سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در جمع مسئولین و مدیران مناطق آزاد تجاری- صنعتی

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله و السلام علی رسول الله و آله

این روزهای عزاداری را به حضار محترم تسلیت عرض می‌نمایم و به همکارانمان در مناطق آزاد تجاری و صنعتی، خوش‌آمد می‌گویم که در این راستا زحمت زیادی کشیدند و خلق کردند و توفیق زیادی نصیب آنها گردید و توانستند تا حد ممکن این راه مشکل را هموار کنند.

این‌طور کارها بهترین دلیل براین است که در دنیای امروز تحت هر شرایطی، تجارت ضرورت زندگی هر کشوری می‌باشد. در کشورهای پیشرفته و کاملاً آزاد از این نوع واحدها وجود دارد که در آنجا در مورد مسئله ورود و خروج و عرضه کالا خیلی سخت‌گیری نمی‌شود. به خاطر اهدافی که در پیش دارند، در کشورهای سخت‌گیر و دارای محدودیت‌ها، حتی در مجموعه‌های منطقه‌ای که تشکیل می‌شود، مجموعاً شرکت‌های مشترک از کشورهای مجموعه درست می‌شود یا با تنها آثاری که می‌بینند، منطقه آزاد مشترک تشکیل می‌دهند.

ما از اوایل انقلاب در فکر ایجاد مناطق آزاد بودیم. وقتی که شورای انقلاب تشکیل شد، با اینکه تب انقلاب خیلی هم داغ بود، مسائل درجه یک را مسائل سیاسی و انقلابی تشکیل می‌دادند. شورای انقلاب در همان روزهای اول، کیش را به عنوان مناطق آزاد معرفی کرد و این، به دلیل توجهی بود که بعد از انقلاب بین اعضای شورای انقلاب بود.

به هر حال ضرورت انجام این کار در آن اوضاع جنگ و شرایط خاص عملی نشد و کار مهمی شکل نگرفت. ولی بعد از جنگ ما این مسئله را به عنوان اولین تجربه کاری شروع کردیم و اهداف متعددی که بخشی از آن را الان همگی دیدیم، بخشی از آن را باید عملی بکنیم.

در بعضی از این مناطق آزاد اهداف خاصی هم هست، مثلاً در جنوب یکی از اهداف از اول این بود که ما جزایر خلیج فارس را آباد کینم. همان‌طور که می‌دانید، در این‌گونه موارد، در این قرن‌های اخیر غفلت خیلی بدی شده است. در مورد جزایر خلیج فارس باید بگویم که هرکدامشان یک ارزش بالای سیاسی، امنیتی و اقتصادی برای کشور و منطقه ما دارند و باعث طلیعت‌های مختلفی در این جزیره می‌شود. تقریباً شاهدیم که اکثر این جزایر یا غیرمسکونی است و یا بعضی از تأسیسات مثل نفت و چیزی که بنابر ضرورت بود، در حد انتظار کار عمرانی و اساسی در آنها نشد. جزایر قشم، هرمز و کیش در گذشته‌ها مرکز تمدن‌ها بودند و از آنجا روی منطقه تأثیر می‌گذاشتند. ولی الان که این‌گونه شده، دیدیم که می‌شود از بودجه دولت خرج کنیم و به آبادانی اینجا بپردازیم، ولی این کار هم بسیار گران است و در بودجه‌نویسی نوبت به آنها نمی‌رسید. هر حسابی که می‌کنیم، اگر پولی داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که در این طرف آب مصرف کنیم، جواب بهتری می‌گیریم. لذا من به بودجه‌ها امیدی ندارم که پولی داده شود، اما الان یک پول کمکی می‌دهیم. فرض می‌کنیم برای تُنب کوچک و ابوموسی آثار عمرانی ندارد و چیزی نمی‌شود و عمدتاً برای مسائل سیاسی و امنیتی خوب است. در جزایر قشم و کیش نشان می‌دهد که راه درستی برای آبادی اینهاست و می‌بینیم که به زودی این جزایر به مراکز پررونق صنعتی، تجاری، سیاحتی و حمل‌ونقل تبدیل خواهند شد. الان دیگر حتی زمان‌بندی آن هم آسان است که آن برنامه خود را نشان می‌دهد. باید این برنامه را در جزایر راوی، فاوی، بنی‌فارو و جزایر نفتی مثل سیری و لاوان و چزایر دیگر ادامه بدهیم تا جزایرمان را آباد کنیم. این کار بسیار مهم است و حضور ما در خلیج فارس بسیار حیاتی است و خیلی جای بااهمیتی است. من هیچ جای دنیا را به اندازه این جزایر بااهمیت نمی‌شناسم.

ممکن است اطلاعات من در این زمینه کم باشد، ولی بالاخره با این مقدار که می‌شناسم، نمی‌توانم جایی به اهمیت اینجا پیدا کنم. منابع گازی که ما تا به حال کشف کرده‌ایم، آن قدر زیاد است که کشور چند صد سال به اینجا وابسته است. منابع نفتی روزبه‌روز رو به اتمام است و لایه‌های نفتی در اعماق وارد کشور می‌شود. ذخیره مهم سوخت و انرژی دنیا نمی‌تواند غیرقابل توجه باشد. در اطراف این منطقه باید عظیم‌ترین صنایع نفت و گاز دنیا شکل بگیرد. خودمان این کار را یاد گرفتیم و انجام دادیم و در آینده در همه این جزایر، صنایع عظیم مربوط به انرژی نفت و گاز و تجارت و نظایر آن شکل خواهد گرفت. شما این راه را باید با کارهای که انجام می‌دهید، دنبال نمایید.

بُعد دیگر از اهداف مناطق آزاد، اهداف اقتصادی و صنعتی است. بالاخره معلوم است که کشورهای دیگر که محدودیت راهی ندارند، باید منطقه آزادی داشته باشند که جایگاه رفت و آمد و انتقال و آوردن سرمایه و صادرات و تکنولوژی باشند. البته به خیلی چیزهای دیگر مربوط است که آسان و بدون دردسر می‌باشد. هرچند طول می‌کشد، ولی خیلی سریع می‌تواند یک منطقه آباد شود و اعتمادی در دنیا به سوی جامعه ایران به وجود بیاورد.

با توجه به شرایط خاص ایران یک نوع تنگ‌نظری در بعضی از مردم وجود دارد و عدّه‌ای که آگاه نیستند، چون نمی‌فهمند و توجیه نشده‌اند، مزاحمت ایجاد می‌کنند، حرف می‌زنند و تردید درست می‌کنند. این‌ها کار را به تأخیر می‌اندازند و آرام‌تر پیش بروند که تا به حال اتفاق افتاده است.

آماری که آقای الویری در شروع کار در مورد کیش و قشم خواندند، سرمایه‌های وارد شده‌ای است که سرمایه‌گذاری می‌شود.^* کارهای فنی و علمی دارد شکل می‌گیرد و نشان این است که تا حدودی راه هموار شده، ولی من هنوز فکر می‌کم یک مقدار باید مقاومت، خرج و تلاش کرد تا آثار این کار بیشتر روشن شود و در فضایی مناسب، صدها کارخانه خوب و پیشرفته بوجود بیاید و هزاران نیروی متخصص علمی در اینجا زندگی خود را آغاز کنند. آن موقع دیگر کار محکم می‌شود و این دارد در مناطق آزاد ما اتفاق می‌افتد.

اکنون در چابهار بخش قابل توجهی از وارداتمان مربوط به مواد اولیه است. بسیاری از صنایع ما نمی‌توانند از چیزهایی که موردنظرشان است، تهیه کنند. این یک چیز سازنده است. به علاوه روی منطقه جنوب بلوچستان تأثیر می‌گذارد که محیطی فقیر و عقب‌افتاده برای زندگی بود. با استفاده از امکانات و با تلاش آنجا را برای حیاتی سالم و پررونق آماده کردیم و از چیزهایی که داشتیم ، نظیر جزیره عظیم و کم‌نظیر با منابع گازدار استفاده می‌کنیم که در دو طرفش بحر یا خشکی و در مدخل آن خلیج است. یکی از اهداف آن جزیره به خصوص، منطقه آزاد، درکنار سایر اهدافی که ما داریم، همین بعد سیاحتی و فرهنگی آن است. همه ما خوب می‌دانیم و چشمانمان را نمی‌توانیم ببندیم که در هر سال هزاران نفر از مردم به خارج از کشور می‌روند. خیلی از آنها هم برای تفریح و هم آوردن کالای موردنیاز می‌روند و سوغاتی می‌آورند و کاسبی هم می‌کنند. می‌توانیم یک نقطه جایگزین جالبی را در آب‌های خلیج فارس درست کنیم که مردم به آنجا بروند. افرادی که می‌خواهند برای نوروز، زمستان و تابستان به مسافرت بروند، بخش قابل توجهی از این مسافرت‌ها را کیش جذب می‌کند. همه این افراد می‌خواهند در یک محیط سالم طبیعی زندگی و استراحت کنند و هر کسی برای خانواده‌اش - در حدی که مناسب باشد- چیزی بیاورد.

البته ما در آن شرایطی که شکل ارزی دارد، سخت‌گیری می‌کنیم. اگر شرایط طبییعی باشد، آن شرایط همراه با آزادی خواهد بود. ما آن جزیره قدیمی و پرسابقه جالب را احیا کرده‌ایم. اخیراً آنها برنامه‌ای را دنبال می‌کنند و ما هم کمک می‌کنیم که ایجاد مناطق منطقه سلمان و جاهای دیگر عملی شود و یک مرکز بزرگ توزیع گاز مایع داشته باشیم که امروز رایج‌ترین تجارت را در دنیا دارد. فکر می‌کنم متناسب با تجارت موردنیاز ما بتواند جواب بدهد، چون امروز به هر روستایی که شما بروید، کپسول گاز مایع برای خانه‌ها یک ضرورت است. در بخشی از کشورهای دنیا مثل آفریقا و جاهای دیگر که ما دنبال می‌کنیم، می‌بینیم که به قدری نیازمند این کالا هستند که به هر قیمتی حاضرند تهیه کنند. ما منطقه گازی داریم که در جایی مثل کیش می‌تواند تبدیل صورت بگیرد و گاز مایع را به سراسر دنیا بفرستیم و برای این کار دنبال منابع آن هستیم.

جزیره‌ای مثل قشم شرایط تأسیس اسکله‌های عظیم را دارد و حقیقتاً می‌تواند ایستگاه بزرگی در جاده بزرگ ابریشم باشد. چون می‌خواهد آسیای میانه و کشورهای منطقه خزر را از طریق جنوب به سایر مناطق دنیا وصل کند. البته آنها می‌توانند از شرق ایران به مشرق زمین وصل شوند که مشغول درست کردن راه‌آهن و غیره هستند. الان خیلی اتفاقات افتاده است که در چند صد کیلومتریشان با دریا بتوانند کالاهایشان را منتقل کنند.

ما می‌دانیم که این منطقه وسط دو بخش بسیار پررونق شرق و غرب عالم، یعنی یک جایی که از آن طرف دنیا به اینجا می‌آید و به این طرف دنیا پخش می‌شود، قرار گرفته و ما جایی مناسب‌تر از قشم نمی‌بینیم که این رسالت را به عهده بگیرد. قشم برای دنیا شرایط مناسبی از لحاظ کالای ترانزیتی، معامله، اطلاعات و خیلی چیزهای دیگری دارد.

وقتی که خود قشم به یک مرکز عظیم صنعتی و منبع کالاهای مصرفی تبدیل شود، می‌توانیم به آنجا خیلی امید ببندیم. فکر می‌کنم پل عظیم بین بندرعباس و آنجا خیلی کارگشا باشد. با این که در آنجا خیلی پل به وجود آمده است و باعث تشدید ارتباطات و انتقال آب و برق و سایر چیزها شده است. امیدواریم در فضای جزیره با مهار آب‌ها و کارهایی که در دست اقدام است و با توسعه جنگل‌ها، یک فضای زندگی قابل زیست مناسب داشته باشیم. شاید در کیش بتوانیم بهترین نقطه سیاحتی در جنوب کشور را داشته باشیم.

بعد منطقه آزاد سرخس را به وجود می‌آوریم که طبق این جوابگوی آنجا باشد و مجموعه‌ای از مناطق حراست شده را که کار عمده‌شان ارتباط آسان با منابع تکنولوژی و سرمایه در دنیا است، برقرار می‌کنند.
البته عنصر اصلی این کارها موفقیت و تأمین اعتماد است. اگر ما با اعتماد و با مقررات، کار کنیم و با جهات و شیوه‌های کار و شناخت منابع و بازارها آشنا باشیم، انصافاً به خوبی می‌توانیم جای خود را در دنیا باز کنیم.

این نشانی که به خدمت آقایان می‌دهم، هم به عنوان تشکر از همه شما و هم به خاطر شخصیت ایشان است. سابقه‌ای که داشتند و مرارتی که در دوران اسارتشان کشیدند، افتخارآمیز است. با تحمل مشقّات ده سال اسارت در دوران رژیم بعث عراق زنده ماندند و با شور کار بسیار دشوار و تأثرانگیزی را ادامه دادند و همچنین توفیق پیدا کردند که محیط جزیره را به طرف صنعتی شدن و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و پیشرفت و آباد نمودن سوق دهند. در نهایت همه آقایان زحمت کشیدند و در این کار سهیم هستند و انشاءالله مبارکتان باشد.

جناب آقای عظیمی خیلی زحمت کشیدند. ما از دوره‌ای که در مجلس بودیم، این فکر را داشتیم و ایشان این کار را پیگیری کردند. آنجا حمایت تخمینی داشتند و این دوره هم تا سقف و تا جایی که امکان داشت، کمک و پشتیبانی‌های مؤثری کردند. انشاءالله چند سال دیگر را باید صبر و مقاومت کنیم. فکر می‌کنم در پنج الی شش سال آینده ملّت ایران به این نتیجه می‌رسد که چه خدمت بزرگی به کشورمان با این سیستم مناطق آزاد شده است! انشاءالله موفق و منصور و پیروز باشید.

 والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته