خانه ای که موزه می شود

«رئیس جمهور باید ساده زیست باشد و ساده زیستی را هم باید از خودش شروع کند؛ یعنی اینکه خانه، وسایل زندگی اش، و ماشینی که سوار می شود، ساده باشد...»

این کنایه های آیت الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان در نماز جمعه تاریخ 27 اردیبهشت ماه سال 92 و کمتر از یک ماه پیش از برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری خطاب به آیت الله هاشمی رفسنجانی است. همان انتخابات که برخی اعضای شورای نگهبان تصمیم گرفتند با تکیه بر آن و برخی مسایل دیگر، آیت الله هاشمی رفسنجانی را برای نامزدی پست ریاست جمهوری ردصلاحیت کنند.

 پروپاگاندای جریان رسانه ای اصلاح طلب در دهه هفتاد و اصولگرایان از سال 84 تا به امروز برای جلب توجه آرای خاکستری با تکیه بر کلید واژه «اشرافیت» سعی داشت هاشمی رفسنجانی را به عنوان نماد جریان اشرفی گری در ایران معرفی کند. موضوعی که مثل همیشه با صبر آیت الله هاشمی رفسنجانی مواجه شد تا زمان فوت و حضور اقشار مختلف مردم در منزل او. مردمی که به قصر خیالی هاشمی رفسنجانی برای عرض تسلیت می رفتند در انتظار سرسراها و چلچراغ ها بودند اما با شوکی مواجه شدند که این چیست و آن چه می گفتند و در ذهن ما ساخته بودند کجاست؟ 

آغاز همسایگی

حالا این خانه که در همساگی بیت حضرت امام خمینی(ره) است و بخش های مهمی از تاریخ انقلاب در آن اتفاق افتاده با مصوبه 25 اسفند 95هیات دولت قرار است به عنوان "خانه موزه یادمان آیت الله هاشمی رفسنجانی" تبدیل شود. 

محسن هاشمی با حضور در یکی از برنامه های سیما به توضیح درباره چگونگی نقل مکان آیت الله هاشمی به منطقه جماران و همسایگی با امام چنین روایت کرد: "در زمانی که حضرت امام خمینی(ره) در جماران اسکان پیدا کردند، صاحب منزل که فردی شخصی بود به دلیل مسائل امنیتی و رفت و آمدهای زیادی که در همسایگی منزل امام انجام می گرفت، اذیت می شود. به همین جهت امام(ره) دستور فرمودند تا منزل این فرد به قیمت مناسبی خریداری شود تا او بتواند خانه خوبی برای خود مهیا کند و دیگر اذیت نشود. وقتی منزل خریداری شد از امام(ره) پرسیدند از این منزل چه استفاده ای کنیم که حضرت امام(ره) فرمودند، بگویید آقای هاشمی بیایند اینجا زندگی کنند."

آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز پیشتر گفته بود "خانه ای که در محله جماران در آن زندگی می کنند خانه سازمانی است و ماهانه پولی را به عنوان اجاره بابت آن پرداخت می کند."
خانه موزه هاشمی رفسنجانی

یک عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد که طراح خانه موزه آیت الله هاشمی رفسنجانی هستند،درباره طراحی و راه اندازی این موزه در آینده نزدیک می گوید: «در اکثر کشورهای دنیا رسم بر این است که منزل شخصیت های برجسته علمی، فرهنگی و سیاسی تبدیل به خانه موزه شده و از آن به عنوان میراث فرهنگی محافظت می شود.»
طراح خانه موزه هاشمی رفسنجانی نیز ماننده سایر مردم وقتی از نخستین مواجهه خود با منزل آیت الله هاشمی روایت می کند می گوید: "برای من به عنوان مخاطب که برای اولین بار وارد این خانه شدم ساده زیستی آیت الله و زندگی سراسر صفای ایشان تاثیر گذار بود و امیدوارم عناصر الحاقی به این فضا از سادگی و صمیمیت آن نکاهد."

پیشنهاد خانه موزه

یکی از اعضای خانواده هاشمی رفسنجانی در همین رابطه می گوید: " پیشنهاد تبدیل محل سکونت آیت الله هاشمی به خانه موزه از طریق دفتر نشرمعارف انقلاب و خانواده ایشان به هیات دولت صورت گرفت، که با استقبال همراه شده و موردتصویب قرار گرفت." برهمین اساس "کلیه اشیا و وسایل این خانه، اثاثیه قدیمی خانه گذشته و باقی مانده جهیزیه مادربزرگ مان است."

به گفته این عضو خانواده هاشمی "در ابتدا گروه های متعددی به سبب ارادت و علاقه مندی به آیت الله هاشمی برای طراحی و اجرای خانه موزه کردند اعلام همکاری کردند. با این حال باتوجه به حضور آن زمان محسن هاشمی در معاونت عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی، متخصصین دانشگاهی تهران، کرمان، مشهد، کارشناسان ارشد حوزه معاونت عمرانی دانشگاه آزاد وهمچنین طراحان خانه موزه های تهران، طرح های اولیه خورا به دفتر نشر معارف انقلاب ارائه دادند و پس از بررسی های فراوان مسوولیت طراحی و اجرا به یک خانم هنرمند و عضو هیات علمی دانشگاه سپرده شد.

طراحی خانه موزه

طراح خانه موزه درباره طراحی این پروژه می گوید: "بررسی پروژه و فاز مطالعاتی آن که به بررسی ابعاد مختلف زندگی آیت الله هاشمی پرداخته می شد ، حدود 7 ماه به طول انجامید؛ در این مرحله باید 82 سال زندگی پربار ایشان را مورد بررسی قرار می دادیم  که با مطالعه پنج هزار صفحه کتاب های دوران مبارزه، خاطرات و زندگین امه آیت الله هاشمی نتیجه این پژوهش، تقسیم پروسه زندگی ایشان به چندین گام شد به طوری که هر گام شامل سناریویی خاص بوده است."

براساس اسن گزارش، فازهای مختلف خانه موزه آیت الله هاشمی رفسنجانی شامل دوران کودکی، هجرت به قم، مبارزه، تثبیت انقلاب، مجلس و دفاع مقدس، ریاست جمهوری و سازندگی، مجمع مصلحت نظام و خبرگان رهبری است که با استفاده از نمایش تصاویر، اشیا و تعدادی از اسناد انقلاب صورت گرفته است.

طراح خانه موزه درباره فاز دوم این پروژه اظهار داشت: "در مرحله بعد جمع آوری تصاویر، فیلم ها و اسناد مربوط به ایشان بود که با همکاری دفتر نشرمعارف انقلاب و کارکنان مجمع تشخیص مصلحت نظام صورت گرفت. برای مشاهده و انتخاب حدود چهار هزار فریم عکس را بررسی کردیم که تعدد تصاویر و حجم بالای اطلاعات از پیچیدگی های پروژه بود. سپس فاز نخست طراحی فضای خانه موزه آغاز شد که با برداشت کامل و دقیق ازپلان منزل و جزییات معماری همراه و با برداشت و تصویربرداری از عناصر، اشیا و مبلمان خانه همراه شد. تعدد عناصر موجود و الزام بر حفظ و عدم جابجایی آنها یکی از محدودیتهای پروژه بود."
وی در ادامه گفت: پس از بررسی های لازم قابلیت سنجی و امکان پذیری فضاهای مختلف خانه برای نمایش آثار و تصاویر و قطعات فیلم مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله بعد طراحی سیرکولاسیون حرکتی خانه موزه و جانمایی عناصر الحاقی انجام شد. سناریوی خروجی فاز صفر که شامل دوران های مختلف زندگی بود بر روی قابلیت سنجی و سیرکولاسیون و مکانیابی منطبق و به طرح نهایی نزدیک شدیم."

بررسی های خبرنگار ما نشان می دهد خانه موزه آیت الله هاشمی رفسنجانی دارای لایه های مختلفی از جمله حفظ و نمایش منزل، اشیاء وسیره زندگی ساده هاشمی رفسنجانی، نمایش زندگی شخصی و خانوادگی وی، به تصویر کشیدن مجدد خاطرات و جلسات تاریخی این خانه با استفاده از تکنولوژی واقعیت افزوده، به تصویر کشیدن دوران های مختلف زندگی، تعیین محل برگزاری نمایشگاه های موقت، سخنرانی و جلسات فرعی در مورد سوژه های مختلف مانند ماجرای ترور، ماجرای مک فارلین و... و در نهایت ساماندهی پژوهشکده محدود برای ارائه خدمات به پژوهشگران است. 

طراح خانه موزه در این رابطه می گوید: "کانسپت اصلی خانه موزه براساس ایده ها و راهنمایی های آقای محسن هاشمی شکل گرفت. در طی پروسه طراحی نیز، نظارت مستمر ایشان بر فرم و محتوا وجود داشته تا علاوه بر کاربردی تر بودن خانه موزه، هزینه اجرایی کمی را شامل شود."
وی پیش بینی کرد طراحی و اجرا این پروژه به علت محتوای سنگین و حجم بالای اطلاعات مدت زمان زیادی به طول انجامد و می تواند در طول زمان تکمیل تر هم شود به گونه ای که حال و هوای حضور 30 ساله آیت الله در جای جای این خانه به تصویر کشیده شود.

گشایش خانه موزه

بررسی های میدانی نشان می دهد خانه موزه و اشیا درون منزل آیت الله هاشمی رفسنجانی با وجود تکمیل نشدن آن هم اکنون هم  دیدنی است و می تواند مورد بازدید قرار گیرد. 

یکی از اعضای خانواده هاشمی به خبرنگار ما گفت: آیین گشایش خانه موزه آیت الله هاشمی رفسنجانی در اولین سالگرد ارتحال وی در دی ماه 96 انجام خواهد گرفت."

وی یادآور شد: موزه دیگری به نام "ریاست جمهوری رفسنجان" برای جمع‌آوری هدیه‌های رسمی و غیررسمی که در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی از سوی مردم، سازمان‌ها و کشورها به دولت تقدیم شده‌ از سال 78 فعالیت می کند که سیدمحمد خاتمی رییس دولت اصلاحات آن را افتتاح کرد.