خاطرات روزانه / آیتالله هاشمی رفسنجانی/ سال 1374 / کتاب «مرد بحران ها»
سهشنبه 30 خرداد 1374 //21 محرم 1416 // 20 ژوئن 1995
بعد از نماز و استماع اخبار و خواندن گزارشها و مطالعه برنامههای امروز سفر، ساعت هفت و نیم صبح، به پادگان سپاه رفتیم. در مراسم صبحگاه مشترک نیروهای مسلح، بعد از دیدن سان، استماع گزارش فرمانده ارشد منطقه و مراسم صبحگاه، سخنرانی دلگرمکننده برایشان داشتم[1].
سپس به محل استادیوم ورزشی پنجاه هزار نفری در حال ساخت رفتیم؛ خیلی وسیع است و بیش از سیصد هکتار در منطقه تپه ماهوری وسعت دارد. بعد از استماع گزارش مدیرکل تربیت بدنی، صحبت کوتاهی کردم. اسم ورزشگاه را «یادگار امام» گذاشتیم.
به سوی میانه پرواز کردیم. در مسیر، از کنار قلههای رشته کوه سهند گذشتیم که پوشیده از برف است. آقایان استاندار و وزیر نیرو، توضیحات خوبی دربارة وضع آب درهها و حوزههای آبریز در مسیر دادند. در محل سد آیدوغموش، در جنوب غربی میانه فرود آمدیم. مدیرکل آب استان و مدیر شرکت مشاور، توضیحات خوبی از حوزه آبریز و رودخانه قزلاُوزن دادند که نزدیک دو میلیارد مترمکعب آب را از سر شاخههای استانهای آذربایجان، زنجان و کردستان به دریای خزر میریزد. با رسوباتی که از خاکهای باارزش زمینها با خود برمیدارد، مصداق کامل «طلای قرمز»، معنای لفظی «قزلاُوزن» است. طرحها برای جلوگیری از مشکلات سد، برای مشروب کردن شهر میانه و آبیاری ده هزار هکتار از اراضی آن است. با انفجاری، اعلان شروع کار اجرایی سد شد. جای بسیار مناسبی است که ارزان تمام میشود. جمعی از روستاییان اطراف، برای ملاقات و تشکر جمع شده بودند. برای آنها و برای حضار جهت طرح سد، صحبت کوتاهی کردم[2].
از آنجا به محل طرح آبیاری روستای کلوچه خالصه، در کنار رودخانه قزلاُوزن رفتیم. مدیران وزارت نیرو و کشاورزی توضیح دادند. از دو رودخانه، برای هشتصد هکتار زمین یکپارچه شدة روستا، آب پمپاژ میشود. از شیوه آبیاری بارانی استفاده میکنند. حدود پانصد میلیون تومان هزینه شده است که یک سوم آن را کشاورزان دادهاند. قرار است از این نوع طرحها، به تعداد زیاد در اطراف رودخانه اجرا شود که آبها کمتر هرز رود و مردم بهره بگیرند.
به شهر میانه پرواز کردیم. در محل فرود هلیکوپترها، اجتماع مردم عجیب بود. از اطراف محاصره بود و امکان عبور نبود. در بامهای اطراف محل، یکی از بامها شکست و فروریخت، ولی آسیبی ندیدند. به ناچار از مسیر دیگری، غیر از مسیر تعیین شده به محل سخنرانی رفتیم. اجتماع بسیار خوبی داشتند. [آقای حُججی]، امامجمعه و [آقای یعقوب عزیززاده فهیمی]، فرماندار خیرمقدم گفتند و گزارش دادند. در این سفر، بر خلاف سفرهای دیگر، قرار شده نمایندگان صحبت نکنند. من هم صحبت مفصلی، در مورد استعدادها و عمران شهر میانه کردم[3]. شهر قدیمی مهمی است، ولی محروم و عقب مانده است. اختلاف آقای [میرسجاد] حججی، امام جمعه و نماینده سابق با مسئولان از عوامل کمکاری گذشته است.
در بازگشت، در مسیر مشخص شده برگشتیم که در محل زینبیه- مدرسه بمباران شده در زمان جنگ توسط عراقیها که هفتاد شهید داشت- تومار طولانی با زینت گلها درست کرده بودند که از آن عبور کنیم و فاتحه خواندیم و نیز کنار گلزار شهدا رفتیم.
به محل کارخانه نورد و فولاد آذربایجان رفتیم. بعد از ناهار و نماز و استراحت، مدیران در مورد کارخانه توضیح دادند؛ با ظرفیت سیصد و پنجاه هزارتُن نورد مفتول، از 5 میلیمتر تا 16 میلیمتر که اکنون نداریم. یکی از خواستههای مهم مردم، عبور آزاد راه ترانزیتی از میانه است؛ فعلاً قرار نیست از آنجا برود.
به سوی شهر سراب پرواز کردیم. تعداد زیاد حوضچههای آب در تپه ماهورها، با بندهای خاکی به وجود آمده که برای آبخیزداری و استفاده از آب، قابل توجه است و جزو سیاستهای خوب جاری است. در مسیر، در مورد معادن غنی پرلیت و نفلینسینیت[4] منطقه توضیح دادند. در سراب، استقبال خیابانی هم بود و در جمع مردم که خیلی پُرنشاطاند، بعد از استماع گزارش [آقای عباس کمالی]، امام جمعه، فرماندار و تمجیدهای فراوان آنها، من سخنرانی کردم[5] که مطابق معمول، شامل سوابق درخشان و استعدادهای منطقه و خدمات عمرانی دولت و طرحهای آینده بود.
به شهر بُستانآباد پرواز کردیم. در فضای باز بیمارستان 96 تختخوابی در دست ساخت، کنار اجتماع بسیار پُرشکوه مردم فرود آمدیم. از بیمارستان، با توضیحات [آقای عباس آخوندی]، وزیر مسکن و شهرسازی بازدید کردیم. در اجتماع مردم، پس از استماع سخنان فرماندار و [آقای محمدباقر مدرس]، امام جمعه، سخنرانی کردم[6]. ویژگی شهرستان بُستانآباد این است که 90 درصد مردم در روستاها هستند و وضع تولیدی و اقتصادی خیلی خوبی دارند.
به تبریز پرواز کردیم و به محل جدید مجتمع فلزکاران شهر تبریز رفتیم که با ششصد واحد فنی خدماتی، توسط تعاونی فلزکاران، با هزینه ششصد میلیون تومان احداث شده است. قرار است همه آنها از سطح شهر به اینجا منتقل شوند؛ کار خوبی است. پس از گزارش [آقای غلامرضا شافعی]، وزیر تعاون و مدیر طرح، صحبت کوتاهی کردم. پشه زیادی بود و اذیت میکردند.
در مسیر تا استانداری، استقبال عظیم مردم، باز باعث تعجب شد. در شورای اداری استان، [آقای علی عبدالعلیزاده]، استاندار و مهندس [اسماعیل] جبارزاده، رییس مجمع نمایندگان استان صحبت کردند. دربست توضیح خدمات عمرانی دولت و تعریف از رییسجمهور بود؛ برعکس گذشتهها که معمولاً طرح مشکلات و نیازها بود و این نشان موفقیت برنامه اول است. من هم توضیحاتی دربارة سیاستهای کلی و برنامههای آینده دادم.[7] دیروقت خوابیدم. عفت هم با همراهان، به منطقه مرند و جلفا رفته بود.
خورشید به کوه برگذاشته بود که پرواز کردیم. بعد از مغرب در دانشگاه تبریز فرود آمدیم. بلافاصله در اجتماع دانشگاهیان و فرهنگیان وارد شدیم. ساعتها منتظر مانده بودند. مایل بودم، اول نماز بخوانیم که به خاطر تأخیر صرفنظر کردیم. [آقای محمدعلی حسینپورفیضی]، رییس دانشگاه [تبریز]، صحبتش را شروع کرد. یکی از دانشجویان، با صدای بلند، شروع به اذان گفتن کرد؛ لابد به علامت اعتراض، به عدم اقامه نماز اول وقت. رییس دانشگاه، پاسخ داد که چون جای مناسب برای نماز جمع ندارند و وقت هم گذشته، علیرغم میل رییسجمهور، این گونه شد.
صحبت طولانی و کممحتوایی داشت. گفتند از جناح چپ است. خیلی زیاد از من و برنامه دولت تجلیل کرد و گفت، مادرش سه روز روزه نذر کرده که در برنامههای مسافرت، به من آسیبی نرسد. صحبت مفصلی کردم[8] و تحلیلی از سیاستهای دولت و برنامه برای کسب استقلال واقعی، با حفظ آرمانها دادم که سخت مورد استقبال حضار قرار گرفت و خیلی تمجید کردند.
آقای جهرمی، معاون آقای هاشمی [گلپایگانی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی] که از تهران آمده بود، گفت همه مسایل کشور، تحت تأثیر جاذبه اخبار این سفر به آذربایجان است. خوابگاه دانشجویان را افتتاح کردیم؛ خوب است.
در مسیر تا استانداری، استقبال برنامهریزی نشده مردم عجیب بود. در ساعت یازده شب، در استانداری، قاریان قرآن به شام دعوت داشتند که برنامه هم اجرا کردند. کمکشان کردم. با خستگی مفرط بعد از دوازده شب خوابیدم.
[1] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «مردم و نیروهای مسلح ایران، با اتکا به نیروی لایزال الهی، در دفاع از ارزشهای انقلاب و کیان اسلامی، صفحات زرینی بهتاریخ کشورمان افزودند که بینظیرترین در تاریخ بشریت محسوب میشود. مردم و نیروهای مسلح ایران اسلامی تنها، اما تحت ولایت امر مسلمین و با استعانت از قدرت خداوند، در برابر استکبار جهانی که با استفاده از تمامی امکانات مادی، تکنولوژی و تبلیغات زهرآگین از دشمن متجاوز حمایت میکرد، ایستادند و مصداق حقیقی از پیروزی حق بر باطل و ایمان بر کفر بهتاریخ عرضه کردند. شما فرزندان دلیر آذربایجان، در جنگ اخیر با همرزمان و دیگر همسنگران خود، علیرغم تنهایی در مقابل استکبار جهانی، اجازه ندادید حتی یک وجب از خاک کشور در دست دشمن متجاوز باقی بماند و موفق شدید دشمن را نه تنها در میدان نظامی بلکه در صحنههای سیاسی و جهانی نیز شکست دهید. نیروهای مسلح مرکب از سپاهی، ارتشی، بسیجیان جان برکف و نیروی انتظامی مقتدر این خطه از کشور، از عهده مسئولیت سنگین خود به خوبی برآمدهاید؛ زیرا امنیت و آرامشی که بر این منطقه حکمفرما است، واقعاً چشمگیر و ستایشانگیز است و در سایه همین امنیت، آسایش و آرامش است که همه جا سازندگی مشاهده میشود و ما شاهد به ثمر رسیدن تلاشهای سازندگی شما در زمان صلح هستیم.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.
[2] - رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.
[3] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: « این شهرستان با این موهبت الهی جزو محرومترین شهرها است که رژیم ستمشاهی بهآن توجه نکرده است و ما در برنامه اول و دوم، به خاطر استعدادهای عظیمی که در این منطقه وجود دارد، طرحهایی را در نظر گرفتهایم تا خواستههای شما را عملی سازیم. شهدای زینبیه، نام شهر میانه را در جهان پر آوازه کرد. امروز عملیات ساختمانی سد آیدغموش آغاز شد و این سد یکی از سدهای مهم کشور است که امیدواریم از ثمره آن هرچه زودتر شما اهالی میانه بهرهمند شوید. من به عنوان مسئول دولت، عرض میکنم که باید آبخیزداری در منطقه میانه و قزلاوزن اجرا شود و شما نیز در این زمینه کمکهای لازم را بکنید. احداث کارخانه نورد میانه هم از طرحهای مهم و جدید است و طرح فولاد آذربایجان، کل منطقه آذربایجان را تحت تأثیر قرار میدهد که این نیز جزو افتخارات شما مردم میانه است.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.
[4] - پرلیت، نوعی سنگ آتشفشانی با ترکیب اسیدی است که در محیطمرطوب تشکیل میشود. پرلیت درکشاورزی کاربرد فراوان دارد. سه تا چهار برابر وزن خود، آب جذب می کند. در کشت هیدروپونیک، گلخانه ها و نهالستان ها قابل استفاده است. پرلیت خام، در صنایعی همچون سرامیک ، سانیرهها، ساخت الکترود، تهیه سیمان، مواد منفجره، متالوژی، تولید زیولیت مصنوعی، فیلتر و صافی و ساخت فیبرشیشهای کاربرد دارد. همچنین ماده نفلین سینیت، به عنوان ماده اولیه صنایع آلومینیوم، شیشه، سرامیک وکربنات سدیم و پتاسیم استفاده میشود.
[5] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در گزارش از منابع غنی منطقه سراب گفته شد که منبع عظیمی دارد و مورد توجه ویژه است. آلومینیم امروز یکی از صنایع بسیار استراتژیک و پُرسود دنیاست و در ایران، قسمت اساسی آن که انرژی هست و گاز هست که میتواند برق ارزان را به صنعت آلومینیم برساند، بحمدالله بیپایان است. ما صنعت آلومینیم را بر اساس تولید بوکسید قرار داده بودیم که این تکنولوژی غربی است و تکنولوژی خوبی است. اخیراً توجه شده به تکنولوژی شرقی که از ماده نفلین استفاده می شود که این ماده در سراب، میلیاردها تُن در زیر زمینهای این شهرستان خوابیده و با استحصال معدنهای نفلین، ما میتوانیم با تکنولوژی شرقی، یکی از منابع مهم تولید آلومینیم باشیم که امروز مورد نیاز همه کشورهاست و صنایع برتر دنیا، امروز بر آلومینیم تکیه دارد و شما سرابیها بحمدالله یک منبع عظیمی برای این صنعت در اختیار دارید که در آینده، در اولویت کشور قرار می گیرد.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.
[6] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: «مردم ایران، امشب که این تصویر اجتماع بستانآبادیها را میبینند، مثل من تعجب میکنند که در یک شهر نوبنیاد کوچک، این دریای بیکران جمعیت چگونه تشکیل میشود. واقعاً برای مردم ما فوقالعاده شیرین و امیدوارکننده و اطمینانبخش است که این صحنههای شکوهمند حماسی را میبینند که هموطنانشان در گوشه و کنار کشور، اینگونه به انقلابشان، امامشان، به رهبرشان و مسئولانشان، وفادار و صمیمی برخورد میکنند. خداوند به ما توفیق بدهد که بتوانیم گوشهای از مسئولیتهای سنگینی که در مقابل اینهمه وفاداری و حمایت که از شما می بینیم، انجام بدهیم.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.
[7]- در بخشی از این سخنرانی آمده است: ما تا این اواخر معمولا درجلسات شوراهای اداری که میرفتیم ، بیشتر مطالبی که مطرح میشد، مشکلات و کمبودها و نیازهاست و کمتر کارهای انجام شده توضیح داده میشد. البته کمکم از اواخر سال گذشته - سال 1373 - که ثمرات برنامه اول، قدری مشخصتر شده، روند این جلسات تفاوت کرده که اوجش را امشب ما در تبریز میبینیم که هم استاندار و هم نماینده مجلس - رییس مجمع نمایندگان - آنÃ Äجوری که ملاحظه فرمودید صبحت میکنند. من در سفرهایی که این چند روز داشتم و با مردم ، بخشی از مسئولان، علما و ائمه جمعه طرف بودم که معمولاً همیشه یک لیستی از خواستهها مرسوم است که دراین ملاقاتها تهیه میشود؛ حتی در سخنرانیهایم تا یکی، دوسال پیش ، قبل از من هروقت صحبت میشد، مشکلات و نیازها مطرح میشد، اظهارات آقایان تقریباً شبیه همین اجلاس شماست. من خیلی خوشحال میشوم که میبینم، خواستهها که در گذشته معمولاً آب، برق، ماشین درون شهری، گاز و چیزهای روزمره نیاز مردم بود و قدری عقبتر که برویم، موادغذایی، سوخت، قطع برق، قطع گاز و امثال اینها بود، حالا خواستهها مثلاً دانشگاه یا مجتمع فرهنگی است، یا اوجش همین خواسته شماست که یک راهآهن دیگری هم از راه نزدیکتری به تبریز داده بشود. روحیات مردم هم همین را نشان میدهد. بالاخره مردم را، نه به زور میشود به خیابان آورد، نه میشود اگر هم به خیابان بیایند، گفت بیخودی بخندید، تبسم کنید، فریاد بکشید، تشکر کنید. اینها دیگر خود مردمند، هرچه هستند. هرچیزی را میفهمند، همان را ابراز میکنند.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.
[8] - در بخشی از این سخنرانی آمده است: « آموزش عالی، یکی از مهمترین ارکان ابزارساز برای استقلال است و لذا بارها اعلام کردیم که آموزش عالی برای ما اهمیت دارد و به قولمان عمل هم کردیم. حرف نبود. ممکن بود بعضیها تصور کنند که اینها شعاری برای راضی کردن دانشگاهیهاست، ولی واقعاً این نبود. حرکت دانش طلبی در جامعه جدی است. بسیاری از مردم از امکانات ناچیزشان قسمتی را جدا میکنند و درس میخوانند. من همین حالا که دارم با شما صحبت میکنم، نزدیک به پنج میلیون مترمربع ساختمان برای فضاهای آموزشی در سراسر کشور به صورت مدرن و با استانداردهای بینالمللی و پیشرفته در دست ساختمان داریم. شما میدانید که این پنج میلیون مترمربع که واگذار بشود، دانشگاههای بسیار عظیم از این لحاظ آماده میشود، با همه نیازهای یک دانشگاه کامل و یکی از مهمترین ارکان این تصمیم، توجه به مقاطع تحصیلی و دورههای عالی و مراحل تخصصی بوده است. این زمان میخواست و غالب اهداف در این مسیر هست. شما هم باید کمک بکنید تا ما بتوانیم نیازهای واقعی کرسیهایÃ Äتدریسمان را و مراکز تحقیقمان را و آزمایشگاههایمان را و جاهای دیگر را داشته باشیم و این سیاست هنوز هم ادامه دارد.» رجوعکنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانیهای سال 1374»، دفترنشر معارف انقلاب، 1396.