سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح همایش صنایع غذایی کشور

بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله و آله
خوشحالیم که برای یکی از مهمترین مسایل کشور و دنیا در جمع دانشمندان، صنعتگران و تلاشگران هستیم. مسأله تغذیه و دانش مورد نیاز تغذیه سالم و صنایع وابسته برای تغذیه کشور و دنیا اهمیت بالایی دارد. از شما مجلسی‌ها و مدیران کشور و شخصیت‌های سیاسی و صنعتی تشکر می‌کنم که از چهره‌هایی که در علوم تغذیه در کشور ما نقش مهمی داشتند، قدردانی کردید. در صحبت‌های بعدی که خواهم کرد، یک مقدار درباره ارزش این رشته و کار از بعد اسلامی و انسانی و نیاز زندگی توضیح خواهم داد. امیدواریم که ما همیشه توفیق این را پیدا کنیم که از پیشکسوتان، پیشتازان و انسانهایی که بانی یک خدمت‌بزرگ، تاریخی و ماندگار برای جامعه هستند، قدردانی کنیم‌که دیگران‌هم تشویق شوندو این‌راه‌را انتخاب کنند.
جناب دکتر هدایت و جناب دکتر واعظ‌زاده و سایر کسانی که شما بیشتر از من با آنها آشنا هستید، کار خوب و ارزشمندی را برای این کشور پایه‌گذاری کردند و امروز هم آثار آن را می‌بینیم. ما هستیم که باید این شجره‌ای را که غرس شد، به بارداری کامل برسانیم. از حرفهای دکتر هدایت نکته‌ای را صید کردم که می‌توان مقایسه خوبی از آن کرد و جالب است که بر محور لاوازیه انقلاب کبیر فرانسه و انقلاب اسلامی ایران بود. با این تفاوت که در آنجا لاوازیه‌ها را زیر گیوتین اعدام کردند و اینجا مجلسی‌ها و دولتی‌ها و دانشگاهی‌ها و مدیران کشور از لاوازیه‌های ایرانی این‌گونه تجلیل می‌کنند.
این سنت باید تقویت شود و صرف‌نظر از حواشی‌ای که هرکسی در زندگی خودش دارد و با سلیقه‌های خودش زندگی می‌کند، ارزشها نباید فدای سلیقه‌ها شود. ما باید همیشه اصل را بر تقویت ارزشهای واقعی و مورد نیاز جامعه بشری بگذاریم که دانش، علم و صنعت یکی از موارد مهم آنها هستند.
«لایستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون» یک اصل قرآنی است که ما باید همیشه  آن را مراعات کنیم. در گذشته هم، یک جلسه در این سالن و انستیتو، درباره تغذیه صحبت کردم. آن موقع همایشی به عنوان سلامت برای خود تغذیه در سال سلامت و نقش تغذیه در سلامت انسان بود و این‌بار همایش تحقیقات و آموزش بر محور تغذیه و همچنین بزرگداشت پیشکسوتان علمی و صنعتی تغذیه است.
احتیاج به توضیح در این محفل علمی و صنعتی نیست که مهمترین نیاز هرموجودی تغذیه سالم است. اگر موجودی بخواهد به هدف آفرینش و خلقت خود برسد، بدون تغذیه قطعاً بین راه می‌ماند، نیاز واقعی است، اگر یک هفته تغذیه درست نداشته باشیم، آخر هفته کارایی خود را از دست می‌دهیم و اهمیت این جریان در تاریخ بشریت مشخص است.
امروز دنیا از سوء تغذیه رنج می‌برد. چه آنهایی که از فقر سوء تغذیه دارند که تعدادشان بیشتر است و چه آنهایی که از پرخوری و اسراف سوءتغذیه و زندگی سختی دارند که هر دوی آنها سوء تغذیه است.
در چشم‌انداز بیست ساله، انسان سالم و عالم را محور توسعه دیدیم که از این جمله دانایی محور استناد و مشخص شده است. تحقیقاً جامعه‌ای که از انسانهای سالم و دانشمند برخوردار باشد، نباید در توسعه‌اش تردید کرد. او به همه نیازهای بشری پاسخ می‌دهد و تاریخ را غنی می‌کند و هیچ‌وقت نباید از جامعه‌ای که انسانهای مریض یا جاهل دارد، توقع شکوفا شدن و صاحب احترام شدن در دنیا داشته باشیم. به خصوص زمانی که بخواهد برای بشریت الگو و سرمشق باشد. با جهل و مرض هرگز نمی‌تواند به جایی برسد. بنابراین برای ما محور دانش و سلامت، خیلی روشن است و برای این دو موضوع باید به علوم تغذیه بهای بسیار بزرگی بدهیم و روی این دو نکته تکیه کنیم. من روی قرآن خیلی کار کرده‌ام و از ابعاد مختلف به آن نگاه کردم. به خصوص برای مسئولیت‌های اجرایی و سیاسی که داشتم و دارم، از ابعاد مسئولیت حکومتی هم به قرآن نگاه کردم. قرآن به این مسائلی که امروز موضوع اجلاس و همایش شماست. بسیار بها می‌دهد. به صورت دستور می‌فرماید: «فلینظرالانسان الی طعامه»: انسان باید به طعام خود نگاه دقیق کند. بعضی‌ها «نظر» را به معنی نگاه کردن به کار می‌برند، ولی در اصل همراه دقت، مطالعه و تحقیق است. یعنی برای اطعام خود تحقیقات داشته باشید، قرآن درباره منشاء غذاها و آثار آنها دو سه نکته را مطرح می‌کند.
اشاره به نقش زمین، آسمان، آب و تدبیری که خداوند اندیشیده که منبع اصلی تغذیه را در زمینی که بستر ماست، قرار داده است. وقتی به آیات دیگر نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که از ابعاد دیگری بحث شده است. اینجا مسأله کشاورزی و صنعت هر دو با هم دیده می‌شود که به ما می‌گوید تحقیق کنید.
قرآن که فقط برای اعراب جاهلیت نوشته نشده بود، بلکه خطابش به همه بشریت تا همه زمانها یعنی تا قیامت است. کسانی بعداً خواهند آمد که بارها از ما دانشمندتر و عالمترند و به بسیاری از اسراری که ما به آنها توجه نکردیم، توجه می‌کنند و آگاه می‌شوند. همان‌طور که ما امروز صحبت از اعماق دریاها، آسمانها و زمین می‌کنیم و در ابعاد عظیم در دل ذرات میکروسکوپی موجودات وارد شدیم. دویست سال پیش خبری از اینها نبود.
بنابراین آینده، آینده‌ای است که دانش خیلی بیشتر از اینهاست و قرآن با آنها صحبت می‌کند و با همه حرف می‌زند. یکی از معجزات قرآن همین است که اعراب جاهلی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند، وقتی آن را می‌شنیدند، تسلیم می‌شدند و دیگر دلیل نمی‌خواستند. هرچقدر که دنیا پیشرفت کرده، عظمت قرآن روشن‌تر شده است.
من خودم از وقتی بچه روستایی بودم و با قرآن آشنا شدم، عاشق قرآن بودم و تا امروز که پنجاه سال یا شصت سال کارهای زیاد علمی و اجرایی کردم و با قرآن سر و کار دارم، می‌بینیم امروز هم بیشتر از زمانی است که خیلی ساده به قرآن نگاه می‌کردم.
این کتاب آسمانی، محور بسیار ارزشمندی است تا امت اسلامی راه درستی انتخاب و می‌تواند به بشریت کمک کند. الان واقعاً بشریت گرفتار است. سال 2000 میلادی 189 رئیس‌جمهور یا رئیس کشورهای دنیا در سازمان ملل تصویب کردند که ظرف ده سال آینده، گرسنگی را حل کنند و به گرسنه‌ها برسند. در آن سال به ما گفتند که هشتصد و پنجاه میلیون گرسنه در دنیا هست، آنهایی که زیر خط فقر هستند و کمبود دارند، آمارشان بیشتر است، اینجا منظور گرسنه و با تعریف گرسنه در دانش پزشکی و تغذیه است. بازهم بعد از چند سال، مسئول این بخش در سازمان ملل به ایران آمد و با من ملاقات داشت و گفت که یک قدم هم جلو نرفتند و درجا زدند.
به تازگی هم در اخبار می‌بینیم و می‌شنویم که دنیا نتوانسته است به این مسأله توجه کند. درد دنیا همین است. گرسنه‌ها در کشورهای آفریقایی و دیگر جاها زیاد هستند. بالاخره انسان برای معاش تلاش می‌کند و همین‌ها هستند که با خشم و عصبانیت و با احساس تبعیض به کشورهای پیشرفته مهاجرت می‌کنند و در آنجا کار دست چندمی هم پیدا می‌کنند و نانی می‌خورند.
بعد شما می‌بینید با کسانی که به فرانسه مهاجرت کردند، چگونه برخورد می‌کنند! واقعاً چیز عجیبی است. کسانی هم هستند که زندگی آنها در فرانسه خیلی بهتر از زمانی که در کشور خودشان بودند، شد. ولی آنها هم احساس انسانی دارند و می‌فهمند که جامعه جهانی حقشان را ضایع می‌کند و می‌بینند که کشورشان منبع غذاهای بشری است، اما مردمشان گرسنه‌اند. دنیا این‌گونه نمی‌تواند مسائل را حل کند. اگر از دید مادی صرف و قدرت صرف به مسائل تغذیه نگاه کنند، مسائل انسانی حل نمی‌شود.
دلیل آنهایی که دور هم جمع شدند، شاید بیشتر این بود که می‌دیدند گرسنه‌ها خطر دارند و شاید روزی از فرط خشم و عصبانیت و احساس تبعیض دنیا را به آتش بکشند. ولی اگر تفکرشان اصالت داشت و واقعاً بنا بود گرسنگی را حل کنند، این مسائل راههای حل عملی و علمی دارد، بالاخره ببینند چرا سیصد یا چهارسال است که ثروت‌های کشورهای عقب‌افتاده را می‌برند و می‌خورند و آنها را استثمار می‌کنند؟! واقعاً باید پول آنها را برگردانند، اینها بدهکارند و باید بدهکاریشان را ببخشند. چون دلیلی ندارد بدهکار باشند. باید مثل دیگران باسواد باشند. چون بی‌سواد هستند-  بله بیسوادند- مریضند. همین‌هایی که عرض کردم مشکل ماست. نمی‌توانند از منابعشان استفاده کنند. دنیا یک حرکت واقعی بکند و کشورهای اینها را و حق خودشان را یعنی همانی را که برده و دارد می‌برد، به آنها برگرداند و کشورشان را آباد و مردمشان را با سواد کند.
از آموزش شروع کنند. از تحقیقات دنیا برای آنها استفاده کنند. اگر مردم ببینند کشورشان آباد شده، از آنجا برمی‌گردند و به کشور خودشان می‌آیند و خدمت می‌کنند. حس وطن‌دوستی که انسان دارد  هیچ‌وقت از انسان جدا نمی‌شود. چیزی نیست که بتواند انسانها را جدا کند. کسانی هستند که عمری با رفاه در فلان کشور زندگی کردند. وقتی که دارند می‌میرند، می‌گویند که جنازه ما را به کشور خودمان ببرید، یعنی به خاطر عشقی که در انسانها هست، این مقدار راضی می‌شوند که زیرخاک کشورشان باشند.
امروز صدها میلیون مهاجری به اجبار مهاجر هستند، چه آنهایی که دانشمند، باسواد و علاقمند به خدمت در کشورشان هستند و چه آنهایی که امکانات دارند و علاقمند هستند در کشورشان باشند. آنهایی هم که نیازمندند،کاش نیاز در کشور خودمان تأمین می‌شد و به این‌گونه انسانها می‌رسیدیم. این مسائل انسانی است و باید روی این مسائل بیشتر کار کرد.
آنهایی که در کشورهایشان باعث می‌شوند که دیگران نتوانند زندگی کنند، گناه بزرگی می‌کنند که قابل بخشش نیست. آنهایی هم که از دور کشورها را استثمار می‌کنند و این فقرغذایی را بر بشریت تحمیل می‌کنند، گناه غیرقابل بخششی دارند. خداوند صبور، عامل و عادل است و همه چیز را با دقت میکروسکوپی در ترازوی عدالتش می‌گذارد و می‌سنجد و در زمان خودش پاداش یا کیفر می‌دهد. در دستگاه علم خداوند، فراموش نمی‌شود. در روز قیامت وقتی همه بشر وارد می‌شوند، پرونده‌ها را به خودمان می‌دهند. همه می‌توانیم پرونده‌های بزرگ همه عمر را خودمان بخوانیم. آنگاه انسانها می‌گویند. «لایغا در صغیره و لاکبیره الا احصاء».
این چه کتاب و چه پرونده‌ای است که هیچ چیز را از قلم نینداخته است. کوچک و بزرگ در آن آمده است. شاید زمانی اینها قابل فهم نبود، ولی برای ما اکنون قابل فهم است. می‌توان همه علوم یک بخش را در نقطه یا حافظه‌ای کوچک ذخیره کرد و وقتی آن را بازکنیم، همه چیز در آن باشد.
این از لحاظ مادی است. مغز خودمان این را نشان می‌دهد. میلیاردها موضوع را در مغز خودمان بدون توجه ذخیره کرده‌ایم. به هر تناسبی خودش را نشان می‌دهد. وقتی به هرگوشه‌ای از زندگی‌تان برمی‌گردید، صدها موضوع جدید را به شما نشان می‌دهد و پرونده‌ها روشن می‌شود.
فکر می‌کنم یکی از کارهای بسیار بسیار خوبی که شما شروع کردید و دیگران باید شما را پشتیبانی کنند، همین بحث تغذیه و دانش است که هنوز نیازمند کار بیشتر است. دنیا در علوم تغذیه خیلی از ما جلو است.اگر تولید مواد غدایی و صنعتمان ضعیف باشد، دانش هم خیلی به دردمان نمی‌خورد و نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم.
الان اطلاعاتی از گوشه و کنار به من می‌رسد که - چند روز پیش با انجمن‌های بخش‌های مختلف صنایع غذایی جلسه‌ای داشتم- صنعتگران ما مشکلات واقعی دارند. از نقطه تولید در مرزعه یا دامداری‌ها و یا شیلات تا آن نقطه‌ای که در بازار به صورت بسته‌بندی باید به دست مردم برسد، رشته‌های زیادی در حال انجام کار هستند که هماهنگی لازم بین اینها نیست. یک سیاست لازم بین اینها حاکم نیست، یک جا گران می‌شود، یک جا قیمت تصویب می‌شود، آنچه قیمتش تصویب شده، نمی‌تواند به کار خود ادامه دهد. چون با مواد گران و کارگر گران‌تر باید کار کند، کسی هم گران کرده، مشتری خوبی ندارد. چون اینها باید بخرند و به بازار بدهند.
باید سیاست جامعی از مبدأ تا مصرف بر صنایع غذایی حاکم باشد، حتی زباله‌هایی که بعد از مصرف به وجود می‌آید، باید روشن شود چه استفاده‌ای از آنها شود که الان جای این خالی است. نه اینکه در قوانین نداریم، بلکه در عمل جای آن خالی شده و در دانش هم همینطور است.
نباید ادعا کنیم که همه ابعاد دانش تغذیه و علوم آن را به صورت هماهنگ عمل می‌کنیم. گاهی جایی به صورت سرطانی بزرگ شده و بقیه جاها لاغرند.
واقعاً از برادرانمان در مجلس تشکر می‌کنیم. شما فراکسیون بزرگی هستید. این فراکسیون با مدیران صنایع و همچنین شخصیت‌های علمی دانشگاه‌ها و مجموعه دست‌اندرکار، کاری کنید که کارستانی باشد. هماهنگی و پشتیبانی واقعی از علوم تغذیه و صنایع غذایی و همه صنایع داشته باشید و به صورت یک قانون جامع ارائه دهید.
عرض کردم که قانون حتی در برنامه سوم چیزهای بسیار عالی دارد. در چشم‌انداز بیست ساله اصول کار را کاملاً دیده‌ایم و با همین محورها می‌توانید این راهی را که در نیمه راه آن هستیم و می‌توانیم به سرعت در دنیا پیشتاز شویم، به جای خوبی برسانید. انشاءالله که در ادامه برنامه با سخنرانی‌ها و صحبت‌هایی که هست و همچنین توضیحاتی که جناب دکتر هدایت اشاره کردند و دادند و می‌خواهند بدهند، استفاده بیشتری از این اجلاس شود.
والسّلام علیکم و رحمه الله