سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در جمع مدیران عامل و ارشد بانک‌های توسعه صادرات و اعضاء بانک مرکزی و مدیران وزارت اقتصاد

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله والسلام علی رسول الله و آله

همکاران خوب ما در وزارت اقتصاد و بانک‌ها و بانک مرکزی خیلی خوش آمدید.

در این دوره یکی از پایه‌های اساسی حمایت از سازندگی و رفع مشکلات و محدودیتهایی که بعد از انقلاب و در دوران دفاع پیش آمده بود، شما بودید و فرصتی شد تا از زحماتی که شما کشیدید، تشکر بکنیم و توانستیم با همکاری از خطرها و گردنه‌های سختی که اقتصاد و توسعه کشور در پیش داشت، عبور بکنیم. با همت و اطمینان و توکل بر خدا برنامه‌های سختی را آغاز کردیم.

هشت سال پیش خیلی از اهل نظر معتقد نبودند که اینها قابل تحقق است. خیلی‌ها فکر می‌کردند این یک حرکت سیاسی و روانی است برای اینکه جامعه را امیدوار و از آثار بسیار سختی که بعد از جنگ در جامعه ظهور کرده بود، کم بکنیم. اما خداوند کمک کرد. شما هم تلاش کردید. همه آنچه که فکر می‌شد غیرممکن است، ممکن شد و امروز به نظر می‌رسد یا منکر ندارد و اگر منکری هم هست، یک نوع لجوجانه برخورد می‌کنند. چون با واقعیات سروکار دارد و نمی‌توان منکر اینها شد. محسوس و ملموس است. برای این اهدافی که تحقق یافته، چیزهای بیشتری را پیش‌بینی کرده بودیم که با برنامه‌ریزی‌های خوب و رساندن به موقع، لازم نشد از آنچه تصویب کرده بودیم، استفاده کنیم. برای طرح‌هایی که در برنامه اول دیده بودیم، مجلس اجازه حدود صدو سی و پنج میلیارد دلار داده بود که مصرف کنیم. عمدتاً هم از منابع خارجی بود، ولی خیلی کمتر مصرف کردیم و زیر صد میلیارد مصرف شد. فکر می‌کنم بدون اینکه از حجم کارها و طرح‌ها کاسته بشود، نود و دو سه میلیارد هزینه کردیم. البته اگر می‌توانستیم با مراعات همه جوانب، ارز بیشتری وارد کشور کنیم، وسیع‌تر هم حرکت می‌کردیم.

تجربه نشان می‌دهد که الان به خاطر بازدهی که می‌گرفتیم، قابل پرداخت است. ولی به هر حال در برنامه جواب داد. به خاطر اینکه آن روزهای اول، موقعی که برنامه تهیه شده بود، ارزبری در کشور بسیار بالا بود. همه محاسبات با ارزبری‌های زمان جنگ بود. به تدریج معلوم شد که آنقدر ارزبری نداریم. باز در جلسات دولت که بحث می‌کردیم، خیلی‌ها فکر می‌کردند موقع رونق، ارزبری خیلی بیش از آن است که الان داریم. آن‌ها به همان سیستم‌های دوران وابستگی ارزی کشور عادت کرده بودند که ناچار بودیم در طرح‌ها سهم ارزی بالایی در نظر بگیریم. الان دیگر محاسبات عوض شده است و در طرح‌ها خیلی کمتر از آن زمان‌ها ارزبری می‌بینیم.

خود شما بیشتر از دیگران می‌بینید که وضع مالیات این روزها و وضع نقدینگی دست مردم و وضع تورم چگونه است!! اعتماد مردم به سیستم بانکی چه وضعی داشت! سرمایه‌گذاری توسط خود بانک و توسط مردم چگونه بود! چون شما می‌دانید، نباید در جلسه شما بگویم. فقط باید قدردانی کنیم که همه این شاخص‌های منفی را به تدریج مثبت کردید. امروز یک وضع نسبتاً آرام، رو به خوبی، رو به پیش و واقعاً قابل اعتماد در کشور داریم.

همان‌طور که آقای دکتر محمدخان اشاره کردند، مالیات ما که خیلی رقم پایینی داشت، امروز رشد مطلوبی دارد و هر سال گام جدیدی برمی‌داریم. امید داریم با رونق بیشتر و سیستم مناسب‌تر و اطلاعاتی که امروز در بانک‌های اطلاعاتی شما ذخیره شده، منبع مطمئنی برای امور جاری کشور از طریق مالیات در آینده داشته باشیم.

وضع بیمه در کشور تقریباً فراموش شده بود. مردم خیلی کم به بیمه می‌رفتند که رشد سریعی کرد و الان می‌توان روی بیمه، هم به عنوان جایگاه، هم در اقتصاد، هم آرامش، آسایش و امنیت خاطر سرمایه‌گذاران و کسانی که می‌خواهند امنیت اقتصادی در کشور باشد تا کار کنند، حساب کرد. وضع ارزی که به شدت نگران‌کننده بود چون هزینه‌های ارزی را می‌دهیم. درآمدها هم معلوم بود. فشار سیاسی هم همیشه روی ایران بود و نه تنها کم نشد، بلکه زیاد هم شد. الان می‌توانیم با خیال راحت برای آینده برنامه‌ریزی کنیم.

توازنی که در درآمد و مصرف ارز و طراز پرداخت‌های ما به وجود آمده، خطوط اعتباری بلندمدت و میان مدتی که در دست آمده و اعتمادی که در دنیا به تعهدات ایران وجود دارد، سرمایه‌های بسیار خوبی است که ما بعد از عبور از یک گردنه سخت به آنجا رسیدیم که واقعاً شجاعتی شد. ابتدا کار برای تقویت زیربناها و ایجاد اطمینان در کشور، مخصوصاً بعد از آن بحرانی که به وجود آمد و آن شرایط سیاسی که برخلاف انتظار خارجی‌ها بود، مشکل داشتیم.

آن‌ها امیدهای دیگری از دوران سازندگی و توسعه داشتند و فکر می‌کردند این شرایط مستلزم خضوع ایران در مقابل استکبار است و وقتی که طرح‌های بزرگ شروع شد، آن‌ها فکر می‌کردند اجرای این طرح‌ها بدون خضوع نمی‌شود. دیدند دارد می‌شود و موضع ما محکم‌تر هم می‌شود، برای اینکه احتیاجات کمتر می‌شود و اتکای به نفس هم بالا می‌رود. شرا یط بهتر شد و به خاطر تکیه کردن روی ارزش‌ها، اهداف و آرمان‌های انقلاب، موضعشان را سخت کردند که هر روز شما خبرهای تندی را می‌شنوید که کنگره آمریکا و انبوهی از آرا، پشت سر هم مصوبات واهی در مورد ایران می‌گذرانند که نشان از خشمگین شدن و مأیوس بودن از تأثیرات آن شیطنت‌هاست.

به هر حال آن‌ها مواضع خود را سخت کردند و فکر می‌کردند ما را در نقطه خاصی گیر می‌اندازند، اما با تدبیری که در بانک مرکزی و کارشناسی‌های ما انجام شد، نتیجه همین است که امروز آقای دکتر نور بخش اعلام می‌کنند از مجموعه آن تعهدات، فقط حدود پنج تا شش میلیارد دلار باقی مانده که این هم زمان بندی شده و در ظرف دو سال آینده پرداخت می‌شود. الان توازون خوب و مثبتی وجود دارد. در آمدهای ارزی و هزینه‌های ارزی را داریم. واقعاً الان طرحی را در کشور به خاطر ارز معطل نداریم. اگر معطل کنیم، بیشتر به خاطر ریال است، چون مجلس و دولت احتیاط کردند که کارهای بیشتری را شروع کنند.

اگر از درون حرکات وسیع‌تری را شروع کنیم، با این پشتوانه، مشکل ارزی نخواهیم داشت. به خصوص هر روز که می‌گذرد، وضع ما بهتر می‌شود. اینکه می‌گویم هر روز، به عنوان اغراق و تأکید زیادی نیست. واقعاً هر روز اگر عصر کنتوری داشتیم که نشان می‌داد، می‌دیدیم که چه عدد و رقمی را صرفه‌جویی ارزی به جای واردات در کشور داریم.

همین امروز عصر به بندر عباس می‌رویم و دو طرح مهم پالایشگاه و اسکله را افتتاح می‌کنیم که هر دو کلی صرفه‌جویی ارزی دارند. در ساخت پالایشگاه نزدیک نه صد میلیون دلار صرفه جویی ارزی کردیم. از آن وضع متعارفی که در گذشته برای ساخت پالایشگاه داشتیم، راحت شدیم. از این به بعد دیگر شما واردات فرآورده نفتی ندارید که همیشه سهم بزرگی از ارز را برای آنها می‌دادیم و دیگر نخواهیم داد، بلکه صادرات هم داریم.

تا به حال بسیاری از کشتی‌هایی که می‌پذیرفتیم، مجبور بودیم سی هزار تنی بپذیریم. با این اسکله‌ای که از امروز سیستم‌های نقل و نقاله‌هاشان عمل کرده، مکانیزش فعال می‌شود و کشتی‌های بزرگ صد هزار تنی و صد و پنجاه هزار تنی می‌آیند. معمولاً برای هر تن ده دلار تفاوت هزینه و هزینه حمل و نقل دارد. سرعت برداشت از کشتی و سرعت بار کردن کشتی به خاطر دستگاهای بسیار مدرن که آنجا هست هم صرفه‌جویی‌هایی برای ما خواهد داشت.

شما می‌دانید هر کشتی موقع توقف در بندر باید هزینه ارزی‌اش را بپدازیم. این مال امروز است.

دو سه روز دیگر کارخانه کاغذ را افتتاح می‌کنیم که صد و پنجاه هزار تن کاغذ تولید می‌کند که در خیلی از اوقات ارز نقد می‌پرداختیم که بعد از این جایگزین می‌شود. هر روز یک بحث داریم. لذا می‌توانیم خیلی قاطع بگوییم که هر چه پیش می‌رویم، هزینه ارزی ما کم می‌شود و امکانات ارزی ما بالا می‌رود. وضع ریالی را هم سامان دادیم. بالاخره وضع به گونه‌ای است که دیگر آن استقراض‌های فوق‌العاده‌ای که از بانک‌ها داشتیم، دیگر اصلاً نداریم. وام‌هایی که داده می‌شود، برای رونق است.

برای بانک‌ها هم خوب است که پول جمع می‌کنند تا وام بدهند و درآمد داشته باشند و کارهای کشور را راه بیندازند. سهم بانک‌ها در این دوره هشت ساله واقعاً بالاست. همان‌طور که آقای نوربخش گفتند، در هر طرحی که کار کردیم، بانک‌ها نقش داشتند. یادمان رفته که موقع تصویب اگر کمک و یا تسهیلات و سرمایه‌گذاری بانک‌ها نبود، اصلاً چنین طرح‌هایی نمی‌شد که اجرا شوند. چند ماه پیش آزادراه زنجان- قزوین را داشتیم. دیروز آزادراه تهران- ساوه را داشتیم. چند روز پیش در چادرملو سهم بزرگ بانک‌ها را دیدیم. در سدهای کارون رقم عمده‌ای از شما دیدیم. حالا سرمایه‌گذاری‌های دیگری هم در صنایع و کارهای دیگر دارید که خیلی فراوان است. بخش قابل توجهی از امکانات بازسازی و سازندگی را بانک‌ها برای ما تأمین کردند و این نقش را روزافزون می‌بینیم. بالاخره سیستم بانکی ما دولتی است.

پول‌های ریز مردم هیچ جایی بهتر از بانک‌ها ندارند. با این اعتمادی که از طرف بانک‌ها جلب شده و با خوش حسابی که در بانک‌ها به وجود آمده، معلوم است که می‌توانیم آینده بهتری برای جمع کردن پول‌های مردم داشته باشیم. با کم شدن تورم که بحمدالله الان زیر نرخ بهره‌ای آمده که بانک‌ها به مردم می‌دهند، مردم باید تشویق بشوند برای اینکه پول‌هایشان را اینجا بیاورند. البته اگر این تثبیت شود، قاعدتاً شما هم باید ارزان‌تر به مردم بدهید.

مردم هم توقع ندارند بیشتر به آنها بدهید. باید یک مقدار نرخ سود را پایین بیاوریم که به خاطر تثبیت موقعیت و آرامش بازار لازم است. البته این یک کار فنی است و شما در موقع خودش تصمیم می‌گیرید. چیزی که امروز حرفش در مردم و صنعتگرها خیلی زیاد است، کمبود نقدینگی است که من هم تأیید می‌کنم واقعاً کم است. پول‌هایی که اینها می‌روند، از بازار می‌گیرند از شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌گیرند که خیلی گران است.

الان رسم شده که استان‌ها شرکت سرمایه‌گذاری درست کردند که مرتب پول‌های شما را جمع می‌کنند. چون شما خوب نمی‌دهید. آن‌ها زود پول‌ها را جمع می‌کنند و آسان‌تر می‌دهند. نرخ شما بالا است. ولی چون آنها سریع و بدون معطلی می‌دهند، صنعتگر فوری پول را می‌گیرد و به درد کارش می‌زند. الان مردم می‌بینند که خیلی از کارخانه‌ها نمی‌توانند با ظرفیت کار کنند. به خاطر اینکه نقدینگی ندارند. بازار هم مثل گذشته نیست که بتوانند از هفت، هشت ماه جلوتر پول از بانک‌دار و عمده‌فروش‌ها بگیرند. یک مقدار زمان کمتری می‌گیرند.

من هم می‌دانم که دست شما هم بسته است. قوانین را محدود می‌کنیم و حتماً باید فکری کنیم. از چیزهایی که رونق جدی دنبالش هست، این است که الان تولیدکنندگان بتوانند با نقدینگی مناسب و با خیال راحت تولید کنند. بالاخره با یک فاصله زمانی پول تولیدات برمی‌گردد. ریال جمع می‌کند، یا مستقیم از مردم می‌گیرد و یا می‌رود صادر می‌کند که برمی‌گردد و ارزش دوباره‌ای از مردم می‌گیرد. در مجموع با یک فاصله هفت، هشت ماه، پولی که شما می‌دهید، دوباره برمی‌گردد. منتها ما نمی‌خواهیم الان به زیاد شدن نقدینگی دامن بزنیم. حتماً رویش فکر کنید که آینده تولیدگرها، به خصوص کسانی که در حال توسعه هستند، آسان‌تر بتوانند به نیازهاشان برسند. البته با همان نظم و حسابی تا حال بوده باز، باشد، بهتر است. باز هم از تلاش‌های شما تشکر می‌کنیم. وقت ما به پایان رسیده و یک قسمت از حرف‌هامان را باقی می‌گذاریم.

           السلام علیکم و رحمه الله