خاطرات روزانه آیت الله هاشمی / سال ۱۳۷۶/ کتاب « انتقال قدرت»
جزئیات برنامه سفر هاشمی رفسنجانی به ترکمنستان
دوشنبه 22 اردیبهشت 1376 // 5 محرم 1418// 12 می 1997
صبحانه را با محسن و کاظم [مرعشی] خوردیم. برای ملاقات با آقای نیازاُف، به کاخ جدید ریاست‌جمهوری رفتیم. ابتدا از کاخ بازدید کردیم. فرانسوی‌ها به مبلغ 73 میلیون دلار ساخته‌اندکه خیلی گران است. سپس مقداری صحبت‌کردیم. گفت من اولین رییس‌جمهوری هستم که در این کاخ پذیرایی می‌شود. درباره رژیم حقوقی دریای خزر که قرار شد فعلاً به همان پیشنهاد چهل و پنج میل سهم ساحل‌ها مقید باشیم. از او خواستم که در قراردادها از این تجاوز نشود.
سپس برای مراسم اعطای شهروندی ترکمنستان به من و تقدیم جایزه مختومقلی[1] به خاطر تلاش‌هایم برای توسعه روابط و امنیت منطقه با هم به مرکز کاخ جوانان رفتیم. آقای نیازاُف و من صحبت کردیم. من شرحی از پیشرفت‌های ایران دادم و از برنامه توسعه ترکمنستان تعریف کردم.[2] یک دانشجو هم به زبان فارسی صحبت کرد و یک استاد. جلسه پُرشوری بود.
از آنجا به فرودگاه رفتیم، برای سفر به بیرجند و رسیدگی به وضع زلزله‌زدگان. آقایان [حمید] میرزاده، [رئیس سازمان برنامه‌وبودجه]، محسن [هاشمی، رئیس دفتر رییس‌جمهور] و [اکبر] ترکان، [وزیر راه و ترابری] هم همراه بودند. در بیرجند استقبال رسمی بود. بلافاصله با هلی‌کوپترها به‌سوی مناطق زلزله‌زده اطراف قاین پرواز کردیم. آقای [رسول] زرگر، رئیس ستاد حوادث گزارش داد. 157 روستا تخریب شده و 11 هزار خانوار جمعیت دارند. تاکنون هزار و 511 کشته شناسایی شده و احتمالاً 200 نفر دیگر هم اضافه خواهد شد.
در [روستای] حاجی‌آباد فرود آمدیم. از قسمت‌های مختلف خرابی‌ها بازدید کردیم. در سال 58 هم این منطقه زلزله دیده و ساختمان‌های بازسازی شده هم در مواردی خراب شده‌اند. از مردم احوال‌پرسی کردیم. در جمع آنها صحبت کردم.[3] وعده بازسازی دادم و از صبر و آرامش مردم قدردانی نمودم. با ماشین به روستای دولت‌آباد رفتیم. احوال‌پرسی و بازدید کردم. سپس به روستای اسفدن رفتیم. در چادری نشستیم. در کوچه‌ها و خرابه‌ها از مردم احوال‌پرسی نمودم. در جمع پُرشور مردم، پس از توضیحات آقای [موسی] قربانی، نماینده قاین، صحبت کردم.[4]
سپس با هلی‌کوپتر پرواز کردیم. از بالا تعداد زیادی از روستاهای تخریب شده را دیدیم. مسجد اردکول و در بعضی جاها، یک ساختمان هم نمانده. خرابی در اطراف بیرجند کمتر است. در بیرجند از گرمک که نزدیک مرز افغانستان است. در روستای آواز که بزرگ است و مردمش اهل سنت فرود آمدیم. از خرابی‌ها و چادرها بازدید کردیم. بعد از مصاحبه با صداوسیما در جمع مردم، پس از استماع خیرمقدم روحانی روستا، صحبت تسلیت‌آمیز کردم.[5]
به فرودگاه بیرجند پرواز کردیم. در پاویون فرودگاه، آقای [عبدالله] کوپایی، استاندار [خراسان] و [رسول] زرگر، معاون وزیر [عمرانی] کشور، گزارش دادند و خواسته‌ها را مطرح کردند. من هم از کارهای خوبی که انجام شده و از اینکه به سرعت اقدامات کمک‌رسانی انجام شده، قدردانی کردم. چادر اسکان موقت و غذا و درمان مجروحان و دفن اجساد و تعلیف دام‌ها تکمیل شده است. وعده دادیم که به زودی اعتبارات بازسازی تأمین شود و خواستم که بناهای جدید را ضدزلزله بسازند.
ساعت شش‌ونیم به عشق‌آباد مراجعت کردیم. ساعت هشت شب به سفارتمان رسیدیم. پس از نماز و شام و احوال‌پرسی از کارکنان و خانواده‌ها به اقامتگاه رفتیم. در راه سفیرمان درباره طرح‌های در دست اجرای ایرانیان در ترکمنستان توضیحات داد و خواست که از نیازاُف بخواهم، کار بیشتری به پیمانکاران ایرانی بدهند و گفت اینجا همه چیز با رشوه و توصیه پیشرفت می‌کند.
سپس دکتر ولایتی و معاونان آمدند. راجع به اجلاس اکو، موضوعات در دستور، منجمله خطوط لوله گاز و نفت و نیز رژیم حقوقی دریای خزر پیشنهادهایی داشت. سپس به سخنرانی تبلیغاتی آقای [محمدمحمدی] ری‌شهری، [کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری] که از سیمای ایران پخش می‌شد و با ماهواره قابل استفاده است، گوش دادم. مطلب جاذبه‌داری نداشت.
تلویزیون ترکمنستان، دیشب و دیروز عمده برنامه‌اش برنامه‌های من بود و امشب برنامه آقای [سلیمان] دمیرل، رییس‌جمهور ترکیه است. زلزله قاینات ایران، در رسانه‌های غربی بازتاب گسترده‌ای دارد و بعضی از کشورهای غربی که فعلاً روابط تیره‌ای با ما دارند هم کمک می‌فرستند. دیروز در منطقه، حضور پزشکان بدون مرز را هم دیدیم.
[1] - مخدوم‌قلی یا مختومقلی فراغی از بزرگترین شاعران زبان ترکمنی و یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های مردم ترکمن به‌شمار می‌آید. این شاعر ملی قرن دوازدهم، در اشعار خود بیشتر به مسائل اجتماعی و سیاسی می‌پرداخت.
[2] - رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1376، دفتر نشر معارف انقلاب، 1398»
[3] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «حالا که به این روستای شما می‌آیم، برای بنده خیلی تلخ است که با این منظره‌ها مواجه باشم. به شما و مخصوصاً به خانواده‌هایی که عزیزانشان را از دست داده‌اند، تسلیت می‌گوییم و از خدا برای از دست‌رفتگان طلب مغفرت می‌کنیم و طلب صبر و شفا داریم، برای کسانی که آسیب دیده‌اند. ان‌شاءالله خدا به شما صبر داده است که بتوانید با پایمردی و مقاومت ویرانی‌های زلزله را جبران کنید. برای ما حقیقتاً تلخ و شکننده است و بنده الان احساس تلخی دارم از آنچه که می‌بینم، ولی ما در مقابل تقدیر الهی تسلیم هستیم و می‌دانم شما مردم هم تسلیم تقدیر الهی هستید. کاری که ما نمی‌توانیم بکنیم جبران انسان‌هایی است که از دست رفته‌اند و اندوه خانواده‌های عزادار و رنج کسانی که دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند؛ اما کاری که می‌توانیم بکنیم و خواهیم کرد، این است که به شما کمک کنیم که خرابی‌های زلزله را جبران کنید و روستاهایتان را بهتر از گذشته بسازید و ان‌شاءالله این بار به‌گونه‌ای بسازید که زلزله هم نتواند به شما آسیب برساند.» رجوع‌کنید← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1376، دفتر نشر معارف انقلاب، 1398»
[4] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «وزارت کشور برای شما برنامه‌های آماده‌ای دارد. به همین زودی در هفته‌های اول، شروع به بازسازی می‌کنیم، آواربرداری می‌کنیم و روی نقشه و ان‌شاءالله با تکنولوژی درست خانه‌ها را می‌سازیم که دیگر این منطقه زلزله‌زده آسیب نبیند. البته شما هم باید همکاری کنید که در این چنین منطقه‌ای که هر چند سال یک زلزله دارد، خانه‌هایتان قابل اطمینان باشد. این راهنمایی‌هایی که برای بهتر ساختن می‌شود، بپذیرید و مراعات‌کنید. ان‌شاءالله به زودی مریض‌ها و زخمی‌ها به کمک وزارت بهداشت و درمان معالجه می‌شوند و به خانه‌هایشان برمی‌گردند. از سرعتی که برای آوردن چادر و مواد اولیه به خرج دادند، من سپاسگزاری می‌کنم. الحمدلله برق را وصل کرده‌اند و ان‌شاءالله آب هم به زودی وصل می‌شود. مصالح ساختمانی و نقشه هم می‌آید. دولت کمک خواهد کرد هم کمک بلاعوض و هم وام‌های کم‌بهره یا بدون بهره، ولی اینها همه برای خسارات مادی است و اجر خسارت جانی را شما از خداوند می‌خواهید. برای اموات شما از خداوند غفران می‌خواهیم و برای بازماندگانتان صبر می‌خواهیم.» رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1376، دفتر نشر معارف انقلاب، 1398»
[5] - رجوع‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1376، دفتر نشر معارف انقلاب، 1398»