سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار جمعی از نخبگان و دانشجویان خارجی مرکز جهانی اسلامی
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله و آله و اصحابه
خدمت میهمانان بسیار عزیز خوش‌آمد عرض می‌کنیم. سالها و از دوره جوانی، چنین آرزویی را در حوزه قم داشتیم که روزی میزبان طالبان دانش اسلامی از سراسر جهان باشیم و امروز بخشی از آن آرزوها را در حال تحقق می‌بینیم. توضیحاتی که جناب دکتر اعرافی دادند، فکر می‌کنم یک حرکت ارزشمند تاریخی را در مرکز جهانی علوم اسلامی نشان می‌دهد.
در همان سال اول پیروزی انقلاب به خاطر آرزویی که داشتیم، برای ایجاد مراکزی برای دعوت از طالبان دانش از سراسر جهان اسلام اقدام کردیم. یک مرکز در دانشگاههای معمولی کشور به نام دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ایجاد کردیم که مرکز آن در قزوین است. آنجا الان دانشگاه بزرگی است و هزاران دانشجو از سراسر جهان اسلام بتدریج آمده‌اند و می‌آیند و درس می‌خوانند.
مرکز مهم‌تر از دید خودمان که طلبه هستیم، مرکز جهانی است که در قم تأسیس کردیم. هدف ما هم رسالت اسلامی و وظیفه‌ای است که قرآن به گردن ما گذاشته که باید چنین خدمتی را به جهان اسلام بکنیم.
شما می‌دانید که قرآن در همان عصر جاهلیت عربستان مساله مهاجرت برای علم را به عنوان یک وظیفه مطرح کرده است. آیه معروف «فلولانفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی‌الدین و لینظروا قومهم اذا رجعو اعلیهم» تکلیفی برای صاحبان دانش و مکنت و آحاد مسلمانها است که بروند و دین را بهتر بشناسند و به ملت خود آموزش بدهند.
در بحث‌های فقهی حوزوی‌ها، این آیه را دلیل بر وجوب اجتهاد در جامعه اسلامی می‌گیرند. براین اساس ایران درهای مرزهای خود را برای ورود نیروها و بخصوص جوانهایی که طالب دانش هستند، باز کرده است. نمی‌گویم به همه اهداف خود رسیدیم، ولی در این چند سال دائماً در جهت اهداف پیشرفت داشتیم.
این فکر، ابتکار، جمهوری اسلامی به تنهایی نیست، تاریخ اسلام این‌گونه بوده و براساس این آیه که عرض کردم، نوعاً حکومت‌های مسلمان و خود مسلمانها مراکزی را در تاریخ تأسیس کردند که دانشجویان به آنجا رفتند و با دست پر به بلاد خود برگشتند.
از همان قرون اول اسلام مراکزی مثل بیت‌الحکمه و مراکزی در مدینه و مکه و خیلی جاهای دیگر تأسیس شد که همیشه مرکز تجمع دانشمندان بود. باید برای شما جالب باشد که ایران هم، حتی ایران غیراسلامی و قبل اسلام چنین مرکزی را برای دانش در خوزستان، شوشتر فعلی به نام جُندی شاپور تأسیس کرده بود. در زمان دولت ساسانیها بود و در آن مراکز از همه تمدن‌های آن روز دانشجو و استاد بود و به همه زبانها کرسی تدریس بود. ما الان هم به عنوان مسلمان و هم به عنوان ایرانی و هم پیرو مکتب اهل‌بیت موظفیم که این حرکت را تقویت کنیم.
حتماً با تاریخ دانشگاه‌الازهر آشنا هستید. از زمان فاطمیه آنها به عنوان پیروان مکتب اهل‌بیت تأسیس‌الازهر را به دنیای اسلام هدیه دادند. الازهر از کلمه و نام حضرت زهرا(س) گرفته شده است و هزار سال است که برای دنیای اسلام دارد نورافشانی می‌کند. در گذشته مراکز علمی نجف، حلّه و جبل عامل لبنان پشتیبان بزرگی در آموزش جهان اسلام براساس مکتب اهل‌بیت بودند. بعداً که اسلام در ایران مستقر شد، در بسیاری از نقاط ایران بزرگ مراکز تحقیق و آموزش تأسیس شد. در آسیای میانه حضور مراکز علمی جهانی را می‌بینید که در بخارا، سمرقند، فرغانه، تا شکند و خیلی جاها میزبان دانش‌پژوهان سراسر دنیا بودند. در قم، ری، همدان و بسیاری از بلاد ایران که در سراسر ایران بزرگ یکی بودند و شامل خیلی جاها بود، از این‌گونه مراکز در تاریخ ما فراوان بود.
آن موقع همه علوم در این مراکز آموزش داده می‌شد و دانشگاههای تخصصی تفکیک نشده بودند و کسانی که از این مراکز بیرون می‌آمدند، اکثراً دانشمندان جامعی بودند. علوم انسانی، طبیعی، علوم ریاضی، فضا و هیأت، فلسفه، عرفان و ... با تخصص‌های بالا در این مراکز تحقیق و تدریس می‌شد. شک نکنید که توسعه اروپا مدیون علوم اسلامی و دانشمندان اسلامی، بخصوص ایرانی‌هاست که این دانش به اروپا رفته و پایه تمدن غرب شده است.
انقلاب اسلامی در ایران مصمم است که این موقعیت علمی دنیای اسلام را به همان وضع افتخارآمیز گذشته برگرداند. البته با توجه به پیشرفت علوم، این‌بار نباید مثل گذشته باشد، بلکه باید خیلی پیشرفته‌تر باشد. ما در ایران امروز برای تحصیل دانش‌پژوهان ظرفیت بالایی داریم. امروز نزدیک به سه میلیون صندلی دانشجویی ظرفیت آموزش عالی ماست که نیمی از آن را یک دانشگاه، یعنی دانشگاه آزاد اسلامی، بدون هزینه دولت اداره می‌کند. دهها مرکز تحصیل علوم دینی و انسانی در اختیار روحانیت است که شما در قم نمونه‌های خوب را می‌بینید.
با امکاناتی که فراهم کردیم، می‌توانیم ابزار و تجهیزات آموزشی را در سطح خوب امروز دنیا در اختیار دانشجویان بگذاریم. ما حقیقتاً مایلیم و اشتیاق داریم که مسلمانها و حتی غیرمسلمانهایی که طالب تحقیق هستند، بیایند و از این ظرفیتی که ایجاد کردیم، با هزینه جمهوری اسلامی ایران استفاده و تحصیل کنند. ما مایلیم که این فضای علمی را به گونه‌ای اداره کنیم که امنیت شغلی و تحصیلی و سفر برای طالبان علم فراهم باشد.
این نکته مهمی است که من می‌خواهم بگویم که خواهش می‌کنم روی آن خوب دقت کنید. دشمنان اسلام حتماً مایل نیستند که مرکزیت دانش در ایران باشد و اگر بتوانند تلاش می‌کنند تا اینجا را به گونه‌ای معرفی کنند که برای طالبان علم مشکل سیاسی در بلاد خود درست می‌کنند. ما باید مواظب باشیم که همه دنیا بدانند که اینجا برای کسب دانش است و نه مسائل خاص سیاسی، حزبی و فرقه‌ای.
باید به گونه‌ای عمل کنیم که وسیله وحدت دنیا اسلام شویم، یعنی هر دانشجویی که می‌آید و برمی‌گردد، یک پل ارتباطی و دوستی بین ایران و کشوری که در آنجا می‌خواهد زندگی کند، باشد. ما شدیداً علاقمندیم که در این مرکز همه فرق اسلامی آزادانه بتوانند تحصیل و نظر خود را ابراز کنند و مباحثه طلبگی داشته باشند. دانشجویان بتوانند با عقاید مختلف، برادرانه و خواهرانه در کنار هم با صفا زندگی و تحصیل کنند.
مصداق روشن آیه شریفه فبشر عبادی‌الذین یستعمون القول فیتبعون احسن» باشید. اگر این اصل را رعایت کنیم که خوشبختانه در اظهارات دکتر اعرافی هم دیدم که به این اصل در مرکز توجه شده است، تداوم و توسعه کار را تضمین می‌کنیم.
من یک اصل محکم اجتماعی را خدمتتان عرض می‌کنم که در آن شک نکنید. دانش واقعی همیشه وسیله الفت و وحدت می‌شود و عامل تفرقه‌های دنیا هم جهل است و هیچ وقت دانش عامل تفرقه نمی‌شود. اگر ما بتوانیم به این اصل اسلامی و قرآنی درست عمل کنیم هم در جهان اسلام وحدت ایجاد می‌کنیم و هم می‌توانیم فضای صلح و مسالمت‌آمیزی در جامعه بشری به وجود بیاوریم. «یرفع‌الله الذین آمنوا و الذین اوتوالعلم درجات» از این راه می‌توانیم موقعیت مناسب اسلامی و انسانی را در جوامع اسلامی ببینیم. باز هم به شما خوش‌آمد عرض می‌کنیم و دعا می‌کنیم برای اینکه با توفیق تحصیلات خود را تمام کنید و با سلامتی به وطن‌های خود مراجعت کنید.
و السّلام علیکم و رحمه الله