سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدالله و اسلام علی رسول‌الله و آله و اصحابه
توفیق تلاشگرانی را که توانستند 12 نمایشگاه را در 12 سال با جامعیت و روبه کمال در اینجا برگزار کنند، به همه شما تبریک عرض می‌کنم. البته امسال تماشاگرانی که به این نمایشگاه می‌آیند، شاهد تحولات کمی و کیفی خواهند بود. این از کارهای بسیار خوب وزارت ارشاد و آقای مسجد جامعی می‌باشد. البته از آن زمانی که در دولت بنده آقای مسجد جامعی به عنوان معاون انجام وظیفه می‌کردند، تا امروز این کارها بر محور و اراده و تلاش ایشان به پیش رفته است.
بنده فکر می‌کنم این کار یک یادگار جاویدان در تاریخ انقلاب و انشاءالله در کشورهای دیگر باقی به ماند. اهمیت این قضیه به اهمیت قرآن است. البته گزارشی که آقای شعاعی دادند و همه ما شنیدیم، نشان می‌دهد انواع شاخه‌های مبارکی که در اطراف این شجره طوبای مقدس جوانه زده، در حال رشد است. امیدواریم در حد توان خودمان در پیشگاه قرآن خدمتی را به امت اسلامی از طریق بهتر معرفی کردن قرآن در آینده داشته باشیم.
اگر آدمی در مورد قرآن کمی فکر کند، می‌فهمد که خیلی عظمت دارد. واقعاً سرمایه عظیمی است که خداوند برای بشریت و همه دنیا تا قیامت تعبیه کرده است. البته کمی فکر می‌خواهد و به استدلال هم نیاز نیست. اگر هرکسی با ذهنیت خود مثلاً دانشمندان با تفکرات علمی خودشان و افراد کم سواد با همان مقدار تفکر که خداوند را قبول دارند و دنیا را به عنوان مخلوق خدا می‌دانند، فکر کنند، می‌توانند اهمیت قرآن را بفهمند.
مبنای کتب آسمانی بر این است که خداوند مجموعه‌ای از موجودات خود را به عنوان بشر خلق کرده که گل سرسبد مخلوقات همه جهان است. چون وقتی خداوند انسان را تعریف می‌کند، به خود تبریک می‌گوید. (تبارک الله احسن الخالقین) این آیه بعد از خلقت انسان آمده است. خداوند این منظومه شمسی و هزار منظومه بی‌پایان دیگر را آفریده است و انسان هم موجودی در میان این همه موجودات بی‌پایان خداوندی است. ولی خداوند به این مخلوق می‌نازد. انسان در خلاقیت و ابداع و خیلی چیزهای دیگر شبیه خدا می‌باشد. خداوند برای این موجود راه هدایت قرار داده است.
هدایت خیلی از موجودات فطری است. اگر شما یک گیاه و یا حیوان را درنظر بگیرید، می‌بینید که در درون آن هدایت طبیعی قرار دارد که به صورت غریزی و طبیعی، قوانین را مراعات می‌کنند. ولی انسان از آن نوع نیست. لذا باید مسائل را بفهمد و فکر و انتخاب کند. در هر صورت با توجه به فهم و درک خود تکلیفی دارد که باید به آن عمل کند. لذا چنین موجودی احتیاج به راهنمایی دارد. مثلاً از روز اولی که هسته درختی خلق می‌شود، تا این که می‌میرد، مسیر طبیعی خود را طی می‌کند. احتیاج به راهنمایی ندارد. ولی انسان این‌گونه نیست و راهنمایی می‌خواهد. خداوند میلیاردها انسان خلق شده از اول خلقت تا قیامت را هدایت کرده و خواهد کرد.
این هدایت از درون به صورت عقل است که خداوند به انسان داده که پیامبر باطن است. پیامبران هم عقل منفصل هستند. می‌توانیم به پیامبران عقل و به عقل، پیامبر بگوییم. چون نقش هر دو در مسیر هدایت انسان به سمت خداوند با هم تقاطع می‌کند. هر دو انسان را هدایت می‌کنند. در میان پیامهای خداوند هیچ پیامی به اندازه قرآن عظمت ندارد. تورات، انجیل، زبور و سایر کتب آسمانی در جای خودشان مقدس هستند و در زمان خودشان راهگشا بودند و هنوز هم برای امت خود راهگشا هستند. امّا قرآن را خداوند از 1400 سال پیش برای بشر فرستاد که تا آخر عمر انسان، راهنما و نسخه عملی باشد. آنچنان خداوند محتوای قرآن را غنی خلق کرده که تعبیر «ولا اصغر من ذلک و الاکبر الا فی کتاب مبین» را خداوند در همین قرآن دارد که این یک حرف بسیار بزرگی است. تر و خشک دنیا در قرآن است. یعنی همه چیز یا تر است و یا خشک است. ولی ما این مسائل را نمی‌فهمیم. البته تحصیل علوم و همه راههای طبیعت به صورت صریح در قرآن وجود ندارد. ولی یک راهنمای کلی برای همه آنها در قرآن هست که بشر به سمت آن حرکت و آنها را کشف کند. بسیاری از چیزها در قرآن هنوز برای ما ناشناخته و مجهول است و هرچه دانش بشر بیشتر می‌شود، در نتیجه این مسیر به جلو می‌رود و فهم او از قرآن بیشتر می‌شود.
البته مفسران اصلی قرآن، ائمه هستند که فعلاً در بین ما نیستند و از کلمات آنها استفاده می‌کنیم. با این سرمایه که خداوند برای ما قرار داد و نگهداری آن را هم تضمین کرده است. «انها نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون» ما خودمان آن را فرستادیم و آن را هم نگه می‌داریم.
این نشان می‌دهد که قرآن ماندنی است و احکام آن در تاریخ روان و بیمه است. البته میزان آن بستگی به عمل بشر دارد و نسبی است و این سرمایه در اختیار بشر است. امروز هم این دنیای بزرگ حدود 6 میلیارد جمعیت دارد که حدود یک چهارم جمعیت آن مسلمانانی هستند که به قرآن عشق می‌ورزند و شاید خیلی از آنها عامل نباشند، ولی نسبت به قرآن عشق می‌ورزند و آن را یک هدیه الهی می‌دانند. الان وظیفه حکومت اسلامی است که برای قرآن تلاش کند. البته دنیای اسلام انصافاً تلاش می‌کند. مخصوصاً کشورهای عربی که از لحاظ زبان و ادبیات خیلی آسانتر از ما به قرآن نزدیک هستند، در این راه خیلی تلاش کردند. در تاریخ مفسران و راویان بزرگ و علمای مختلف علوم انسانی، خیلی از مطالب را از قرآن بیرون آوردند. ولی این دوره، دوره تحول کیفی علوم قرآنی است که یکی ازکارهای خوب برپایی همین نمایشگاههاست.
در ماه مبارک رمضان سنت خوبی برپا شده که از اول ماه تا آخر صدها هزار عاشق قرآن در این نمایشگاه از این فضا بهره می‌گیرند که آثار این فضا در جامعه به صورت غیرمستقیم در بین مردم خود را نشان می‌دهد. از میان آثاری که قرآن در جامعه دارد، دو نمونه آن را اسم می‌برم که یکی از آنها مسئله خودسازی است. یعنی ما باید تلاش کنیم که با کمک قرآن خودمان را بسازیم و این هم یک مسئله فردی است. هریک از افراد باید سعی کنند تا با تدبیر و تلاوت قرآن و درخواست از خداوند خود را از طریق راهنماییهای قرآن به خداوند نزدیک کنند.
این مطلب بسیار مهم، مقدمه نکته دومی است که می‌خواهم عرض کنم. تا انسانهای خودساخته و پرورش یافته قرآنی در جامعه بشری زیاد نشوند، ما در کار دوم موفق نیستیم. در این رابطه هیچ چیز را بهتر از قرآن نمی‌شناسیم. در اینجا هیچ معجزه‌ای بالاتر و هیچ موعظه‌ای مؤثرتر از قرآن نیست. البته در زندگی خودم این مسئله بسیار محسوس است و خدمت شما عرض می‌کنم.
انسان وقتی با قرآن انس داشته باشد، اگر در زندگی دچار مشکل شده باشد، به او آرامش و راحتی می‌دهد و اگر دچار رفاه، مکنت و قدرت باشد، قرآن او را مهار و هدایت می‌کند و اجازه نمی‌دهد که مستی و غرور قدرت او را از مسیر اصلی خارج کند و در سخت‌ترین شرایط آیات قرآنی انسان را سرپانگه می‌دارد و در بهترین حالات رفاه، قرآن به انسان گوشزد می‌کند که ای انسان غفلت نکن، چون مسئول و بنده هستی و باید روزی در مقابل اعمال خودت جوابگو باشی. از لحاظ پرورش شخصی و نفسانی هم هیچ متنی بهتر از قرآن نیست.
کتابهای موعظه، فیلم‌ها و خطبه‌ها جایگاه خاص خودشان را دارند. اما قرآن چیزی دیگریست. بخصوص اگر انسان در معانی قرآن دقت کند. اگر انسانهای قرآنی ساخته شده‌اند، نوبت به اثر دوم یعنی حاکمیت مفاهیم قرآن می‌رسد که امت اسلامی را دعوت به عظمت راه خدا یعنی حاکمیت قرآن برامت بشری می‌کند. (کنتم امه واحده)
یکی از مسؤولیتهای بزرگ امروز مسلمانان، دولتها، شخصیتها و متفکران است که از این راه برای هدایت و اراده بشریت که حقیقتاً محتاج به یک مکتب الهی است، فکر کنند. قرآن امتحان خود را داده است. موقعی که در جزیره‌العرب حتی یک مکتب‌خانه هم وجود نداشت، این کتاب آمد و انسانهایی را پرورش داد و تمدن عظیمی را در دنیا خلق کرد که همه گیتی را تحت تأثیر قرار داد و حتی انوار قرآن فعلاً در همه تمدنهای بشری به صورت مستقیم و غیرمستقیم دیده می‌شود.
اگر در جامعه غربی‌ها بررسی و تحلیل شود، می‌توان تمام نکات مثبت زندگی آنها را محتوی دینی و قرآنی دید. اگر نکته منفی درزندگی دارند، همانهایی است که قرآن با آن مخالفت کرده است. البته آنها این نکات را به عنوان مسلمان نگرفته‌اند. ولی یا با تجربه و عقل و دانش بشری خودشان به این نکات رسیدند و یا از طریق انتقال تمدن اسلامی به صور مختلف این نکات را فهمیدند و آن را انتخاب کردند. ولی خیلی از مسلمانان هنوز به آن حد و اندازه نرسیده‌اند.
البته قرآن امروزه به تدریج در حال گسترش است و راه خود را باز می‌کند و امروز حدود 57 کشور در بهترین مکانها و نقاط سوق‌الجیشی با یک چهارم جمعیت دنیا بستر مناسبی دارند که حکمیت‌های الهی به تدریج در بشر امروز جای بگیرد که خود قرآن از اول هم این مطلب را گفته که «انما یخشی الله من عبادالعلما» که بشر دانشمند می‌تواند حالت خشیت به خداوند پیدا کند و قرآن با دستور فرمان قرائت شروع می‌شود و قلم را در اولین آیات خود با آن عظمت یاد می‌کند.
لذا دنیایی که محور آن بر دانایی باشد، نمی‌تواند از این پیامها غافل باشد. فعلاً وظیفه مهمی بر عهده مسلمانان، بخصوص ما به عنوان حکومت اسلامی است. از ما مسئولین کشور گرفته تا شما هنرمندان، دانشمندان، مفسران و خوشنویسان و همه کسانی که دستشان به نحوی به قرآن بند است، وظیفه داریم و باید خداوند را شاکر باشیم.
امروز در برنامه نمایشگاه اثر نفیسی بنام قرآن ریحان را با خط زیبایی دارای 13 قرن سابقه در تاریخ که توسط یک خوشنویس ارزشمند احیا شد، تقدیم تاریخ انقلاب اسلامی و دنیای اسلام کردیم. انتظار ما این است که از این نوع آثار در جامعه فراوان داشته باشیم. بنده در بازدید نمایشگاه شاهد کارهای هنری و زیبا ازکشورهای دیگر بودم. قرآن برای هرکاری که انسان می‌خواهد انجام بدهد، محورهای عظیمی را مشخص کرده که انسان از آنها استفاده نماید. قرآن زاویه‌های زیادی به تحرکات فنی، علمی، اخلاقی، اسلامی و فکری انسان می‌دهد که برای ما قابل استفاده هستند. امیدواریم این خورشید نورافشان وحی الهی که جبرییل افتخار آن را داشته و قلب پیامبر(ص) فرودگاه این بارقه الهی بود و آنها را دریافت کرد، در بین ما عزیز، کریم و کریمتر به ماند و خداوند به همه خادمان قرآن توفیق بیشتر عنایت کند و توفیق دریافت و عمل به قرآن را به امت اسلامی عنایت بفرماید. جای شهدای خودمان را که در راه قرآن شهید شده‌اند، خالی می‌بینیم و یاد آنها را گرامی می‌داریم.
والسّلام علیکم و رحمه الله