خاطرات روزانه آیت الله هاشمی / سال ۱۳۷۵/ کتاب سردار سازندگی
به خاطر امضای توافقنامه نمایشی نمی‌خواستم زیاد گرم بگیرم.
سه‌شنبه 25 اردیبهشت 1375 | 25 ذی‌حجه 1416 14 می 1996
ساعت هشت و نیم صبح به دفتر رئیس جمهور ترکمنستان رفتیم. همه رؤسای جمهور کشورهای عضو [سازمان همکاری اقتصادی] اکو آمدند. در جلسه کوتاهی، به خاطر عجله بعضی‌ها، برای مراجعت تصمیم گرفتیم، اجلاس را امروز تمام کنیم؛ قبلاً بنا بود دو روزه باشد. از آنجا به پارک ملی رفتیم و هر یک، درختی غرس کردیم. گفت ده هزار درخت هم توسط ایران با هماهنگی مهدی، به پارک ملی اهدا شده است.
به سالن محل برگزاری جلسات اکو که اخیراً ساخته‌اند، رفتیم. مطابق عُرف جاری، آقای [صفرمراد] نیازاُف به عنوان رئیس اجلاس انتخاب شد و جلسه آینده برای رؤسای دیگر، قرار شد در آلماتی [پایتخت قزاقستان] باشد. قبلاً با آقای [نورسلطان] نظربایف، توافق کرده بودیم. مطابق معمول تمام رؤسا سخنرانی داشتند؛ معمولاً مکرر و شبیه به هم که خسته کننده است. من در صحبتم، مسائل سیاسی جهان و منطقه را مطرح کردم[1] و به آمریکا و اسرائیل هم حمله کردم که آقای [اسلام] کریم اُف، [رئیس جمهور اُزبکستان]، در صحبتش گفت، اگر اکو بخواهد به مسائل سیاسی بپردازد، اُزبکستان از عضویت آن استعفا می‌دهد. تا ظهر طول کشید. بعد از ناهار و نماز و استراحت و تجدید جلسه تا ساعت سه و نیم بعد از ظهر به خاطر تأخیر [سلیمان] دمیرل، [رئیس جمهور ترکیه] و [فاروق] لغاری، [رئیس جمهور پاکستان]، بیانیه و پیشنهادها تصویب شد.
در جلسه مصاحبه مطبوعاتی شرکت کردیم. بیشتر سئوالات از من بود و مسئله اعتراض صبح آقای کریم اُف، توسط خبرنگاران دامن زده و به بحث گذاشته شد.[2] نتیجه به ضرر آقای کریم‌اُف شد. جمع‌بندی این شد که اگر چه اکو سازمان اقتصادی است، ولی مواضع و نظرات سیاسی هم در اجلاس‌های آن به بحث و تبادل نظر گذارده می‌شود؛ بدون تصمیم‌گیری.
در محل اجلاس اکو، با آقای دمیرل، ملاقات داشتیم. از علت قرارداد اخیرشان با اسرائیل معترضانه پرسیدم؛ جواب درستی نداشت. درباره مسئله کامیون‌های حامل سلاح قاچاق در ترکیه که گفته شده از ایران به سوی سوریه می‌رفته‌اند، مذاکره کردیم. به خاطر تبلیغات نادرست، طلبکاری نمودم؛ مجموعاً مذاکرات دوستانه بود.
به مقر برگشتیم. آقای حیدر علیاف، رئیس جمهور آذربایجان آمد. بیشتر درباره علل سردی روابط در ماه‌های اخیر صحبت شد. وقت تمام شد و مذاکرات را در اتومبیل، در مسیر و محل ضیافت شام ادامه دادیم و آنجا هم صندلی اش را عوض کرد و کنار من آمد. بالاخره قرار شد، بدون پرداخت به مسائل گذشته، در آینده جبران شود.
شام مجللی با غذاهای خوب و متنوع و دسته‌های موزیک داشتند. به مقر برگشتیم. آقای [برهانالدین] ربانی، [رئیس جمهور افغانستان] آمد. برای برق کابل و کمبود مواد غذایی استمداد کرد. قرار شد کمک کنیم؛ گرچه به خاطر امضای توافقنامه نمایشی بین اُزبکستان و ترکمنستان و پاکستان و افغانستان، در مورد عبور خط لوله گاز[3] و جلسه مصاحبه مطبوعاتی، نمی‌خواستم زیاد گرم بگیرم. با خستگی خوابیدم.
[1] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «درسال گذشته، جهان و از جمله منطقه ما، شاهد تنشها و مناقشاتی بوده که صلح، ثبات و امنیت جهانی را تهدید نموده که در این خصوص، اشاره به این موارد ضروری به نظر می‌رسد. آنچه در لبنان گذشت، یکی از مهمترین موضوعات بین‌المللی و مشخصترین مشکل جهان اسلام است. رژیم صهیونیستی در لبنان، چنان بیرحمانه به قتلعام مردم لبنان پرداخته که در هیچ زمانی از تاریخ سابقه نداشته است. حمایت آمریکا از جنایات غاصبان سرزمین فلسطین، سبب گستاخی بیشتر رژیم صهیونیستی گردیده و این رژیم با حملات وحشیانه خود ثابت نموده که ادعای صلحطلبی آنها شعاری بیش نیست. ما براین باوریم که توافقات انجام شده در خاورمیانه، نمیتواند صلح را به منطقه بازگرداند؛ زیرا هدف آن از بین بردن آرمان ملتی است که سالیان درازی از خانه و سرزمین خود رانده شده است و البته جنایات اخیر رژیم صهیونیستی در لبنان، بیانگر ناکامی این رژیم در مقابله با مبارزات ملت فلسطین و لبنان می‌باشد. لذا با توجه به ماهیت تروریستی و توسعه طلبانه رژیم غاصب قدس، نگرانی خود را نسبت به گسترش حضور این رژیم در منطقه و بهویژه در مجاورت مرزهای جمهوری اسلامی ایران اعلام داشته و انتظار داریم که کشورهای دوست و همسایه، توجه ویژهای به آن معطوف نمایند.» رجوع‌کنید ← کتاب هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های 1375، دفتر نشر معارف انقلاب، 1397.
[2] - آقای اسلام کریماف، رییسجمهور اُزبکستان که سیاست خارجی نزدیک به ایالات متحده را دنبال میکرد، در پی سخنان آقای هاشمی در محکومیت حمله اسرائیل به لبنان و کشتار غیرنظامیان، معترض این سخنان شد و سازمان اکو را یک سازمان صرفاً اقتصادی خواند که در آن نباید مسائل مناقشهآمیز سیاسی مطرح شود. خبرنگاران در جلسه مطبوعاتی، در این باره از رؤسایجمهور سؤالاتی مطرح کردند که در نهایت بر ضرورت تبادل نظر در همه مسائل منطقهای تأکید شد.
[3] - خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند یا تاپی، (TAPI)، طرح انتقال گاز طبیعی ترکمنستان از مسیر افغانستان به پاکستان و هند است. طول لوله گاز تاپی ۱۸۱۴ کیلومتر است و این لوله، گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان و هند انتقال می‌دهد. این لوله از ولایت‌های هرات، فراه، نیمروز، هلمند و قندهار می‌گذرد و ۸۱۶ کیلومتر از مجموع ۱۸۱۴ آن در خاک افغانستان کشیده می‌شود. ایده این پروژه در سال ۱۹۹6 مطرح شد، اما به جهت تسلط طالبان، شروع آن به طول انجامید. ساخت این خط لوله از ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ از ترکمنستان شروع شد و انتظار میرود این پروژه تا سال ۲۰۱۹ به پایان برسد. در آن زمان، توافقنامهای نمایشی به امضا رسید، اما بعدها، اُزبکستان کنار رفت و هند اضافه شد.
خط لولهٔ تاپی سالانه ظرفیت انتقال ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز را به سه کشور افغانستان، پاکستان و هند دارد. افغانستان که اصلاً نقش ترانزیتی در این پروزه دارد خود از خریداران گاز وارداتی نیز هست. بر اساس توافقی که صورت گرفته، افغانستان در سه دهه، سه میلیارد متر مکعب گاز را از ترکمنستان می‌خرد.