سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار جمعی از کارگران

بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدالله و السلام علی رسول‌الله و آله
شما مسئولان مجموعه پشتیبان کارگران خیلی خوش‌آمدید. از توضیحاتی که آقای محجوب و گلایه‌هایی که آقای حبیبی داشتند، تشکر می‌کنم که بخشی از مسایل جدّی را مطرح کردید. از لحاظ عقیدتی و عملی همان حرف قبل از انقلاب را الان هم می‌زنیم که محور انسان است و باید نیروی انسانی در فرایند تولید و کل مسایل جامعه محوریت داشته باشد. چه کسانی که کار می‌کنند و چه کسانی که به هر طریقی خدمت می‌گیرند، باید محور باشند. این یکی از شاخص‌های صحیح توسعه کشورهاست.
اینکه در دوران انقلاب چقدر موفق بودیم که به این آرزو عمل کنیم، خیلی جای بحث دارد. مدعی نیستیم که به آنجا رسیدیم. قبول ندارم که کارگر سهم خود را از تولید و جایی که کار می‌کند، می‌گیرد. فکر می‌کنم نیاز به یک سیستم واقع‌نگر دارد که سهم واقعی کارگر در زحمتی که می‌کشد، داده شود. کسانی که اهل کارکردن هستند، ولی جامعه فرصت کارکردن را به آنها نمی‌دهد، باید اداره شوند. این جزو آرزوهای ماست و به این مسئله وفاداریم.
ایشان گلایه عملی از توزیع سهام کردند. یادم هست که بعد از جنگ وقتی تصمیم گرفتیم کارخانه‌ها و واحدها را به تدریج واگذار کنیم، تصویب کردیم که 33 درصد سهام مال کارگران است. نه با قیمت معمولی، با قیمت مناسب و با اقساطی که کارگران بتوانند از حقوق خود بپردازند، به کارگران واگذار شود. در آن مقداری که واگذار شد، موفق بودیم. به هر واحد کارگری که رفتم و با کارگرانی که سهم گرفته بودند، صحبت کردم، دیدم همه راضی هستند.
این، محور کار ما بود. اگر آن محور ادامه می‌یافت و همین الان که می‌خواهیم سهام واحدهای بزرگ و کوچک را واگذار کنیم، به این توجه کنیم، باید بخش قابل توجهی از ظرفیت بزرگ صنعتی و شرکتهای بزرگ دولت به کارگرانشان داده شود و بعد نصیب دیگران شود. اگر همین 33 درصد  را با همان قیمتی که آن موقع تعیین کرده بودیم، بدهند، عدالت را در این بخش تأمین می‌کنند.
در مورد مسئله دیگری که مطرح کردید، یعنی حقوق کارگران، در دولت سازندگی محور را این تعیین کردیم که مطالبات گذشته کارگران که در زمان جنگ داده نمی‌شد، به صورت کوپن و کمک‌های جنسی جبران شود که سالها دادیم. برای آینده هم گفتیم هرساله به میزان درصد تورم، به علاوه مبلغی که کارگران را از وضع موجود جلوتر ببرد، به حقوق آنها اضافه شود. این سیاست مزد و حقوق ما برای کارگران و کارمندان بود.
خوب یادم هست که آن موقع کارگران در دریافت‌ها از کارمندان جلو افتاده بودند. البته راضی نبودیم و فکر می‌کردیم که باید جلوتر باشند. نمی‌دانم بعد از من آن سیاست چقدر عملی شد.
در مورد بحث کارگران قرارداد موقت، باید بگویم که شالوده قانون کار مال خود شما کارگران است. یعنی خیلی از آقایانی که این را به مجلس آوردند، در این جلسه حضور دارند. البته آن روز مخالفت‌های زیادی می‌شد و شورای نگهبان اشکالات زیادی گرفت. نه به این قرارداد موقت، به خیلی چیزهای دیگر که می‌خواهید و به هیچ قیمتی نمی‌خواهید از آن صرف‌نظر کنید.
این قانون پس از اینکه مجلس تصویب کرد، مدتها ماند و در کارگران افسردگی ایجاد کرد. در مجمع حل کردیم و پیشنهاد گنجاندن قرار موقت باز از طرف نمایندگان کارگران برای حل کردن اشکالات دیگر که مهم بودند، مطرح شد. یعنی خودشان برای تصویب قانون کار پیشنهاد کردند. به نظرم این‌گونه بود. شاید آقایان کمالی و محجوب به خاطر داشته باشند که چه زمانی گنجانده شد. اگر این بند به قانون نمی‌آمد، شاید مجلس رأی نمی‌داد و حتی بقیه اشکالات شورای نگهبان هم برطرف نمی‌شد. آقایان یک کار فنی کردند تا مسئله حل شود.
اینکه این قانون چگونه اداره می‌شود، بحث جداگانه‌ای است. نمی‌دانم چگونه به این قانون عمل می‌کنند. فکر می‌کنم اگر شما مجموعه قانون کار را برعهده بگیرید و از آن دفاع کنید، آن قانون محصول متفکرین کارگران، آن هم از نوع انقلابی است که در سالهای اول انقلاب به این تفکر رسیده بودند. فکر می‌کنم آن موقع دستاورد مهمی بود. البته دولت، کارفرمایان و سرمایه‌گذاران با این قانون موافق نیستند. می‌بینید که در مجس و دولت بحث می‌کنند.
بنابراین ما، یعنی مجموعه همفکران من در دولت و مجلس، این‌گونه فکر می‌کردیم که تنها راه احقاق حق کارگر و به طور کلی نیروی کار این است که زمینه اشتغال را در کشور فراهم کنیم. همیشه این‌گونه فکر می‌کنم که اگر کارگر بتواند در عرضه و تقاضا انتخاب کند و بر او تحمیل نشود، کارگران می‌توانند حق خود را بگیرند.
اگر جایی 100 نفر کارگر بخواهد و 200 نفر داوطلب باشند، طبیعی است که متقاضی نیروی کار نظرش را تحمیل می‌کند. انتخاب با آنهاست و می‌توانند هر شرطی را بگذارند.
راه درست که می‌تواند عدالت و رضایت را ایجاد، کشور را آباد و انقلاب را بیمه کند و به زندگی مردم رونق بدهد و رفاه، پیشرفت، عمران، آبادانی و ... می‌آورد، این است که زمینه اشتغال به اندازه نیروی کار وجود داشته باشد تا کارگران بتوانند با ذوق و سلیقه خود کارشان را انتخاب کنند. در غیراین‌صورت همیشه باید مسایل را مکانیکی و با تحمیل قانون و فشار حل کرد. گاهی حل می‌شود، ولی این درست نیست. ممکن است بعضی‌ها فکر کنند که این آرزو در ایران دست‌نیافتنی نیست. من این‌گونه فکر نمی‌کنم. ایران با جمعیتی که فعلاً دارد، ظرفیت کاملی برای اشتغال همه دارد.
نیاز نداریم که از خارج استمداد کنیم. با امکانات خودمان می‌توانیم، رونق ایجاد کنیم. دوره سازندگی را به یاد بیاوریدکه خیلی از شما در میدان کار بودید. ظرف 8 سال از 16 درصد بیکاری به 9 درصد رسیدیم. این کار چشم بندی و ادعا نیست. واقعیت بود. سه چهار درصد بیکاری همیشه وجود دارد. اگر دو تا سه سال دیگر همان آهنگی که برای اشتغال ایجاد شده بود، با سازندگی و سرمایه‌گذاری مستمر که اشتغالاتش پایدار است، جلو می‌رفت، به معنای مصطلح بیکاری در کشور نداشتیم. متأسفانه آن جریان کند و کندتر شد و الان به گونه‌ای دیگر است.
فکر می‌کردم الان که در دولت و مجلس نیستم، با تنظیم سند چشم‌انداز کار در آن مسیر قرار می‌گیرد و کشور به جایی می‌رسد که لازم نباشدکارگر برای احقاق حقوقش این همه چانه‌زنی کند. باید اهرم میدان و محیط کار در دست کارگر باشد و حرف اساسی را بزند. این مطلوب است.
آرزوی ما این است که انشاءالله به اینجا برسیم. عشق و علاقه من نسبت به نیروهای کار خیلی بالاست و احترام زیادی برای آنها قایل هستم. اینکه آقای حبیبی پرسیدند: «اگر بچه‌های شما بودند، چکار می‌کردید؟» باید بگویم که اگر بچه‌های من هم بودند، برایم فرقی نمی‌کرد. بالاخره به همه افراد کشور این علاقه را دارم و بچه‌های من هم مثل شما هستند. ولی رابطه عاطفی پدر و فرزندی مسئله دیگری است که هرکسی دارد. اما آنچه مربوط به شغل و حق می‌شود، تحقیقاً امتیازی قایل نمی‌شوم و به خودم اجازه نمی‌دهم غیر از این باشد. آنها هم باید مثل دیگران کار و زندگی کنند که مثل کسانی که در سطح خودشان هستند – و حتی پایین‌تر – کار و زندگی کنند.
به هرحال روز کارگر را خدمت همه شما تبریک عرض می‌کنم. کسانی که این روز را در جامعه بین‌المللی تعبیه کردند، کار خوبی کردند. آثارش را در همه دنیا می‌بینیم. در ایران یا نیاز پیدا نکردند و یا نخواستید که از این مناسبت استفاده کنند. همیشه ملاحظاتی داشتید. در جنگ و دوره‌های بعد طبق شرایط عمل کردید و الان هم به گونه‌ای دیگر عمل می‌کنید. واقعاً کار درستی بود که این روز را برای نیروی کار تعبیه و بین‌المللی کردند. ولی ما مقیّد به یک روز نخواهیم بود. یعنی باید در هر صحنه‌ای از حقوق مسلم و مشروع خود دفاع و مطالبه کنید. کارگران ما در دوران مبارزه، دفاع مقدس، سازندگی و تا امروز ثابت کردند که نیروی قانع، آگاه و عاشق انقلاب و ایران هستند. مشکلات آنها واقعی است.
مسئله مسکن برای کارگران درست است. نظام باید مسکن کوچک کارگران را تأمین کند. مگر یک کارگر چند متر مسکن می‌خواهد که در آن زندگی کند؟ قانع است که محیط مناسبی باشد تا با ملکیت یا اجاره مناسب و اجاره به شرط تملیک در آن زندگی کند. برآورده کردن این خواسته مخصوصاً الان در کشور ما سخت نیست. چون مصالح ساختمانی، نیروی کار و زمین کم نداریم و به اشتغال هم نیاز داریم. بخش مسکن اشتغال‌زاترین بخشها و مولّد و موتور حرکت بقیه بخشهاست. اگر یک برنامه عملی برای تأمین مسکن کارگران فاقد مسکن بریزند، این کار عملی است. مجانی هم نمی‌خواهند بدهند. می‌توانند با سود مناسب بدهند. خانه ساخته شود تا کسانی که مایل هستند با اجاره مناسب یا به طور اقساطی بخرند و درآن ساکن شوند.
واقعاً در تأمین این خواسته هیچ کمبودی نمی‌بینم. منتظر چه هستند؟ می‌توانیم با ارزهای اضافی که داریم، مقداری را برای این کار بگذاریم. کارخانه‌های فولاد و سیمان تولید می‌کنند و کارگران و بناها هم به اندازه کافی هستند. البته باید از تکنولوژی مسکن هم استفاده شود تا کارها سریع‌تر انجام شود.
الان واقعاً بن‌بست نداریم. آنچه که جایش خالی است، برنامه و مدیریت آگاهانه است تا جلوی مواردی را که الان دارد اتفاق می‌افتد، بگیرد و انشاءالله گرفته می‌شود و ما می‌توانیم دیگران را از دور دعوت کنیم. شما را به خدای می‌سپارم و از حضور شما در اینجا تشکر می‌کنم.
یکی از کارگران: شما فرمودید که قرارداد موقت توسط نمایندگان کارگران در مجلس و دولت تصویب شد، ولی جناب آقای هاشمی، این نوع قرارداد برای کارهای غیرمستمر بود که الان مشمول کارهای مستمر می‌شود.
● درست است. تفسیر بدی از این قانون شد. گفتم که خواست شما بود، می‌توانید جلوی تفسیر بد این قانون را بگیرید. اگر فکر می‌کنید قانون باید اصلاح شود، باز نمایندگان شما برای اصلاح آن اقدام کنند. روزی که این کار شد، نمایندگان شما به شما خدمت کردند تا بتوانند قانون کار را به تصویب برسانند که امتیازات فراوانی دارد. این عیب هم هست که انشاءالله برطرف می‌شود. من هم کمک می‌کنم. امیدوارم بتوانیم رضایت شما را جلب کنیم.
والسّلام علیکم و رحمه اله