سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در جمع فرهیختگان جامعه پزشکی کشور
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله السلام علی رسول الله و آله
خداوند را شکر می‌کنم که به ما این توفیق را داد تا لحظاتی را در بین شما خدمتگزاران صدیق بهداشت و درمان کشور باشیم تا بتوانیم مراتب علاقه و ارادت خود را مطرح نمائیم.
جامعه پزشکی در همه دوره‌های تاریخ گذشته و امروز و آینده از ارکان زندگی بهتر جوامع انسانی بوده و خواهد بود. معمولاً جامعه پزشکی و پزشکان متخصص همه بخش‌های علوم پزشکی، جزو انسانهای فرهیخته در جوامع به حساب می‌آیند و این مورد ادله زیادی دارد که همه شما بهتر از من نسبت به این مطلب آگاهی دارید. شاید اولین مورد آن این باشد که معمولاً استعدادهای برجسته و درخشان جوامع می‌توانند راه تحصیلات پزشکی را بگذارنند و طبعاً استعدادهای قویتر در زندگی مردم و رشد کمال جامعه مؤثرترند.
نکته دوم اینکه دانش پزشکی مستلزم این است که افراد به بسیاری از اسرارآفرینش و ریزه‌کاریهای خلقت الهی آشنا شوند. حتی سازوکار بدن یک انسان را می‌شناسند و ازاین راه به اسرار موجودات زنده بویژه اسرار انسان پی می‌برند. لذا راه خلقت و قدرت آفرینش و شناخت خود برای آنها سرمایه بزرگی است.
به همین دلیل در طول تاریخ و حتی امروز در بین پزشکان، این نوع تحصیلات موجب می‌شود که انسانهایی ضد خدا خیلی کم باشند و عمدتاً خداشناس و وظیفه‌شناس هستند. ممکن است در بعضی از مناسک و عبادات و امثال آنها کاهلی داشته باشند، اما اصل ایمان با دانش و علم و مطالعه در اسرار طبیعت و انسان یک امر طبیعی است که برای آنها پیش می‌آید. لذا همیشه در تاریخ، پزشکان جزو افراد خداشناس در تقسیم بندی طبقات انسانها بحساب می‌آمدند.
مسئله دیگر که واقعاً دارای اهمیت است و این طبقه از انسانها را متمایز می‌کند، این است که انسانهای مریض ملجاء حل مشکل، رنج، درد، مرض و گرفتاری ملموس خود را در دست آنها می‌بینند و مراجعات مردم به پزشکان عمدتاً موقعی است که گرفتار یک نارسایی هستند. عمدتاً هم با مراجعه به پزشک اثری را می بینند که بعضی از آنها کاملاً خوب می‌شوند و بعضی‌ها نتیجه‌های نسبی می‌گیرند. بالاخره متوجه می‌شوند که باید چگونه عمل کنند.
در زندگی انسانها کمتر پیش می‌آید که اینگونه به صورت متمرکز محتاج به طبقه خاص باشند. در کل زندگی حرفه‌های مختلف موجب مراجعات مردمی هستند، اما خیلی متفاوت است کسی که در اثر کسالت و مرض که همه زندگی او به آن بسته است، جهت کم کردن درد و رنج به کسی مراجعه کند و نتیجه بگیرد. بقیه مراجعات که برای گذران معمولی زندگی انسانهاست، آنقدر دارای اهمیت نیست.
پس پزشکان مرجع حساسترین نیاز بشر و دارای استعدادهای بالا هستند و به خاطر علم خودشان با خدا و طبیعت بیشتر آشنا هستند. طبعاً این چنین جامعه‌ای می‌تواند محرّک تاریخ تکامل بشر باشد. اما بیشتر رشته‌های اساسی پزشکی، در علوم خاصی برای تکامل جامعه از لحاظ مختلف طراحی شده که شما امروز تأثیر آن را در تکامل جامعه بشری و علوم و دانش می‌بینند. به همین لحاظ باید به شما تبریک گفت که توفیق پیدا کردید تا در این مسیر قرار بگیرید.
ایران همیشه یکی از مراکز ارزشمند این دانش بوده که این یکی از افتخارات ایران در علوم پزشکی و به خصوص بعد از طلوع اسلام و آمدن اسلام به ایران بوده است. این افتخار را ایرانیها داشتند. شاید این نعمت و موفقیت و این ویژگی‌ها ایجاب می‌کند که پزشکان باید بسیار مهربان و واقعاً متخلّق به اخلاق پزشکی باشند. اخلاق پزشکی امروزه به تنهایی یک دانش است و سوگندنامه‌ای که شما آن را امضاء می‌کنید و آن را می‌پذیرید، راه شما را علاوه بر دانش مشخص می‌کند. حقیقتاً هیچ بخشی از جامعه ما به اندازه شما مرجع انسانهای مشکل دار نیست و شما از صبح تا شب تعداد زیادی از انسانها را از مشکل نجات می‌دهید و یا اینکه آنها در جهت آسانتر کردن مشکل راهنمایی کرده‌اید. این کار شما ارزش خیلی بالایی دارد و حقیقتا اگر انسان تلاش کند تا وجدان انسانی وظیفه حرفه‌ای خود را درست انجام بدهد، در پیشگاه خداوند می‌تواند جایگاه خیلی خوبی داشته باشد. لذا آینده ابدی شما در بزم الهی می‌تواند بسیار با ارزش باشد و خودتان می‌توانید سعادت ابدی را برای خودتان رقم بزنید. ولی اگر به همین مقدار انسان در جهت انجام وظیفه کوتاهی کند، مشکلات واقعی برای خود و جامعه درست می‌کند.
در اسلام در کنار علوم الهی به علم پزشکی توجه زیادی شده است که به خاطر مبنای درستی که اسلام از جهان بینی خودش دارد، به اینجا رسیده است. آقای دکتر صدر به نکات مهمی اشاره داشتند و با توجه به قانون جدیدی که فعلاً در اختیار شماست، آن‌گونه به نظر می‌رسد که با این قانون که به یک جریان دمکراتیک متکی است، با تصمیم خود شما پزشکان، مدیریت اجرایی آن بدست می‌آید. بنظر می‌رسد که در شرایط فعلی مسئولیت بزرگی به دوش همه پزشکان گذاشته می‌شود که همان سامان دادن سیستم پزشکی در ایران است تا بتوانیم مسیر درست تری را در پیش داشته باشیم.
بهرحال فعلاً در دو سه نقطه باید کارهای بزرگی صورت بگیرد که با هماهنگی وزارتخانه و شما باید این کارها صورت بگیرد. اولاً ساماندهی نیروهای کل شاخه‌های پزشکی است که در این شاخه‌ها افراد زیادی با سرعت در حال تربیت هستند که با توجه به این روند، نیروهای پزشکی در آینده نزدیک بیشتر از ظرفیت مورد نیاز کشور خواهند شد. سامان دادن به این نیرو بسیار مهم است. لذا همه ما در این مورد موظفیم.
در این قانون، شما می‌توانید کارهای مهمی را انجام دهید و الان جاهای زیادی هستند که پزشک در آنجا نیست و مردم به پزشک دسترسی ندارند. پزشکان فراوانی هم هستند که دسترسی به مریض ندارند. این وضعیت باید سازماندهی شود تا به مقطع دیگری برسد.
بعلاوه باتوجه به استانداردی که فعلاً در سطح جهان وجود دارد، در تعداد پزشک نسبت به جمعیت، هنوز ظرفیت بالایی در کشور خالی است. فعلاً پزشک خانواده را یک ضرورت می‌بینیم که هنوز در کشور ما جایگاه خود را پیدا نکرده است. سیستم ارجاع می‌تواند خیلی از کارها را حل کند که متأسفانه هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرد. در واقع فرهنگ فرار مراجعه به پزشک در جامعه ما هنوز وجود دارد و باید در این رابطه کارهای فرهنگی انجام شود تا مردم بی‌جهت دارو مصرف و یا بی‌جهت از مصرف دارو خودداری نکننند و یا بی‌جهت درد را تحمل نکنند. وقتی یک انسان دلسوز و دانشمند در دسترس آنها باشد، چرا از او بهره‌گیری نکنند؟ از لحظه انعقاد نطفه یک انسان و حتی قبل از آن تا موقعی که از دنیا برود، نیاز است که تحت مراقبت پزشک باشد. ولی فعلاً جامعه ما هنوز از این حالت به صورت کامل برخوردار نیست یا افراد خودشان نمی‌خواهند و یا اطلاع کافی در این زمینه ندارند و یا جو جامعه در این مسیر تربیت نشده که این موارد به عهده شماست تا تلاش و این جریان را تقویت کنید. اگر این وضعیت ساماندهی شود، معلوم می‌شود که هنوز خیلی از نیازهای پزشکی ما نیاز به افراد جدید دارد.
از طرفی دیگر حرکت وسیعی جهت ساخت دارو شروع شد که احساس می‌شود پزشکان داروساز هنوز در زمینه ساخت دارو مشکل دارند. نباید این قدر در تهیه دارو وابستگی داشته باشیم. باید در این زمینه یک حرکت اساسی شود. اگر مشکلاتی در قیمت داروها و یا مسائل دیگری در این زمینه وجود دارد، باید حل شود تا نگذاریم صنعت داروسازی در کشور ما متوقف شود و یا به عقب برگردد که متأسفانه در بعضی از نقاط این مسئله وجود دارد.
تجهیزات پزشکی امروز در سطح جهانی دارای اهمیت زیادی است که در مقطعی با وسعت زیاد در کشور کار آن شروع شد، ولی هنوز متاسفانه از کشورهای پیشرفته عقب هستیم و در بعضی از این بخش‌ها از لحاظ ساماندهی مجموعه زندگی مردم در رابطه با پزشک و پزشکی باید حرکتهای موثری انجام شود تا تفاوت آن نسبت به قبل مشخص‌تر بشود.
اگر سابقه تاریخی ایران را بررسی کنیم، این افتخار را می‌بینیم و حق ماست و می‌توانیم از کشورهای صاحب پیام در دانش پزشکی باشیم. البته نه اینکه فقط به شما که در ایران هستید، متکی باشیم. الان در سراسر کشورهای پیشرفته دانشمندان بزرگ در علوم پزشکی داریم که در همه جا منشاء کارهای بزرگ و مورد توجه هستند. خیلی از آنها انسانهای موفقی هستند. به رابطه جدی بین شخصیتهای پزشکی داخلی و خارجی خودمان نیازمند هستیم و فکر می‌کنیم اگر شما بتوانید در سازمان نظام پزشکی و یا خود وزارتخانه این کار را انجام بدهید، خوب است. بدین‌گونه که عده‌ای داوطلب شوند تا مرکزی برای جمع‌بندی دستاوردهای پزشکان ایرانی در همه نقاط جهان ایجاد کنند. در این صورت ارتباط درستی بین دانشمندان علوم پزشکی برقرار می‌شود. در آن صورت دانش، علوم و تجربه بسیار ارزشمندی را به تاریخ امروز ارائه می‌کنیم و حتی می‌توانیم تاریخ پرافتخار قدیم را تجدید کنیم.
البته شما مطلع هستید که یکبار ایران پرچمدار جلوگیری از انهدام سازمانهای پزشکی دنیا شده است. در جندی‌شاپور پزشکانی که از شرق و غرب مطرود شده و فراری و تحت فشار بودند، به ایران پناه آوردند و در جندی‌شاپور تجمع کرده بودند که مجموعه‌ای از پزشکان غربی و شرقی و بومی در آنجا جمع شدند. با کاری که ایرانیها در آن روز انجام داده بودند، دنیا موفق شد تا نگذارد علوم پزشکی منهدم شود.
این مجموعه با آمدن اسلام مورد احترام قرار گرفت و بعد از دوقرن ایران به مرکز تحقیقات اساسی پزشکی تبدیل شد که آن دوره بسیار درخشنده تاریخ پزشکی ایران است. پزشکان بزرگی همچون ابن‌سینا، رازی و خیلی از شخصیتهای فراوان توانستند گامهای غول آسایی برای توسعه پزشکی در آن زمان و متناسب با آن زمان بردارند که این متون افتخار پزشکی دنیاست. هنوز هم آن متون در دانشگاههای غربی مورد توجه است و تا سالها و قرنها متن اصلی تحصیلات دانشگاههای پزشکی دنیا بوده و واقعاً معتبر و با ارزش هستند. البته امروز متون دیگری به جای آن آمده است. ایران آن سابقه درخشان را دارد.
امروز هم سطح عظیم نیروهای پزشکی را در سراسر دنیا دارد. امکان ارتباط هم فعلاً بخوبی وجود دارد. باید بتوانیم از این مجموعه استفاده کنیم تا دوباره درخشندگی ایرانیان را در این علوم به رخ دنیا بکشیم و ارزشهایی را که در این بخش خوابیده، به نام ملت و تاریخ و بنام اسلام که امروز در سایه اسلام در حال فعالیت هستیم، به رخ جهانیان بکشیم. خواست اسلام همین است که مطالب مطرح شود.
لذا فکر می‌کنم اگر آقایان برنامه‌ریزی و سازماندهی داشته باشند، می‌توانند مشکلات نیروی انسانی و تجهیزات و دارو و مسائل بیمه را حل کنند. اگر بتوانیم یک بیمه مطمئن و قابل اعتماد برای مردم داشته باشیم، هم پزشکان و هم بیمارستانها می‌توانند رابطه خودشان را با بیماران به صورت غیرپولی و مالی بلکه رابطه عاطفی و انسانی برقرار کنند. با این روش می‌توانیم در همین زمان ظرفیت خوبی از خدمات را به جامعه بشری ارائه بدهیم.
اینها به فرصت طولانی نیاز ندارد. بلکه نیازمند یک سازماندهی و برنامه‌ریزی است که می‌توانیم فعلاً این کار را نجام بدهیم. فعلاً در این موارد هزینه می‌شود. ولی هزینه آن بالاست. مثلا با مصرف زیادی دارو یا بد مصرف کردن تجهیزات وقت پزشکان و بیماران ضایع می‌شود. لذا با یک سازماندهی که فعلاً وظیفه شماست مخصوصا پزشکان حاذق و باتجربه و کسانی که دوره‌های مختلف را طی کردند و با استفاده از تجربه بشری که در بعضی از کشورها موفق هستند، می‌توانید این برنامه‌ها را ساماندهی و افتخاری برای ایران خلق کنید.
انشاءالله این اجلاس شما در ماه مبارک رمضان برکتی داشته باشد تا تصمیم خوبی از مراسم تکریم فرهیختگان این رشته بدست بیاید. مایل بودم صحبتهای بیشتری با شما داشته باشم، ولی ظرفیت موجود ما این مقدار است. لذا همه شما را به خدا می‌سپارم و برای توفیق بیشتر شما دعا می‌کنم.
والسّلام علیکم و رحمه الله