در تاریخچه مبارزاتی مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی هیچ ابهامی وجود ندارد.

 گفتار، رفتار و عملکرد آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوره های مختلف حیات، قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و دوران مختلف نهضت حضرت امام خمینی (ره) بسیار تاثیرگذار و تعیین کننده بود.
امام راحل شاگردانی  را در مکتب خود تربیت کردند که از زمان شروع نهضت شان از سال ۴۰ به مناسبات مختلف در محافل مذهبی،‌ مساجد و در بین اقشار مختلف حضور می یافتند و نظرات امام را به مردم منتقل می کردند و این کار در شرایط دوران مبارزه بسیار سخت بود که آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از شاگردان ممتاز مکتب امام خمینی (ره) بود.
مجموعه فعالیت های مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی گویای آن است که وی چگونه سختی ها و مشقت ها را برای انتقال نظرات امام خمینی (ره) به اندیشمندان، ‌آزاداندیشان و مردم تحمل کرد.
 امروز با توجه به وجود امکانات ارتباطی و توسعه تکنولوژی در کشور، انتقال نظرات، دیدگاهها و سخنان بزرگان کار سختی نیست اما در دورانی که زر و زور و تزویر یکجا در حکومت پهلوی جمع شده بود و امکانات زیاد ارتباطی در دسترس نبود و براحتی صحبت های بزرگان وارونه تعبیر داده می شد؛ ایشان متحمل سختی ها می شدند و از طرق مختلف اقدام به انتقال و ترویج نظرات امام راحل کردند.
 حکومت پهلوی برای تخریب شخصیت حضرت امام خمینی (ره) از هیچ اقدامی فروگذار نکرد و البته در عوض شاگردان امام راحل از جمله مرحوم آیت الله هاشمی برای بیان نظرات واقعی امام و ساماندهی شبکه پخش اطلاعیه های امام  و حضورمؤثر در استانهای مختلف کشور،‌ سختی های زیادی را متحمل شدند.
 آیت الله هاشمی رفسنجانی دارای سه ویژگی مهم در دوران قبل از انقلاب بود. ایشان وقت زیادی را صرف خواندن و پیشرفت علمی خود می کرد و نتیجه این ممارست و کوششها؛ تدوین و چاپ آثار مفید از جمله کتاب های ماندگار «نقش سیاه استعمار» و «قهرمان نهضت های مبارزه با استبداد» بود. آیت الله هاشمی رفسنجانی برای روشنفکران و نخبگانی که قصد داشتند تا مساله فلسطین را بدانند و یا نقش روشنگرانی همچون امیرکبیر را در مقابل استبداد و زورگویان بدانند این کتابها را تدوین کرد.
 تفسیر قرآن از دیگر فعالیت های مهم مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی است. در یک مقطع ۴ ساله که در زندان بسر می بردند، اقدامات خوبی در تفسیر قرآن داشتند و با وجود گرفتار شدن در زندان هیچگاه از فعالیت های انقلابی و مبارزه در راه اسلام دست برنداشتند.
مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از جمله کسانی بود که بویژه در سالهای ۵۲ و ۵۳ در زندان؛‌ حامی، و ‌پشتیبان زندانیان و خانواده آنان بود .
حمایت های مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از خانواده های گرفتاران و نیازمندان زبانزد بود. ایشان در همه دوران ها از همان زمان طلبگی، کار می کردند و با حمایت های خود خانواده زندانیان سیاسی و طلاب و گرفتاران در زندان های سیاسی را تحت پوشش خود قرار می دادند.
 مسئولیت پذیری مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی پس از پیروزی انقلاب ااز ویژگی های ایشان بود. همواره فردی مسئولیت شناس بودند که به نحو احسن و با نمره عالی مسئولیت ها و کارهای پذیرفته را به انجام می رساندند .
مرحوم هاشمی رفسنجانی از هیچ تلاشی برای سرو سامان دادن به شرایط پس از انقلاب اسلامی فروگذار نکردند و نخستین حکم رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) به ایشان و مهندس بازرگان، سر و سامان دادن به اعتصاب های کارگران شرکت نفت بود.
 امام خمینی (ره) علاقه زیادی به مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی داشتند و ایشان یکی از افراد موثر در شورای انقلاب بود که از بدو تأسیس شورای انقلاب به عضویت این شورا درآمدند.
 سامان دهی امور مهم کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی با کمک آیت الله هاشمی رفسنجانی،‌ صورت گرفت. ریاست مجلس شورای اسلامی را در دوره اول و دوره های بعدی به عهده گرفتند تا زمانی که جنگ تحمیلی به کشور آغاز شد و ایشان نقش تعیین کننده ای در انقلاب و جنگ داشتند و در همه این مراحل تلاش کردند همواره افراد نخبه و صاحبنظر را در کشور شناسایی و با استفاده از نظرات آنها اوضاع کشور را پیش ببرد.
 تاسیس حزب جمهوری اسلامی، ‌به تصویب رساندن طرحهای مهم کشور، ‌بازسازی مناطق آسیب دیده از جنگ تحمیلی، ساماندهی ‌طراحی و احداث بسیاری از سدهای کشور و تدوین برنامه اول توسعه کشور و نیز نقش آفرینی ویژه در تعیین جانشین امام خمینی (ره) از سوی مجلس خبرگان رهبری  از دیگر اقدامات مهم آیت الله هاشمی رفسنجانی در زمان حیات ایشان بود.
 تلاش ها و فعالیت های هاشمی رفسنجانی در پیشرفت علمی کشور و عدم وابستگی کشور به دانشگاههای خارجی  شهرتی فراگیر دارد. ایشان با تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی تلاش کردند تا از اعزام غیر مدیریت شده جوانان کشور به دانشگاههای خارجی برای تحصیل، جلوگیری و بستر مناسب علمی در داخل کشور فراهم شود.