سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح بیست و سومین کنگره منطقه‌ای اتحادیه بین‌المللی مبارزه با سل و بیماری‌های ریوی و سیزدهمین کنفرانس سالانه سل کشور

بسم‌الله الرحمن الرحیم.

الحمدلله و السلام علی رسول‌ الله و آله

به میهمانان گرانقدر خوشامد می‌گوییم که از داخل و خارج کشور زحمت حضور در این کنفرانس مهم و مفید را متحمل شدند. شما خودتان اهمیت کار را بهتر از دیگران می‌دانید، چون دیگران باید مسائل را از شما یاد بگیرند. به همین دلیل با علاقه دنبال این کار انسانی و اجتماعی مردم هستید که مسئله روز کشورها هم شده است.

به طور کلی کمبود بهداشت در جوامع عقب‌مانده و غیرپیشرفته، بلای بزرگی برای بشریت است. با کمبود بهداشت زمینه بروز انواع بیماری‌های خطرناک فراهم می‌شود. همین الان از طرف مجامع رسمی بین‌المللی شاهد اعلام خطر فعال شدن بیست نوع میکروب خطرناک و کشنده و برگشت بسیاری از بیماری‌ها، از جمله سل هستیم که فکر می‌شد رو به انقراض و نابودی هستند. در عصر علم، دانش، درمان و بهداشت و عصر انفجار اطلاعات که همه چیز از طریق شبکه اینترنت، در اختیار مردم هست، این اعلام خطر غیرقابل پیش‌بینی بود، اما الان این اتفاق افتاده است.

شما امروز کنگره‌ای برای مبارزه با سل دارید، ولی خیلی از بیماری‌ها همین وضع را دارند. مثل اینکه ضرورت دارد به طور کلی یک حرکت جهش گونه‌ای در دنیا برای تقویت بهداشت همه مردم صورت بگیرد. با توجه به اینکه امروز با تعبیر درست، دنیا را یک دهکده کوچک می‌دانند، انتقال مرض‌ها و میکروب‌ها و سرایت این خطرها برای همه جدّی است و حتی کشورهای پیشرفته هم مصون نیستند. همان‌گونه که می‌بینیم، بیماری‌هایی مثل ایدز امروز بلای کشورهای پیشرفته شده‌اند. باید همه کشورها و بیش از همه، کشورهای متمکّن و دارای دانش کافی و دارای پول و امکانات، دست به دست هم بدهندتا با یک حرکت وسیع و هماهنگ هم بهداشت را تقویت کنند و هم مبارزه کاملی با انواع میکروب‌ها، ویروس‌ها، و خطرهای دیگر به صورت هماهنگ انجام دهند. این خبر بسیار بدی است که انواع مقاومت‌ها در میکروب‌هایی که تضعیف شده بودند، به وجود بیاید و آنها بر داروهایی که شما تجویز و مصرف می‌کنید، فائق شوند. دوباره یک دوره طولانی لازم خواهد بود که پزشکان داروی جدیدی را در آزمایشگاه‌ها کشف یا اختراع کنند تا این دوره را پشت سر بگذاریم.

البته خود این اجتماع خیلی خوب نشان می‌دهد که شما خیلی جدّی هستید. من فکر می‌کنم مسئله از حدّ دانشمندان، علما و دانشگاه‌ها خیلی بالاتر است. یعنی یک حرکت دسته‌جمعی سیاسی را می‌طلبد که دولت‌ها، مجلس‌ها و همه با هم کار کنند تا این امکانات برای تأمین بهداشت و همچنین برای مبارزه با خطرهای انسانی فراهم شود.

من از تجربه خودمان در ایران عرض می‌کنم و برای این مطلب در جاهای دیگر می‌توانید مصداق پیدا کنید. اگر در ایران می‌خواستیم فقط با اطبا و دانشمندان، بهداشت را سامان بدهیم و با بیماری‌های واگیردار و به شیوه‌های پزشکی مبارزه کنیم، به نظرم مشت بر سندان کوبیدن بود.* وقتی روستاها و مناطق محروم کشورها و یا به طور کلی کشورهای محروم فاقد امکانات بهداشتی باشند و آب نباشد، برق نباشد، مدرسه نباشد، دانش کسب اطلاعات عمومی نباشد، سواد نباشد، امکانات ارتباطی مثل تلفن، راه و این‌گونه چیزها نباشد، چگونه می‌توان در یک روستا و در یک شهر فقیر به مردم کمک بهداشتی کرد؟! غذاهایشان آلوده است. غذاهای مانده‌ای که خارج از یخچال بماند، غالباً غیرقابل استفاده می‌باشد و مردم هم آن‌قدر فقیر هستند که نمی‌‌توانند غذاهایشان را بیرون بریزند و غذاهای مانده را مصرف می‌کنند. انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها به سرعت تکثیر می‌شوند و توسعه پیدا می‌کنند. آگاهی‌های اجتماعی هم طبعاً نیست. مسئولیت‌های اجتماعی هم احساس نمی‌شود.

ما، به عنوان دولت، در روستاها و شهرهای محروم و دورافتاده از مرکز هزینه کردیم. کشورهای مجاور ما مثل عراق، افغانستان و پاکستان در اطراف ما، بلوچستان پاکستان و از آن طرف شمال عراق و خیلی جاهای دیگر خطر ما را تهدید می‌کرد. مرزهای ما را مشکل کرده بود. از امکانات دولتی هزینه سنگینی کردیم و محیط روستاها را و نقاط مرزی را واقعاً بهداشتی کردیم. در همه جا خانه‌های بهداشت را ایجاد کردیم که کار آسانی نیست. درست کردن خانه بهداشت در روستاهای خیلی دور و مرزی و تربیت کردن نیرو و دهها هزار نیرو را در آنجا متمرکز کردن، بردن آب، برق، راه، مدرسه و تلفن اساس کار بود. خودم فکر می‌کنم که کشورهای فقیر، کشورهای آفریقایی، آمریکای لاتین و بعضی از قسمت‌های آسیا می‌توانند این کارها را بکنند. آنها مثل ما نیستند که نفت و معادن دیگری داشته باشند. از لحاظ نیروی انسانی هم فقیر هستند، با سواد ندارند، دانشگاه درستی ندارند و آسان هم نیست که از جاهای دیگر نیرو بیاورند و از کشورشان محافظت کنند. نیروهای متخصص جاهای دیگر به آسانی نمی‌روند. اگر پول هم باشد، نمی‌روند که در روستاها بمانند و آنجا را حفاظت کنند.

حقیقتاً کنگره‌های شما باید هشدار بدهد و کار مهم شما این است که وجدان دولت‌ها و قدرتمندان را تحریک و بیدار کنید که به بهداشت مردم بها بدهند. همین سل که الان شما این آمار خطرناک و وحشتناک را مطرح می‌کنید. همین صحبت‌های کوتاه که آقای مرندی اظهار داشتند⁽¹⁾، انسان را تکان می‌دهد. اگر هر سال 8 میلیون نفر مبتلا به سل شوند، با انداختن آب دهن در پارک یا در خیابان افراد دیگر گرفتار می‌شوند. اگر امکانات پیشگیری نباشد، با این ارتباطاتی هم که امروز هست، به خصوص برای مردم بی‌دفاع خیلی ترسناک است.

امکانات پیشگیری را خیلی از کشورهای ندارند و ساخت واکسن‌ها و داروهای لازم برای آنها مقدور نیست. هوایی که در فضا پرواز می‌کند و در همه جا پخش می‌شود، هر کس می‌تواند تنفس کند و فقیر و غنی هم نمی‌‌شناسد. صحبت از میلیاردها بیمار است. هیچ وقت دنیا به وضعی که الان هست، دچار نبوده است.

بیماری‌هایی مثل فلج اطفال و بیماری‌های دیگر که از دردهای بزرگ بوده، کمی مهار شده است، ولی باز همین خطر را دارد. حتماً باید کار بزرگی کرد و باید از همه ابزارها استفاده کرد. ما هم از یک ابزار دیگر استفاده می‌کنیم که فکر می‌کنم خیلی از کشورها، حتی کشورهای پیشرفته محروم هستند که من به عنوان یک کارشناس فنی به شما عرض می‌کنم.

امروز دنیا با اشتباهی که کرده است و مسائل اخلاقی، معنوی و دینی را از زندگی خیلی از مردم حذف کرده است، به فضاهای ناسالم و غیربهداشتی کمک کرده است. بنده به عنوان کسی که از لحاظ مسئولیتی با فنون کشورداری آشنا هستم و از لحاظ تحصیلات و اطلاعات دینی هم کارشناس مسائل اخلاقی، اسلامی و دینی هستم، می‌دانم که برای حفظ بهداشت، تعلیمات دینی، به خصوص تعلیمات اسلام، از چند بُعد می‌تواند به شما خیلی خدمت کند. از لحاظ شخصی، یک انسان متدیّن حق ندارد به خودش آسیب برساند. اگر ما کاری کنیم که بهداشت خودمان را مخدوش کنیم، احساس گناه می‌کنیم و غیر از ضرر جسمی، در وجدان پیش خدا شرمنده هستیم و فکر می‌کنیم که هم باید مریض باشیم و هم باید جواب خداوند را بدهیم که چرا تن سالم را مریض کردید؟ بنابراین یک آدم مومن سعی می‌کند بهداشتش را رعایت کند. البته ممکن است کسانی باشند که بهداشت را رعایت نمی‌‌کنند که آنها گناهکارند و اگر مؤمن باشند، مراعات می‌کنند.

از لحاظ اجتماعی یک انسان مسلمان و متعهد هیچ وقت نمی‌‌تواند به خودش این اجازه را بدهد که باعث گرفتاری دیگران شود. یعنی اگر فکر کند که با رفتن به یک خانه، همه سرماخوردگی پیدا می‌کنند، نمی‌‌رود. از خدا می‌ترسد واگر بخواهد برود، گناه کرده و حق‌الناس در دین اسلام خیلی سخت است. یک آدم مسئول و متدیّن هیچ وقت آب دهانش را در خیابان یا پارک یا جایی که دیگران گرفتار بشوند، نمی‌اندازد و حتماً در جایی آن را معدوم می‌کند. کاری که به دیگران ضرر برساند، در فرهنگ دینی و اسلامی ممنوع است.

یک مسلمان موظف است خودش را تمیز نگه دارد. ممکن است فقیر باشد و لباس خوب نداشته باشد، ولی مجبور است برای عبادتش و برای نمازش روزی چند بار وضو بگیرد و نباید لباسش آلوده باشد. مرتب باید غسل کند. چنین دستوراتی که در محتوای دین است و هیچ هزینه‌ای هم برای مدیریت کشور ندارد. اگر مردم مسلمان باشند، خودشان این را حتی تا حد وسواس مراعات می‌کنند، چون در آنجا وجدانشان داور است و خودشان باید جواب پرونده شان را پیش خداوند بدهند.

به نظر می‌رسد که اگر امروز دنیا از این سرمایه عظیم روحی و وجدانی که به آسانی در میان مردم است، استفاده کنند، می‌تواند جلوی خیلی از بیماری‌ها را بگیرد. قاعدتاً پیروان ادیان مختلف، یعنی یهودی‌ها، مسیحی‌ها، بودایی‌ها، هندوها، مسلمانان و همه از این چیزها دارند. اگر علمای اینها مثل علمای اسلامی به این مسائل واقف شوند، می‌توانند این‌گونه مسائل را در تعلیماتشان بیاورند.

پیشنهاد من به کنگره شما این است که این بُعد را که ایران از آن خوب استفاده می‌کند، فراموش نکنید. آقای مرندی و آقایان که آمار موفقیت‌هایشان را می‌دهند و واقعاً در بهداشت موفق بوده‌اند، قسمت عمده موفقیت آنهابه خاطر این است که مردم دستورات اجتماعی بهداشت را خیلی آسان می‌پذیرند.

به هر حال بنده به شما تبریک می‌گویم که این اجتماع منطقه‌ای را ترتیب دادید. سازمانی که برای مبارزه با سل در سراسر دنیا کار می‌کند و امراض ریوی را زیرنظر دارد، می‌تواند از لحاظ دانش و فن، راهنمایی‌ها و انتقال تجربه‌ها کمک زیادی به ما کند. انشاءالله کنگره موفقی داشته باشید. حتماً از بحث‌هایی که در اینجا خواهید کرد، استفاده می‌کنیم. شما را به خدا می‌سپاریم و برای توفیق شما دعا می‌کنیم.

                والسلام علیکم و رحمه الله