سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار اعضای ستاد برگزاری همایش آینده‌پژوهی، فناوری و چشم‌انداز توسعه
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله
در جریان همایش شما بودم. آقایان میرسلیم و دکتر بهرامی مطالبی را گفته بودند. جزوه‌هایی را هم که فرستاده بودید، خواندم. خوشبختانه دیروز آقای میرسلیم سخنرانی داشتند و حتماً حرفهایی را که می‌خواستم بزنم، زدند. چون در جریان بحث و تصویب چشم‌انداز بودند. حتی در گذشته که دنبال برنامه ایران 1400 بودیم و می‌خواستیم تمدن ایران اسلامی را محقق کنیم، در دولت من بودند. البته ما آن موقع روی کمیت کار تمرکز کرده بودیم که آن سال در هر بخش چگونه باشیم. کاربردی‌تر از این سند بود، منتها نهایی نشده بود. ماند و هنوز هم فایلش باز است. در این جریان دوم هم بودند و در همه بحث‌ها مشارکت داشتند.
همان گونه که دیدید، اصل سند 10 بند است. مقدمه، عقبه و پس کرانه‌اش را کسی جز کسانی که در مباحثات و کمیسیونها بودند، نمی‌داند. قفسه‌ای از نوشته‌هاست که همه آن مفید است. من هر وقت می‌خواهم مطالعه کنم، یکی از آن قسمت‌ها را می‌بینم. چون هرچه که لازم دارم، در آن قفسه هست. سازمان برنامه و دیگر دستگاهها کمک کردند. اگر قرار باشد روزی عملیاتی شود، باید عقبه آن را بیشتر در جامعه باز کنیم که هنوز فکری برای آن نشده است. شاید بهتر است خود مجمع تشخیص وارد شود. چون می‌داند که چه می‌خواهد. بهتر است از آن نوع همایش‌ها هم بگذریم.
البته از دانشگاهها، به خصوص از دانشگاه امیرکبیر که در فناوری و تکنولوژی در تاریخ ما می‌درخشد، انتظارات بیشتری داریم. مجموعاً نقطه اوج کار ما این است که روی فناوریهای پیشرفته یعنی هایتک تمرکز کنیم. الان روی بیشتر از چهار پنج مورد حرف نمی‌زنیم. ولی هر روز اضافه می‌شوند و چیزهای جدیدی می‌آیند. شما بهتر از ما می‌دانید که شیوه کشورهای پیشرفته این است که فناوریهای پیشرفته را مطرح می‌کنند، بهره‌های اساسی را می‌برند و اصل را آن می‌دوشند. بعد که دیگران با آن آشنا می‌شوند، آنها سراغ فناوریهای جدیدتری می‌روند.
اگر فعلاً نمی‌توانیم در صف آنها باشیم، باید تلاش کنیم خودمان چیزهایی درست کنیم. اگر پایه را درست کنیم، بعداً می‌توانیم در مسابقات هم شرکت کنیم. انتظار ما از دانشگاهها همین است که مسئله را جدی بگیرند. مطمئنم کارهایی که شما طراحی کردید و دارید انجام می‌دهید، نیازمند پشتیبانی هستند. اولاً رسانه‌ها باید بیشتر معرفی کنند. اگر شما زحمت بکشید و در سالنها و جزوه‌ها و مقالات محدود شما بماند، فقط کسانی به آنها مراجعه می‌کنند که منابع بی‌شماری برای این‌گونه مطالب دارند.
وظیفه رسانه‌ها، به خصوص صدا و سیما این است که این کارها را که شخصیت‌های علمی کشور برای آن زحمت می‌کشند، منعکس کنند و به مردم بگویند. فکر می‌کنم رسانه‌ها دنبال این‌گونه مطالب می‌گردند. زمانی خودم ناشر بودم و مکتب تشیّع را منتشر می‌کردم و زمانی هم شورای سرپرستی صدا و سیما را اداره می‌کردم و کارم با رسانه‌ها زیاد بود. نقطه نیاز واقعی آنها مطلب است. یعنی می‌خواهند مطالبی داشته باشند که عرضه کنند. الان که رسانه‌های زیاد و کانالهای فراوانی در تلویزیون داریم، وقتی می‌بینیم مطالب جدی را انعکاس نمی‌دهند، تأسف می‌خوریم که در کشور برنامه‌های محکم علمی هست و استادانی زحمت می‌کشند و کار می‌کنند و این مطالب می‌توانند در سطوح عموم مطرح و با زبان روز و شیوه‌های مقبول منعکس شود، ولی کمتر به آن توجه می‌شود.
حضور امثال من در چنین همایش‌های کاملاً تخصصی بیشتر به این دلیل است که خبری از آن پخش می‌شود و دانشجویان و محققین با شنیدن آن خبر، دنبالش می‌روند. ولی واقعاً برای ما عیب است که مطالب ارزشمند در حد جزوه‌ها، مقاله‌ها و میز گردها محبوس بماند و پخش نشود.
متأسفانه دولتی که الان در رأس امور است، با شعارهای خاصی شکل گرفت که خود را متعهد به این سند و برنامه نمی‌دانند. در کمیسیون نظارت که وظیفه داریم مواظب باشیم تا برنامه‌های دولت از سند منحرف نشود، این مشکل را داریم. حتی من گزارش کار کمیسیون را به رهبری دادم. چون وظیفه ایشان بود و به ما واگذار کردند. ایشان فرمودند: دولت با حرفها و شعارهای خود امیدهایی در جامعه ایجاد کردند و باید مهلتی به آنها بدهیم تا شاید بتوانند کم کم خود را با سند وفق بدهند. رهبری نخواستند که فعلاً نظارت را سخت بگیریم. ولی واقعاً در یک سالی که از کار دولت گذشته، در سند چشم‌انداز به اندازه یک سال پیش نرفتیم و حتی عقب هستیم. در برنامه هم این چنین است. شاهد مثال رشد اقتصادی 5/8 درصد است که به 5/5 درصد رسید که قسمت عمده‌اش به خاطر بالارفتن قیمت نفت است و به عملکرد دولت برنمی‌گردد. اگر این نبود، مطمئناً رشد اقتصادی ما کمتر می‌شد.
امسال هم با این شرایط من این‌گونه می‌بینم. این مطالب زیاد به کار آقایان مربوط نیست و حتماً وقتی می‌شنوند، فقط غصه می‌خورند. این کار ماست که نگذاریم زحماتی که کشیده شد، زمین بخورد.
توقع ما از دانشگاهها و دانشمندان علوم مختلف این است که این سند را جدی بگیرند. الان اکثر کشورهای موفق دنیا چشم‌انداز 20، 30 و 50 ساله دارند. این آینده‌پژوهی‌هایی که الان شما دیکته می‌کنید، همان چشم‌انداز است. یعنی آنها آینده‌ای را در نظر می‌گیرند و شما باید آن را عالمانه کاربردی کنید و هرکس در بخش خود آن را میدانی کند. دولت و مجلس کار می‌کنند، ولی دانشگاهها و دانشمندان خیلی مؤثر هستند.
اگر با برنامه دراز مدت و چشم‌انداز حرکت نکنیم، وضع ما در آینده خوب نخواهد بود. خیلی عقب می‌مانیم. کشور کوچکی مثل مالزی به گونه‌ای دیگر عمل می‌کند، بعضی از کشورها را دیگران کمک می‌کنند. ولی ما استعدادهای فراوانی داریم. هیچ کشوری در منطقه ما – شاید در دنیا – با توجه به جمعیت، خاک، منابع، انسانها، دانش، استعداد و جغرافیا مثل ایران ظرفیت توسعه ندارد. واقعاً حق مردم ما بیشتر از این است. فقط هماهنگی لازم است.
به هرحال کمی متأثر شدم که برنامه شما به خاطر آشوبهای دانشگاه تحت‌الشعاع قرار گرفت، ولی از اینکه کار شما ادامه دارد و از نتایج همایش راضی هستید، خوشحال شدم. انشاءالله خداوند برکت می‌دهد و ما هم وظیفه خود را انجام می‌دهیم و با کمک همدیگر کشور را به نقطه مطلوب می‌رسانیم. اگر نیروهای کاری، متخصص و با تجربه دراین مقطع که شرایط خاصی دارد، وارد شوند، زمینه آن در کشور کم و بیش آماده است.
وقت شما را بیشتر از این نمی‌گیرم. از اینکه برای جبران خلأ چشم‌انداز زحمت می‌کشید، تشکر می‌کنم.
والسّلام علیکم و رحمه‌الله