چهارشنبه 26 اردیبهشت 1375 | 26 ذیحجه 1416 15 می 1996
بعد از نماز صبح، خاطرات دیروز و مانده پریروز را نوشتم؛ خیلی زیاد است. گزارشها را خواندم. انعکاس اخبار مربوط به گشایش خط آهن مشهد- سرخس وسیع و مثبت است. اکثر اخبار و منجمله اخبار اجلاس سران [سازمان همکاری اقتصادی] اکو را تحتالشعاع گرفته و روی موقعیت ایران، زیاد تکیه میشود و بهخصوص این مراسم باشکوه و حضور جمع زیادی از میهمانان خارجی و خبرنگاران را حاکی از شکست کامل آمریکا در اقدامات برای انزوای ایران میدانند.
آقای سرجای اف، وزیر همراه آمد و به محل شروع احداث بزرگراه «عشقآباد- گوگ تپه» رفتیم. آقای نیاز اُف منتظر ما بود. جمع زیادی از مردم ترکمنستان و ایرانیانی که در طرح جادهسازی آنجا کار میکنند، بودند. احساسات گرمی اظهار کردند. آقایان مهندس ترکان و [طالب اُف]، وزیر راه آنها توضیحات دادند. بزرگراه به طول پنجاه کیلومتر به قیمت 48 میلیون دلار بدون مناقصه به ایران واگذار شده است؛ به خاطر رضایت از عملکرد خوب پیمانکاران ایرانی در ساخت جاده قبلی.
به محل شروع عملیات اجرایی طرح فیبر نوری رفتیم. آقای مهندس غرضی، [وزیر پُست و تلگراف و تلفن] و وزیر مخابرات آنها توضیح دادند. طرح بزرگ فیبر نوری بین شانگهای در جنوب شرقی چین تا فرانکفورت در آلمان، به طول 23 هزار کیلومتر با شراکت 20 کشور که چند کشور دیگر هم پیوستهاند، اجرا میشود. در خاک ایران، بیش از دو هزار کیلومتر و در خاک ترکمنستان، حدود 700 کیلومتر است. اجرای داخل ترکمنستان را ایران در مناقصهای برده است. آلمان و ژاپن و سوئیس هم در مناقصه شرکت داشتند و مبلغ کار 23 میلیون دلار است. کیفیت انجام کار را تماشا کردیم. اینجا هم گروهی ایرانی و ترکمنی، با ابراز احساسات اجتماع داشتند. من و آقای نیازاُف هم صحبت کوتاهی کردیم. من درباره کمک ایران به طرحهای عمرانی ترکمنستان و ارزان کردن نرخ پیمانکاری و صحت عمل صحبت کردم.[1]
به سفارت ایران رفتیم. ضمن بازدید از سفارت، اجازه شروع ساخت رزیدانس [=اقامتگاه] و منازل سازمانی، در زمینی که مجوز آن را از شهرداری ترکمنستان گرفتهایم، داده شد. بهسوی فرودگاه حرکت کردیم. در همه مسیرها و در سفارت و در فرودگاه، با آقای نیازاُف درباره مسائل سیاسی و همکاریهای دوجانبه و مشکلات همکاریها مذاکره کردیم.
آقای نیازاُف گفت، روسها با نحوه عمل رحمان اُف، رئیسجمهور تاجیکستان مخالفاند و میخواهند او را تسلیم یا برکنارکنند. قرار شد برای ایجاد دوستی او با تاجیکستان همکاری کنیم. گفت کریم اُف، رئیسجمهور اُزبکستان، اعتراض در جلسه اکو را به خاطر رضایت آمریکا کرده است. تذکر دادم که موانع اداری تجاری را برطرف کنند. معلوم شد به خاطر کمبود ارز و سقوط وحشتناک پولشان – منات- عمداً سختگیری میکنند. در ظرف دو سه سال، از هر دو منات در مقابل یک دلار، به 3500 منات در مقابل یک دلار رسیدهاند.
مقامات ردهبالا را برای بدرقه به فرودگاه آورده بودند. با سان و رژه بدرقه شدیم. در مسیر تا تهران، بحثهای لازمی درباره مسائل سفر و همکاری و کارهای دیگر، با همراهان داشتیم. در فرودگاه مهرآباد، پس از استقبال رسمی، مصاحبهای درباره راهآهن مشهد ـ سرخس ـ تجن و اکو و کارهای ما در ترکمنستان انجام دادم[2]. نزدیک ساعت دو بعدازظهر به دفترم رسیدم. استراحت کردم و سپس ناهار و نماز و انجام کارها و شرکت در دولت و سر شب هم تا ساعت نُه و نیم کارهای عقبمانده را انجام دادم و به خانه رفتم.
[1] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «روز گذشته شاهد افتتاح راهآهن تجن - سرخس - مشهد بودیم، مسیری که احیاگر جاده ابریشم بوده و سرفصل جدیدی را در همگرایی و گسترش روابط تجاری میان آسیا و اروپا و حتی تمام جهان خواهد گشود. این نقطه عطف و تحول تاریخی که دارای مزایای بیشماری میباشد. ارتباط بدون مانعی برای اعضای جدید و بهویژه کشورهای آسیای میانه با دریاهای آزاد فراهم آورده و همه ممالک عضو را بهکشورهای همکیش عرب ما و بازار پُررونق منطقه خلیجفارس مرتبط میسازد. با راهاندازی این خطآهن، ما شاهد نجات کشورهای آسیای مرکزی از انحصار راههای شمال و اتصال مراکز عمده تجاری آسیا به دورترین بنادر و مراکز اقتصادی جهان خواهیم بود. به علاوه خط کشتیرانی اکو که در ماه مارس 1996 میلادی (اسفند ماه 1374)، اولین کشتی آن در بندرعباس به آب انداخته شد و نیز تأسیس و راهاندازی خط هوایی اکو، نقش ارزندهای در توسعه همکاریهای منطقهای خواهند داشت.» رجوعکنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[2] - در بخشی از این مصاحبه آمده است: «در این اجلاس، مذاکراتی در خصوص همکاریهای دوجانبه و چندجانبه صورت گرفت و اسناد زیادی تهیه شده است که باید مبادله شوند. همچنین برای اجلاس بعدی در آلماتی قزاقستان تصمیمهایی اتخاذ شد. سران اکو از جمهوری اسلامی ایران که با هزینه خود و به صورت داوطلبانه طرح راهآهن مشهد-سرخس-تجن را به انجام رساند، قدردانی کردند. با توجه به جمعیت 300 میلیونی کشورهای عضو اکو و برخورداری برخی از این کشورها از مخازن انرژی و نقاط سوقالجیشی، انتظار داریم این سازمان هرچه زودتر جایگاه اصلی خود را در صحنههای بینالمللی پیدا کند.» رجوع کنید هاشمی رفسنجانی، مصاحبههای 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397