساختمان‌های خیلی مجلل‌تر از آنچه که در ایران هست، ساخته باشند، ولی این، آنی که ما دنبالش هستیم، نیست. خودش یک امتیاز است. اما ما مسلمانیم و تمدن اسلامی را پشت سرمان داریم و تمدن آینده اسلامی را عظیم‌تر از گذشته انتظار داریم. این کارها را می‌خواهیم خودمان، به صورت مستقل و پایدار انجام بدهیم.

نکته قابل توجهی که بنده از همه شما انتظار دارم، این است که در شهرهایتان به میراث‌های فرهنگی اسلامی خیلی اهمیت بدهید. مخصوصاً شهرهای مقدسی مثل مکه و مدینه که همه هستی روحی ما آنجاست و به آنجا خیلی علاقمندیم و همه مسلمانان دنیا به آنجا عشق می‌ورزند. واقعاً انتظار ما این است که هیچ قطعه‌ای از تاریخ گذشته در آنجا گم نشود و هر مسلمانی بتواند هر چه را که در تاریخ مکه و مدینه خوانده است، آثارش را پیدا کند. این‌ها خیلی برای ما ارزشمند است برای ما که انشاءالله در همه جا به خصوص در آنجا مراعات می‌شود.

مسئله روز و واقعاً نگرانی الان ما، مسئله قدس شریف است. بیش از 50 سال است که فلسطینی‌ها دارند برای قدس جهاد می‌کنند، خون می‌دهند و مصیبت تحمل می‌کنند. متأسفانه هر روز هم یک قدم به عقب می‌روند. در این دوران مبارزه قدمی به پیش که بدون برگشت باشد، نمی‌بینم و بدترینش این روزها دارد اتفاق می‌افتد و آن مسئله تهدید قدس است. سیاست شومی که تا به حال جرأت نمی‌کردند با این صراحت حرف بزنند. گستاخی آمریکا و اسرائیل واقعاً این روزها قابل مطالعه است. کاری که کنگره آمریکا کرد و نمایندگان آمریکا رأی بسیار بالایی به یهودی کردن قدس دادند و هزینه‌ای که برای انتقال سفارتشان به این شهر مقدس تصویب کردند، صراحتاً بی اعتنایی و دهن کجی به دنیای اسلام به همه مسلمان‌هاست.

یعنی آمریکایی‌ها خواستند بگویند که در شرایطی که ما برای ادامه روند مذاکرات سازش به شما نیاز داریم، هیچ ترسی از شما نداریم. خواستند بگویند هیچ حسابی روی شما باز نمی‌کنیم. خیلی تعجب است که چنین جنایت بزرگی دنیای اسلام و دنیای عرب را تکان نداده است و حرکت قابل توجهی نمی‌بینیم. فقط در حد همین صحبت‌هایی که بنده می‌کنم یا شما می‌کنید، چند روزی اظهار تأسف می‌شود و تمام می‌شود.

آن‌ها تجربه کردند، در الخلیل تجربه کردند. آن مسجد عظیم را تقسیم کردند و چیزی نشد. آدم کشتند و آن گونه کشتار کردند، چند روز بعد همان را متصدی فلسطین می‌دانند و عده‌ای برای بوسیدن سران اسرائیل رفتند. وقتی چهار نفر از اسرائیلی‌ها در مرز کشته می‌شوند، سران کشور اسلامی به آنجا می‌روند و جلوی خانواده‌ها زانو می‌زنند و برای کشته‌های آنها گریه می‌کنند. این همه مسلمان در مسجد الخلیل شهید شد، چه کسی آمد از شما عذرخواهی کند؟ هر روز از این حوادث داریم و کسی تحریک نمی‌شود که یک کار جدی بکنند. معلوم است که آمریکایی‌ها هیچ بهایی به این دولت‌هایی که فکر می‌کنند آمریکا دوستشان است، نمی‌دهند. در همین شرایطی که کنگره آمریکا این خیانت را می‌کند، وزیر دفاع آمریکا به کشورهای اسلامی می‌آید و مثل یک رئیس جمهور مورد استقبال قرار می‌گیرد و در همه جا با بزرگان کشورهای اسلامی ملاقات دوستانه و گاهی سرّی دارد. وقتی این گونه است، نمی‌ترسند، از چه می‌ترسند؟ چه کسی از این اظهارات می‌ترسد؟ گفتن‌های ما که چهار کلمه حرف می‌زنیم و چند روزنامه هم در دنیا می‌نویسند، چه تأثیری دارد؟ آن‌ها هم بیش از این را می‌گویند. الان روزنامه‌هایی که از کنگره آمریکا به خاطر این تصویبش مداحی می‌کنند، صدها برابر آنهایی هستند که حرف‌های ما را می‌نویسند. تلویزیون‌ها و رادیوهایی که این تصمیم را ستایش می‌کنند، از انتقادهای ما حرف نمی‌زنند و اصلاً نقل نمی‌کنند. لذا واقعاً شرایط دنیای اسلام تأسف بار است که عزیزترین بقعه تاریخش را از آن بگیرند. بقعه‌ای که وقتی در صدر اسلام می‌خواهد به تصرف مسلمین درآید، خلیفه دوم، عمر به احترام این شهر و عظمت این شهر از مدینه تا آنجا می‌آید که این شهر را تحویل بگیرد. اما الان کسانی که خودشان را جانشین آن خلیفه‌ها می‌دانند، به بدرقه تحویل دادن قدس می‌روند.

به هر حال انصافاً روزگار تلخی است. لااقل شما شهردارها که حتماً دلتان برای این شهر عزیز می‌سوزد، حرف محکمی در این اجلاس بزنید که می‌زنید. ولی پیگیری کنید که صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها فکر نکنند که توده مسلمانان و شهروندان مسلمان نسبت به این مسائل بی‌تفاوت شده‌اند. به هر حال از حضور شما در اینجا تشکر و دعا می‌کنیم که این اجتماع شما اجتماع موفقی باشد.

والسلام علیکم و رحمه الله