سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح دومین کنگره سراسری خانه کشاورز
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله
وقتی با کشاورزان مواجه می‌شوم، از عمق تاریخ زندگی خودم، خاطراتی را مرور می‌کنم که از بهترین ایام برای من و بسیار جالب است. برای همه تولیدکنندگان احترام زیادی قائل هستیم، کشاورزی در همه بخشهای مولد تبلور دارد، زراعت، باغداری، جنگلداری، شیلات، طیور، زنبور و بخش دام، در تولید و تغذیه انسان نقش غیرقابل انکاری دارد. هیچ‌کس نمی‌تواند شرافت، ارزش، عظمت و تقدس کار کشاورزان را ندیده بگیرد.
در زندگی و حیات خویش، حضور کشاورزان را در خانه و زندگی خود احساس می‌کنیم، چون با دسترنج شما ادامه حیات می‌دهیم. کشاورزی جایگاه خود را دارد و مثل معلمی، شغل انبیاء است. بخش قابل توجهی از مردم کشور ما در صنف کشاورزی هستند و در روستاها زندگی و بسیاری از کمبودهای زندگی را تحمل می‌کنند. روستاها در مقایسه با شهرها برای زندگی زیبایی‌ها و جلوه‌های ارزشمندی دارند، ولی کمبودهای واقعی هم دارند که زندگی را دشوار می‌کند. بخصوص وقتی رابطه بین روستا و شهر به خاطر فرزندان، تحصیل و تأمین نیازها بیشتر می‌شود.
اگر نتوانیم رضایت کشاورزان را در مدیریت کشور جلب کنیم، دچار اشتباه مهم و استراتژیک شده‌ایم. خطرش این است که اگر این بخش مولد مأیوس شود، سرمایه‌های الهی و طبیعی کشور معطل می‌ماند و بهره‌برداری آنها دچار اشکال می‌شود و در زندگی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت.
قطعاً در شرایط فعلی کشاورزی نیازمند نظارت و مراقبت است. دنیا علی‌رغم همه ادعاهایی که دارد و یارانه و سوبسیدها را برداشته و ایجاد رقابت می‌کند، ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد که یارانه‌های دنیا برای بخش کشاورزی بسیار زیاد است تا کشاورزان آنها بتوانند در صحنه‌های جهانی رقابت کنند. یارانه‌های آنها به صورت مستقیم نیست، ولی در مسیر کشاورزی، کشاورزان از این یارانه‌ها برخوردار می‌شوند و می‌توانند در میدانهای جهانی با حذف تعرفه‌ها رقابت کنند و با اشتیاق تمام به دنبال تولید باشند.
دنیا به طور قطع از کشاورزان حمایت می‌کند و دولت‌ها هزینه‌های اضافی کشاورزان را می‌پذیرند و بسیاری از مسایل را برای فعالیت کشاورزان تسهیل می‌کنند و از دست‌اندازهای بروکراتیک کشنده رهایی می‌دهند. ما در مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاستهای کلی بخش کشاورزی را تکمیل کردیم، همه مسائل کشاورزی را با دقت و در مدت حدود دو تا سه سال بررسی کردیم و فقط بحث خرد کردن زمینها بین مجمع و مجلس مورد اختلاف است که هنوز باقی مانده است.
در نیازها، پیش شرطها و زمینه‌های رونق کشاورزی، بندهای بسیار مؤثری گنجانده‌ایم. اگر آنها در برنامه‌ها و قوانین و آیین‌نامه‌ها مبتلور شوند و برابر آنها هم نظارت شود، امیدواریم کشاورزی پررونق را در کشور شاهد باشیم. مسأله زمین، خاک، آب، آفات، بازار، فروش محصولات، ابزار کار، ترویج و تحقیق و آموزش جزو مسائل مهم است که روی همه آنها کارشناسی شده است. الان یکی از مشکلات واقعی کشاورزان سرمایه است.
ضعف سرمایه در بخش کشاورزی به صورت یک ویروس، کشاورزی ما را ضعیف می‌کند و آن را آزرده کرده است. باید سرمایه‌گذاری زیادی صورت بگیرد و باید برنامه‌ریزی شود و بخشی از سرمایه‌های سرگردان که کشور را دچار اشکال کرده است، به بخش کشاورزی هدایت شود و از آن با ساز و کار اقتصادی بهره‌برداری مفید صورت گیرد.
نمایندگان مجلس و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و دانشگاهیان باید با استفاده از تجربیات دنیا راهی پیدا کنند که بخش کشاورزی از کمبود سرمایه رنج نبرد. محققاً این زمین و آب با ارزش و انسانهای توانمندی که می‌خواهند کار کنند، بدون سرمایه معطل خواهند ماند و به هدر خواهند رفت. بانک کشاورزی تلاش زیادی می‌کند. اولاً هنوز کشاورزان عادت نکردند که سرمایه‌های خود را در بانک کشاورزی بکار بگیرند. بانک کشاورزی باید از گردش اقتصادی بخشهای زراعت، باغداری، دامداری، شیلات، زنبورداری، ابریشم و ... استفاده و به گونه‌ای این سرمایه‌ها را توزیع کند که به موقع به دست کشاورزان برسد.
مسأله بعدی زمین است. ما از چند بُعد این مسأله را مطرح کردیم. یکی امنیت مالکیت زمین است. کسی که می‌خواهد عمر، سرمایه و زندگی‌اش را در زمین خرج کند، باید در مالکیت آن امنیت داشته باشد و اگر غیر از این باشد، خطر بزرگی است.
این مورد جزو گرفتاریهای عمده در بخش کشاورزی است و درچنین فضایی سرمایه جذب نمی‌شود. وقتی امنیت شغلی و سرمایه و جذب سرمایه نباشد، مثل نانی است که خرده‌های شیشه در آن باشد و بسیار خطرناک است. لذا اگر می‌خواهیم کشاورز به صورت مطمئن کار کند، باید این مسائل در کشور نباشد.
مسأله خرد شدن اراضی کشاورزی به همه مسئولین و شما مربوط می‌شود. مشخص است که در زمینهای کوچک، کشاورزی مدرن، سودآور و پرمحصول صورت نخواهد گرفت. در این نوع زمینها استفاده از تکنولوژی روز و آبیاری دچار مشکلات است. برای نیروی انسانی هم به صرفه نیست و هزینه‌ها را بالا می‌برد. لذا اگر بخواهیم محصولات ما رقابت‌پذیر و بصورت انبوه و استاندارد باشد، باید به شکل دیگری باشد.
باید کاری کنیم کشاورزی آن گونه که در دنیا جواب داده است، به پیش برود، چون ما دانشمندان خوبی در بخش کشاورزی داریم و تجربه خوبی هم داریم و می‌توانیم تجربه‌های خوبی را در اختیار کشاورزان قرار بدهیم. در این مسیر برای کشاورزی نیاز به برنامه جامع داریم و خانه کشاورز به عنوان تشکل مردمی می‌تواند این کار را بکند. می‌توانیم از امکانات جهانی در بخش کشاورزی به خوبی استفاده کنیم.
دنیا امروز به خوبی فهمیده که مشکل گرسنگی بشر یک مشکل جدّی است و گرسنگی برای بشر امروز به عنوان یک بمب ساعتی مطرح است. طبق آمار فائو حدود هشتصد میلیون نفر از مردم دنیا گرسنه‌اند و با برنامه‌ریزی قصد دارند آن را طی چند سال کاهش بدهند. ملاقاتی که چند مدت پیش با نماینده فائو داشتم، عنوان شد که موفق نبودند و این رقم نه تنها کاهش نیافت، بلکه اضافه هم شده است.
دلیل آن عدم رونق درست کشاورزی در کشورهای آفریقایی و آمریکایی و افزایش جمعیت است. لذا دنیا تشنه رونق کشاورزی است. سازمانهای جهانی آمادگی دارند به برنامه‌های خوب کمک کنند. خانه کشاورز در این بخش پل بسیار خوبی است.
چون آنها روی NGO ها و تشکلهای غیردولتی حساب می‌کنند و تشکل شما هم ظرفیت بسیار بالایی دارد. باید از این ظرفیت بالای انسانی که تأمین کننده نیازهای واقعی می‌باشند، استفاده کنید. خانه کشاورز با همراهی دولت و مجلس می‌تواند سکوی پرش بخش کشاورزی باشد. این ظرفیت برای یک حرکت و جنبش بزرگ در بخش کشاورزی سرمایه بسیار ارزنده‌ای است که در درون خود همه چیز را دارد و فقط نیاز به کمک، تشویق، همراهی و همکاری دارد.
مسأله دیگر، بحث آب است. مشخص است که ایران متناسب با زمین، آب کافی ندارد. ما جزو کشورهای کم باران جهان هستیم و بخش بسیاری از باران اندک از کشور خارج می‌شود و به کشورهای دیگر می‌رود و میلیاردها مترمکعب آب کشور به هدر می‌رود. در غرب و شمال کشور به دریا و خلیج می‌ریزد. کُند شدن ایجاد سدها و مهار آبها، ظلم بزرگی به کشور است. زمانی که ما در دولت مشغول بودیم، حدود 240 سد را طراحی کردیم و مشغول شدیم، هرچند هنوز آن روند ادامه دارد، ولی انتظار سرعت بیشتر در کار است. این که ما تشنه باشیم و آبها اینجوری هدر برود، هیچ منطقی ندارد.
مسأله کانالهای آبرسانی بسیار کُند پیش می‌رود و باید سرعت بیشتری بگیرد. برای همه اینها راهکار است. پولهایی را که در اختیار مردم است، خیلی آسان می‌توان جذب و در این بخشها استفاد کرد. در مصرف آب، عمده مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است و باید بهره‌برداری از آب در بخش کشاورزی بهینه شود. اگر آبیاری تحت فشار را جدّی بگیریم و فرهنگ صرفه‌جویی در آب را جدّی بگیریم و اجازه ندهیم این قطره طلایی را که خداوند از آسمان برای ما می‌فرستد، به هدر برود، در آن صورت برکت کارها خیلی بالا می‌رود و دولت باید کمک کند و سرمایه‌های خوبی را جذب آبیاری تحت فشار کند و آموزشهای لازم را به آنها بدهد.
لذا همیاری عمومی لازم داریم تا بهره‌وری آب موجود کشور را دو برابر کنیم که نمونه‌های این بهره‌برداری در کشور زیاد است. در سیستم گلخانه‌ای می‌توانیم بهتر استفاده کنیم که نمونه آن در سایر کشورها وجود دارد. امکانات گلخانه‌ای و دانش آن الان در کشور وجود دارد. به هرحال از آب باید خوب استفاده کرد.
مسأله دیگر ما ابزار است. اگر قرار باشد ماشین‌آلات کشاورزی فرسوده باشد و درصد بالایی از محصولات به هدر برود، کشاورزی رونق پیدا نمی‌کند. باید به گونه‌ای باشد که کشاورزان با استفاده از تسهیلات، ابزار مورد نیاز را در وقت مناسب تهیه کنند.
از کارهای دیگری که به آن پرداختیم، زیربناهاست. در شهرها همه امکانات آب، برق، گاز، خیابان و ... را می‌آوریم، ولی در روستاها همه این امکانات نیست. باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که دسترسی به امکانات برای روستاها آسان باشد. دردهای کشاورزان را بیش از همه خانه کشاورز می‌تواند تشخیص بدهد.
این مسائل باید بصورت ریز دراختیار مسئولان قرار گیرد و پیگیری شود و مسئولان را با خود همراه کنیم تا مشکل ابزار و مکانیزه شدن کشاورزی را حل کنیم. زیربناهای کشاورزی ما هنوز در سطح مطلوب نیست.
مجلس برای برق‌دار شدن بسیاری از بخشهای کشاورزی تصمیم خوبی گرفت، ولی برای رسیدن به حد و سطح مطلوب هنوز راه طولانی در پیش داریم.
آموزش جزو اساسی‌ترین کارها در کشاورزی است. علوم پیشرفته امروز در کشاورزی بسیار است و رموز بهره‌وری خوب در اختیار کشاورزی است و اگر در اختیار کشاورزان قرار گیرد، شاهد جهش بزرگی خواهیم بود.
بسیاری از آبها بوسیله آبخوانداری مهار شده است که نمونه‌های آن را در شیراز، بم، ایلام و ... داریم که خیلی جواب داده است و باید از این روش بیشتر در کشور استفاده کنیم.
به هرحال اگر موفق شویم آنچه را که در سیاستهای کلی نوشته شده، در قالب قوانین و تصویب‌نامه در کشور به جریان بیندازیم، آینده خوبی را نوید می‌دهد.
برای بازار کشاورزی کار مهمی لازم است. قیمت محصول در دست کشاورز با آنچه که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، تفاوت بسیار بالایی دارد و نباید تفاوت تا این حد باشد.
یکی از بزرگترین مشکلات کُشنده کشور ما بحث بیکاری است. شاید رنج‌آورترین مسئله شغل جوانان است که باید به کمک آنها از منابع و ذخایر موجود کشور در تولید و رونق کشور استفاده شود. در غیراین‌صورت شغل انگلی محسوب می‌شود. خیل عظیمی از بیکاران می‌توانند سرافرازانه در بخش کشاورزی مشغول تولید باشند و زندگی خوبی داشته باشند.
به نظر می‌رسد تکیه روی بخش کشاورزی به عنوان یک بخش مهم، اشتغالزا، مولد، تغذیه‌کننده و آورنده پیام بهداشت و سلامت برای کشور بسیار با اهمیت است. الان صنعت و کشاورزی توأمان می‌توانند جواب بدهند. امیدواریم اجلاس و کنگره شما مبارک باشد و برای جامعه و آینده کشور برکت داشته باشد و بتوانید حرفهایتان را مطرح کنید و به گوش همه برسانید و با ابزار درستی پیگیری کنید.
والسّلام علیکم و رحمه الله