سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار رؤسای واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 4
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدالله و السلام علی رسول‌الله و آله
دوستان چندموضوع را مطرح کردند. ابتدا باید عرض کنم که مایل بودم فرصتی باشد تا با مسؤولان هر واحد صحبت کنم. این وقت را برای این کار کافی نمی‌دانم. در این سفر برای چنین دیداری هم برنامه نداشتیم. این جزو علاقه‌های من است.
الان جمع شما خوب است و خواهش می‌کنم، اگر مسایل جدی دارید، مطرح کنید تا ما هم بدانیم. خواسته‌ها و مطالبی که صحبت شد، یکی در مورد تشکیل هیأت امنا برای استان‌ها و مناطق بود. این موضوع الان در مذاکرات ما بحث می‌شود. مدتی است که این موضوع را با دکتر جاسبی مطرح کردم و هنوز به نقطه‌ای نرسیدیم که تصویب کنیم چنین هیأت امنایی تشکیل شود. ولی اصل مسئله برای ما روشن است که با این وسعتی که پیدا شده، به مناطق اختیاراتی بدهیم که بتوانند مستقلاً پاسخگو و تصمیم‌گیر باشند. اینکه کیفیت آن چگونه باشد، باید بحث شود. اگر دوستان نظراتی دارند، بفرستند و به جایی خواهیم رسید.
مسئله دوم که دو موضوع نزدیک هم است، یکی گلایه از عدم قدرشناسی و دیگری ضعف اطلاع‌رسانی است. من هر دو را که مرتبط با هم هستند، قبول دارم. در دانشگاه آزاد تابحال فشار برای ورود بیشتر بود و به همین دلیل خود را نیازمند نمی‌دید که اطلاع‌رسانی و در مقابل انتقادات دفاع کند.
دفاع را به تهران واگذار می‌کردند که گاهی دفاع می‌شد. حتی گاهی ما هم نیاز نمی‌دیدیم دفاع کنیم. ولی در وضع جدید که احتمالاً ادامه خواهد داشت، فکر می‌کنم دانشگاه باید خود را مجهز کند.
در وضع فعلی، دولت دنبال این است که با دانشگاه آزاد رقابت کند. می‌بینید که جذب دانشجو را در برخی دانشگاهها خیلی بی‌حساب بالا برد. البته این کار دولت را مخالف هدف اول تأسیس دانشگاه آزاد نمی‌بینیم. می‌خواستیم راهی باز شود که مردم درس بخوانند. اگر دانشگاههای دولتی بتوانند جذب کنند، چرا دانشگاه آزاد از مردم پول بگیرد؟ واقعاً اگر ممکن است مردم بروند مجانی درس بخوانند. منتها هیچ وقت دانشگاهها قبول نمی‌کردند.
زمانی که ما این کار را شروع کردیم، معمولاً مسئولان آموزش عالی فکر می‌کردند دادن فرصت برای تحصیلات عالی برای همه مردم اشتباه است و این کار از اعتبار دانشمندان می‌کاهد و ارزش معلم را پایین می‌آورد. نمی‌خواستند این اتفاق بیفتد.
دانشگاه آزاد جلودار شد و این اتفاق افتاد و تحصیلات عالی بین مردم عمومی شد و همه خانواده‌ها خواستار آن شدند. اگر کارفعلی دولت سیاسی نباشد،احساس رقابت نمی‌کنند.خوشحال می‌شوند که باری از دوش دولت برداشته شود و مردم با هزینه خودشان تحصیل کنند. در آن صورت دولت می‌تواند دانشگاهها را با کیفیت بهتر و دانشجوی کمتر اداره کند. ولی اگر بخواهند سیاسی کنند، زمینه بهره‌برداری سیاسی خیلی جدّی است.
این اصل برای همه ما روشن است که دانشجو که می‌خواهد درس بخواند - حتی اگر متمکن هم باشد - اگر مشابه او در جایی دیگر مجانی درس می‌خواند و او پول می‌دهد، برایش ناگوار است. هیچ کس خوشحال نیست که برای تحصیل از او پول بگیرند. وقتی در کشور بخشی از دانشجویان در دانشگاههای بزرگ مثل دانشگاه تهران، صنعتی شریف و جاهای دیگر درس می‌خوانند، ولو کم باشند، این احساس غبن در یک همشهری وجود دارد. جوان است و خیلی آسان می‌تواند او را تحریک کرد. مخصوصاً اگر حرفهای تحریک‌آمیز از طرف مسؤولی باشد که روی حرف‌هایش حساب کنند.
هرکس می‌تواند به هر نحوی بحث شهریه را مطرح کند. البته اگر مسؤولانه حرف بزند، خودش گرفتار می‌شود. ولی اگر مسؤولانه حرف نزند، باید جواب دهد.
می‌گویند شهریه دانشگاه آزاد زیاد است، ولی دانشگاههای دولتی شهریه بیشتری می‌گیرند. بسیاری از افراد را می‌شناسم که مقایسه می‌کنند و می‌گویند مثلاً دونفر از بستگانم یکی در دانشگاه آزاد و دیگری در دانشگاه دولتی دوره کارشناسی ارشد عمران را خوانده‌اند. اما کسی که در دانشگاه دولتی درس خوانده، سه برابر دانشگاه آزاد هزینه کرده است. هر دو با هم فارغ‌التحصیل شدند و برای دکترا می‌خوانند.
این مقایسه هست، ولی چون دولت مخلوط است و حرف زدن یکدست سخت است، این مسایل مطرح می‌شود. بنابراین تحریک کردن جوانان بسیار بسیار آسان است. هیچ هزینه‌ای ندارد. کافی است یک جمله بگویند و بحث و استدلال نکنند. مثلاً بگویند شهریه ظالمانه و تبعیض است. این بحث از انتخابات شروع شد و تا الان ادامه دارد. همه نامزدهای انتخابات اخیر ریاست جمهوری درباره این مسئله حرف زدند. چون می‌دیدند با چندمیلیون انسان سر و کار دارند و با صحبت‌های بی‌هزینه به خیال خودشان یارگیری می‌کردند.
گرفتن جلوی این مسئله خیلی آسان نیست. استدلال هم جواب نمی‌دهد. با یک کلمه خراب می‌کنند. امروز که با دانشجویان صحبت می‌کردم، می‌گفتند: این کتابخانه باشکوه را برای کتابخانه ساختند و چند طبقه آن قابل استفاده نیست. چرا این پول را برای رفاهیات ما هزینه نکرده‌اند؟ در صورتی که دانشجو باید خوشحال باشد و افتخار کند که در دانشگاهش چنین فضایی برای مطالعه و تحقیق درست شد، ولی حرفهای تحریک‌آمیز این مسایل را به دنبال دارد.
همین جا نتیجه می‌گیریم که کار اطلاع‌رسانی بسیار ضعیف است. اولاً دانشگاهی به این عظمت یک ارگان رسمی به عنوان سخنگو ندارد. چرا باید این گونه باشد؟ یک میلیون و اندی دانشجو را با خانواده‌های آنها تحت پوشش دارید. باید روزنامه و مجلاتی داشته باشید و مرتب با مردم حرف بزنید. می‌توانید پاسخ حرفهای نامربوط روزنامه‌ها را در روزنامه خود بدهید. باید واحد حقوقی درست کنید و در مقابل تشویش اذهان عمومی شکایت کنید. اگر فعال باشید، لشگر عظیمی دارید. ولی حرف نمی‌زنید.
مثال می‌زنم در مجلس چند نماینده در دفاع از دانشگاه آزاد حرف می‌زنند و همین باعث می‌شود که تریبون مجلس یک طرفه نباشد. چرا این کار را نمی‌کنید؟ باید برای ارگان اطلاع‌رسانی هزینه کنید. الان هرکس کالای کوچکی داشته باشد، برای تبلیغ هزینه می‌کند. غیر از تولید و هزینه‌های دیگر، 5 تا 10 درصد برای تبلیغ هزینه می‌کند. ولی شما این کار را نمی‌کنید؟ شاید فکر می‌کردید داریم تقاضای مردم را تأمین می‌کنیم و این کار بهترین تبلیغ است. این درست است، ولی فکر می‌کنم در آینده باید تبلیغ کنید.
مسئله بعدی درباره نکته‌ای است که دکتر جاسبی گفتند. راه‌کار روشن است. با آن فلسفه‌ای که دانشگاه را از کاردانی و کارشناسی شروع کردیم و کم کم به مقاطع تکمیلی رسیدیم، الان تقاضاها به طرف مقاطع تکمیلی می‌رود. شاید دولتی‌ها بپذیرند که این تقاضا را جواب بدهند. البته اگر شما رقابت نکنید، آنها جواب نمی‌دهند. همان‌گونه که می‌دانید، برای هر رشته در مقاطع تکمیلی نهایتاً 5 یا 6 دانشجو می‌گیرند و ادله همان است که قبلاً گفتم. اگر دانشگاه آزاد اسلامی با انبوه دانشجویان وارد این کار شود، جواب می‌دهد. الان در کشور استاد زیاد است. باید نیروها و ظرفیت مقاطع تکمیلی را پیدا کنید. باید سریع عمل کنید و بیشتر بپذیرید. اگر این کار را انجام دهید، هم منابع شما تقویت و هم فشارهای روی شما کم می‌شود. دانشجویان مقاطع تکمیلی، انسان‌های فرهیخته‌ای هستند. خیلی خوشحال می‌شوند که آنها را پذیرفتند. روی 1 یا 2 میلیون شهریه حرف نمی‌زنند. به چیزهای دیگر فکر می‌کنند.
بنابراین خوب است که وارد این بخش شوید. اگر اینها را مراعات کنید، در آینده باز هم ظرفیت تقاضا هست و شما باید عرضه را بالا ببرید. اگر دفاع خود را قوی کنید و همه مقید باشند و آقای دکتر جاسبی به همه واحدها بخشنامه کنند که هیچ حرف شبهه‌انگیز را بی‌جواب نگذارند، خوب می‌شود. البته اگر حرف برحقی زدند، بپذیرید و بگویید حرف شما درست است و ما کار خود را اصلاح می‌کنیم. اگر حرف ناحق می‌زنند، دفاع کنید. اگر مرتکب جرم می‌شوند، به دادگاه ببرید. محکم بایستید. چون قدرت دفاعی شما خیلی بیشتر از آنهاست. البته گاهی انسان می‌تواند حرکات متقابلی داشته باشد. ما به همان اندازه که این دانشگاه را دوست داریم، دانشگاههای دولتی را هم دوست داریم. چون از دیگران دولتی‌تر هستیم و دل ما می‌خواهد خیلی آبادتر و غنی‌تر کار کنند. حتی کمکشان می‌کنیم. ولی اگر بنا باشد ضربه بزنند، می‌توان کارهای دیگری کرد.
مطمئناً راهی که الان رفتید، جواب می‌دهد. مثلاً در منطقه 4 این همه واحدهای خوب و سرمایه نسبتاً خوب دارید. چرا با همدیگر همکاری نمی‌کنید؟ الان پارک‌های علمی راه درستی برای به عمل رسیدن تحقیقات دانشگاهها و جذب سرمایه‌هاست. چرا اقدام نمی‌کنید؟ الان می‌توانید تعداد زیادی پارک علمی در مناطق مختلف اصفهان تأسیس و طرح‌های دانشجویان و محققین را مطرح کنید. برای کسانی که طرح می‌آورند، سرمایه جذب کنید و از آنجا وارد صنعت شوید. الان باید کارهای جنبی و توسعه‌ای بکنیم.
البته در آرزوهای ماست که روزی از دنیا دانشجو بپذیریم و یا برای خدمت کردن به خارج برویم. در زمان کنونی شرایط سیاسی این فضا را برای ما تنگ کرده است، اگر باز شود، میدان خوبی داریم. ولی اگر باز نشود و نتوانیم دانشجو جذب کنیم، این کارها را می‌توانیم انجام دهیم و خدمات خود را به خارج صادر کنیم. همه این کارها در جنب دانشگاه ممکن است. همین دانشگاه بزرگ 20 هزار نفری نجف‌آباد می‌تواند پارک علمی نیرومندی داشته باشد که هم سرمایه جذب کند و هم زحمات خود را به عمل نزدیک کند. فکر کنید. همه شما مغز متعالی دارید که به این مسؤولیت‌ها رسیدید. برای توسعه ابتکار کنید. همان کاری را که بخش خصوصی می‌کند.
الان در مجموعه‌ای قرار گرفتید که مثل یک دولت است. شاید انتظار شما این باشد که شورای مرکزی دانشگاه آزاد همه مسایل را حل کند. ولی هریک از شما مثل یک بخش خصوصی هستید. بخش خصوصی دائماً برای خود فضای جدید پیدا می‌کند. وقتی راهی کهنه شود، راه جدیدی انتخاب می‌کند.
خواهش می‌کنم به طرف تعمیق همه جوانب کار بروید. این عملی است. سرمایه بزرگی است. هیچ وقت هیچ کس فکر نمی‌کرد که سیصد و چند واحد با بیش از 1 میلیون و 300 هزار دانشجو، دهها هزار استاد، اینهمه فضای خوب با این اعتبار بتواند در کشوری به صورت هماهنگ این همه کار ارائه دهد و این ظرفیت بالا را ایجاد کند.
اگر بعضی از دانشگاهها ابتکار کنند و در مرکز تشویق شوند، این ابتکارات در سراسر کشور پخش می‌شود و دیگران ظرف یکی دو سال دنبال این راه می‌افتند. ان‌شاءالله در ملاقات‌های بعدی نمونه‌هایی از این نوع مطالب را از مسؤولان دانشگاه آزاد بشنویم.
دکتر جاسبی: در راستای مطالبی که فرمودید، چند کار است که تقریباً تصمیم گرفتیم و می‌خواهم به اطلاع برسانم و چندکار است که خوب است نظرتان را بگویید تا شروع کنیم. در زمینه تبلیغات، به خاطر اینکه سال 1386 سال ربع قرن تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی است، ستادی به نام «ستاد برگزاری ربع قرن» تشکیل دادیم که از یک ماه پیش فعال شده است. بعد از هجمه‌های امسال، از حدود 5 ماه قبل شورایی تحت عنوان «شورای اطلاع‌رسانی» تشکیل دادیم. رئیس روابط عمومی ما عوض و رئیس مرکز اطلاع‌رسانی مشخص شد. الان انصافاً فعال شده است. با همه هجمه‌هایی که در رسانه‌ها و مطبوعات داشتند، نسبت به ما همیشه دست پایین را داشتند. این کار را شروع کردیم. موضوع دیگری را با عنوان «مجمع دانشجویان » شروع کردیم که متشکل از استادان و دانشجویان می‌باشد. برای 1500 نفر برنامه‌ریزی کردیم که در هر استان 50 نفر آموزش ببینند که کار آنها تبلیغات و دفاع رو در رو از دانشگاه آزاد است.
کاری که می‌خواستم از شما نظر بگیرم، این است که هفته‌نامه فرهیختگان مرتب منتشر می‌شود. الان چندماه است که مجوّز روزنامه‌اش را گرفتیم. حتی به ما اخطار کردند. کمی احتیاط کردیم، ولی الان وقتی شهردار تهران برای خود روزنامه دارد یا صدا و سیما روزنامه دارد، دلیلی ندارد که ما نداشته باشیم. اگر موافق باشید، روزنامه را منتشر کنیم.
● این کار را بکنید. ولی به روزنامه‌نگاران حرفهای نیاز دارید. حتی می‌توانید به صورت همزمان در چند استان چاپ کنید.
○موضوع دوم درباره کمک به دانشجویان است. الان یکی از نقاط آسیب‌پذیری ما بحث شهریه است. همه دانشجویان گرفتاری دارند. الان استادان و کارمندان از موجی که ایجاد کردند، ناراحتند و شدیداً موضع گرفتند. اما دانشجویان تلاش می‌کنند که پول ندهند. دکتر مجید عباسپور گفت: منهای وام‌ها، صندوقی راه بیندازیم تا به دانشجویان نیازمند کمک کنیم. این کار را در واحد علوم و تحقیقات کردیم و جواب داد. الان در واحدهای مختلف ما صندوق کمیته امداد می‌گذارند، ولی چه دلیلی دارد پول دانشجویان، استادان و کارمندان دانشگاه آزاد در جای دیگری هزینه شود؟ می‌توانیم با سیستم برنامه‌ریزی شده، صندوق بگذاریم و کاملاً نظارت کنیم تا کسانی که مایلند، کمک کنند. الان دانشجویان یتیم زیاد داریم که به انحای مختلف وام و تخفیف کمک می‌کنیم. می‌توانیم اعلام کنیم که متمکّنین جامعه هرکدام دانشجویی را تحت پوشش بگیرند.
مطلب دیگر این است که دولت مالیات تکلیفی دانشگاه آزاد و دیگر دانشگاههای غیردولتی را در صندوقی بریزد و بدون بهره به دانشجویان وام بدهد. الان سالی چند میلیارد تومان مالیات تکلیفی می‌دهیم. البته این مالیات مال دولت است و نمی‌خواهیم تردید کنیم. اما اگر این مالیات را برگرداند، برای آینده اقتصاد کشور هم مفید است و بخش خصوصی را تشویق می‌کند که سرمایه‌گذاری بیشتری کند.
مطلب دیگر درباره تحقیقات است که ان‌شاءالله به سوی تحقیقات درآمدزا می‌رویم.
● باید بحث و بررسی شود. اما از جراید محلی بیشتر استفاده کنید. اکثر روزنامه‌های شهرستانی نیازمند حمایت هستند. مقالاتی به آنها بدهید و هزینه‌هایی در نظر بگیرید. الان ظرفیت وسیعی در کشور خالی است. می‌توانید به عنوان یک واحد بزرگ کار کنید. حیف است که شما ساکت باشید و دیگران ظالمانه، اهداف سیاسی خود را روی دانشگاه پیاده کنند. در صورتی که باید حالت تهاجمی از طرف شما باشد. الان دولت باید به دانشجویان وام بدهد. چرا به دانشجویان دولتی شهریه می‌دهد و به دانشجویان دانشگاه آزاد نمی‌دهد؟ باید بدهند. اینها هم درس می‌خوانند تا فردا به کشور خدمت کنند. چرا حالت تهاجمی ندارید؟ 60 میلیارد تومان برای ما تصویب کردند که نمی‌دهند. باید صدای دانشجویان بلند شود. به دانشجویان بگویید که بگویند چرا پول ما را نمی‌دهید؟
از این کارها نمی‌کنیم. چون می‌خواهیم آن طرف را هم حفظ کنیم. هیچ وقت دل ما نمی‌خواهد دانشگاههای دولتی تضعیف شوند.ولی باید ازحق خود دفاع کنید. بهرحال جلسه خوبی بود.
والسلام علیکم و رحمه الله