سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار اعضای شرکت‌کننده در مراسم اختتامیه پانزدهمین همایش بین‌المللی وزارت خارجه
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السلام علی رسول الله و آله
بسیار خوش آمدید. از تلاشی که در این اجلاس انجام شده و بحثهای مفیدی که صورت گرفت، تشکر می‌کنم و امیدوارم که این بحثها به مرحله عملیاتی و کاربردی هم برسد. چون آرزوی همه مردم منطقه خلیج فارس این است که این منطقه یک منطقه امن و در جهت توسعه و رفاه به جلو حرکت کند تا بتواند تعامل مناسبی با دنیا داشته باشد.
دنیا هم به چندین دلیل باید به اهمیت منطقه توجه داشته باشد که مهمترین آن مسئله انرژی است. چون بخش اعظم انرژی دنیا باید از اینجا تأمین شود که همه نوع مواد تامین کننده انرژی قابل اشتعال است. لذا همه موارد آن از جمله تأمین، تولید و حمل و نقل آن احتیاج به امنیت دارد. همه ما این مورد را قبول داریم که باید این منطقه امن و با همه دنیا تعامل داشته باشد.
تجربه‌ای که اخیراً در عراق بدست آمده، نشان‌دهنده این است که راهها دیگر در این منطقه کارایی ندارد. چون توسل به زور آمریکا در عراق گرچه به سرنگونی رژیم صدام منجر شده، نشان داده که این شیوه جواب نمی‌دهد. سقوط صدام کار با ارزشی بوده که شاید می‌توانستند این کار را بدون لشکرکشی هم انجام دهند. یعنی با عدم تقویت صدام و باز گذاشتن دست مردم عراق بتوانند این رژیم را از بین ببرند. حدود 10 سال پیش با شروع جنگ عراق علیه کویت ملت عراق قیام کرده بودند که رژیم عراق در حال فروپاشی بود. آمریکا در آن زمان به صدام چراغ سبز نشان داد که موجب کشتار مردم عراق به دست صدام شد. همین موارد در جنگ تحمیلی علیه ایران هم وجود داشت. بدون جراحی آمریکا در عراق مسئله صدام قابل حل بوده است. راحت‌تر می‌توانستند به یک محیط سالم برسند. در هر صورت امروز دیگر حزب بعث در عراق حاکم نیست و شاید هیچ وقت شبیه حزب بعث بر عراق حاکم نخواهد شد. چون دیگر مردم عراق دیکتاتوری مثل صدام را در آن کشور پذیرا نیستند. چون تجربه زیاد و نزدیکی دارند و شاید دیگر در هیچ جای دنیا هم نتوان چنین کاری را انجام داد. فعلاً شرایط جدیدی در منطقه بوجود آمد. چون شرایطی که در عراق و افغانستان بوجود آمده، ما را در حالت جدیدی قرار داده است و اگر هدف امنیت و توسعه منطقه و تعامل با جهان در کارهای انرژی و امثال آن باشد، می‌توان به این امر مهم دست پیدا کرد.
مسئله مهم این است که ما قدرتهای مثل آمریکا و اروپا را قانع کنیم که هدف ما امنیت منطقه است. لذا جهت پیشبرد این هدف ما همکاری کاملی با کشورهای منطقه خواهیم داشت تا خیال همه آنها از این بابت راحت باشد. چون تابحال با وجود این رویه‌ها به جای اینکه قیمت نفت کم شود، به بالاترین قیمت خودش رسیده است.
به علت شرایط ناامنیتی خیلی از این افزایش قیمتها مسئله روانی است. البته تا حدی با توجه به نامساوی بودن عرضه و تقاضا افزایش قیمت می‌تواند طبیعی باشد.
مهمترین حرف من این است که با نتیجه‌گیری از این جلسه، تلاش در جهت توافق در مسیر راه درست در منطقه در جهت امنیت و آرامش و میدان دادن به کار و فعالیتشان سازنده باشد. اگر در این مورد به توافق برسیم، می‌توانیم راهکارها را بررسی کنیم. اگر به خود مردم منطقه واگذار نمائیم - دنیا هم تا حدی می‌تواند روی این مسئله نظارت داشته باشد - خیلی آسانتر خواهد بود. اگر بخواهیم شاهد حکم تحمیل دیگران در منطقه باشیم، آ‌ن‌وقت این تحمیل حکم دارای خسارتهای فراوانی خواهد بود. لذا برای همه گران تمام خواهد شد و نتیجه‌بخش نخواهد بود.
می‌توانید تفاوت عراق و افغانستان را مورد ارزیابی قرار دهید. بطوری در افغانستان هم مثل عراق عمل شده، ولی با این تفاوت که نیروهای خود افغانی کار جنگهای زمینی را انجام دادند و ما هم به عنوان یک همسایه نیرومند افغانستان حضور نیروهای مردمی را تشویق کردیم. با توجه به اینکه ما با حضور آمریکا مخالف بودیم و خواهان اشغال افغانستان توسط امریکا نبودیم. ولی بعد از اینکه آمریکایها در افغانستان حضور پیدا کردند، چاره را در این دیدیم که نیروهای تاجیک سایر بخشها مثل مجاهدین و غیره با هم همکاری کنند تا کار زمینی جنگ را انجام بدهند که این امر هم اتفاق افتاد و بعد از آن توانستند کشور را خودشان اداره کنند.
البته بعد از آن ناامنی‌هایی هم وجود داشته، ولی خود افغانی‌ها کارهای بزرگ را انجام دادند و در این بین گاهی آمریکائیها بمبارانی را انجام می‌دادند و یا در کارهایی دیگر حضور می‌یافتند. مثلا بصورت دادن پول.
ولی در عراق اینگونه نبود چون آمریکاییها خواستند کارها را خودشان سامان بدهند. از کشورهای زیادی هم کمک گرفتند و حدود 160 هزار نیرو وارد عراق کردند. خیال کردند که با این تعداد نیرو می‌توانند امنیت را در عراق بوجود بیاورند که اینگونه نشد و تا بحال هم قابل انجام نبوده است. راه درست آن این بوده که مردم را در شرایطی قرار دهیم تا آنها بتوانند این مسئله را حل نمایند. البته این اشتباه که از طرف آمریکا انجام شد. یک اثر مثبت داشته که آن هم سقوط دیکتاتوری صدام بوده و مردم عراق به انتخابات رسیدند و نمایندگان و مجلس را انتخاب کردند. در این شرایط معلوم شده که آمریکاییها به سر عقل آمدند و راه میانه‌ای را انتخاب کردند که البته باید امتحان آن را هم پس بدهند.
لذا باید مبنای کار ما بر آرامش منطقه و تامین انرژی و آسایش جهان باشد تا بتوانیم حتی در کشور ایران هم امکانات فراوانی در این مورد مهیا کنیم یا اینکه به این هدف بدست پیدا کنیم ایران تا بحال نشان داده که مسئولیت شناس است و در همه موارد ثابت کردیم که ماجراجو نیستیم و روی امنیت منطقه، همسایه‌ها و دنیا، حساب بازکردیم. ما در جنگ به آسانی می‌توانستیم تنگه هرمز را ببندیم تا در دنیا بحران نفت بوجود بیاید. چون آن زمان به ما ظلم می‌شد. چون کشتی‌ها نفتی و تأسیسات نفتی را منهدم می‌کردند. در این راه قدرتهای بزرگ مثل آمریکا، فرانسه و انگلیس به عراق کمک می‌کردند. با توجه به این کمک‌ها، ما حق داشتیم که بحران نفت را بوجود آوردیم ولی هیچوقت به این فکر نبودیم تا دنیا را به بحران بکشیم و در این مورد فقط مقابله به مثل می‌کردیم تا از شرارت دشمن کاسته شود.
در استفاده از سلاحهای کتشار جمعی هم اینگونه بود. عراقیها علیه ما خیلی شرارت کردند و ما از سلاحهای شیمیایی عراق تلفات زیادی دادیم. ما هم می‌توانستیم سلاح شیمیایی بکار ببریم. ولی این‌کار را نکردیم. چون مسئولیت شناس هستیم و گذشته از مسائل جنگ، معیارهای اسلامی و انسانی برای ما اهمیت فراوانی دارد و آن را پذیرا بودیم.
در بسیاری از موارد ما را تحریم کردند وحتی نفت ما را نخریده‌اند، ولی هیچ عکس‌العملی از خودمان نشان ندادیم. اگر می‌خواستیم برای بازار نفت مشکل درست کنیم، این توان در ما وجود داشت. ولی اینگونه عمل نکردیم و فعلاً هم اینگونه هست و ما خواهان این اصل هستیم، که با همسایه‌های خود صمیمانه همکاری کنیم. چون اولاً همسایگان ما مسلمانند و به همین دلیل قرابت فراوانی با همسایگان داریم. از جنوب و کشورهای اطراف خلیج فارس تا افغانستان و پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان و ترکیه به لحاظ عاطفی بسیار با آنها نزدیک هستیم و دل ما می‌خواهد با آنها با صمیمیت رفتار کنیم. فعلاً با تجربه‌های بدست آمده، خیلی خوب است که با دنیا به یک تصمیم مشترک و با محوریت تأمین امنیت پایدار و توسعه درمنطقه انرژی‌خیز در جنوب و شمال و حتی در ایران و عراق و مجموعه کشورهای همسایه برسیم. اگر ما همسایه‌ها با خودمان تعامل داشته باشیم، می‌توانیم با دنیا تعامل داشته باشیم. فعلاً فرض را بر این داریم که با دولت جدید عراق که با افکار عمومی خود مردم عراق به سرکار آمده، همکاری صمیمانه داشته باشیم که الحمدلله شرایط آن فراهم است و این‌کار انشاءالله اتفاق خواهد افتاد.
بنابراین امروز دو کشور ایران و عراق که جزو کشورهای بزرگ منطقه هستند، می‌توانند با هم تفاهم داشته باشند. چرا این تفاهم با کشورهای جنوب خلیج فارس وجود نداشته باشد؟ با همکای شورای همکاری خلیج فارس ساختار این همکاری قابل تعویض است تا همه بتوانیم با یک هدف مشخص در یک مجموعه کار کنیم. شاید در بعضی از موارد از جمله مرز و یا چیزهای دیگر با هم اختلافی هم داشته باشیم که این اختلافات را هم می‌توان مثل اختلافات دیگر نقاط دنیا با مذاکره و مباحثه و راههای معمول غیرزور حل کرد. شما مطمئن باشید که بجز راه فعلی، هر راهی دیگر که در منطقه ایجاد شود، دنیا را بمدت طولانی دارای بحران می‌کند.
یکی از مشکلات بزرگ دنیا که ریشه بسیاری از مشکلات امروز هست، مسئله فلسطین است که می‌تواند بر مسائل خلیج‌فارس هم تأثیر داشته باشد چون اسرائیل جنایتها و شرارتهایی که در مقابل مردم فلسطین انجام می‌دهد، موجب عکس‌العمل در بین دیگر مردمان دنیا از جمله مسلمان خواهد شد. مسلمانان در برخورد با این ظلمها جدّی هستند. متأسفانه جسارت اسرائیل به علت کمکهای آمریکاست. اگربناست که امنیت در جهان برقرار باشد، باید مسئله فلسطین به صورت عادلانه طرح و حل شود. چون امروزه تهدید و زور حل مشکل نیست. فشار بر سوریه و لبنان مسائل را حل نکرده، پیچیده‌تر و کارها را دشوارتر کرده است.
فعلاً جریان تروریست که القاعده جزو گروههای اصلی آن است و دنیا را آزار می‌دهد، یک شبه بوجود نیامده است. بلکه همه اینها را همین سیاستهای آمریکائیها و غربیها بوجود آورده است. آنها می‌خواستند با این ابزار با ما مبارزه کنند. طالبان را ایجاد کردند و جریانات مذهبی را در مقابل هم قرار دادند و افراطی‌های اهل سنت را در مقابل انقلابی‌های شیعه قرار دادند. در این فکر بودند که ما با هم درگیر و مشغول شویم و در مقابل آنها راحت شوند که البته مدتی به هدف خود رسیده‌اند تا اینکه بالاخره آنها اسلحه‌های خودشان را متوجه جاهایی دیگر کردند. چون می‌دیدند که آنها ریشه فساد هستند.
فعلاً هم آنها تبدیل به بلای بزرگ شدند. چون آنچه که روزانه در عراق و یا جاهای دیگر می‌گذرد، دیگران را به این امر توجه داده است که این چریکها سلاحهای کشتار جمعی بدست آورند که این مورد هم بعید نیست. چون در بین اینها افراد تحصیل کرده از جمله فیزیکدان، شیمیدان و غیره بسیار فراوان است. به همان دلیلهایی که می‌توانند به چیزهای دیگر برسند، می‌توانند به سلاحهای میکروبی، شیمیایی و غیره دست پیدا کنند که اگر اینگونه باشد و آنها هم بخواهند با عصبانیت این کار را بکنند، خطرناک است.
لذا باید این مسائل را با تدبیر حل کرد و فعلاً معلوم شد که با زور قابل حل نیست. چون در طول این سالها همه سازمانها از جمله سازمان ملل و کشورها و بانکها و اطلاعات دنیا دست به دست هم دادند. ولی باز هم می‌بینیم که در خیابانهای بغداد روزانه چه می‌گذرد!! هر جایی که آنها بخواهند، حاضر و ناظر هستند و این نشان داد که این راه قابل جواب دادن نیست.
سیاستهای دیگری هم وجود دارد که باید حل بشود. مثل مسئله مواد مخدر که به کنفرانس خلیج فارس مربوط نیست. وی مسئله مهم کشور ما و دنیاست. از روزی که آمریکا وارد افغانستان شد، تولید مواد مخدر به چهار برابر قبل از آن رسیده که این کار برای ما و دنیا خیلی مصیبت است. البته این سیاست امروزه دیگر جواب نمی‌دهد. یکی از مأمورین غربی در مذاکرات با کارشناسان ما گفت: دیگران با شتر مواد مخدر را به درب خانه ما می‌آورند، ولی ما با هواپیما مواد پیش رفته شیمی تهیه شده از همین مواد را به درب خانه شما می‌آوریم. فعلاً اینگونه عمل می‌شود که کار بسیار خطرناکی است. نتیجه آن فقر، فحشا، قاچاق، زندان و اعدام است که خانواده‌ها را متلاشی می‌کند. که از بین اینها یک سری افراد تروریست خلق می‌شوند. شاید آنها خیلی از این مواد نگرای ندارند، ولی همه اینها با هم ارتباط نزدیک دارند.
لذا باید با همکاری واقعی بین عقلا و کارشناسان کشورهای منطقه و کشورهای موثر دنیا و سازمان ملل و مجامع بین‌المللی برای پایدار کردن امنیت در منطقه خلیج‌فارس تلاش کنیم. شما خواهید دید که ایران یکی از موثرترین کشورهای ایجاد کننده امنیت در منطقه خواهد بود. در این مدت 25 سال نشان دادیم که دنبال ماجراجویی نیستیم. ولی در حد اعلا از خودمان دفاع کردیم. لذا شما باید جمعی را از بین خودتان انتخاب کنید تا مسائل را پیگیری کنند.
یکی از اشکالات این نوع اجلاس و کنگره‌ها این است که در کار به تصمیمات خوبی می‌رسند و حتی بحثهای مؤثری هم انجام می‌دهند، ولی این بحثها و توافقها ضامن اجرایی ندارد و فقط در نوشته‌ها و کتابها می‌ماند که شاید بعدها در جاهایی تأثیر فکری داشته باشد. در این جلسات دهها دانشمند از جاهای مختلف دنیا و ایران و دیگر کشورهای همسایه حضور دارند. با هم به توافق برسید و جمع‌بندی هم داشته باشید. همچنین دبیرخانه‌ای را ایجاد کنید تا مسائل را از این طریق پیگیری کند. اگر بنا بر این است که با سازمان ملل و کشورهای بزرگ همکاری کنیم، باید رؤسای منطقه را در جریان این کار قرار دهیم. لذا باید تلاش کنیم تا صبغه اجرایی به این موضوع بدهیم. امنیت فعلاً بسیار مهم است.
بحرانهای فعلی در منطقه بخصوص در ایران، عراق، منطقه خلیج فارس نمی‌ماند. چون اگر در این نقاط، بحرانی ایجاد شود، به همه جا سرایت و کارها را بدتر می‌کند.
اگر روح همکاری و تعامل درستی بر ما حاکم باشد، حل این مشکلات دردنیا سخت نخواهد بود. در چنین فضایی حل مسئله تروریسم و امثال آن مقدور است. مسئله حقوق بشری را که آن افراد مطرح می‌کنند، می‌توانند در آن شرایط آن را حل نمایند. چون حکومتها و دولتها در آن شرایط احساس آرامش می‌کنند. لذا با وجود این شرایط می‌توانند با مردم خودشان همکاری داشته باشند. ولی اگر حکومتها مورد تهدید قرار بگیرند، از خودشان مقاومت نشان می‌دهند و تسلیم نمی‌شوند.
انشاءالله این کنفرانس مبارک باشد و زحماتی که محققین و مدیران این برنامه می‌کشند، بی‌نتیجه نماند و این موارد از سطح انتقال افکار بالاتر برود و به سطح اجرائیات و تصمیمات اجرایی برسد. در این مورد می‌توانید روی همکاری ایران حساب کنید. چون برای ما هیچ چیز مهمتر از امنیت منطقه و همکاری با همسایگان نیست. اگر بخواهیم تجارت و یا تبادل تکنولوژی و یا کارهای علمی مشترک با همسایگان داشته باشیم، همه اینها باید در سایه امنیت و تعامل انجام شود. دلیلی ندارد که یک کشور در منطقه به این فکر باشد که بی‌ثباتی به نفع اوست. تا بحال ثابت شده که بی‌ثباتی به نفع هیچ کس نیست. فعلاً علائمی هم به چشم می‌خورد که قدرتهای بزرگ هم به صورت جدی به امنیت این مناطق فکر می‌کنند. فکر می‌کنیم که دیگر در هیچ جای دنیا، خلق دیکتاتوری همچون حزب بعث و امثال آن امکانپذیر نمی‌باشد. لذا باید به فکر راه‌حلهای منطقی برای منطقه و کشورها و دنیا باشیم.
والسّلام علیکم و رحمه الله و برکاته