سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در جمع مسئولین سازمان برنامه و بودجه و مرکز آمار ایران
نقش آمار در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها / توسعه همه‌جانبه کشور در دوران سازندگی / وجود استانداردهای آمارهای جهانی در ایران
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدالله والسلام علی رسول الله وآله
خیلی خوش آمدید. توفیقی شد که بتوانیم حضوراً از زحماتی که کشیدید، تشکر کنیم. قدمی که باید برداشته می‌شد، به خوبی و به موقع برداشتید. البته همه حرف‌ها را از آقای دکتر میرزاده و دکتر زالی شنیدید و دیگر برای ما مطلبی نماند که بگوییم. باید در حاشیه حرف‌های آقایان دو سه جمله عرض و بر امتنان از کار خوبی که انجام شده است، تأکید کنیم. همان‌گونه که آقای دکتر زالی گفتند، سرعت کار در مقایسه با سرشماری‌های گذشته رکورد خوبی به حساب می‌آید و آن چیزی را که انتظار ما بود، برآورده ساخت.
امکانات ما با سال‌های گذشته خیلی فرق دارد و طبعاً این امکانات، آشنایی‌ها و تجربه‌های گذشته، در کنار همکاری‌های خوبی که انجام شد، باعث بالا رفتن توانایی‌های فنّی و سرعت کار می‌شود. الان هر روز می‌توانیم مطالب جدیدی از دستاوردهای سرشماری به رسانه‌ها بدهیم و مردم را آگاه کنیم که امیدوارم مجموعه باارزش و قابل استنادی برای تصمیم‌گیری‌های بعدی ما باشد. در مورد دقت کار تا به حال چند سؤال در مواردی مطرح شده و من هم چون علاقمند بودم، پیگیری کردم که هنوز به نقطه روشنی که بخواهم دقت را زیر سؤال ببرم، نرسیدم.
انشاءالله در آینده هم چنین چیزی پیدا نشود. اما به هر حال این کار می‌تواند تجربه قوی‌تری را به ما بدهد و ما را در پیشبرد کارهایمان کمک کند. چون سؤالات زیادی شد و چیزهای تازه‌ای وارد سرشماری شد. شاخص‌هایی از این سرشماری بیرون می‌آید که به نظرم باید بیشتر روی آن کار رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی کنیم. اینها از افتخارات نظام و انقلاب ماست و از این شاخص‌های پیشرفته در نظام ما بسیار وجود دارد.
آنچه که اینجا اشاره کردند و چیزهای فراوانی که بعداً خواهند گفت، همه از این نوع است. مثلاً اینکه از لحاظ سطح آموزش رشد خوبی را در این مدت ده سال داشته‌ایم، افتخاری است که برای نظام ماندنی است و باید رویش حساب کنیم. باید به کسانی که این کارها را کردند، تبریک بگوییم.
این آمارگیری نشان داد که از لحاظ اشتغال ما از اوّل برنامه تاکنون یعنی در این هشت سال، بیکاری را از 5/15 درصد به حدود 9 درصد کاهش داده‌ایم. این مطلب بیانگر این واقعیت است که حدود 5/6 درصد بیکاری را در کشور پایین آورده‌ایم. البته شما باید این را با رشد سریع جمعیت کشور مقایسه کنید. الان و در این روزها کسانی که به بازار کار می‌رسند، درست همان‌هایی هستند که در زمانی که ما بیشترین رشد جمعیت را داشتیم، متولد شدند. یعنی جزو دوره‌های سخت پایین آوردن درصد بیکاری بوده که بحمدلله این توفیق واقعاً قابل تحسین است و باید به عنوان یک دلیل بسیار خوب برای رونق اقتصادی و سرعت پیشرفت کار در کشور از آن یاد کرد. به خصوص که در تقسیم مشاغل، دیدم که رشد شغلی در بخش صنعت نسبت به بخش‌های دیگر بیشتر بوده و این نشان از همان حرکت مورد توقّع جامعه ماست.
کشاورزی ما که محدودیت‌های خاص خودش را دارد، خوب پیشرفت کرده است و این نشان می‌دهد که ما مسیر درستی را انتخاب کرده‌ایم. ما از این ارقام می‌توانیم برای بررسی و ارزیابی کارهای گذشته خودمان استفاده کنیم. برخورداری از آب و برق، بهداشت، گاز، راه، تلفن و یا کالاهای خانگی مثل تلویزیون، یخچال، فریزر و چیزهایی از این قبیل، نشان از بهبود کیفی زندگی مردم است که می‌تواند به عنوان یک فصل باارزش، قابل مطرح شدن باشد.
نمی‌خواهیم این مطالب را بگوییم و بر مردممان منّت بگذاریم. اگر کاری شده، مال همین مردم است و خودشان انجام داده‌اند و حقشان هم بیش از اینهاست. ما هنوز تا ادای کامل حق مردم خیلی فاصله داریم. ولی باید این پیشرفت‌ها را در دنیا مطرح کنیم و اینها را برای کشورهای در حال توسعه نشان دهیم.
به دست آوردن این نتایج هنر مدیریتی است که یک دفعه و در مدت کوتاهی، یعنی تنها در هفت، هشت سال سطح زندگی مردم را در همه شاخص‌های مهم، مثل تعداد معلّم، دانش‌آموز، دانشجو، استاد دانشگاه، مراکز فرهنگی و چیزهای دیگری که حتی در روستاها و جاهای دیگر هست، بهبود بخشیدیم.
وقتی همه این دستاوردها را به صورت مجموعه‌ای آماری و مستند در اختیار مراکز بین‌المللی بگذاریم، آن وقت آنها واقعاً می‌توانند از ایران به عنوان یک الگوی مناسب برای انجام توسعه و مراعات عدالت در توسعه نام ببرند. این می‌تواند یک سرمایه برای سازمان‌های بین‌المللی و مسئولیت شما باشد که این کارهای مهم را در این جهان انجام داده‌اید. دلیل این است که می‌گویم این اخبار و پیشرفت‌های کشور را به مراکزی که علاقمند هستند تا این اطلاعات را در اختیار داشته باشند، برسانید. شما باید روی این اطلاعات و داده‌ها تحلیل کنید که البته خودمان هم به آن نیاز داریم.
موضوع دیگری که درست در این زمان مورد نیاز ماست، به دست آوردن اطلاعات برای طرح ایران 1400 است. به عبارت دیگر، چون برنامه 25 ساله را برای ایران سال 1400 آماده می‌کنیم، احتیاج به دورنمای مشخصی داریم که وجود این آمار و ارقام برای ما کارگشاست و بهتر می‌توانیم تصمیم بگیریم که در چه بخشی باید بیشتر سرمایه‌گذاری کنیم و در چه بخشی کوتاه بیاییم.
به هر حال کار مشکلی داشتیم و همکاری خوب مردم نشان از رشد آنها دارد. مردم در این سال‌ها آگاه‌تر شدند و فهمیدند که آمار به نفعشان است و دروغ گفتن به ضرر خودشان تمام می‌شود. این رشد مردم را در انتخابات جاری (ریاست جمهوری) هم فهمیدیم و مشخص شد که مردم ما دارند به مبانی و روش‌های زندگی امروزی آشنا می‌شوند.
از همین آمارگیری، به خوبی می‌توانیم آن نقطه‌های قابل عرضه برای جامعه را به دست آوریم. در واقع روال زندگی را منطقی‌تر می‌کند. به عنوان مثال نرخ رشد جمعیت که در چند سال اخیر حالت انفجاری داشت، این آمارگیری نشان می‌دهد که در حال حاضر زیر پانزده سال کشور و نسبت به ده سال گذشته 6 درصد پایین آمده است. این نشان می‌دهد که با استفاده از همین آمارگیری جلوی خطر بزرگی را که بعداً نمی‌توانستیم زندگی اینها را تأمین کنیم، گرفته‌ایم.
البته این را هم باید ما از یک طرف به برنامه‌ریزی‌های درست و از طرف دیگر به باسوادتر شدن جامعه منتسب کنیم. مردم ما امروز معنای زندگی و شرایط زندگی را می‌فهمند. برای بچه‌هایشان حساب می‌کنند و آینده آنها را درنظر می‌گیرند. آنها نمی‌خواهند رشد جمعیت همین‌طور ادامه پیدا کند و برای بچه‌های خودشان به خاطر نبود امکانات تحصیلی و چیزهای دیگر گرفتاری درست کنند. در گذشته خانواده‌ها را که بررسی می‌کردیم، متوجه می‌شدیم خانواده‌هایی که باسواد بودند، معمولاً از حیث جمعیت رشد چندانی نداشتند. بیشتر رشدهای سریع مربوط به خانواده‌های کم‌اطلاع و بی‌سواد بود. اما امروز به دلیل بالا رفتن آگاهی مردم، همان‌طور که شما گفتید، این رشد جمعیت در همه خانواده‌ها، پایین آمده است که باز هم به سمت بهتر شدن می‌رود.
به هر حال این شاخص‌ها برای ما مهم است و باید روی آنها کار و در برنامه‌ریزی‌ها از آنها استفاده کنیم. لازم نیست که حتماً مثبت‌هایش را بگوییم. اگر از شاخص‌ها چیز منفی هم بیرون آمده که البته من برخورد نکرده‌ام، می‌توانیم همان‌ها را برای مردم بازگو و برای حلشان راهکار پیدا کنیم.
مسئله مسکن در همین آمارگیری مشخص شد که در ایران مسئله جالبی است. من در این آمار دیدم که فقط پانزده درصد مردم اجاره‌نشین هستند. بقیه مردم یا مالک و یا خوش‌نشین هستند که از مسکن مجانی استفاده می‌کنند. پس می‌توانیم با یک حرکت جهشی این مشکل را به خوبی حل کنیم که البته در حال حاضر این مسئله را در برنامه دولت هم داریم. امیدوارم که این کار به خوبی پیش برود.
این لوح‌های تقدیری را که به آقایان دادیم، نمایندگان شما بودند. البته برای تعداد زیادی از آقایان و خانم‌هایی که در اجرای این طرح زحمت کشیده‌اند، لوح‌هایی نوشته شده که خدمتشان داده خواهد شد. برای همه شما آرزوی سعادت و سلامت می‌کنم و باز هم از سازمان برنامه که به طور کلّی در دوره سازندگی خیلی به ما کمک کردند، متشکریم. سهم سازمان برنامه در تحقق این شاخص‌ها و آمار و ارقامی که در همه بخش‌ها به صورت افتخارآمیز درآمده، خیلی بالاست. تقریباً بیشتر نامه‌ها و مکاتبات ما با سازمان برنامه است، چون کار عمده ما با این آقایان و خانم‌هاست. سطح کارشناسی و دقّتی که در سازمان برنامه است، برای من جالب و سخنان آنها قابل اعتماد است. به نظر من استفاده از نظرات این سازمان تا حدود زیادی تصمیم‌گیری‌ها را برای مدیران کشور آسان می‌کند. از شما خیلی متشکرم و امیدوارم که موفق باشید.
والسلام علیکم و رحمه الله