سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار جمعی از مدیران گمرک
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الهه و آله
بسیار خوش‌آمدید. حتی پیش از انقلاب به اهمیت گمرک توجه داشتم و در دوران مسئولیت آن را جزو کارهای مهم قرار داده بودیم که گمرک را فعال کنیم تا مورد اعتماد مردم باشد. چون حافظ نظام و کشور در مرزهاست که جزء نقاط آسیب‌پذیر و خطرساز یا دروازه ورود خطر یا حفاظت از نظام خواهد بود.
آقای مهندس رهبری حساسیتهای لازم را برای این مسئولیت دارند. فکر می‌کنم در شرایطی وارد میدان شدند که شرایط ویژه‌ای برای کشور و اقتصاد ماست. معلوم است که واقعاً دروازه‌بان، حافظ و امین مردم در خیلی از چیزها گمرک است.
لیستی که از مسئولیتها و موارد مهم قرائت کردند، خیلی چیزها را نشان می‌دهد و من پیشنهاد می‌کنم قدری بیشتر طبق لیست با مردم کار کنید و مردم را متوجه کنید که چه کار وسیع و مسئولیت حساسی است! چون مردم این مقدار به اهمیت گمرک واقف نیستند. کسانی که در تجارت هستند، این مسائل را می‌دانند، ولی توده مردم این آگاهی را ندارند. مردم با بانک، بیمارستان و مدرسه سر و کار دارند، ولی با گمرک چنین سر و کاری را ندارند. لذا باید آموزش بدهید و بیشتر با مردم در ارتباط باشید و به شیوه‌های مختلف اطلاع‌رسانی این مسأله را به آگاهی مردم برسانید.
روز به روز ارتباطات دنیا قوی‌تر می‌شوند. وقتی به بحث تجارت جهانی و ارتباطات می‌نگریم، متوجه می‌شویم که بسرعت در حال پیشرفت است. اگر ما هم عضو تجارت جهانی شویم، شرایط کاملاً ویژه‌ای است. یکی از کارهای مهم شما این است که الان باید همکاران خود را برای آن زمان آماده کنید. فکر می‌کنم حتماً به آن مرحله می‌رسیم. الان برخی ملاحظات و احتیاطاتی هست، ولی با این شرایطی که در دنیا در حال روی دادن هست، اگر ما به آن نپیوندیم، کاملاً منزوی خواهیم شد. نمی‌توانیم از این قافله این‌قدر عقب باشیم. اگر این اتفاق رخ بدهد، شرایط جدیدی خواهیم داشت و باید عالمانه به استقبال آن برویم.
از کارهایی که بسیار ضرورت دارد، آموزش است که بسیار مهم است. در مواردی مشاهده شد که از طریق ضعف اطلاعات مشکلاتی برای ما پیش آمده است. امروز نیروهای مرزدار و محافظ و امین باید به علوم و فنون روز مسلح باشند و برای آموزش در نیروها- حتی بر فرض آموزش برای آینده-باید معلومات ما به روز شود و با شرایط گمرکات دنیا هماهنگ شود. امروزه کارهای دستی در این وسعت جوابگو نیست و حتماً باید به طرف الکترونیکی شدن و ماشینی و دیجیتالی شدن که از سالهای قبل شروع شده است، پیش برویم و باید آموزش جدّی گرفته شود تا یک گمرک کاملاً توانا، به روز و آماده جوابگویی به هرحجمی از مبادلات داشته باشیم. ما هم مشکلات ویژه‌ای داریم. الان شرایطی در عراق و افغانستان وجود دارد که مرزهای ما از این جهت وضعیت ویژه‌ای دارند و باید مواظبت کنیم. مرز ما با پاکستان هم این‌گونه است. دریا هم از کارهای بسیار مشکل است. حفاظت از ساحل در قلمرو مسئولیت شما نیست، ولی در آن نقطه‌ای که مستقر هستید، مسئولیت دارید. بخشهایی از سواحل در حجم وسیع می‌تواند مسیر کالای قاچاق باشد. مردم متوجه نیستند و خیال می‌کنند کالاهای قاچاق از طریق گمرک وارد می‌شود، هرچند ممکن است در برخی موارد گمرک مشکل داشته باشد، لذا باید مردم مطلع شوند و مسئولان هم آگاهی پیدا کنند. شما باید از دانش و فکر استفاده کنید و راهکار ارائه بدهید و این مشکلات را کمتر کنید.
در شرایطی که ما تجارت روان با تعرفه‌های مناسب داشته باشیم، قاچاق در حد وسیع ایجاد مشکل نخواهد کرد که متأسفانه فعلاً این‌گونه نیست. اگر روزی به این سطح رسیدیم، کار قدری آسان خواهد شد.
از لحاظ سیاسی و امنیتی هم امروز کشور ما برای خیلی‌ها هدف است. حوادثی که در خوزستان، کردستان و بلوچستان اتفاق می‌افتد، شما باید خیلی دقت کنید و آموزش و اطلاع‌رسانی باید به جامعه، مسئولین و نمایندگان صورت بگیرد. مسأله ترانزیت کم‌کم در کشور ما در حال جا افتادن است و با بحث کریدور شمال و جنوب و احیاناً شرق وغرب کشور، در آینده تأثیرات چشمگیری در ایران خواهد داشت. ما پایه کریدور شمال و جنوب را در سفری که به آسیای میانه و قفقاز داشتم، طراحی کرده بودیم و راه‌آهن را به همین منظور سریعاً به سرخس وصل کردیم و با گرجستان وارد مذاکره شدیم که پایگاهی در دریای سیاه داشته باشیم که در ساحل دریای سیاه بتوانیم با بندرعباس تعامل بزرگی داشته باشیم. آن موقع شروع شد، ولی بعد متوقف شد و حتی زمین و ساختمان را در آنجا گرفتیم.
الان کریدور شمال و جنوب یک واقعیت و نیاز بشری است و این اتفاق روی خواهد داد و با توجه به بنادری که در دریای خزر می‌سازیم و کشورها از آنجا تجارتشان را تقویت می‌کنند، می‌توانیم ارزانترین مسیر برای انتقال مسافر و کالا باشیم، بخصوص اگر قطارهای سریعی که از جنوب به شمال طراحی شده، به آن اضافه شود، اتفاقات مهمی روی خواهد داد. الان ترانزیت مشکلاتی دارد و مسائلی هست، گمرک در بخشی از آنها مسئول هست و اگر با بقیه مسئولین هماهنگی نشود وهمراهی صورت نگیرد، مشکل ایجاد خواهد شد. لذا نیازمند هماهنگی واقعی است.
الان نباید گمرک را یک اداره معمولی حساب کنیم، یک سازمان امنیتی، اقتصادی و حیثیتی است که کارکرد فرهنگی هم دارد و شما سینه کشور هستید. زمانی گمرک از لحاظ ظاهر بد بود و خیلی ضعیف، کثیف و مخروبه بود و چیزی نداشت. آن موقع از فروش نفت بودجه‌ای برای آن قرار دادیم که پایانه‌ها و نقاط مرزی را به صورت آبرومند بسازیم تا مسافری که وارد ایران می‌شود، در لحظه اول چشم او به یک فضا و موقعیت مناسب ایران بخورد و در همانجا قضاوت منفی شکل نگیرد.
بنابراین شما باید در اولویت کاری داشته باشید و بودجه بگیرید و گمرک را شایسته مقام ایران و کشوری مسلمان در مواجه با اجانب قرار دهید. چون این موارد خیلی برای آبرو و حیثیت ما مؤثر است و می‌تواند در جذب کالا و جهانگرد بسیار مؤثر باشد. شما بهتر از من این مسائل را می‌دانید و صاحب‌نظر هستید.
فکر می‌کنم امروز به یک گمرک سالم، امین، فعال، مورد اعتماد، عالم و به روز نیاز داریم. انشاءالله همه اینها را در دوره‌ای که آقای رهبری مسئولیت دارند، تثبیت کنند و بوجود آورند. ما هم آن‌قدری که‌در توان باشد، حمایت خواهیم کرد. بنده خودم به کار و مسئولیت شما علاقمندم و بسیار به آن بها می‌دهم. انشاءالله با همت خودتان و توفیق الهی در شرایط مهم آینده نقش بسیار خوبی را ایفا کنید.
والسّلام علیکم و رحمه الله