روایت هجران
گزارشی از عروج غمبار آیت الله هاشمی رفسنجانی
غروب
تهران- میدان تجریش- بیمارستان شهدای تجریش- 19 دی 1395- ساعت 18:30
تقویم، روز یکشنبه نوزدهم دی 1395 را نشان می‌داد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی مثل همیشه صبح زود به ساختمان مجمع تشخیص مصلحت نظام در تقاطع خیابان‌های ولیعصر و پاستور رفت. برنامه‌های ایشان، یکی دو ملاقات خصوصی و جلسه کمیسیون زیربنای تولیدی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که ایشان همیشه در این جلسه به عنوان رئیس شرکت می‌کرد.
همزمان با ظهر، جلسه کاری همراه با ناهار با دکتر قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی داشت. پس از رفتن وزیر، مشغول مطالعه بولتن‌های روزانه شامل خلاصه مطبوعات و گزارش‌های ارجاعی شد. مثل هر روز ماه‌های اخیر که می‌گفت: «باید زودتر به خانه بروم که خانواده تنها هستند»، به راه افتاد.
ساعت حوالی 6 غروب بود که خبری در شهر پیچید: «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بر اثر وقفه کامل قلبی و تنفسی، در بیمارستان بستری شد.»
فرزندان، برادران، بستگان و دوستدارانش به همراه خیلی از مردم به بیمارستان شهدای تجریش مراجعه کردند. پزشکان با دلواپسی و دلهره تمام مشغول احیا می‌شوند. تیم تخصصی پزشکی شامل قلب، بیهوشی، اورژانس و پرستاران بر بالین ایشان حضور یافتند و همه اقدامات ممکن اعم از احیاء، تنفس مصنوعی، ماساژ قلبی و تزریق انواع دارو را انجام دادند. اقدامات لازم 90 دقیقه به طول انجامید. همه مضطرب و نگران، حتی رئیسجمهور، معاون اول رئیسجمهور، ناطق نوری، وزرا و قاطبه مردم و بیشتر از همه، خانواده.
ساعت 19 و 30 دقیقه بود که پزشکی آمد و گفت: متأسفم. تقدیر چنین بود که او که به عنوان دلسوز مردم، خود را وقف انقلاب و مردم کرده بود، در یک بیمارستان عادی دولتی دار فانی را وداع گوید.
پس از اعلام رسمی رحلت از سوی پزشکان مستقر در بیمارستان شهدای تجریش، بیت شریف ایشان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد:
«بسم الله الرحمن الرحیم
روح بلند بزرگمرد تاریخ معاصر ایران به مرادش خمینی کبیر پیوست. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حالی امشب و در شب شهادت امیرکبیر، دار فانی را وداع کرد که طی 60 سال مبارزه و مجاهدت، عمر خود را صرف مردم ایران نمود؛ مردمی که اینک با احساسات پاک خود، تسلی خاطر بستگان و علاقه‌مندان ایشان هستند. خمینی کبیر مراد هاشمی فرمود: «هاشمی زنده است، چون نهضت زنده است» و امروز باید گفت هاشمی زنده است چون خمینی زنده است. امروز اگرچه جسم خسته هاشمی که یادگارهای فراوانی از شکنجه‌های دوران مبارزه در خود دارد، آرام گرفته است اما تفکر هاشمی و نگاه بلند او در میان میلیون‌ها ایرانی سرافراز جریان دارد و کدام حیاتی بالاتر از تداوم بینش این شخصیت بزرگ.
هاشمی در حالی به همرزمانش بهشتی، مطهری و باهنر پیوست که مأموریت خود را در دفاع از انقلاب و حراست از آینده ایران به بهترین نحو برآورده ساخت و در این راه چه پیش از انقلاب و چه در طول چهار دهه سپری شده از انقلاب، آماج تیرهای زهرآگین بود.
هاشمی برای مردم زیست و برای مردم کوشید و مردم چه زیبا قدر این بزرگمرد را دانستند و با حمایت‌های بی‌دریغ خود، عزتی کم‌نظیر را در میان همه بی‌مهری‌ها برایش رقم زدند.
جمهوری اسلامی و رهبری انقلاب اگرچه یاوری دیرینه و رکنی رکین را از دست داد، اما راه هاشمی ادامه خواهد داشت و جوانان این کشور آینده‌ای درخشان را همانگونه که هاشمی آرزوی دیرینه‌اش را داشت، رقم خواهند زد.
مراسم تشییع پیکر پاک آیت‌الله هاشمی رفسنجانی روز سه‌شنبه 21 دی ماه از ساعت 10 صبح از دانشگاه تهران آغاز و پیکر این مبارزه نستوه در کنار مرقد مطهر فاطمه معصومه(س) در قم، مبدأ مبارزه آرام خواهد گرفت.
در پایان ضمن تسلیت این ضایعه به ملت شریف ایران و رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید امید دارد روح این بزرگمرد با ارواح طیبه، اولیای الهی، شهدای انقلاب و امام شهدا محشور گردد.»
ودارع دهها هزار نفری
تهران- حسینیه جماران- وداع با پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی (ره)- شب 19 دی تا بامداد 21 دی 1395
مراسم وداع با مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از نخستین لحظات انتقال پیکر مطهر ایشان از بیمارستان شهدای تجریش به جماران در ساعت 8 شب یکشنبه 19 دی، به صورت خودجوش شروع شد که دسته‌دسته مردم و گروه گروه مسئولان می‌آمدند و در حسینیه شماره یک جماران با قهرمان دوران مبارزات و پهلوان دوران مسئولیت‌های متعدد، وداع می‌کردند.
ازدحام مردم به گونه‌ای بود که صف تا میدان جماران و به صدها متر آن‌طرف‌تر رسیده بود و کار را برای غسل پیکر شریف دشوار کرده بود، به گونه‌ای که خانواده تصمیم گرفتند غسل را عقب بیندازند تا مردمی که عاشقانه به حسینیه جماران می‌آمدند، بتوانند با آیت‌الله وداع کنند.
نیمه‌های شب بود که پیکر را برای غسل بردند و مردم هنوز در حسینیه بودند و عزاداری می‌کردند. ساعت 3 بامداد دوشنبه بود که غسل پیکر شریف آغاز شد.
مراسم از سوی حاج حسین عرفاتی که حضرت امام(ره) را غسل داده بود، به همراه دو تن از محافظین قدیمی ایشان و چهار تن از اهالی شمیران که همیشه با حاج حسین عرفاتی همراه هستند، در حیاط منزل امام راحل با مداحی حاج آقا کماسایی که وی نیز از محافظین سابق ایشان بود، با حضور فرزندان، نوه‌ها و یادگار امام، آیت‌الله سیدحسن خمینی انجام شد.
آن شب غم‌انگیز گذشت و مراسم وداع مجدداً و از نخستین لحظات صبح دوشنبه، با حضور مردم تهران و شهرها و استان‌های دور و نزدیک که با شنیدن این خبر خود را به تهران و حسینیه جماران رسانده بودند، شروع شد. علاوه بر اعضای خانواده هاشمی رفسنجانی، نماینده مقام معظم رهبری، رئیسجمهور، یادگار گرانقدر امام خمینی (ره)، اعضای هیأت دولت، شخصیت‌های کشوری و لشگری و حتی اسقف اعظم سیبوه سرکیسیان، خلیفه ارامنه تهران و جمعی دیگر از فعالان سیاسی، به همراه مردم تا نیمه‌های شب دوشنبه و بامداد سه‌شنبه برای وداع به حسینیه جماران می‌آمدند که اگرچه آماری در دست نیست، اما کارشناسان می‌گویند طی دو شب و یک روز، دهها هزار نفر برای وداع آمده بودند.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به همراه رئیس مجلس شورای اسلامی برای وداع با پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در حسینیه جماران حضور یافتند.
نمایندگان به منظور عرض تسلیت به خانواده آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و وداع با پیکر ایشان، جلسه علنی مجلس را رأس ساعت 11 تعطیل کردند.
حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری هم در همان نخستین ساعات آغاز مراسم وداع، با حضور در حسینیه جماران در منزل آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، هم پیام رهبری بزرگوار را ابلاغ کرد و هم برای اقامه نماز از سوی آیت‌الله خامنه‌ای، با مهندس محسن هاشمی به عنوان وصی مرحوم مشورت کرد و قرار شد نماز بر پیکر آیت‌الله با امامت رهبری معظم، صبح روز تشییع جنازه یعنی سه‌شنبه در دانشگاه تهران اقامه شود.
رئیسجمهور که از لحظه شنیدن این حادثه غمبار، در بیمارستان حاضر شد، برای مراسم وداع هم در حسینیه جماران حاضر شد و با تسلیت مصیبت بزرگ ارتحال حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به ملت عزیز ایران و به ویژه مقام معظم رهبری که همسنگر و یار دیرین بودند، گفت: «حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی شخصیتی بی‌بدیل در دوران نهضت و انقلاب اسلامی بودند. در طول دوران نهضت اسلامی تا پیروزی انقلاب اسلامی، امور اساسی و بسیار سخت بر دوش این شخصیت بزرگ و مبارز بود. در آن دوران مبارزه رابط بین ایران و نجف و نیز ایران و پاریس بودند و در زمان بازگشت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، همواره از یاران بسیار نزدیک امام خمینی(ره) به شمار می‌آمدند.»
علی‌اکبر ولایتی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام که خود سالیان سال به عنوان وزیر خارجه و یاری کاردان در کنار آیت‌الله هاشمی بود، با اندوه و تأثر فراوان در حاشیه مراسم وداع با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران گفت: «فقدان ایشان واقعاً یک فقدان بسیار عظیم است که باید بگوییم ایشان هیچ جایگزینی ندارند و ان‌شاءالله با مولایشان علی (ع) محشور شوند.»
او که از نخستین ساعات ارتحال یاردیرین امام و رهبری، در کنار خانواده و مردم سوگوار برای وداع با آیت‌الله هاشمی آمده بود، اضافه کرد: «ایشان در مقاطع مختلف و هرجایی که نیاز بود، برای جلوگیری از به ثمر رسیدن توطئه دشمنان، در صحنه بودند.»
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیسجمهور نیز که با چشمانی گریان در بیمارستان شهدای تجریش به روزهای نبود این مرد بزرگ فکر می‌کرد، همراه با خانواده به حسینیه جماران رفت و در مراسم وداع با پیکر آن کوه صبر و شکیبایی در مقابل سیل تهمت‌ها و توهین‌ها، گفت: «آیت‌الله هاشمی تکیه‌گاه و پشتوانه محکمی برای نظام و رهبری بودند و دولت احساس می‌کند که امروز پشتوانه بزرگ و شجاع خود را از دست داده است.»
شاید یکی از تأثربرانگیزترین صحنه‌ها، لحظه ورود آیت‌الله سیدحسن خمینی یادگار امام خمینی (ره) بود که با چهره‌ای محزون و حالتی مغموم، بر پیکر آیت‌الله هاشمی نشست و گریه سرداد؛ به گونه‌ای که تمامی حضار به شدت متأثر شدند.
سوابق همکاری دکتر حمید میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی (ره) به نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب برمی‌گردد و بعدها به عنوان معاون اجرایی نخست‌وزیر، هر روز با آیت‌الله دیدار و جلسه داشت. دکتر میرزاده در سالهای پس از جنگ هم مسئول بازسازی کشور شد که مسئولیت و علاقه هاشمی برای سازندگی و آبادانی ویرانی‌ها، باعث شد که دیدارها بیشتر شود. در سالهای اخیر هم مسئولیت ایشان در دانشگاه آزاد اسلامی به گونه‌ای بود که جلسات کاری آنها گاه ساعت‌ها طول می‌کشید.
دکتر میرزاده وقتی این خبر ناگوار را شنید، به حسینیه جماران آمد و با دیدن تابوت پیکر آیت‌الله در جایگاه حسینیه، به گریه افتاد که لابد خاطرت فراوان با او بودن را در ذهن خویش مرور می‌کرد. وی با بیان اینکه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی شخصیت کم‌نظیری است، گفت: «ایشان بیش از 60 سال در فعالیت‌های فرهنگی، علمی، اجتماعی و... نقش کلیدی داشته و همواره یار امام و رهبری بوده‌اند. وی فردی فراجناحی بود به طوری که اصولگراترین اصلاح‌طلب و اصلاح‌طلب‌ترین اصولگرا بود. برای بنده که بیش از 37 سال است شاگرد استاد بزرگوارم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هستم، روز بسیار سختی است. در واقع دانشگاه آزاد اسلامی پدر معنوی خود را از دست داد.»
وی به ویژگی بارز شخصیتی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اشاره کرد و افزود: «در طول سالهای طولانی همکاری با ایشان، هرگز حرکتی ریاکارانه از ایشان مشاهده نکردم و دلیل ماندگاری نام ایشان و علاقه مردم، همین اخلاص و خالی از ریا بودن ایشان بود. هرکس می‌خواهد ماندنی شود، باید فقط برای خدا کار کند و با اخلاص و بی‌ریا باشد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی جای خالی امیرکبیر را در عصر حاضر پر کرده بود، ادامه داد: «امیرکبیر می‌دانست که برای توسعه ایران، به توسعه علمی نیاز است و با تأسیس دارالفنون، گام مهمی در این راه برداشت. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز با تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی، ایران را در مسیر توسعه علمی قرار داد و درواقع آبروی علمی پژوهشی برای ایران به ارمغان آورد.»
او با بیان اینکه نام آیت‌الله هاشمی در جریده عالم و در تاریخ معاصر ایران برای همیشه ثبت و ضبط شده، گفت: «بیش از 60 سال فعالیت در زمینه اجتماعی و سیاسی و علمی، تأثیر غیر قابل انکار آیت‌الله در تاریخ ایران را سبب شده است.»
محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت نیز در حاشیه مراسم وداع گفت: «تمام وجود آیت‌الله هاشمی برای مردم و انقلاب بود و با درگذشت ایشان، نظام یکی از ستون‌های خود را از دست داد. دولت و ملت پشتوانه خود و مقام معظم رهبری یکی از یاران صدیق خود را از دست دادند اما اگر امروز آیت‌الله هاشمی درگذشته‌اند، خدا هست و ما هم با اتکا به خدا حرکت خواهیم کرد.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نیز در مراسم وداع با آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی گفت: «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای سیاست خارجی، نظراتی راهگشا ارائه می‌کرد و از دست دادن این شخصیت بزرگ، همه ما را غمگین کرد.»
حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیسجمهور در حاشیه مراسم وداع با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: «آیت‌الله هاشمی از مصادیق روایاتی است که از معصوم(ع) نقل شده است که اگر عالمی فوت کند، در اسلام ثلمه و شکافی ایجاد می‌شود که آیت‌الله هاشمی از مصادیق این روایات است.»
سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروی‌های مسلح در مراسم وداع، گفت: «آیت‌الله هاشمی توجه خاصی به پیشبرد دفاع مقدس داشتند و نقشی اساسی در تثبیت نظام ایفا کردند. زمانی که آیت‌الله هاشمی در دوران دفاع مقدس جانشین فرمانده کل قوا بود و از سال 62 تا پایان دفاع مقدس خدمت ایشان بودیم، خاطرات بسیاری را از وی به خاطر داریم.
به خاطر داریم که ایشان با شجاعت تمام و علیرغم آنکه حضرت امام(ره) ایشان را منع می‌کردند که از اهواز جلوتر بیایند، تا قرارگاه پشت خطوط پیش می‌آمدند و با اطلاع، آگاهی و شناسایی دقیق تدابیری را ابلاغ می‌کردند تا عملیات‌ها پیش برود.
آیت‌الله هاشمی توجه خاصی به پیشبرد دفاع مقدس داشتند و نقش اساسی در تثبیت نظام ایفا می‌کردند و در سازندگی مراحل مختلف کشور نیز حضور داشتند. از خصایص دائمی ایشان نیز این بود که یاور و تأییدکننده رهبری بودند و این علاقه طرفینی تا آخر ادامه داشت، به طوری که ما ایشان را یاور رهبری می‌شناختیم.»
علی مطهری، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و نایب‌رئیس مجلس در مراسم وداع گفت: «ایشان یار نزدیک امام (ره)، شهید مطهری و رهبر انقلاب بودند که البته در سالهای اخیر مقداری با ایشان خوب برخورد نشد ولی وظیفه خود را انجام می‌دادند. ایشان در آنجاهایی که مصلحت نظام را تشخیص می‌داد، کار خود را انجام می‌داد، چه از محبوبیتش کاسته شود و چه مورد هجوم و توهین قرار گیرد. او انسانی بود که خالص برای خدا کار می‌کرد.»
محمدرضا عارف، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی در حاشیه مراسم وداع آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: «جایگاه آیت‌الله هاشمی فراتر از اصلاحات بود و به نظر من پدر معنوی کشور و جوانان بود و فراتر از جناحین حرکت می‌کرد.»
حجت‌الاسلام هادی خامنه‌ای، دبیرکل مجمع نیروهای خط امام در مراسم وداع با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: «بهترین عنوان برای مرحوم هاشمی، لقب امیرکبیر ایران است. آقای هاشمی با اصلاحات همکاری داشت و موافق آن بود. اصلاحات مفهوم وسیعی دارد که می‌توان هاشمی را یک اصلاح‌طلب، انقلابی و مصلح دانست.»
محسن غرویان در مراسم وداع با پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران، درباره سیره مبارزه انقلابی ـ سیاسی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اظهار کرد: «به تعبیر برخی از تحلیل‌گران، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی جزو هیأت امنای انقلاب و ایشان یار و یاور همه انقلابیون بودند. خلاء آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بسیار محسوس است و امیدواریم شاگردان مکتب فکری و اندیشه‌های ایشان - مانند رئیسجمهور - راه ایشان را ادامه دهند و این سنگر را همچنان حفظ کنند.»
ناصر سراج، رئیس سازمان بازرسی در مراسم وداع، گفت: «در حضور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، در جلسه تشخیص مصحلت نظام تا ساعت 12 راجع به برنامه ششم گفت‌وگو کردیم و ایشان با روحیه‌ای باز و فعال، در جهت برطرف کردن نواقص برنامه ششم، نظر می‌دادند و قرار بود گزارش آن را اعلام کنیم که متأسفانه این اتفاق افتاد.»
حجت‌الاسلام والمسلمین قاضی عسکر، نماینده ولی‌فقیه و سرپرست حجاج ایرانی، در حاشیه مراسم وداع با پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران گفت: «ایشان همواره از انقلابیونی که در غربت بودند، چه از نظر مالی و چه انسجام‌بخشی فکری، حمایت می‌کردند. زمانی که کسی امیرکبیر را نمی‌شناخت، ایشان درباره وی کتاب نوشتند. در ارتباط با فلسطین هم دغدغه‌مند بودند و در همین رابطه هم کتابی نوشته بودند. با وجود تمام شکنجه‌ها و سختگیری‌هایی که به ایشان شده بود، بیشترین مقاومت را از خود نشان دادند. آیت‌الله هاشمی در دوران سازندگی به عنوان سردار سازندگی معروف بودند. ایشان پس از جنگ با وجود ویرانی‌های حاصل از جنگ، تصمیمات سازنده‌ای اتخاذ کردند و ما مشاهده می‌کنیم که اقداماتی اساسی از جمله انرژی هسته‌ای و مترو، در دوران ایشان صورت گرفته است.»
الهه کولایی، عضو شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان در حاشیه مراسم وداع آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران گفت: «او در متن انقلاب اسلامی ظهور و بروز پیدا کرد و با تدبیر ایشان همواره مسیر اصلاحات کشور باز ماند. بدون تردید هاشمی رفسنجانی سرمایه بزرگ جریان اصلاحات بود و اصلاح‌طلبان بدون شک راه او را ادامه می‌دهند تا همیشه راه اصلاحات برای مردم گشوده باشد.»
سرلشکر رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص) با اشاره به سابقه حضور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در عرصه‌های فرماندهی نیروی مسلح، گفت: «همه فرماندهان ارتش و سپاه بر این باوریم که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در عرصه‌های دفاع و امنیت فرماندهی بسیار شجاع، باهوش و صاحب تدبیر بودند. خاطرم هست که در 18 دی یکی از سالهای جنگ ما در قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) در غرب کارون جمع شده بودیم که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای عملیات کربلای 5 که یکی از بزرگترین عملیات‌ها محسوب می‌شد، تصمیم‌گیری کردند. در همان جلسه که تا ساعت 2 بامداد به طول انجامید، ما به فکر بلند و قدرت تصمیم‌گیری ایشان پی بردیم. ایشان به گونه‌ای تصمیم‌گیری می‌کرد که واقعاً باعث شکست دشمن می‌شد.»
حجت‌الاسلام و المسلمین ری‌شهری، تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی در مراسم وداع با پیکر آیت‌الله هاشمی در حسینیه جماران اظهار کرد: «آیت‌الله هاشمی را از سال 42 می‌شناسم. ایشان از دوران نوجوانی، پیشگام نهضت اسلامی و در کنار امام(ره) بودند و از ایشان میراث علمی و کارهای قرآنی به یادگار مانده است که بسیار تأثیرگذار هستند.»
حجت‌الاسلام محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور در مراسم وداع با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: «آیت‌الله هاشمی یکی از ارکان موثر انقلاب در ایجاد انقلاب و تداوم انقلاب بوده‌اند. امیدواریم ان‌شاءالله خداوند عجر و پاداش و جزای خیر را در چنین روزی که متعلق به کریم اهل بیت حضرت فاطمه معصومه است، به بهترین وجه ممکن عنایت کند.»
دکتر علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور در مراسم وداع آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران گفت: «ایشان مصداق این معنا از قرآن بودند که از جمله کسانی بود که به وعده و عهدی که با خدا بسته بود، وفا کرد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از یاران صدیق و رهبری بود و به قول سعدی مرد نکونام نمیرد هرگز/ مرده آن است که نامش به نکویی نبرند.»
دکتر صالحی امیری، وزیر ارشاد در مراسم وداع از آیت‌الله هاشمی گفت: «از ابتدای انقلاب خارج از جناح‌بندی‌های سیاسی، آیت‌الله هاشمی مسیر اعتدال را پیش گرفته‌اند. اخیراً بعد از رأی اعتماد به مجلس به ایشان مراجعه داشتم و ایشان فرمودند خوشحالم از این انتخاب و توصیه داشتند مسیر اعتدال را دنبال کنید که راه نجات کشور است.»
حجت‌الاسلام ابوترابی‌فرد، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در حاشیه اولین شب مراسم وداع آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران گفت: «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از سعه صدر استثنایی برخوردار بود. این شرح صدر باعث شد به تعبیر رهبر انقلاب تا پایان عمر ارزشمند خویش در کنار ارزش‌های انقلاب بایستد و در فراز و نشیب‌ها و سختی‌ها، از اراده و محبت ایشان ذره‌ای کاسته نشد.»
سیدمحمدرضا خاتمی صبح روز دوشنبه در حاشیه مراسم وداع با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حسینیه جماران اظهار کرد: «در آینده، کمبود آقای هاشمی برای این انقلاب و مملکت روشن می‌شود. شاید کمتر کسی را با شخصیت آقای هاشمی داشته باشیم که از همه جهات قابل توصیف است. همه مردم ایران حتماً کمبود ایشان را حس می‌کنند؛ به ویژه کسانی که در این ایام با ایشان قرابت فکری بیشتری داشتند. این اتفاق به این آسانی قابل تحمل نیست و امیدوارم ان‌شاءالله خدا به همه صبر بدهد.»
سیدرضا اکرمی، رییس شورای فرهنگی نهاد ریاست‌جمهوری با حضور در حسینیه جماران، در وصف مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: «ایشان 18 سال نماز جمعه را با خطبه‌هایشان هدایت می‌کردند. همیشه سینه‌اش را برای هر مسئولیتی در نظام و نهضت اسلامی، چه در زندان که با شکنجه‌های زیادی همراه بود و چه در داخل و خارج از کشور، سپر قرار می‌داد. همانگونه که شهید بهشتی فرمود؛ تداوم انقلاب دو چیز را لازم دارد؛ یکی دادن خون و دوم خون دل خوردن. آیت‌الله هاشمی همواره خون دل انقلاب و نظام را می‌خوردند و با همین خون دل، دعوت حق را لبیک گفتند.»
روزنامه‌ها و مراسم ارتحال آیت‌الله
روز دوشنبه، 20 دی که سالروز شهادت میرزا تقی‌خان امیرکبیر بود و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به خاطر کتاب «امیرکبیر» و اقدامات بسیار فراوان سازندگی، به امیرکبیر ایران مشهور بود، برای روزنامه‌ها، روزی خاص بود.
آنها که بارها و بارها از این مرد بزرگ که «رسانه سیار» بود و هر روز، حداقل یک روزنامه خبر و تحلیلی مثبت و منفی از زندگی، افکار، عملکرد و برنامه‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داشتند، آن روز به اشتراکی حیرت‌انگیز رسیده بودند و آن خبری بود که همه را به بهت فرود برده بود.
ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با عناوینی مختلف چون «درگذشت ناگهانی آیت‌الله»، «عروج سردار در شب امیر»، «خداحافظ مرد مصلحت»، «یار روح‌الله به خدا پیوست»، «رحلت رفیق دیرین رهبری»، «قلب سازندگی ایستاد»، «مرگ کبیر در روز امیر»، «هاشمی زنده است»، «ایران در سوگ امیرکبیر زمان»، «بدرود امیرکبیر»، «یار صادق امام به امام پیوست» و... در روزنامه‌ها خبر اوّل شد و همگان در سراسر ایران و جهان، به این باور غم‌انگیز رسیدند که:
گفت کسی خواجه سنایی بمرد
مرگ چنین خواجه نه کاریست خرد
کاه نبود او که به بادی پرید
آب نبود او که به سرما فسرد
شانه نبود او که به مویی شکست
دانه نبود او که زمینش فشرد
گنج زری بود در این خاکدان
کو دو جهان را بجوی می‌شمرد
قالب خاکی سوی خاکی فکند
جان خرد سوی سماوات برد
علاوه بر روزنامه‌های داخلی، روزنامه‌ها و رسانه‌های خارجی هم به انعکاس این خبر مهم در سطح وسیع پرداختند. درگذشت ناگهانی این مرد کهنه‌کار علم و سیاست و یار دیرین امام و رهبری، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های آلمانی زبان داشت.
روزنامه «تاگس اشپیگل» آلمان با اعلام خبر درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، وی را تا همین اواخر یکی از بانفوذترین سیاستمداران ایرانی، مربی زیرک، سیاستمدار قدرتمند و بی‌پروا و همچنین تاجری هوشمند ارزیابی کرد.
این روزنامه آلمانی همچنین نگاهی گذرا به فعالیت‌ها و مبارزات هاشمی رفسنجانی با رژیم شاهنشاهی و فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی وی در دوران انقلاب و بعد از آن انداخت.
روزنامه اتریشی «استاندارد» نیز خبر فوت ناگهانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را پوشش داده و نوشت: رفسنجانی روز یکشنبه در تهران و در اثر عارضه قلبی در سن 82 سالگی فوت کرد.
این روزنامه اتریشی نیز نگاهی به کارنامه فعالیت‌های سیاسی و نظامی هاشمی در دوران بعد از انقلاب انداخته و وی را یک بازیکن بانفوذ در ایران دانست.
نشریه مهم «دی سایت» آلمان هم با انتشار خبر فوت هاشمی رفسنجانی، در مطلبی نوشت: وی به تنهایی یک انستیتو در وطن خود و یکی از ستون‌های جمهوری اسلامی بود.
این نشریه آلمانی نوشت: تلویزیون جمهوری اسلامی برای پخش خبر فوت هاشمی، برنامه‌های خود را قطع کرد و یک گوینده با صدای لرزان این خبر را اعلام کرد. هزاران نفر بعد از شنیدن این خبر، جلوی بیمارستان محل فوت هاشمی (شهدای تجریش) واقع در شمال تهران جمع شدند و عزاراداری کردند.
دی سایت همچنین به فعالیت‌های ضد رژیم شاهنشاهی هاشمی در دوران قبل از انقلاب پرداخته و وی را معتمد نزدیک امام خمینی دانسته و همچنین نوشت: وی در دوران ریاست‌جمهوری هشت‌ساله‌اش شدیداً تحت فشار بود. باید ایران را بعد از هشت سال جنگ فاجعه بار با عراق، دوباره از نظر اقتصادی و اجتماعی بازسازی می‌کرد.
نشریه آلمانی فوکوس نیز در مطلبی نوشت: هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهوری اسبق ایران و یکی از معماران جمهوری اسلامی بعد از انقلاب 1979 روز یکشنبه و در سن 82 سالگی طی یک عارضه قلبی در بیمارستانی در تهران درگذشت. رفسنجانی و خامنه‌ای به عنوان صمیمی‌ترین نزدیکان پایه‌گذار انقلاب اسلامی (خمینی) محسوب می‌شدند.
این نشریه آلمانی، رفسنجانی را یک روحانی عمل‌گرا و سیاستمداری معتدل و میانه‌رو نامید که با وجود دوستان و دشمنان زیادی که داشت، همواره به خط‌مشی مد نظر خود وفادار بود.
روزنامه آلمانی زبان «تاگس آنسایگر» سوئیس نیز با اعلام خبر فوت ناگهانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، در مطلبی نگاهی به سابقه فعالیت‌های سیاسی و انقلابی وی انداخت.
«زوددویچه سایتونگ» آلمان هم با انتشار خبر فوت هاشمی رفسنجانی از تأثیر و نفوذ تعیین‌کننده وی در سیاست ایران از زمان انقلاب اسلامی سال 1979 در این کشور، نوشت.
روزنامه آلمانی‌زبان «نویه زوریخه سایتونگ» سوئیس نیز با انتشار خبر فوت ناگهانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سن 82 سالگی، وی را سیاستمداری برجسته نامید که بعد از انقلاب اسلامی سال 1979 تقریباً همه مسئولیت‌های سیاسی مهم در این کشور را در دوره‌های مختلف عهده‌دار شد.
روزنامه «دی ولت» آلمان نیز با انتشار خبر فوت هاشمی رفسنجانی، وی را یکی از معماران انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 نامیده و با اشاره به اینکه رفسنجانی دو دوره ریاست‌جمهوری در ایران را عهده‌دار بوده، نوشت: دولت به مناسبت درگذشت رفسنجانی، سه روز عزای عمومی در این کشور اعلام کرد.
روزنامه آلمانی «روند شاو» آلمان هم در مطلبی، در این باره نوشت: اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیسجمهور اسبق ایران در سن 82 سالگی بر اثر عارضه قلبی در بیمارستانی در تهران درگذشت. این روزنامه آلمانی، هاشمی را یکی از قهرمانان اصلی انقلاب اسلامی سال 1979 و یک سیاستمدار میانه‌رو در ایران نامید.
هفته‌نامه «اشپیگل» هم در مطلبی، خبر فوت ناگهانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را منتشر کرده و وی را از زمان انقلاب اسلامی سال 1979 یک شخصیت کلیدی در عرصه سیاسی ایران نامید. این هفته‌نامه مهم آلمانی همچنین نگاهی به سابقه فعالیت‌های سیاسی رفسنجانی در دوران بعد از انقلاب انداخته و نوشت: رهبر ایران و رئیس‌جمهوری این کشور، اظهار تأسف عمیقی درباره درگذشت هاشمی رفسنجانی کردند.
بدرقه میلیونی
تهران-دانشگاه تهران- صبح سه‌شنبه 21 دی 1395 ساعت 8:40
مراسم وداع تا ساعات اولیه بامداد سه‌شنبه، 28 دی ادامه داشت و پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی صبح زود پس از وداع همسر و فرزندان در منزل و حسینیه جماران، به سمت میعادگاه مردم در دانشگاه تهران حرکت داده شد. اما ازدحام مردم، باعث کندی حرکت می‌شد. حتی در اولین ساعات قبل از شروع رسمی مراسم تشییع، خیابان‌های منتهی به دانشگاه تهران مملو از جمعیت است.
از مسیر منتهی به میدان ولیعصر تا خیابان‌های منتهی به دانشگاه تهران، مردم به شکل پیاده‌روی گروهی، طی مسیر می‌کردند و خود را برای برگزاری نماز، به دانشگاه تهران می‌رساندند.
با نزدیک شدن به خیابان انقلاب، انبوه جمعیت بیشتر شده و تمامی اقشار مردم حتی میانسالان و کهنسالان با توجه به ناتوانی در حرکتشان، خود را برای بدرقه یار دیرین امام، به دانشگاه تهران می‌رسانند.
مراسم رسمی از ساعت 8:40 با قرائت آیاتی چند از کلام الله مجید، در حیاط دانشگاه تهران آغاز شده و در این مراسم مسئولان کشوری از همه رده‌ها و اقشار مختلف مردم حضور دارند.
در ردیف اول جایگاه، مسئولان، سران قوا، وزرا و معاونان آنان، مقامات لشگری، رئیس سازمان صداوسیما، رئیس فعلی و اسبق دانشگاه آزاد اسلامی و محسن هاشمی فرزند ارشد آیت‌الله هاشمی حضور داشتند. همگی چشم‌انتظار قدوم رهبر معظم انقلاب برای اقامه نماز بر پیکر یار و همسنگر دیرین بودند.
یاسر هاشمی، فرزند دیگر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز در جمع جمعیت حاضر جلوی درب دانشگاه تهران حضور یافت و از همه تشکر کرد و مردم نیز با وی ابراز همدردی کردند.
عفت مرعشی، همسر آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی و فائزه و فاطمه هاشمی، دختران آیت‌الله هاشمی که به منظور حضور در مراسم تشییع آیت‌الله، راهی دانشگاه تهران بودند، از میان مردم حاضر در خیابان‌های اطراف دانشگاه عبور کردند و مردم نیز با آنها به همدردی پرداختند. مهدی هاشمی فرزند دیگر آیت‌الله هاشمی همراه با پیکر آیت‌الله، وارد دانشگاه تهران شد.
در این مراسم که یک حرکت جمعی بود، تمامی نهادها و سازمان‌ها، آتش‌نشانی، اورژانس، پلیس راهنمایی و رانندگی، نیروی انتظامی و پلیس راهور، در مسیرهای منتهی به دانشگاه تهران حضور داشتند. شهرداری تهران نیز با راه‌اندازی ایستگاه‌های صلواتی، از مردم در مسیرهای منتهی به دانشگاه تهران، پذیرایی می‌کرد.
مردم و مسئولان کشور که از ساعات ابتدایی آغاز مراسم تشییع پیکر، در دانشگاه تهران حضور به هم رسانده بودند، منتظر ورود رهبر معظم انقلاب و اقامه نماز بودند.
دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهوری، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و آیت‌الله محمدصادق آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه جزو آخرین مسئولانی بودند که پیش از ورود پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به منظور اقامه نماز بر آن، وارد دانشگاه تهران شدند.
در همین لحظات، پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بر دستان تعدادی از نوه‌ها و همراهان ایشان وارد مصلای دانشگاه تهران شد و مورد استقبال فرزندان آیت‌الله قرار گرفت و دقایقی بعد رهبر معظم انقلاب اسلامی، به منظور اقامه نماز میت بر پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، وارد مصلی دانشگاه تهران شدند.
نماز اقامه شد و آیت‌الله خامنه‌ای کنار تابوت نشستند و با همسنگر و همراه دیرین خویش وداع کردند.
تا سرمنزل دوست
تهران- از خیابان انقلاب تا حرم مطهر حضرت امام خمینی (ره)- مراسم تشییع و تدفین- سه‌شنبه 21 دی 1395
پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، یار دیرین انقلاب، امام خمینی(ره) و از پیشگامان نهضت اسلامی دوران معاصر، پس از ۵۹ سال خدمت صادقانه به ملت ایران، در میان حزن و اندوه میلیون‌ها ایرانی قدرشناس، از دانشگاه تهران به سوی حرم مطهر امام خمینی و آرامگاه ابدی او تشییع شد. این مراسم به گونه‌ای باشکوه بود که تنها می‌توان آن را بزرگترین اجتماع مردمی در ایران برای تشییع شخصیت‌های ارشد نظام، پس از مراسم تشییع پیکر مطهر امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی در خرداد ۱۳۶۸، به شمار آورد.
جمعیت انبوه و متراکم، در صفوفی که جای نفس کشیدن هم باقی نمی‌گذاشت، از میدان فردوسی تا میدان انقلاب و خیابان‌های اطراف و پس از آن از خیابان حافظ تا مرقد مطهر امام خمینی که به منظور ادای احترام به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گردهم آمده بودند، برای دوست و دشمن غافلگیر‌کننده بود. مردمی که آمده بودند و با نوحه‌خوانی و عزاداری و دلی شکسته، از فقدان یار دیرین خود با سردادن شعارهای وداعی، خودروی حامل پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را مشایعت کردند.
در تهران همه آمده بودند، مرد و زن، پیر و جوان با هر اعتقاد و حزبی. عجیب اینکه بسیاری از هموطنان از شهرهای دور، یک روز قبل از مراسم تشییع به تهران آمده بودند تا خود را به مراسم وداع با رئیس مجمع تشخیص مصلحت برسانند و ساعت ۶ صبح در محدوده دانشگاه تهران بودند و چون قدرشناسان صادق برای وداع با یار صادق امام خمینی، قبل از طلوع آفتاب و در سرمای زمستان، خود را برای تشییع پیکر مطهر آن بزرگوار آماده وداع کرده بودند؛ وداعی که دایره وسیع آن در لنز هیچ دوربینی جمع نمی‌شد و به تصویر کشیدن همه صحنه‌های خروشان وداع، برای هیچ‌کس امکان‌پذیر نبود.
این جمعیت میلیونی، یک بار دیگر به نام آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، همبستگی ملی را به نمایش گذاشت. پس از اقامه نماز میت به امامت رهبر معظم انقلاب اسلامی بر پیکر «رفیق دیرین، و همسنگر و همگام دوران مبارزات نهضت اسلامی و همکار نزدیک سالهای متمادی در عهد جمهوری اسلامی»، اقیانوس ملت قدرشناس، پشت پیکر آیت‌الله هاشمی هروله‌کنان عزاداری می‌کردند.
صحنه مراسم تشییع، گواه این حقیقت بود که مردم قدرشناس ایران اسلامی، با حضور گسترده و باشکوه خود، دین خویش را به شخصیتی ادا کردند که از سوی امام راحل و رهبر انقلاب، تاریخ‌ساز و بی‌بدیل عنوان شد. آنجا که امام خمینی(ره) پس از شنیدن ترور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۵۸ چنین گفتند: «مرحوم مدرس که به امر رضاخان ترور شد، از بیمارستان پیام داد: به رضاخان بگویید من زنده هستم، مدرس حالا هم زنده است. مردان تاریخ تا آخر زنده هستند. بدخواهان باید بدانند هاشمی زنده است چون نهضت زنده است» به کار بردن این تعبیر از سوی امام خمینی(ره) که به بزرگترین قدرت‌های استکباری همچون آمریکا می‌تاخت و شوروی آن زمان را به هیچ می‌انگاشت، این صراحت لهجه در تعریف یکی از باسابقه‌ترین مبارزان انقلاب و نزدیک‌ترین افراد به خود، دور از انتظار نبود.
مردم انقلابی ایران هم به تأسی از پیشوای خود، چنان وداعی با یار دیرین امام (ره) و رهبری داشتند تا به جهانیان ثابت کنند همچون گذشته قدرشناس خادمان خود هستند و زحمات و فداکاری‌های آنان را فراموش نمی‌کنند.
حضور همه اقشار، نسل‌ها، جناح‌ها، احزاب و مسئولان در مراسم تشییع و تدفین، یادآور صحنه‌های باشکوه دفاع از آرمان‌های انقلاب در مقاطع مختلف است. همه یکصدا فریاد می‌زدند: «عزا عزاست امروز، هاشمی قهرمان پیش خداست امروز» صحنه‌هایی که یادآور ۱۴ خرداد سال ۱۳۶۸ بود. همان روزی که بنیانگذار انقلاب اسلامی، رهسپار خانه ابدی شد؛ آن هم با بدرقه‌ای خروشان از جنس مردمان تاریخ‌ساز.
در میان جمعیت خروشان، جوانانی دیده می‌شدند که هیچ تجربه‌ای از انقلاب نداشتند و جهاد و مردانگی بسیاری از مردان این مرز و بوم را درک نکرده‌اند، اما خوب می‌دانند که پیر فرزانه ایران‌زمین، چگونه مردی بوده و چه صحنه‌هایی را از قبل از انقلاب و بعد از انقلاب به چشم خود دیده و چه مدبرانه در برابر همه این مشکلات ایستاده است!
در میان آن جمعیت خروشان، کودکانی نیز دیده می‌شدند که دست در دست والدینشان آمده بودند تا تاریخ‌ساز شوند، همچون مرد فرزانه‌ای که تاریخ‌ساز شد، این مردان و زنان کوچک آمده بودند تا درس اتحاد و یکپارچگی را بیاموزند و در تاریخ کشورشان بدرخشند.
در این میان پیرمردان و پیرزنانی نیز دیده می‌شدند که خاطرات قبل از انقلاب و خدمات یار دیرین امام و رهبری را خوب به یاد داشتند و شاید به یاد آن روزها و یادآوری خاطرات تلخ و شیرین ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته، برای او اشک ریختند؛ قطرات اشکی که هر یک حرفی برای گفتن داشت.
از اولین لحظات طلوع خورشید روز تشییع، هر ساعتی که می‌گذشت، به تعداد جمعیت اضافه می‌شد. عمده افراد پلاکارد در دست داشتند، همه شمایل آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را که در کنار رهبری یا امام راحل ایستاده و لبخند بر لب داشت، به دست گرفته بودند. پلاکاردها را به سمت دوربین‌هایی که خبرساز شده بودند، نشانه می‌گرفتند تا جهانیان بدانند که ایران چه فرزانه‌مردی را از دست داده است، اما بگویند که جهاد و سازندگی همچنان ادامه دارد همانگونه که سردار سازندگی همواره چنین هدفی را دنبال می‌کرد.
جمعیت زیادی در حال حرکت به طرف درب اصلی دانشگاه تهران هستند. ازدحام در مراسم تشییع پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به اندازه‌ای است که از تقاطع خیابان دکتر غریب تا خیابان دانشگاه مملو از جمعیت است و حرکت در این مسیر، به کندی و سختی انجام می‌شود.
پوسترها و تراکت‌های متنوعی در دست مردم دیده می‌شود، روی یکی از آن نوشته «خداحافاظ چریک پیر و مهربان»، یکی از شرکت‌کنندگان کاغذی بر دست داشت که روی آن نوشته بود «بدرود عالیجناب سیاست»، روی عکسی هم که تصویر هاشمی، روحانی و سیدحسن خمینی را کنار هم نشان می‌داد، نوشته شده بود «راهت ادامه دارد». برخی از حاضرین هم شعار می‌دهند که «خداحافظ مرد امید و عقلانیت»
این مراسم از شبکه یک سیما، شبکه خبر، رادیو ایران، رادیو تهران، رادیو جوان و رادیو فرهنگ پخش می‌شد و دیگر شبکه‌های سیما به تناسب، به این مراسم می‌پرداختند و با پخش برنامه‌هایی، مبارزات و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را مرور می‌کردند.
مراسم علاوه بر پخش مستقیم از سوی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی داخلی، از شبکه‌های تلویزیونی خارجی نیز به صورت مستقیم پخش شد.
فرانس24، الجزیره انگلیسی، بی‌بی‌سی جهانی و یورونیوز از مهمترین شبکه‌های خارجی بودند که اقدام به پخش زنده این مراسم کردند.
حتی نرده‌های حفاظ خیابان انقلاب واقع در مسیر تشیع پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از وجود جمعیت بسیار، شکسته شد. مردم همچون موج خروشان، پیکر این فقید فرزانه را همراهی می‌کردند. هجوم می‌آوردند و خسته نمی‌شدند، همچنان شعار سر می‌دادند و چشم بر تابوت داشتند. آنها پس از خیابان انقلاب و حافظ، بی‌هیچ خستگی به بهشت‌زهرا نیز رفتند تا پیکر آیت‌الله خود را در خانه ابدی‌اش قرار دهند. در کجای دنیا چنین مردمانی وفادار، غیور و باعزت دیده شده است؟ مردمانی که برای بزرگان چنین احترامی قائل هستند. حضور مردم از خیابان‌های مرکز تهران تا مرقد امام راحل در جنوب تهران امتداد داشت. واقعاً آن جمیعت وخروش و عشق از کجا آمده بود؟
بعد از مراسم تشییع پیکر امام راحل(ره) تاکنون، تشییع پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، از بی‌سابقه‌ترین مراسم تشییع در تاریخ ایران بود و این بار نیز مردم، وفاداری و یکپارچگی خود را به تاریخ ثابت کردند و تاریخ‌ساز شدند. چه زیباست خاطرات مردی که در طول حیاتش، وحدت‌بخش بود و مراسم تشییع پیکرش نیز با حضور اقشار مختلف مردم، وحدت و همدلی را نشان داد.
آرام کنار امام (ره)
بهشت زهرا –حرم حضرت امام خمینی (ره)- مراسم تدفین- سه‌شنبه 21 دی 1395
در میان جمعیت، شخصیت‌های سیاسی و مذهبی وحتی مسئولان خارجی، سفرای کشورهای خارجی در تهران نیز دیده می‌شد، اگر چه صحن حرم امام خمینی دیگر تفاوتی نداشت، که هستی و چه سمت و پستی داری، آنجا همه با یک هدف رفته بودند؛ رفته بودند تا بگویند که ایران و ایرانی همیشه زنده است. حتی اگر بزرگمردان آنها از حیات رخت بر بندند، روح آنها، آموزه‌های آنها و تجربیات ارزنده آنها با ما زنده است.
هنوز پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به مرقد مطهر نرسیده بود و آوای قرائت قرآن کریم از بلندگوهای حرم مطهر آرام‌بخش بود. قبل از آغاز رسمی مراسم، تمامی درب‌های ورودی صحن حرم امام(ره) مملو از جمعیت بود، به نحوی که امکان تردد مردم از درب‌های گوناگون حرم به سختی انجام می‌شود. بسیاری از مردم در صحن‌های بیرونی حرم در انتظار آغاز رسمی مراسم نشسته‌اند و صدای بلندگوهای صحن در حیاط‌های گوناگون حرم پخش می‌شد.
بسیاری از مردم، از سایر استان‌ها و شهرستان‌های کشور برای حضور در مراسم خاکسپاری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی خود را به مرقد امام(ره) در تهران رسانده بودند. در میان جمعیت، افرادی از استان‌های اصفهان، کرمان، فارس، گیلان، مازندران و حتی استان‌های دورتر همچون آذربایجان شرقی و غربی در حرم مطهر حضور داشتند.
ساعت از ظهر گذشته بود که پیکر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، برای آرمیدن در کنار بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران وارد حرم مطهر شد.
مردم با سر دادن شعار «عزا عزاست امروز، روز عزاست امروز، هاشمی قهرمان پیش خداست امروز»، «لااله‌الاالله به عزت و شرف لااله‌الاالله»، «الله اکبر» و... از یار دیرین انقلاب استقبال کردند.
پیکر مرحوم آیت‌الله هاشمی پس از آنکه سرود ملی جمهوری اسلامی و مارش نظامی نواخته شد، در صحن حرم امام خمینی(ره) تشییع و سپس برای خاکسپاری در جوار مرقد امام راحل، وارد ضریح حرم امام خمینی(ره) شد. حاضران پس از استماع زیارت آل یاسین که توسط نوه برادر آیت‌الله هاشمی قرائت شد، به اقامه نماز ظهر و عصر پرداختند و به کلمات نورانی آیات کلام الله مجید گوش جان سپردند.
ابتدا محسن و مهدی هاشمی وارد قبر شدند و قرآن و دعا خواندند و پس از آن، پیکر مطهر آن مرحوم توسط لاهوتی داماد آیت‌الله هاشمی، ناصر هاشمی برادرزاده آیت‌الله و محمد جمعه‌ای از محافظین سابق آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در قبر قرار داده شد. به هنگام دفن، انگشتر عقیق زرد رنگی که سردار قاسم سلیمانی از کربلا آورده بود و شب قبل از دفن به خانم عفت مرعشی، همسر مرحوم آیت‌الله داده بود، بر پیشانی آن مرحوم قرار داده شد.
پس از قرائت زیارت عاشورا، مراسم تشییع و خاکسپاری رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام به طور رسمی پایان یافت.
مراسم یادبود به میزبانی رهبر معظم انقلاب
تهران- حسینیه امام خمینی (ره) – چهارشنبه 22 دی 1395
در تشییع جنازه اعلام شده بود که رهبر بزرگوار برای گرامیداشت یاد و نام رفیق دیرین خویش، روز چهارشنبه 23 دی مراسمی در حسینیه امام خمینی برگزار می‌کنند. مراسم با تلاوت قرآن و مرثیه‌سرایی شروع شد.
در این مراسم که اعضای خانواده و بستگان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رؤسای قوای سه‌گانه، مسئولان کشوری و لشکری و قشرهای مختلف مردم حضور داشتند، قاریان، آیاتی از کلام الله مجید را تلاوت کردند و ذاکران اهل بیت (علیهم‌السلام) به مداحی پرداختند.
در این مراسم، آیت‌الله موحدی کرمانی در سخنانی، ایمان به خدا و ایستادگی در راه حق را مهمترین ویژگیِ رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام دانست و افزود: «ملت قدرشناس ایران هرگز مبارزات آن یار دیرین امام و رهبری در مقابل طاغوت‌های زمان یعنی رژیم پهلوی و جبهه استکبار و همچنین خدمات و مسئولیت‌های او در مقاطع مختلفی مانند دفاع مقدس، مجلس شورای اسلامی، ریاست‌جمهوری و مجمع تشخیص مصلحت نظام را از یاد نخواهند برد.»
وی با اشاره به مصلحت مهم حفظ انسجام ملی و حساسیت آن یار صمیمی انقلاب بر حفاظت از مصالح نظام، افزود: «در نظام اسلامی، فصل‌الخطاب مقام معظم رهبری است و ایشان نیز همواره تأکید داشت که در مقام عمل، همگی باید رهرو و مطیع رهبری باشیم.»
ترحیم دهها میلیونی
حرم مطهر امام خمینی (ره) و سراسر ایران از 22 دی تا اوایل بهمن
مراسم شب هفتم آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی با حضور مسئولان کشوری و لشگری و اقشار مختلف جامعه در حرم مطهر امام خمینی(ره) برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، با تسلیت به عفت مرعشی همسر آیت‌الله هاشمی، اظهار کرد: «به شما ملت وفادار هوشیار و بیدار ایران نیز تسلیت عرض می‌کنم. از خداوند بزرگ برای آن شخصیت کم‌نظیر - اگر نگویم بی‌نظیر - علو درجات خواستارم. وقتی قرار شد در این مجلس باشکوه سخنران باشم، فکر می‌کردم چه آیه‌ای از قران را که مناسب این مجلس و این شخصیت است، انتخاب کنم. به قرآن مراجعه کردم و دیدم چندین آیه آمد که اگر انسان کمترین دقتی هم داشته باشد، می‌تواند بگوید مرحوم هاشمی مصداق این آیات است.
همه آنها را نمی‌شود گفت. یکی از آنها سوره مریم آیه ۹۶ است. کسانی که به عمل صالح ایمان دارند نزد مردم عزیز هستند. این اجتماع امروز، ختمی که توسط مقام معظم رهبری گرفته شد، اجتماع قم و اجتماعات شهرهای دیگر، این موضوع را نشان نمی‌دهد؟
آیا آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با تاریخ درخشان زندگی‌اش، مصداق السابقون و انصار نیست؟ هاشمی زنده است همانطور که امام فرمود «هاشمی زنده است تا نهضت زنده است». ایشان با زندگی، روش، رفتار، منش و حتی با فوتش آموزه‌هایی برای ما گذاشت.
من از سال 42 تاکنون که 53 سال می‌شود، با آیت‌الله هاشمی بودم و در طول دوران مبارزه در قم، زندان و پیروزی انقلاب هم با ایشان بودم. پس آن صفاتی که درباره ایشان می‌گویم، مشاهدات یقینی من است.
آیت‌الله هاشمی از ریا، دوچهره و چند چهره بودن و دوگانه سخن گفتن تنفر داشت، اما در جامعه الان ما هزارچهره هم وجود دارد هر طرف باد بیاد می‌چرخند و اینها بد آدم‌هایی هستند.
درس دیگر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، درس مقاومت و صبوری است. علیرغم تهمت‌ها و ناملایمات و در حالی که کوهی از مشکلات وجود داشت، صبح می‌آمد و در جلسه مجمع تشخیص، آرام و با لبخند حضور پیدا می‌کرد و این را دوستانی که در مجمع بودند نیز تصدیق می‌کنند.
مراسم تشییع پیکر مرحوم هاشمی، درس‌های زیادی داشت. من وقتی برای مراسم تشییع رفتم، نزدیک سردار بزرگ‌مان حاج قاسم سلیمانی نشسته بودم و گوش می‌دادم که در پاسخ خبرنگاری چه می‌گوید. من به سردار سلیمانی ارادت داشتم، دارم و خواهم داشت و این پاسخ او علاقه من را دوچندان کرد. سردار سلیمانی خیلی متین و پخته درباره هاشمی گفت که هاشمی تا پایان همان بود که از اول بود. او تا آخر بر اصول پایبند بود حتی اگر بعضی اوقات تاکتیک‌ها را تغییر می‌داد. تاکتیک هاشمی تغییر می‌کرد اما استراتژی‌اش همان بود.
می‌توان از تشییع پیکر هاشمی رفسنجانی درس گرفت. این انقلاب، ایران، اسلام و نظام قطعاً دشمن داشته، دارد و خواهد داشت. در هشت سال دفاع مقدس که این مرد بزرگ فرمانده جنگ بود، همه این دشمنان، غربی‌ها و بعضی کشورهای عربی به صدام کمک کردند. پس حواس‌مان باشد که دشمن، دشمن است. من در مصاحبه‌ای گفتم که نفوذ را قبول ندارم، ولی بد تعبیر شد. منظور من این بود که نه اینکه نفوذی نداریم، بلکه باید خودمان قبل از همه، مواظب خودمان باشیم.
در این مدت بعضی‌ها و شبکه‌های خارجی مدام تبلیغ کردند و حیا نکردند. البته باید از برادری که به صورت تلفنی پاسخ دندان‌شکنی به آنها داد، تشکر کنم. این هاشمی فرمانده جنگ از ارکان به وجودآورنده انقلاب، شورای انقلاب، اولین رئیس مجلس و عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود و نقش اول را بعد از رحلت امام(ره) در انتخاب رهبر آینده داشت و تا آخر ایستاد و خط قرمزش هم انقلاب و رهبری بود. به دشمان می‌گویم باید بدانید هاشمی اپوزیسیون نبود بلکه رکن این انقلاب بود و مراسم تشییع پیکرش را ببینید و بدانید مردم ایران فرزندان‌شان را این‌گونه بدرقه می‌کنند. این حضور تمام معادلات دشمن را به هم ریخت.
من از برادران و خواهران ایرانی‌ام به عنوان یک طلبه کوچک خواهش می‌کنم از چپ و راست تا اصلاح‌طلب، اصولگرا و اعتدال‌گرا این اجتماعی که کردید را همچنان داشته باشید و این اجتماع با تفکرات، عقیده‌ها و گروه‌های متفاوت منافات ندارد. در مشترکات با هم باشید و در جایی که اختلاف نظر وجود دارد، بنشیند و اختلافات را حل کنید. اگر هم قانع نشدید، تهمت نزنید. همه باید از این وحدت به وجودآمده استفاده کنیم و قدر انقلاب و رهبری را بدانیم. آن هم در این منطقه که دورمان آتش است، اما ایران یک کشور امن به حساب می‌آید که این معلول وجود مردم ایران و رهبر هوشمند و آگاهی است. به همین دلیل همه باید یک ید واحده شوید و بایستید.
این خیلی بد است که ملتی با داشتن فرهنگ و تمدن دیرینه، در این تاریخ معاصر وقتی نام هر شخصیت بزرگش را می‌آوری، می‌بینی در کنارش ظلم بزرگی به او شده است. به امیر کبیر جفا شد، شیخ فضل‌الله در زمانی که کالسکه‌اش راه می‌رفت و مردم برای تبرک به چرخ‌هایش دست می‌کشیدند، در عصر تولد حضرت علی (ع) در میدان توپخانه به دار کشیده شد و عده‌ای کف زدند. یا خود من یادم هست که چه جسارت‌هایی به مرحوم کاشانی می‌کردند و یا مرحوم مصدق را ببینید که چگونه با او برخورد می‌شد.
خیلی بد است که تا وقتی شخصیت‌ها هستند، به آنها توهین کنیم و وقتی رفتند، بر سر خود بزنیم. بعد از انقلاب هم که با بهشتی آنگونه رفتار کردند، به گونه‌ای به عنوان رئیس دیوان عالی کشور از مشهد تا تهران هیچ جا به جز یک شهر راهش ندادند تا سخنرانی کند ولی وقتی به شهادت رسید، شهید مظلوم شد. آخرین این شخصیت‌ها هم مرحوم هاشمی است.
پیش از انقلاب زمانی که خدمت حضرت امام(ره) در نجف مشرف شد، شرایط تهران و ایران شرایط خفقان و دستگیری بود. امام(ره) به او فرمود که حالا به تهران نروید و بمانید، ولی هاشمی به امام(ره) گفت که نهضت انقلاب و مبارزه الان به حضور من نیاز دارد حتی اگر بروم و مرا دستگیر کنند.
وقتی جنگ تمام شد، آن هم در زمانی که فرماندهی جنگ در شرایط سخت و بحرانی بود، در رابطه با قطعنامه امام(ره) با هوشمندی بالا، تمام زوایا را برای ما مجلسی‌ها نوشت و حاج احمدآقا در جلسه غیرعلنی آن را خواند. امام(ره) در آن نامه فرمود که فرمانده سپاه آمده و گفته برای ادامه جنگ این مقدار سلاح، تانک و نیرو می‌خواهیم و از رئیس دولت خواسته شده که بگوید چقدر می‌تواند اینها را تأمین کند. که می‌گوید خزانه با مشکلات روبروست. امام(ره) این شرایط را در آن نامه به ما گفت.
در چنین شرایطی هاشمی به حضرت امام(ره) می‌گوید که اگر احساس می‌کنید آسیب می‌بینید و شرایط کشور، جنگ و منطقه اقتضاء می‌کند آتش‌بس را بپذیریم. اگر این کار برای شما مشکل است، من به عنوان فرمانده جنگ اعلام کنم و قطعنامه را بپذیرم و شما به عنوان فرمانده کل قوا دستور دهید مرا دستگیر، محاکمه و اعدام کنند اما این انقلاب بماند.
مقاومت و صبوری، منش دیگر مرحوم هاشمی بود. من گاهی اوقات می‌ماندم که او چگونه فشارها، مشکلات، ناملایمات، برخوردها و تهمت‌ها را تحمل می‌کند، اما بعد از همه فشارها صبح شنبه با کوهی از مشکلات وارد مجمع می‌شد و آرام و با خنده پشت صندلی می‌نشست و مدیریت می‌کرد. اعضای مجمع می‌دانند که هر جا بحث می‌شد، می‌گفت خدمت رهبری بودم و ایشان این‌گونه فرمودند و باید اینطور پیش برویم و حتی یک سانتیمتر آن طرف‌تر نمی‌رفت.
او بعد از مدت‌ها که از زندان آزاد شد، به منزل مرحوم فلسفی آمد. آقای فلسفی به او گفت که شنیده‌ام شما را خیلی شکنجه کرده‌اند که او در جواب گفت که من آدم مقاومی هستم و بنیه‌ام خوب است. از من که گذشت اما آمدم بگویم به فکر زندانیانی که گرفتارند، باشید. این درس از هاشمی برای ما مقاومت، صبوری و تحمل ناملایمات بود. ضمن اینکه او سعه صدر بالایی داشت و به قول حضرت امیر (ع) این قلب‌ها ظرف هستند و بهترین قلب‌ها آن است که ظرفیتش خیلی بالا است.
دوراندیشی، بلندهمتی و در نظر گرفتن منافع ملی، خصلت دیگر هاشمی بود. او به دنبال ایرانی آباد و مقتدر در منطقه و دنیا بود. ببینید وقتی رئیسجمهور شد، شرایط کشور چگونه بود. هشت سال جنگ، ویرانی‌های جنگ، جنگ‌زده‌ها، مردمی که گرفتار شهرها و آواره شدند و زیرساخت‌های کشور هم بمباران شده و از بین رفته بود. مردان بزرگ تصمیم‌های بزرگ می‌گیرند و نمی‌ترسند و خودشان را فدای هدفی که دارند می‌کنند. هاشمی ریسک‌پذیر بود.
هاشمی روی اصول اسلام و انقلاب پافشاری داشت. او ضمن روشن، آزاد و رک بودن، هنر این را داشت که روی اصول انقلاب با هیچ کس معامله نمی‌کرد. متأسفانه بر اثر تبلیغات مسموم یک عده نافهم برخی از مردم کمتر متوجه این امور شده‌اند. در حالی که روی اصول انقلاب، اسلام، ایران تا زمانی که زنده بود و بعد از امام(ره) روی رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ایستاد.»
حجت‌الاسلام محمدی‌گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهوری، اعضای بیت امام خمینی(ره)، مقامات کشوری و لشگری و دیگر شخصیت‌های سیاسی و مسئولان نیز در این مراسم حضور داشتند.
از یک ساعت پیش از شروع مراسم، حرم مطهر امام خمینی(ره) مملو از جمعیت دوستداران آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود. انبوه جمعیت به‌حدی بود که ناطق نوری به زحمت توانست خود را از میان جمعیت به داخل حرم برساند و محافظان به سختی از میان جمعیت برای او راه باز کردند تا به سمت جایگاه برسد.
روحانیون سایر ادیان و مذاهب از جمله روحانیون زرتشتی و کلیمی نیز در این مراسم حضور داشتند. از ویژگی‌های کم‌سابقه این مراسم آن بود که بسیاری از مقامات و شخصیت‌هایی که از در جداگانه حرم وارد شدند نیز هنگام ورود یا خروج، لحظاتی به شدت تحت فشار جمعیت ماندند.
در ابتدای این دیدار، محسن و مهدی (فرزندان)، محمد هاشمی (برادر) و برخی نوه‌ها و دیگر نزدیکان آیت‌الله هاشمی ایستاده بودند و حاضران به آنها تسلیت می‌گفتند. یاسر هاشمی نیز در داخل حرم در کنار حجج الاسلام سیدعلی خمینی و محمدی گلپایگانی مستقر بود و حضار به او تسلیت می گفتند. شمار زیادی از علمای قم نیز در مراسم شرکت کرده بودند.
محسن طاهری از مداحان اهل بیت (ع) به ذکر مصیبت در حرم امام خمینی(ره) پرداخته بود و پس از وی نیز علی انسانی از دیگر مداحان، از مصائب اهل بیت علیهم‌السلام گفت. وی در سخنان کوتاهی که در بخشی از مداحی داشت، گفت: «هاشمی از آن همه رنج تهمت راحت شد و ما هنوز نمی‌دانیم چه بلایی بر سرمان آمده است. گویی آیت‌الله هاشمی می‌دانست سفر نزدیک است و باید جان کلام را بگوید، برای همین گفت در تمام دنیا عاشق‌تر از من به رهبری نیست.»
بعد از محسن طاهری، حاج علی انسانی، شاعر و مداح اهل بیت که در زمان حیات آیت‌الله هاشمی نیز در حضور وی مدیحه‌سرایی می کرد، ابتدا غزلی از حافظ به یاد آن مرحوم خواند و سپس با اشاره به روضه‌خوانی خود در حضور آیت‌الله هاشمی، یادی از مصائب حضرت زهرا(س) کرد. بعد از سخنان حجت‌الاسلام ناطق نوری نیز نوای حاج مهدی منصوری، مداح روشندل پایان‌بخش برنامه بود.
ادای احترام سفرا و مقامات دیپلماتیک
یکی از نکات قابل توجه در ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، برجسته شدن بُعد بینالمللی شخصیت ایشان است، به گونه‌ای که همزمان با نیمه‌افراشته شدن پرچم جمهوری اسلامی ایران در سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های سیاسی ایران در خارج از کشور، سفرا و مقامات دیپلماتیک با حضور در این مراکز و امضای دفتر یادبود، به شخصیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ادای احترام کردند.
پرچم جمهوری اسلامی ایران در سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های سیاسی کشورمان درکشورهای مختلف، در یادبود آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیمه‌افراشته شد.
بسیاری از سفرا، دیپلمات‌ها و شخصیت‌های سیاسی در خارج از ایران با حضور در سفارتخانه‌ها و مراکز نمایندگی سیاسی یا رایزنی‌های فرهنگی ایران در دفتر یادبود آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، شخصیت و جایگاه بینالمللی وی را مورد تمجید قرار دادند.
جمع زیادی از مقامات دیپلماتیک با حضور در سفارتخانه‌ها و مراکز سیاسی ایران ازجمله در وین (اتریش)، بلگراد ( صربستان)، سارایو (بوسنی)، مکزیکوسیتی (مکزیک)، گوانگ‌جو و شانگهای و پکن (چین)، هانوی (ویتنام)، مادرید (اسپانیا)، آنکارا و استانبول (ترکیه)، باکو (آذربایجان)، کوالالامپور (مالزی)، اسلام‌آباد (پاکستان)، بیروت (لبنان)، دهلی نو، حیدرآباد و بمبئی (هند)، آکتائو (قزاقستان)، جاکارتا (اندونزی)، توکیو (ژاپن)، دمشق (سوریه)، کابل (افغانستان)، مسکو (روسیه)، برونئی، زیمبابوه، استرالیا، کره جنوبی، دانمارک و... با ملت و دولت ایران ابراز همدری کردند.
پس از اعلام رحلت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، اقشار مختلف مردم سراسر کشور در استان ها، شهرستان‌ها و روستاها و حتی در مناطق عشایری، با برگزاری مراسم و برنامه‌های متعدد، وفاداری خود را به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و این مبارز انقلابی به نمایش گذاشتند که می‌توان با اطمینان گفت بیش از 20 میلیون نفر در سراسر کشور در برنامه‌ها و مراسم متعدد ایشان شرکت داشتند.
مساجد، حسینیه‌ها، مصلی‌ها و تکایا و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور میزبان مجالسی بودند که با حضور مقامات منطقه‌ای و استانی و اقشار گوناگون مردم، برای یار دیرین امام (ره) و رهبری، سوگواری کردند.
این مراسم به ویژه در استان کرمان و شهرستان رفسنجان که زادگاه این مرد بزرگ بود، رنگ و بوی دیگری داشت و خانواده ایشان نیز در این مجالس حضور یافتند. بسیاری از وزرا و نمایندگان مجلس شورای اسلامی سعی کردند در مجالس برگزارشده در شهرهای خود، حاضر شوند. معاونان دانشگاه آزاد اسلامی، استان به استان تسلیت‌گوی این عزای بزرگ ملی بودند.
در رواق امام خمینی حرم مطهر امام رضا (ع)، مجلس باشکوهی به دعوت نماینده ولی‌فقیه در استان خراسان رضوی و تولیت آستان قدس رضوی، در شمال شرق کشور، خراسان شمالی میزبان مراسم بزرگداشت ارتحال آیت‌الله هاشمی بود و در شمال غرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه شاهد برگزاری مراسم سوگواری و حضور پرشور مردم بود، در سیستان و بلوچستان و خوزستان، دو گوشه دیگر ایران اسلامی، مراسم‌های متعددی برگزار شد. اغراق نیست اگر بگوییم ایران یکپارچه سوگوار از دست دادن سردار سازندگی بود.