سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح فاز اول طرح شهید نواب

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدالله والسلام علی رسول الله وآله

از اینکه فاز اول طرح بزرگ شهید نواب در اختیار مردم قرار گرفت و طلسم سنگینی را برای اصلاح ساختار تهران بزرگ شکست، خیلی خوشحالیم. وقتی ابعاد این کار را بررسی می‌کردیم، برای شروعش همه دست‌ها می‌لرزید.

آن‌هایی که می‌خواستند شروع کنند، ابعاد مختلف کار را از زمین و ساختمان گرفته تا سختی‌های ترافیکی و مشکلات عبور و مرور و آوردن مصالح و دوران ساخت و تأمین هزینه را می‌دانستند و این مسئله بحث‌های فنی جدّی داشت.

ما قبل از انقلاب در تبلیغات رژیم شاه با این طرح آشنا شدیم. آن‌ها از فکر این طرح کلی استفاده تبلیغاتی کردند، ولی یک قدم برای اجرای آن برنداشتند و با آنکه در آن موقع اجرای این طرح خیلی آسان‌تر از الان بود و این کار را به راحتی می‌شد انجام داد، آن‌ها فقط ادعا می‌کردند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این طرح جزو اولین بحث‌های ما، در شورای انقلاب بود. شما حتماً یادتان هست، آن‌چنان گره ترافیکی در شهر داشتیم که اصلاً ماشین‌ها متوقف بودند و آدم به سختی به مقصدش می‌رسید و یا قبل از اینکه به مقصدش برسد، برای کارهای دیگر برمی‌گشت.

مقررات و قاعده خاصی وجود نداشت و روحیه بی‌نظمی در میان مردم شدید بود. پل‌ها و اتوبان‌ها نبودند. لذا در روزهای اول بحث طرح شهید نواب را جزء ضروریات خود دیدیم و اولین شهردار تهران پس از پیروزی انقلاب مأمور شد که این طرح را پیگیری کند. اگر شما مذاکرات شورای انقلاب را پیدا کنید و بخوانید، حتماً می‌بینید که چقدر در این مورد بحث شد! ولی هیچ کاری انجام نشد. در دوران جنگ هم در این خصوص توفیقی نیافتیم، چون در آن دوران به خودمان اجازه نمی‌دادیم که امکانات کشور را در تهران مصرف کنیم. حتی امکانات تهران و ماشین‌ها را به جبهه‌ها می‌بردیم.

واقعاً بعد از جنگ آن همتی که زیر بار این مسئولیت سنگین رفت، شهرداری تهران بود. بسیار ناباورانه بود که چگونه می‌توانیم این طرح را به سامان برسانیم! پنج کیلومتر به متراکم‌ترین بخش شهر رفتن و این طرح را اجرا کردن کار بسیار سنگینی بود، اما در بین مجموعه طرح‌ها و تفکرات عمومی، شهرداری تهران این تصمیم را گرفته و اجرا کرده است و امروز می‌بینیم که این کار انجام شد.

اگر در دوران ساخت، گاهی دوره‌هایی گذاشته شود که مردم هم دوران ساخت را ببینند، خیلی زیباست. بعداً که ساخته شد، این طرح زیبا را خیلی‌ها می‌بینند. البته دیدن این دوره هم برای مردم ما مسئله خیلی مهمی است.

تعبیری که آقای کرباسچی کردند و آن را بزرگترین طرح شهرسازی خاورمیانه نامیدند، بسیار بجاست. واقعاً این‌گونه است و برای ابعاد، احجام و دیگر کارهای آن هم بیش از 100 میلیارد تومان هزینه می‌شود. الان شما دو طرف خیابان را می‌بینید.

به هر حال، بنده صمیمانه از شما تشکر می‌کنم. این تمجیدهایی که آقایان کرباسچی و آشوری از بنده کردند، برای خود نیروها قابل انطباق است. ما از دور فرمان می‌دهیم یا تصویب می‌کنیم، اما اجرای آنها مهم است. آرزوهای ما فراوان است، طرح‌های عظیمی در ذهنمان هست، اما اینکه بخواهد اجرا شود و از ما چیزی نخواهند، خیلی مهم است. اگر برای این طرح از بیت‌المال و از خزانه پول داده بودیم، می‌بایست برای کسانی که به خوبی اجرا کرده‌اند، مدال می‌دادیم. اما ما که چیزی به این آقایان نداده بودیم و آنها خودشان طراحی، اجرا و تمام کردند. از مردم وام گرفتند، یعنی با یک برنامه خوب پول گرفتند و هزینه آن را با خود طرح در می‌آورند. ساختار این طرح در تهران این است که با هزینه مردم انجام می‌شود و آن هم از منافعی که عاید مردم می‌شود - و نه از جیب مردم- گرفته می‌شود. اگر طرح را تجزیه و تحلیل کنیم، می‌بینیم برای آن حدود چهار هزار خانه را از مردم خریدند و گرفته‌اند.

در اطراف اینجا دهها منطقه سبز و تفریح‌گاه و تفرج‌گاه خواهیم داشت. قبل از انقلاب مدتی به یکی از این بخش‌ها و محله‌ها رفت و آمد داشتیم و بستگان ما در این منطقه بودند. می‌دیدم که مساجد اینجا بسیار کوچک بود و اصلاً زندگی کردن بسیار مشکل بود. کوچه‌ها حالتی داشتند، از روستاهای خود ما بدتر و بسیار شلوغ، بی‌نظم و خراب بود. الان مردم در یکی دو سال آینده وارث این وضع خواهند شد. قبلاً مساجد اینجا وضع دیگری داشت، اما الان هفت، هشت مسجد باشکوه یا از نو ساخته می‌شوند و یا توسعه پیدا می‌کنند و بازسازی می‌شوند. مدارس اینجا مدرن می‌شود. فرهنگسراها و مراکز اداری و تجاری در این مسیر به وجود می‌آید و مجموعه‌ای خواهد شد که همه چیز را در خودش دارد. در مقابل آنچه که از مردم می‌گیرند، زندگی مردم در این منطقه - این دو سه واحدی را که من دیدم، همه چیز را در خود دارند - خوب خواهد شد. هر کسی نصیبش شود که در اینجا خانه بخرد، می‌تواند از راه خوب و از امکانات متناسب زمان استفاده کند.

به هر حال این کاری است که ابتکار نیروهای ما گره‌هایش را حل کرده است. نقطه اساسی آن ابتکار این است که مبلغی از این طرح باقی خواهد ماند که می‌تواند دستمایه‌ای برای ادامه این کار - که در تهران ضرورت زیادی دارد - باشد.

در اول وزارت آقای نوری بود که این فکر به ذهن ما رسید، با ایشان هماهنگ کردیم و این کار شروع شد. از اول هم فکر ما این بود که مناطق کهنه تهران را به تدریج و به همین صورت که در اینجاست، نو کنیم. چون بعد از این اگر در برنامه کاریمان باشد که این طرح را در منطقه دیگری اجرا و آنجا را به همین شکل نو کنیم، می‌توان بخش خصوصی را هم بکار گرفت. شما زمین را مهیا کنید و آنها هم بخش‌هایی از ساختمان را می‌سازند و هر بخشی را به یکی از شرکت‌ها می‌دهیم، چون الان دیگر آنها باور می‌کنند و برای همکاری با شما می‌آیند.

به نظر من، می‌توانیم مجموعه شهر تهران را از شرق تا غرب و حداقل از خیابان انقلاب به پایین را طی ده پانزده طرح جداگانه و در مدت ده بیست سال به یک شهر خوب و قابل زندگی تبدیل کنیم. می‌توانیم با این طرح‌ها منطقه جوادیه، مولوی، شوش و منطقه میدان خراسان و خیلی از جاهایی را که من نمی‌دانم، نو کنیم.

به هر حال طرح نواب الگوی مناسبی برای نوسازی و تجدید ساختار تهران است. این طرح با هزینه‌ای که از آن درمی‌آید و با درآمد اضافه آن، می‌تواند به ساخت جاهای دیگر هم کمک کند. ظاهراً بهترین قطعات زمین در تهران است و اگر در کل کشور حساب کنیم، بهترین قطعات هم در همین منطقه جنوب تهران است که الان در حقیقت خراب شده است. این‌ها می‌تواند به شکلی زیبا و عالی در بیاید. شما باید این کار را، انشاءالله، ادامه بدهید.

ما در کنار این طرح بزرگ، دو طرح دیگر هم داشتیم که یکی از آنها به ثمر رسید و یکی از آنها همین مرکز تهران‌شناسی است که از کارهای بسیار خوب شهرداری تهران بوده و من باید به شما تبریک بگویم. جای این طرح در تهران واقعاً خالی بود.

اولین نکته زیبای این طرح تبدیل همین محل به تهران‌شناسی است که آقایان در اینجا بودند و می‌دانند، اما مردم نمی‌دانند، ولی الان باید بدانند. اینجا قبل از انقلاب یک مرکز آبجوسازی بوده و به خاطر منطقه قزوین جا افتاده بود، ولی بعد از انقلاب به چنین موزه‌ای تبدیل شده که واقعاً زیباست و نزدیک بودن آن به این بزرگراه بر اهمیت آن می‌افزاید.

من فکر می‌کنم که بعداً یکی از جاهای دیدنی ایران همین بزرگراه نواب خواهد بود. مردم پنج شش کیلومتر را که در این بزرگراه بروند و در دو طرف خود هنر معماری و هنر ساختمان‌سازی، پل‌سازی و زیباسازی را ببینند، این نکته بسیار جالب است و این موزه هم یکی از همان‌ها خواهد بود. البته نکات دیگری هم در مورد موزه بایستی مراعات می‌شد که من فکر می‌کنم شهرداری به ملاحظه اینکه خودنمایی نکند، طراحی نکرده باشد، ولی قطعاً باید در مجموعه طرح بیاید.

همین مسیری را که می‌رفتم، در ذهنم بود که در آخر به غرفه‌ای می‌رسیم که این طرح‌های بزرگ تهران در آن نشان داده می‌شود. کسی که سختی‌های دوران انقلاب را می‌بیند، دوران جنگ را می‌بیند، خرابی‌ها را می‌بیند و آن دوران طاغوت را می‌بیند و در آخر یک دفعه از غرفه‌ای سر درمی‌آورد که بزرگراه‌ها، پل‌ها، فرهنگسراها و زیبایی‌های شهر را در آنجا می‌بیند، معنای انقلاب را خیلی بهتر لمس می‌کند و قدر انقلاب خودش را بهتر می‌داند. واقعاً در طراحی جای آن خالی بود، مگر اینکه این کار برای احتراز از خودنمایی باشد که من این را نمی‌پسندم. این حق ما، حق مجموعه انقلاب و حق همه است. ما که خودمان به تنهایی نمی‌توانستیم این کارها را بکنیم. ما از نفس گرم امام (ره)، از حمایت‌های عظیم رهبر انقلاب و از پشتیبانی مردمی و خیلی چیزهای دیگر استفاده کردیم تا به اینجا رسیدیم. این غرفه حتماً باید اضافه شود. حتی اگر جا ندارید، یک مقدار غرفه‌ها را کوچکتر کنید، تابلوها را به هم بچسبانید و دو غرفه را به صورت یک غرفه درآورید و لااقل ده پانزده طرح بزرگ تهران را در آن بگنجانید تا خاتمه خوبی برای پایان نمایشگاه باشد. اینکه باید واقعیت‌های ملموس را ببینیم، فقط مربوط به گذشته نیست و باید همراه زمان پیش بیاییم.

کار دیگری که آقای مهندس آشوری در اینجا درباره آن توضیح دادند و اشاره کردند که امروز به بهره‌برداری رسیده، طرح عظیم مرکز تحقیقات سرطانی است که ما باید در مجموع به بیماران خاص و بیماران سرطانی بیشتر توجه کنیم، چون سرطان عام‌ترین، خطرناک‌ترین و موذی‌تری مرضی است که امروز دنیا به آن گرفتار است. خوشبختانه مجامع بین‌المللی الان ایران را به عنوان مرکز تحقیقات سرطان در خاورمیانه شناخته‌اند و ما این مرکزیت را داریم. الان جای مناسبی برای این مرکزیت نداریم و باید با بخش خصوصی و به کمک مردم ساخته شوند. زمینش را شهرداری تهران داده و من هم برای آغاز کار آنها کمک محدودی می‌کنم، ولی عمده هزینه را با کمک مردم خواهند ساخت.

این یکی از ماندگارترین خدماتی است که نصیب نیازمندترین مردم می‌شود که به آن احتیاج دارند. انشاءالله که همه مردم ما در این ثواب شریک باشند و ما به زودی شاهد باشیم که این مرکز عظیم که بناست نزدیک 10 میلیارد تومان هزینه شود، به نتیجه برسد که هم از لحاظ علمی و هم از لحاظ انسانی مفید باشد.

به هر حال این خدمات بسیار باارزش شهرداری تهران است. خدماتی نیست که ما نمونه تاریخی برای آن در پایتخت کشور داشته باشیم. فکر می‌کنم ما را در دنیا سرفراز کرده است. امروز شهرسازی در تهران که در همه مجامع به عنوان یکی از شهرهای پرمشکل دنیا مطرح بود، به عنوان یک نمونه و الگوی بازسازی و سازندگی شناخته شده است. هر کس که به اینجا می‌آید، به این بازسازی اعتراف و آن را تحسین می‌کند. خیلی‌ها که می‌آیند، نمی‌توانند سدها و راه‌آهن‌ها، نیروگاه‌ها و جاهای مهم را ببینند، ولی تهران را می‌بینید. آن‌هایی که می‌خواهند انقلاب را بدنام کنند و بگویند که انقلاب به دنیای مردم توجه ندارد، به تهران که می‌آیند، دیگر نمی‌توانند این حرف‌ها را بزنند. به هر حال از شما تشکر می‌کنیم و امیدواریم که این حرکت شما تا پایان ادامه پیدا بکند.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته