سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار جمعی از اعضای مؤسسه شیعه‌شناسی قم
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله
برای من جلسه بسیار شیرینی شده است. کم و بیش با آثار شما بطور متفرقه آشنا بودم و گاهی این مطالب به دستم می‌رسید و مطلوب بود. الان فهمیدم که بنیان مقدسی شکل گرفت و باید از شما تشکر کنیم.
آقای دکتر ولایتی و آقای تقی‌زاده مجهز برای کار آمدند، بدون مجامله و تعارف من شیفته این کار هستم و علاقمندم. یک جای خالی را پر کردید. در دوران طلبگی و مبارزه خیلی خوب احساس کردیم که جای تحقیق درباره شیعه خالی است. خود من از فراغت استفاده کردم و چیزی به عنوان، مکتب مولد و مبارز نوشتم. آن موقع اهمیت ذهنی ما بطرف مبارزه می‌رفت. لذا از اول به ذهن ما آمد و شروع کردیم. به فکر افتادم مسأله را باید از ائمه(ع) بطور جامعه‌شناسی شروع کنیم. آن موقع طرح کلی ما این شد که چهارده فصل اساسی باشد و در هرفصلی همه زیرمجموعه‌های مسأله مطرح شود. فکر می‌کنم مجموعاً حدود دویست عنوان در آمد که راجع به اینها جواب بدهیم. عده‌ای از طلبه‌های خوب آن موقع را دعوت کردیم. کسانی بودند که به خاطر کارهای سیاسی ممنوع‌المنبر شده بودند و زندگی آنها هم مشکل داشت. آن‌موقع فرد خیّری سی‌هزار تومان به من داد.
ما ساعتی پنج تومان به این دوستان می‌دادیم که کار کنند. یکی از کارهایی که کردیم، لیست کتابهای مهم تاریخی را از صدر اسلام جمع کردیم و خواستیم راجع به این دویست عنوان، مطالعه و فیش‌برداری شود. تا دو سال کار کردیم و من بازداشت شدم. آن یادداشتها جمع‌آوری و نگهداری شد که بعد از زندان این مطالب را به من دادند و من آن را به دفتر تبلیغات قم دادم. نمی‌دانم شما با آنها ارتباطی دارید یا خیر؟
مثل تفسیر راهنما دو عنوان قرآن و عترت را به آنها دادم. ولی علیرغم تشکیل گروه خبره و محقق و گذشت هفت، هشت سال هنوز چیزی بیرون نیامده است. خواهش می‌کنم ارتباطی با آنها داشته باشید که آقای ربانی الان مسئول است. فکر می‌کنم مقداری از دامنه مسائلی که مورد نیاز است، آنجا آماده است و الان انبوهی از کار است. حدود شصت، هفتاد نفر آنجا کار می‌کنند. بنابراین با این زمینه‌ای که شما دارید و عناوین و مسائل زنده روز را مورد توجه قرار دادید، می‌توانیم ثمره خیلی خوبی بگیریم.
در مورد آمار شیعه من دقتی ندارم و نمی‌دانم چقدر است، اما در مورد آمار مسلمانها آخرین آمار رسمی و معتبری که دارم، مجلس کانادا درآورده است. دو سال پیش مأمور شد و آن را درآورده است. عده‌ای از دانشگاههای خوب دنیا با آنها همکاری کردند. مطالعه طولانی دو ساله داشتند. در آمارشان یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر در آوردند. همان موقع مطالعه کردم که اگر رشد سالانه را حساب کنیم، باید الان جمعیت مسلمانها یک میلیارد و ششصد میلیون نفر باشند. در مورد شیعه متأسفانه جای این تحقیق خالی بوده است. به هرحال من به شما تبریک می‌گویم و فکر می‌کنم جزو کارهای به زمین مانده‌ای بود که خداوند به شما توفیق داد که انجام دادید.
این روزها هم که مسائل عراق و هلال شیعه مطرح شده، نگرانی دنیا از موقعیت شیعه در منطقه است. کارکردن یک مقدار جدّی‌تر شده است و حقیقتاً هم مهم است. باید شیعه را آن‌گونه که هستند، بشناسیم. معارف شیعه خیلی مظلوم هستند و مقداری هم خودمان آن را مظلوم کردیم که حرفهای ناصحیح و ادعاهای بی‌خود و حرفهای سست را در حد شعارهای مداحی زدیم که ارزش واقعی شیعه را کمرنگ می‌کند. در حالی که شیعه بهترین فلسفه زندگی را دارد. امیدوارم من هم بتوانم همکاری کنم. در مورد این رشته، اگر فکر می‌کنید دانشگاه آزاد می‌تواند آن را به ثمر برساند، زود می‌توانم این کار را انجام بدهم و به آقای دکتر جاسبی بگویم و در هیئت امنا تصویب کنیم و این رشته را در قم و با محوریت شما انجام بدهیم که آنها امکاناتی را برای شما بگذارند و شما اداره کنید.
○ چنین پیشنهادی را آقای دکتر ولایتی کردند. ما گفتیم پیشرفت کردیم و مشکلات را تحمل کردیم و نخواستیم به جایی وابسته باشیم. اگر صلاح بدانید ما مستقل باشیم، بهتر است، چون اگر به دانشگاه برویم، ضوابط آنها ما را در دست‌انداز می‌اندازد.
● می‌توانیم به گونه‌ای طراحی کنیم که نگرانی شما نباشد. می‌ترسم قدری معطل کنیم. شاید شما راهکار دیگری داشته باشید و اگر دارید، به من بدهید تا کمک کنم. اگر در دانشگاه آزاد باشد، می‌توانیم تدبیرهایی بکنیم که نگرانی‌های شما در آن نباشد. آنها یک سری پشتیبانی‌هایی را می‌توانند بکنند که حیف است الان از آن دریغ کنید و این کار را نکنید. ولی اصراری روی آن ندارم.
○ در مرکز مطالعات استراتژیک، یک استراتژی پنجاه ساله آینده داریم. صلاح نمی‌دانید این مسأله آنجا باشد؟
● چرا نمی‌دانم. ما الان سبک سابق را به هم ریختیم و آقای دکتر روحانی به آنجا رفتند و شکل جدیدی به کار دادند و می‌توانیم. اگر پیشنهاد مکتوبی بفرستید، من هم آن را به ایشان می‌دهم که آن را در کارهای اول ما قرار دهند.
○ اگر حضرت‌عالی موافق باشید دانشگاه آزاد در حوزه پژوهش به ما کمک کند. یعنی ما طرحهایی در بحث شیعه‌شناسی داریم که اجرای آنها مستلزم هزینه‌هایی است. اینها را بدهیم و آنها تصویب کنند و به عنوان بخشی از پژوهشهای علوم انسانی بودجه‌ای بگذارند و نتیجه آن را بصورت کتاب و یا رساله چاپ کنند. یعنی ما افراد متخصص را معرفی کنیم و آنها هزینه‌های آن را بدهند، که می‌تواند کار مشترکی باشد. در مرکز استراتژیک هم به همین شکل باشد. چون بخش عظیمی از مشکلات ما در بحث هزینه است. در دفتر تبلیغات قم هم دست آنها باز است و با توجه به پیشنهاد شما، کمک کنیم که این کار انجام شود و آنها کمک کنند که هزینه این کار تأمین شود.
● پیشنهادهای شما کاربردی و خوب است. در مورد قم بازدیدی داشته باشید و کار آنها را ببینید که در آنجا انبوهی از یادداشتها در این خصوص وجود دارد. در مورد دانشگاه آزاد هم می‌توانیم در پژوهشهای آنها بگنجانیم. اگر پیشنهاد مکتوبی بدهید، در هیئت امنا تصویب می‌کنیم که پشتوانه قانونی داشته باشید. پیشنهاد دیگری به ذهنم می‌رسد که خیلی هزینه‌های شما را کم می‌کند. به آنها بگوییم شما عناوین را بدهید و ما اینها را در پایان نامه‌های دانشجویان داشته باشیم. شما خودتان هم می‌توانید کمک کنید. رساله‌ها کاری معمولی است و خیلی از کارها را دانشجو می‌کند و شما هم کمکش کنید و رساله‌ها نیز زیرنظر شما باشد و آنها با شما مشورت کنند تا چیزی که شما می‌خواهید، در بیاید.
○ راجع به محل اگر می‌توانند در قم و تهران در اختیار ما قرار دهند و ما از این اجاره دادن خلاص شویم.
● در قم خودم چیزی ندارم که بدهم. ولی ممکن است با بعضی صحبت کنم که اگر چیزی دارند، تهیه کنند.
○ فکر می‌کنم اگر روی پای خودمان باشیم و از این کمکها هم استفاده کنیم، یک مرکز تخصصی آکادمیک شیعه‌شناسی خواهد بود که ابعاد کار نشده در حوزه را به عهده گرفته است. کار سنتی ما ادامه دارد، اما این فضای جدیدی است و می‌توان آن را در مراکز آکادمیک جهان عرضه کرد. فکر می‌کنم اگر عنایت شود و این موسسه به عنوان یک مرکز تحقیقاتی مدنی کار کند، بعداً به عنوان یک دانشگاه می‌شود که رشته‌های تحقیقاتی را خودش انجام بدهد. یعنی این پژوهشگاه می‌تواند با کمک دانشگاه قم، رشته‌هایی را که تصویب شده است، پوشش دهد و متخصص شیعه‌شناس تربیت کند که در حد کارشناس ارشد و دکتری باشد و ما از آنها در مراکز شیعه‌شناسی جهان استفاده کنیم.
● شما الان اجازه تأسیس دانشگاه دارید یا می‌خواهید بگیرید؟
○ نداریم. ولی می‌توانیم شرایط را آماده کنیم و انشاءالله بگیریم و تأسیس رشته را داریم. این مرکز می‌تواند با کمک دانشگاه، یک رشته آموزشی تأسیس کند. اگر دانشگاه به ما کمک کند، با کمک آنها رشته‌هایی را در مرکز خودمان تأسیس می‌کنیم.
● این چیزهایی را که انتظار دارید، کمک می‌کنم برای هر یک نامه‌ای بفرستید تا اقدام کنم.
○ در حوزه تاریخ تشیع رشته تاریخ تشیع را در دانشگاه امام صادق (ع) شروع کردیم و برای دومین دوره دانشجو گرفتیم. سودمندترین راه کمک به این مجموعه همان کارهای تحقیقاتی است که می‌تواند در مرکز تحقیقات استراتژیک صورت بگیرد که الان متناسب با مفاد سند چشم‌انداز است.
در ادامه آقای فاضل شاه عالی در سخنانی گفت: «خیلی خرسند هستیم که در خدمت حضرت آیت‌الله هاشمی هستیم. اطلاعات من بیشتر در زمینه حدیث‌شناسی است و از آن موقع که همکاری را با دکتر تقی‌زاده شروع کردم، به این جهت بود که در بحث شیعه نیاز است که در حوزه حدیث و پشتوانه‌های روایی کار زیادی شود که به گونه‌ای به عترت برمی‌گردد. تحقیقات دراین حوزه‌ها خیلی کم بوده است. فکر می‌کنم مؤسسه می‌تواند در حوزه تحقیقات، دامنه کار خود را وسعت دهد ولی در کنار تحقیقات نیاز به آموزش داریم. الان شورای گسترش، به بخشی از پژوهشکده‌ها که کارهای پژوهشی را گسترش می‌دهند، اجازه می‌دهد که گروه آموزشی را داشته باشند و دوره‌های آموزشی برگزار کنند.
● برای ما روز خوبی بود. خوش‌آمدید.